adhuc satiat eundem sensum, et') aperit evidentius, cum dicit: „prudentia 2) enim carnis, mors est: prudentia autem spiritus, vita et pax.“ Numquid non unum atque idem est, quod dicit: „prudentia 3) carnis mors est:" et illud: „litera occidit?" Igitur „prudentia 1) carnis mors est." Cui3) mors est? Animae sine dubio. Qui enim legem secundum carnem, id est, secundum literam, intellexerit, non venit ad Christum, qui est vita: et ideo „prudentia 6) carnis, mors est: prudentia vero spiritus, vita et pax." Vitam namque et pacem, quae 7) est Christus, habet qui spiritualiter intelligit legem. Quoniam ) sapientia 9) carnis inimica est Deo: legi enim Dei non est subjecta: nec enim potest." Videtur adhuc idem intellectus evolvi. Quomodo enim sapientia carnis, hoc est, carnalis intelligentia, non sit inimica Deo, quae adversatur Christo; quae non recipit eum, quem misit Deus; quae dicit: „nos1o) legem habemus, et secundum legem debet mori, quia Filium Dei se fecit?" Quomodo ergo haec 11) talis sapientia, et talis intelligentia in 12) lege Deo non

1) Msc. unus et editi (v. c. edd. M.): „et sapit evidentius." R.

5) Alias (v. c. in edd. M.): „Cujus mors est?" R. 6) Rom. VIII, 6.

7) Alias (v. c. in edd. M.): „,quod est Christus." R. 8) Rom. VIII, 7.

9) Edd. M. et R. hoc loco, cfr. p. 67. not. 1. „sapientia."

10) Ev. Joann. XIX, 7.

11) Deest,,haec“ in edd. M.

12) Sic Msc. unus, et Rabanus. Editi vero (v. c. edd. M.): „in lege Dei non dicatur inimica Deo, et legi ejus: ei, quae secundum spiritum ejus, non est subjecta, nec posset subjici? Quia sicut" etc. Mss. duo:,,in lege Dei non dicatur inimica Deo, et legi ejus, ei scilicet, quae se

dicatur inimica, et legi ejus? Ei scilicet, quae secundum spiritum est, non est subjecta, nec potest subjici: quia, sicut contraria sibi sunt mors et vita, ita contraria sunt sibi litera legis1) occidens, quae et sapientia carnis est, et spiritus vivificans, qui vere lex Dei est. „,Qui 2) autem in carne sunt, Deo placere non possunt. Vos autem in carne non estis, sed in spiritu: si tamen Spiritus Dei habitat in vobis." Eadem perdurat intelligentia. Qui 3) in carne sunt," inquit, hoc est, qui 4) secundum literam sequuntur legem, Deo placere non possunt." Hoc enim et 5) olim per Esaiam pronuntiatum est a Deo, cum dicit: „jejunia,) et ferias, et diem magnum vestrum non sustineo: neomenias, et sabbata veștra odit anima mea.“ Sed et „vos,"") inquit, in ) quibus Spiritus Dei habitat, si tamen habitat, in „carne non estis, sed in spiritu," hoc est, non intelligentiam carnalem legis sequimini, sed spiritualem, per quam venistis ad Spiritum vivificantem, si tamen actus vestri tales sint et conversatio, ut Spiritum Dei in vobis habere mereamini. In duas ergo, ut diximus, partes dividens legem Mosis, id est, in spiritum et carnem, quae sunt spiritus, quam et spiritualem legem appellavit nobis tradidit: quae vero carnis sunt,

carnalibus Judaeis reliquit. Sic denique et illud interpretatus est de Abraham, cum dixit:,,sed 10) is quidem,

cundum spiritum est, non esse subjecta, nec posse subji ci? Quia sicut" etc. R.

1) Desunt in editis (v. c. in edd. M.) verba: „legis occidens." R.

2) Rom. VIII, 8. 9.
4) Deest,,qui" in ed. M. II.

5) Deest,,et" in edd. M.

7) Rom. VIII, 9.

3) Rom. VIII, 8.

6) Jesai. I, 13. 14.

8) Alias (v. c. in edd. M.): „,in quibus habitat spiritus, si tamen" etc. R.

9) Edd. Merlini: ut dixi.

1o) Galat. IV, 23. 29. Edd. Merlini: de libera.

qui de ancilla, secundum carnem natus est: qui autem ex libera, per repromissionem. Et sicut tunc is, qui secundum carnem natus est, persequebatur eum, qui secundum spiritum, ita et nunc." Certum est enim, quia ') illi, qui secundum carnem sunt Judaei, persequuntur nos, qui sumus non in manifesto, sed in occulto Judaei, et legem secundum spiritum, non secundum carnem custodimus. Illi ergo, qui secundum carnem sapiunt, consequenter etiam repromissiones legis carnaliter sperant.

Nos vero

eas spiritualiter exspectamus secundum sermonem Pauli dicentis: „,ut 2) repromissiones Spiritus accipiamus:" et iterum: „benedictus 3) Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali in coelestibus in Christo." Ex quibus omnibus, et quae sit lex secundum carnem, et quae secundum spiritum, vel quae spes repromissionis carnalis, vel 4) quae spiritualis, ostenditur. Potest et secundum aliam expositionem, si repetamus ab initio: „,quod 5) impossibile erat legi, in quo infirmabatur per carnem :" et de lege mentis intelligi, quam supra dixit velle facere bonum, sed per infirmitatem et fragilitatem carnis implere non posse, et propterea misisse Deum Filium suum in similitudinem carnis peccati, et de peccato, hoc est, per hostiam pro peccato oblatam, damnasse peccatum. Data 6) enim nobis remissione peccatorum fugatum est et exterminatum de carne nostra peccatum, et coepit in nobis justificatio le

1) Desunt in libris antea editis verba: „quia illi.“ R. 2) Galat. III, 14. 3) Ephes. I, 3.

4) Desiderantur in antea editