Obrázky na stránke
PDF
ePub

Accipiunt legem, ( quis enim dubitaret? ) & orantı,
Premittuntque fuper regnum dotale, parentes,
Ecce velut navis præfixo concita rostro
Sulcat aquas, juvenum fudantibus acta lacertis ;
Sic fera dimotis impulfu pectoris undis
Tantum aberat fcopulis, quantum balearica torto
Funda poteft plumbo medii tranfmittere cæli:
Cum fubito juvenis pedibus tellure repulfa
Arduus in nubes abiit, ut in æquore fummo
Umbra yiri vifa eft, vifam fera fævit in umbram.
Utque Jovis præpes, vacuo cum vidit in arvo
Præbentem Phobo liventia terga draconem,
Occupat averfum: neu fæva retorqueat ora,
Squamigeris avidos figit cervicibus ungues :
Sic celeri fiffum præpes per inane volatu
Terga fere preffit; dextroque frementis in armo
Inachides ferrum curvo tenus abdidit hamo.
Vulnere læfa gravi modo fe fublimis in auras
Attollit: modo fubdit aquis: modo more ferocis
Verfat apri, quem turba canum circumfona terret.
Ille avidos morfus velocibus effugit alis:
Quaque patent, nunc terga cavis fuper obfita conchis,
Nunc laterum coftas, nunc qua tenuiffima cauda
Definit in pifcem, falcato vulnerat ense.
Bellua puniceo miftos cum fanguine fluctus
Ore vomit. maduere graves afpergine pennæ.
Nec bibulis ultra Perfeus talaribus aufus
Credere; confpexit fcopulum: qui vertice fummo
Stantibus extat aquis operitur ab æquore moto.
Nixus eo, rupifque tenens juga prima finiftra,
Ter quater exegit repetita per ilia ferrum.
Littora cum plaufu clamor fuperafque Deorum
Implevere domos. gaudent, generumque falutant.
Auxiliumque domus fervatoremque fatentur
Caffiope, Cepheufque pater. refoluta catenis.
Incedit virgo pretiumque & caufa laboris.
Ipfe manus haufta victrices abluit unda :
Anguiferumque caput nuda ne lædat arena,
Mollit humum foliis: natafque fub æquore virgas
Sternit, & imponit Phorcynidos ora Medufæ.
Virga recens, bibulaque etiamnun viva medulla,
Vim rapuit monftri, tactuque induruit hujus:
Percepitque novum ramis & fronde rigorem.
At pelagi Nymphæ factum mirabile tentant
Pluribus in virgis, & idem contingere gaudent:
Seminaque ex illis iterant jactata per undas.
Nunc quoque curaliis eadem natura remanfit,
Duritiem tacto capiant ut ab aere; quodque
Vimen in æquore erat, fiat fuper æquora faxum.

Dis tribus ille focos totidem de cefpite ponit;
Lævum Mercurio, dextrum tibi, bellica virgo;
Ara Jovis media eft. mactatur vacca Minervæ;
Alipedi vitulus; taurus tibi, fumme Deorum.
Protinus Andromedan & tanti præmia facti
Indotata rapit. tædas Hymenæus Amorque
Præcutiunt largis fatiantur odoribus ignes:
Sertaque dependent tectis: lorique, lyræque,
Tibiaque, & cantus, animi felicia læti.
Argumenta, fonant. referatis aurea valvis
Atria tota patent, pulcroque inftructa paratu..
Cepheni proceres ineunt convivia regis.
Poftquam epulis functi generofi munere Bacchi
Difludere animos: cultufque habitufque locorum
Quærit Abantiades; quærenti protinus unus
Narrat Lyncides, morefque, habitufque virorum.
Quæ fimul edocuit, Nunc, o fortiffime, dixit,

Fare precor, Perfeu, quanta virtute, quibufque
Artibus abftuleris crinita draconibus ora.
Narrat Agenorides, gelido fub Atlante jacentem
Effe locum, folidæ tutum munimine molis:
Cujus in introitu geminas habitasse forores
Phorcydas, unius partitas luminis ufum:
Id fe folerti furtim, dum traditur, aftu
Suppofita cepiffe manu: perque abdita longe,
Deviaque, & filvis horrentia faxa fragofis
Gorgoneas tetigiffe domos: paffimque per agros,
Perque vias vidiffe hominum fimulacra ferarumque,
In filicem ex ipfis vifa converfa Medula:
Se tamen horrenda clypei, quod læva gerebat,
Are repercuffo formam afpexiffe Medula:
Dumque gravis fomnus colubrafque ipfamque tenebat,
Eripuiffe caput collo: pennifque fugacem
Pegafon & fratrem matris de fanguine natos.
Addidit & longi non falfa pericula curfus:
Quæ freta, quas terras fub fe vidiffet ab alto:
Et que jactatis tetigiffet fidera pennis.
Ante exfpectatum tacuit tamen. excipit unus
E numero procerum, quærens, cur fola fororum
Gefferit alternis immiftos crinibus angues.

Hofpes ait, Quoniam fcitaris digna relatu,
Accipe quæfiti cauffam. clariffima forma,
Multorumque fuit fpes invidiofa procorum
Illa: nec in tota confpectior ulla capillis
Pars fuit. inveni, qui fe vidiffe referrent.
Hanc pelagi rector templo vitialse Minervæ
Dicitur. averfa eft, & caftos ægide vultus
Nata Jovis texit. neve hoc impune fuiffet;
Gorgoneum turpes crinem mutavit in hydros.
Nunc quoque, ut attonitos formidine terreat hoftes,
Pectore in adverfo, quos fecit, fuftinet angues.

METAMORPHOSEON
LIBER V.

D

Umque ea Cepheņum medio Danaeius heros
Agmine commemorat; fremitu regalia turbæ
Atria complentur: nec conjugialia fefta

Qui canat, eft clamor; fed qui fera nuntiet arma.
Inque repentinos convivia verfa tumultus
Affimilare freto poffis: quod fæva quietum
Ventorum rabies motis exafperat undis.
Primus in his Phineus, belli temerarius auctor,
Fraxineam quatiens arate cufpidis haftam;
En, ait, en adfum præreptæ conjugis ultor.
Nec mihi te pennæ, nec falfum verfus in aurum
Jupiter, eripient. conanti mittere Cepheus,
Quid facis? exclamat: quæ te, germane, furentem
Mens agit in facinus? meritifne hæc gratia tantis
Redditur? hac vitam fervatæ dote rependis?
Quam tibi non Perfeus, verum fi quæris, ademit:
Sed grave Nereidum numen, fed corniger Ammon,
Sed quæ vifceribus veniebat bellua ponti
Exfaturanda meis. illo tibi tempore rapta eft,
Quo peritura fuit. nifi fi, crudelis, idipfum
Exigis, ut pereat: luctuque levabere noftro.
Scilicet haud fatis eft, quod te fpectante revincta eft;
Et nullam quod opem patruus fponfufve tulifti:
Infuper a quoquam quod fit fervata dolebis;
Præmiaque eripies? quæ fi tibi magna videntur;
Ex illis fcopulis, ubi erant affixa, petiffes:
Nunc fine, qui petiit, per quem non orba fenectus,

Ferre,

Ferre, quod & meritis & voce eft pactus: eumque
Non tibi, fed certæ prælatum intellige morti.
Ille nihil contra: fed & hunc, & Perfea vultu
Alterno fpectans, petat hunc ignorat, an illum.
Cunctatufque brevi, contortam viribus haftam,
Quantas ira dabat, nequidquam in Perfea mifit.
Ut ftetit illa toro; ftratis tum denique Perfeus
Exfiluit: teloque ferox inimica remiffo,
Pectora rupiffet; nifi poft altaria Phineus
Iffet: & indignum) fceleraro profuit ara.
Fronte tamen Rhæti non irrita cufpis adhæfit.

Quem fecifti hoftem; penfaque hoc vulnere vulnus.
Jamque remiffurus tractum de corpore telum
Sanguine defectos cecidir collapfus in artus.
Hic quoque Cephenum paft regem primus Odites
Enfe jacet Clymeni: Protenora perculit Hypfeus:
Hypfea Lyncides. fuit & grandavus in illis
Emathion, æqui cultor, timidufque Deorum:
Quem quoniam prohibent anni bellare, loquendo.
Pugnat; & inceffit, fcelerataque devovet arma.
Huic Chromis amplexo tremulis altaria palmis
Demetit enfe caput; quod protinus incidit aræ:

Qui poftquam cecidit, ferrumque ex offe revulfum eft, Atque ibi femianimi verba exfecrantia lingua

[ocr errors]

Palpitar, & pofitas afpergit fanguine menfas.
Tum vero indomitas ardefcit vulgus in iras:
Telaque conjiciunt. & funt, qui Cephea dicant
Cum genero debere mori. fed limine tecti
Exierat Cepheus, teftarus jufque, fidemque,
Hofpitiique Deos, ea fe prohibente moveri.
Bellica Pallas adeft; & protegit ægide fratrem:
Datque animos. erat Indus Athis, quem flumine Gange
Edita Limnate vitreis peperiffe fub antris
Creditur, egregius forma: quam divite cultu
Augebat, bis adhuc octonis integer annis;
Indutus chlamyden Tyriam, quam limbus obibat
Aureus: ornabant aurata monika collum;
Et madidos myrrha curvum erinale capillos.
Ille quidem jaculo quamvis diftantia miffo
Figere doctus erat; fed tendere doctior arcus.
Tum quoque lenta manu fleclentem cornua Perfeus
Stipite, qui media pofitus fumabar in ara,
Perculit; & fractis confudit in offibus ora.
Hunc ubi laudatos jactantem in fanguine vultus
Affyrius vidit Lycabas; junctiffimus illi
Et comes,
& veri non diffimulator amoris ;
Poftquam exhalantem fub acerbo vulnere vitam
Deploravit Athin; quos ille tetenderat, arcus
Arripit: &, Mecum tibi fint certamina, dixit:
Nec longum pueri fato lætabere; quo plus
Invidiæ, quam laudis, habes. hæc omnia nondum
Dixerat: emicuit nervo penetrabile telum :
Vitatumque, tamen finuofa vefte pependit.
Vertit in hunc harpen fpectatam cæde Medufa
Acrifionfades, adigitque in pectus. at ille
Jam moriens, oculis fub nocte natantibus atra,
Circumfpexit Athin: feque acclinavit in illum:
Et tulit ad manes junctæ folatia mortis.
Ecce Syenites genitus Methione Phorbas,
Et Libys Amphimedon, avidi committere pugnam,
Sanguine, quo tellus late madefacta repebat,
Conciderant lapfi: furgentibus obftitit enfis,
Alterius coftis, jugulo Phorbantis adactus.
At non Actoriden Erithon, cui lata bipennis
Telum erat, admoto Perfeus petit enfe: fed altis
Exftantem fignis, multæque in pondere maffe,
Ingentem manibus rollit cratera duabus ;
Inffigitque viro. rutilum vomit ille cruorem:
Et refupinus hamam moribundo vertice pulfat.
Inde Semiramio Polydæmona fanguine cretum,
Caucafiumque Abarin, Sperchionidenque Lycetum,
Intonfumque comas Elycen, Phlegianque, Clytumque
Sternit: & exftructos morientum calcat acervos.
Nec Phineus aufus concurrere cominus hofti,
Intorquet jaculum: quod detulit error in Idan,
Expertem fruftra belli, & neutra arma fecutum.
Ille tuens oculis immitem Phinea torvis,
Quandoquidem in partes, ait, abftrahor, accipe, Phineu,

Edidit, & medios animam exfpiravit in ignes.
Hine gemini fratres, Broteafque & cæftibus Ammon
Invicti, vinci fi poffent cæftibus enfes,
Phinea cecidere manu: Cererifque facerdos.
Ampycus, albenti velatus tempora vitta.

[ocr errors]

Tu quoque, Iapetide, non hos adhibendus in ufus; Sed qui pacis opus citharam cum voce moveres; Juffus eras celebrare dapes, feftumque canendo.. Cui procul aftanti, plectrumque imbelle tenenti, Pettalus, 1, ridens, Stygiis cane cetera, dixit, Manibus: & lævo mucronem tempore figit. Concidit, & digitis morientibus ille retentat Fila lyra: cafuque canit miferabile carmen. Non finit hunc impune ferox cecidiffe Lycormas: Raptaque de dextro robufta repagula pofti. Offibus illidit media cervicis. at ille Procubuit terræ mactati more juvenci. Demere tentabat lævi quoque robora poftis Cinyphius Pelates. tentanti dextera fixa eft Cufpide, Marmarida Corythi; lignoque cohæfit. Hærenti latus haufit Abas: nec corruit ille; Sed retinente manum moriens e pofte pependit. Sternitur. & Melaneus Perfeia caftra fecutus, Et Nafamoniaci Dorylas ditiffimus agri; Dives agri Dorylas: quo non poffederat alter Latius, aut totidem tollebat farris acervos. Hujus in obliquo miffum ftetit inguine ferrum : Letifer ille locus. quem poftquam vulneris auctor Singultantem animam, & verfantem lumina vidit Bactrius Halcyoneus, Hoc quod premis, inquit, habeto De tot agris terræ: corpufque exfangue reliquit. Torquet in hunc haftam calido de vulnere raptam Ultor Abantiades: media quæ nare recepta Cervice exacta eft, in partefque eminet ambas. Dumque manum Fortuna juvat; Clytiumque, Claninque, Matre fatos una, diverfo vulnere fudit. Nam Clytii per utrumque gravi librata lacerto Fraxinus acta femur: jaculum Clanis ore momordit. Occidit & Celadon Mendefius: occidit Aftreus, Matre Palæftina, dubio genitore creatus. Æthionque fagax quondam ventura videre; Nunc ave deceptus falfa: regifque Thoactes Armiger, & cafo genitore infamis Agyrtes.. Plus tamen exhaufto fupereft: namque omnibus unum Opprimere eft animus. conjurata undique pugnant Agmina pro cauffa meritum impugnante fidemque. Hac pro parte focer fruftra pius, & nova conjux, Cum genitrice, favent; ululatuque atria complent. Sed fonus armorum fuperat, gemitufque cadentum: Pollutofque femel multo Bellona Penates Sanguine perfundit; renovataque prælia mifcet. Circumeunt unam Phineus, & mille fecuti Phinea. tela volant hiberna grandine plura

Præter utrunque latus, præterque & lumen & aures.

216 P. OVIDII NASONIS

Applicat hinc humeros ad magnæ faxa columnæ :
Tutaque terga gerens, adverfaque in agmina verfus,
Suftinet inftantes. inftabant parte finiftra
Chaonius Molpeus, dextra Nabathæus Ethemon,
Tigris ut, auditis diverfa valle duorum,
Extimulata fame, mugitibus armentorum,
Nefcit utro potius ruat; & ruere ardet utroque:
Sic dubius Perfeus, dextra lævane feratur,
Molpea trajecti fubmovit vulnere cruris;
Contentufque fuga eft. neque enim dat tempus Ethemon;
Sed furit: &, cupiens alto dare vulnera collo,
Non circumfpectis exactum viribus enfem
Fregit: & extrema percuffæ parte columnæ
Lamina diffiluit; dominique in gutture fixa eft.
Non tamen ad letum cauffas fatis illa valentes
Plaga dedit. trepidum Perfeus, & inermia fruftra
Brachia tendentem Cyllenide confodit harpe.
Verum ubi virtutem turbæ fuccumbere vidit,
Auxilium Perfeus, quoniam fic cogitis ipfi,
Dixit, ab hofte petam: vultus avertite veftros,
Si quis amicus adeft: & Gorgonis extulit ora.
Quere alium, tua quem moveant miracula, dixit
Thefcelus: utque manu jaculum fatale parabat
Mittere, in hoc hæfit fignum de marmore gestu.
Proximus huic Ampyx animi pleniffima magni
Pectora Lyncida gladio petit: inque petendo
Dextera diriguit, nec citra mota nec ultra.
At Nileus, qui fe genitum feptemplice Nilo
Ementitus erat, clypeo quoque flumina feptem
Argento partim, partim cælaverat auro,
Afpice, ait, Perfeu, noftræ primordia gentis:
Magna feres tacitas folatia mortis ad umbras,
A tanto cecidiffe viro. pars ultima vocis
In medio fuppreffa fono eft: adapertaque velle
Ora loqui credas; nec funt ea pervia verbis.
Increpat hos, Vitioque animi, non crinibus, inquit,
Gorgoneis torpetis, Eryx: incurrite mecum;

Et profternite humi juvenem magica arma moventem.
Incurfurus erat; tenuit veftigia tellus:
Immotufque filex armataque manfit imago.
Hi tamen ex merito pœnas fubiere, fed unus
Miles erat Perfei, pro quo dum pugnat, Aconteus,
Gorgone confpecta faxo concrevit oborto.
Quem ratus Aftyages etiamnum vivere, longo
Enfe ferit: fonuit tinnitibus enfis acutis.
Dum ftupet Aftyages; naturam trazit eamdem :
Marmoreoque manet vultus mirantis in ore.
Nomina longa mora eft media de plebe virorum
Dicere, bis centum reftabant corpora pugnæ;
Gorgone bis centum riguerunt corpora vifa.
Pæniter injufti nunc denique Phinea belli.
Sed quid agat? fimulacra videt diverfa figuris;
Agnofcitque fuos: & nomine quemque vocatos
Polcit opem credenfque parum, fibi proxima tangit
Corpora: marmor erant. avertitur; atque ita fupplex,
Confeffafque manus, obliquaque brachia tendens,
Vincis, ait, Perfeu: remove fera monftra; tuæque
Saxificos vultus, quæcumque ea, tolle Medufæ,
Tolle, precor. non nos odium regnive cupido
Compulit ad bellum: pro coniuge movimus arma,
Cauffa fuit meritis melior tua, tempore noftra.
Non ceffiffe piget, nihil, o fortiffime, præter
Hanc animam concede mihi: tua cetera funto.
Talia dicenti, neque eum, quem voce rogabat,
Refpicere audenti, Quod, ait, timidiffime Phineu,
Et poffum tribuiffe, & magnum munus inerti eft,

(Pone metum) tribúam : nullo violabere ferro.
Quin etiam manfura dabo monumenta per ævum;
Inque domo foceri femper fpectabere nostri :
Ut mea fe fponfi foletur imagine conjux.
Dixit:& in partem Phorcynida tranftulit illam,
Ad quam fe trepido Phineus obverterat ore.
Tum quoque conanti fua flectere lumina cervix
Diriguit, faxoque oculorum induruit humor.
Sed tamen os timidum, vultufque in marmore fupplex,'
Submiffæque manus, faciefque obnoxia manfit.

Victor Abantiades patrios cum conjuge muros
Intrat: & immeritæ vindex ultorque parentis
Aggreditur Protum. nam fratre per arma fugato
Acrifioneas Protus poffederat arces.

Sed nec ope armorum, nec, quam male ceperat, arce
Torva colubriferi fuperavit lumina monftri.

Te tamen, o parvæ rector Polydeeta Seriphi,
Nec juvenis virtus per tot fpectata labores,
Nec mala mollierant; fed inexorabile dutus
Exerces odium: nec iniqua finis in ira eft.
Detrectas etiam laudes: fictamque Medufæ
Arguis elle necem. Dabimus tibi pignora veri;
Parcite luminibus, Perfeus ait: oraque regis
Ore Medufæo filicem fine fanguine fecit.

Hactenus aurigenæ comitem Tritonia fratri
Se dedit. inde cava circumdata nube Seriphon
Deferit; a dextra Cythno Gyaroque relictis.
Quaque fuper pontum via vifa breviffima, Thebas,
Virgineumque Helicona petit; quo monte potita
Conftitit; & doctas fic eft affata forores :
Fama novi fontis noftras pervenit ad aures;
Dura Medufai quem præpetis ungula rupit.
Is mihi cauffa viæ, volui mirabile monstrum
Cernere vidi ipfum materno fanguine nafci,
Excipit Uranie: Quæcumque eft cauffa videndi
Has tibi, Diva, domos, animo gratiffima noftro es.
Vera tamen fama eft: & Pegasus hujus origo
Fontis, & ad latices deducit Pallada facros.
Quæ mirata diu factas pedis ictibus undas,
Silvarum lucos circumfpicit antiquarum ;
Antraque, & innumeris diftinctas floribus herbas:
Felicefque vocat pariter ftudiique locique
Mnemonidas. fic affata eft una fororum:
quam
O, nifi te virtus opera ad majora tuliffet,
In partem ventura chori Tritonia noftri,
Vera refers; meritoque probas artefque locumque :
Er gratam fortem, tutæ modo fimus, habemus.
Sed (vetitum eft adeo fceleri nihil) omnia terrent
Virgineas mentes: dirufque ante ora Pyreneus
Vertitur: & nondum me tota mente recepi.
Daulia Treicio Phoceaque milite rura
Ceperat ille ferox, injuftaque regna tenebat.
Templa petebamus Parnafia. vidit eantes:
Noftraque fallaci veneratus numina cultu;
Mnemonides (cognorat enim), confiftite, dixit:
Nec dubitate, precor, tecto grave fidus, & imbrem
(Imber erat) vitare meo: fubiere minores
Sæpe cafas Superi. dictis & tempore motæ
Annuimufque viro, primafque intravimus ædes,
Defierant imbres; victoque Aquilonibus Auftro,
Fufca, repurgato fugiebant nubila cælo,
Impetus ire fuit, claudit fua tecta Pyreneus:
Vimque parat: quam nos fumtis effugimus alis,
Ipfe fecuturo fimilis ftetit arduus arce:
Quaque via eft vobis, erit & mihi, dixit, eadem.
Seque jacit vecors e fummæ culmine turris:

Et

Et cadit in vultus, difcuffique offibus oris.
Tundit humum moriens fcelerato fanguine tinctam,
Mufa loquebatur. pennæ fonuere per auras.
Voxque falutantum ramis veniebat ab altis.
Sufpicit; & linguæ quærit tam certa loquentes
Unde fonent: hominemque putat Jove nata locutum.
Ales erant; numeroque novem fua fata querentes
Inftiterant ramis imitantes omnia pica.
Miranti fic orfa Dea Dea: Nuper & ifta
Auxerunt volucrem victa certamine turbam
Pieros has genuit Pellais dives in arvis..
Pæonis Evippe mater fuit. illa potentem
Lucinam novies, novies paritura, vocavit.
Intumuit numero ftolidarum turba fororum:
Perque tot Hæmonias, & per tot Achaidas urbes
Huc venit: & tali committunt prælia voce:
Definite indoctum vana dulcedine vulgus
Faliere. nobifcum, fi qua eft fiducia vobis,
Thefpiades certate Dex. nec voce, nec arte
Vincemur; totidemque fumus. vel cedite victæ
Fonte Medufæo, & Hyantea Aganippe :
Vel nos Emathiis ad Pæonas ufque nivofos
Cedamus campis. dirimant certamina Nymphæ.
Turpe quidem contendere erat; fed cedere vifum
Turpius. electæ jurant per flumina Nymphæ;
Factaque de vivo preffere fedilia faxo.

Tunc, fine forte prior quæ fe certare profeffa eft,
Bella canit Superum: falfoque in honore Gigantas
Ponit, & extenuat magnorum facta Deorum;
Emiffumque ima de fede Typhoea terræ
Calitibus feciffe metum; cunctofque dediffe
Terga fuga: donec feffos Egyptia tellus
Ceperit, & feptem difcretus in oftia Nilus.
Huc quoque terrigenam veniffe Typhoea narrat,
Et fe mentitis Superos celaffe figuris :
Duxque gregis, dixit, fit Jupiter; unde recurvis
Nunc quoque formatus Libys eft cum cornibus Ammon.
Delius in corvo, proles Semeleia capro,
Fele foror Phœbi, nivea Saturnia vacca,
Pifce Venus latuit, Cyllenius Ibidis alis.

Hactenus ad citharam vocalia moverat ora:
Pofcimur Aonides. fed forfitan otia non fint;
Nec noftris præbere vacet tibi cantibus aurem.
Ne dubita, veftrumque mihi refer ordine carmen,
Pallas' ait: nemorifque levi confedit in umbra
Mufa refert: Dedimus fummam certaminis uni.
Surgit, & immiffos hedera collecta capillos
Calliope querulas prætentat police chordas:
Atque hæc percuffis fubjungit carmina nervis.
Prima Ceres unco glebam dimovit aratro :
Prima dedit fruges, alimentaque mitia terris:
Prima dedit leges. Cereris fumus omnia munus.
Illa carenda mihi eft. utinam modo dicere poffem
Carmina digna Dea! certe Dea carmine digna eft.
Vafta giganteis ingefta eft infula membris.
Trinacris; & magnis fubjectum molibus urget.
thereas aufum fperare Typhoea fedes.
Nititur ille quidem, pugnatque refurgere fæpe:
Dextra fed Aufonio manus eft fubjecta Peloro:
Læva, Pachyne, tibi: Lilybao crura premuntur:
Degravat Etna caput fub qua refupínus arenas
Ejectat, flammamque fero vomit ore Typhœcus.
Sape remoliri luctatur pondera terræ ;
Oppidaque, & magnos evolvere corpore montes.
Inde tremit tellus: & Rex pavet ipfe filentum,
Ne pateat, latoque folum retegatur hiatu;

Immiffufque dies trepidantes terreat umbras.
Hanc metuens cladem tenebrofa fede tyrannus
Exierat curruq ue atrorum vectus equorum
Ambibat Sicula cautus fundamina terræ.
Poftquam exploratum fatis eft, loca nulla labare;.
Depofitique metus: videt hunc Erycina vagantem
Monte fuo refidens, natumque amplexa volucrem;
Arma manufque meæ, mea, nate, potentia, dixit,
Illa, quibus fuperas omnes, cape tela, Cupido ;
Inque Dei pectus celeres molire fagittas,
Cui triplicis ceffit fortuna noviffima regni.
Tu fuperos, ipfumque Jovem, tu numina ponti
Victa domas, ipfumque, regit qui numina ponti.
Tarrara quid ceffant? cur non matrifque tuumque
Imperium profers? agitur pars tertia mundi.
Et tamen in cælo quoque tanta potentia noftro
Spernitur ac mecum vires minuuntur Amoris.
Pailada nonne vides, jaculatricemque Dianam
Abfceffiffe mihi? Cereris quoque filia virgo,
Si patiemur, erit: nam fpes affectar eafdem.
At tu, pro focio fi qua eft mea gratia regno,
Junge Deam patruo. dixit Venus. ille pharetram
Solvit & arbitrio matris de mille fagittis
Unam fepofuit. fed qua nec acutior ulla,
Nec minus incerta eft, nec quæ magis audiat arcum.
Oppofitoque genu curvavit flexile cornu :
Inque cor hamata percuffit arundine Direm.
Haud procul Hennæis lacus eft a manibus altæ,
Nomine Pergus, aquæ. non illo plura Cayftros
Carmina cycnorum labentibus audit in undis.
Silva coronat aquas, cingens latus omne, fuifque
Frondibus, ut velo, Phœbeos fubmovet ignes.
Frigora dant rami, Tyrios humus humida flores.
Perpetuum ver eft. quo dum Proferpina luco
Ludit, & aut violas, aut candida lilia carpit;
Dumque puellari ftudio calathofque finumque
Implet, & æquales certat fuperare legendo,
Pæne fimul vifa eft, dilectaque, raptaque Diti:
Ufque adeo properatur amor. Dea territa mofto
Et matrem, & comites, fed matrem fæpius, ore
Clamat: &, ut fumma veftem laniarat ab ora,
Collecti flores tunicis cecidere remiffis.
Tantaque fimplicitas puerilibus adfuit annis:
Hæc quoque virgineum movit jactura dolorem.
Raptor agit currus: & nomine quemque vocatos
Exhortatur equos. quorum per colla jubafque
Excutit obfcura tinctas ferrugine habenas.
Perque lacus altos, & olentia fulfure fertur
Stagna Palicorum rupta ferventia terra:
Et qua Bacchiada bimari gens orta Corintho
Inter inæquales pofuerunt moenia portus.
Eft medium Cyanes, & Pifax Arethufæ,
Quod coit anguftis inclufum cornibus æquor.
Hic fuit, a cujus flagnum quoque nomine dictum eft,
Inter Sicelidas Cyane celeberrima Nymphas ;
Gurgite quæ medio fumma tenus exftitit alvo,
Agnovitque Deum: Nec longius ibitis, inquit.
Non potes invitæ Cereris gener effe. roganda;
Non rapienda fuit. quod fi componere magnis
Parva mihi fas eft; & me dilexit Anapis.
Exorata tamen; nec, ut hæc, exterrita nupfi.
Dixit: &, in partes diverfas brachia tendens,
Obftitit. haud ultra tenuit Saturnius iram :
Terribilefque hortatus equos, in gurgitis ima
Contortuin valido fceptrum regale lacerto
Condidit. icta viam tellus in Tartara fecit:
E e

1

Et

Et

pronos? currus medios cratere recepit.

At Cyane, raptamque Deam, contemtaque fontis
Jura fui merens, inconfolabile vulnus

Mente gerit tacita; lacrimifque abfumitur omnis:
Et, quarum fuerat magnum modo numen, in illas
Extenuatur aquas. molliri membra videres :
Offa pati flexus: ungues pofuiffe rigorem:
Primaque de tota tenuiffima quæque liquefcunt;
Carulei crines, digitique, & crura, pedefque :
Nam brevis in gelidas membris exilibus undas
Tranfitus eft. poft hæc tergumque, humerique, latufque,
Pectoraque in tenues abeunt evanida rivos.
Denique pro vivo vitiatas fanguine venas
Lympha fubit: reftatque nihil, quod prendere poffis.
Interea pavida nequidquam filia matri
Omnibus eft terris, omní quæfita profundo.
Illam non utilis veniens Aurora capillis
Ceffantem vidit, now Hefperus. illa duabus
Flammifera pinus manibus fuccendit ab Etna;
Perque pruinofas tulit irrequieta tenebras.
Rurfus, ubi alma dies hebetarat fidera, natam
Solis ad occafus Solis querebat ab ortu.
Feffa labore fitim collegerat; oraque nulli
Colluerant fontes : cum te&tam ftramine vidit
Forte cafam; parvafque fores pulfavit: at inde
Prodit anus; Divamque videt; fymphamque roganti,
Dulce dedit, tofta quod coxerat ante polenta.
Dum bibit illa datum; duri puer oris & audax
Conftitit ante Deam; rifitque, avidamque vocavit.
Offenfa eft: neque adhuc epota parte loquentem
Cum liquido mifta perfudit Diva polenta.
Combibit os maculas; &, qua modo brachia geffit,
Crura gerit: cauda eft mutatis addita membris:
Inque brevem formam, ne fit vis magna nocendi,
Contrahitur: parvaque minor menfura lacerta eft.
Mirantem, fentemque, & tangere monftra parantem
Fugit anum; latebramque petit: aptumque colori
Nomen habet, variis ftellatus corpora guttis.

[ocr errors]

Quas Dea per terras, & quas etraverit undas,
Dicere longa mora eft. quærenti defuit orbis.
Sicaniam repetit. dumque omnia luftrat eundo;
Venit & ad Cyanen: ea, ni mutara fuiffet,
Omnia narraffet. fed & os & lingua volenti
Dicere non aderant: nec, quo loqueretur, habebat.
Signa ramen manifefta dedit: notamque parenti
Illo fortè foco delapfam gurgite facro
Perfephones zonam fummis oftendit in vndis.
Quam fimul agnovit, tamquam tum denique raptam
Sciffet, inornatos taniavit Diva capillos:
Et repetita fuis percuffit pectora palmis.

Nec fcit adhuc ubi fit: térras tamen increpat omnes;
Ingratafque vocat, nec frugum munere dignas,
Trinacriam ante alias, in qua veftigia damni
Repperit. ergo illic fava vertentia glebas
Fregit aratra manu parilique irata colonos
Ruricolafque boves leto dedit: arvaque juffit
Fallere depofitum ; vitiataque femina fecit.
Fertilitas terræ latum vulgata per orbem
Caffa jacer: primis fegetes moriuntur in herbis:
Et modo fol nimius, nimius modo corripit imber.
Sideraque, ventique nocent: avidæque volucres
Semina jacta legunt : lolium, tribulique fatigant
Triticeas meffes, & inexpugnabile gramen.
Cum caput Eleis Alpheias extulit undis :
Rorantelque comas a fronte removit ad aures:
Atque ait: O toto quafitæ virginis orbe,

Et frugum genitrix, immenfos fifte labores':"
Neve tibi fide violenta irafceré terræ.
Terra nihil meruit: parultque invita rapina
Nec fum pro patria fupplex: huc hospita veni.
Pifa mihi patria eft: & ab Elide ducimus ortum.
Sicaniam peregrina colo: fed gratior omni
Hæc mihi terra folo eft. hos nunc Arethufa penates,
Hanc habeo fedem; quam tu, mitiffima, ferva.
Mota loco cur fim, tantique per æquoris undas
Advehar Ortygiam, veniet narratibus hora
Tempeftiva meis: cum tu curifque levara,
Et vultus melioris eris. mihi pervia tellus
Præbet iter fubterque imas ablata cavernas
Hic caput attollo: defuetaque fidera cerno.
Ergo, dum Stygio fub terris gurgite labor,
Vila tua eft oculis illic Proferpina noftris.
Illa quidem triftis, nec adhuc interrita vultu;
Sed regina tamen, fed opaci maxima mundi;
Sed tamen inferni pollens matrona tyranni.
Mater ad auditas ftupuit, ceu faxea, voces:
Attonitæque diu fimilis fuit. utque dolore
Pulfa gravi gravis eft amentia; curribus auras
Exit in æthereas : ibi toto nubila vultu
Ante Jovem paffis ftetit invidiofa capillis.
Proque meo veni fupplex tibi, Jupiter, inquit,
Sanguine, proque tuo. fi nulla ett gratia matris;
Nata patrem moveat: neu fit tibi cura precamur
Vilior illias, quod noftro eft edita partu.
En quæfita diu tandem mihi nata reperta eft:
Si reperire vocas, amittere certius; aut fi
Scire ubi fit, reperire vocas. quod rapta, feremus;
Dummodo reddat eam. neque enim prædone marito
Filia digna tua eft; fi jam mea filia digna eft.
Jupiter excepit: Commune eft pignus onufque
Nata mihi tecum: fed, fi modo nomina rebus
Addere vera placet, non hoc injuria factum
Verum amor eft: neque erit nobis gener ille pudori.
Tu modo, Diva, velis. ut defint cetera; quantum eft
Effe Jovis fratrem! quid quod nec cetera defunt,
Nec cedit nifi forte mihi? fed tanta cupido
Si tibi difcidii; repetat Proferpina cælum :
Lege tamen certa; fi nullos contigit illic
Ore cibos. nam fic Parcarum fœdere cautum eft.
Dixerat. at Cereri certum eft educere nátam.
Non ita fata finunt. quoniam jejunia virgo
Solverat, &, cultis dum fimplex errat in hortis,
Puniceum curva decerpferat arbore pomum:
Sumtaque pallenti feptem de cortice grana
Prefferar ore fuo. folufque ex omnibus illud
Viderat Afcalaphus: quem quondam dicitur Orphne,
Inter Avernales haud ignotiffima Nymphas,
Ex Acheronte fuo furvis peperiffe fub antris.
Vidit: & indicio reditum crudelis ademit.
Ingemult regina Erebi, teftemque profanam
Fecit avem fparfumque caput Phlegethontide lympha,
In roftrum, & plumas, & grandia lumina vertit.
Ille fibi ablatus fulvis amicitur ab alis;
Inque caput crefcit; longofque reflectitur ungues,
Vixque movet natas per inertia brachia pennas:
Fœdâque fit volucris, venturi nuntia luctus,
Ignavus bubo, dirum mortalibus omen.

Hic tamen indicio poenam linguaque videri
Commeruiffe poteft. vobis, Acheloides, unde
Plumna pedéfque avium, cum virginis ora geratis?
An quia, cum legeret vernos Proferpina flores,
In comitum numero mifta, Sirenes, eratis?
Quam

« PredošláPokračovať »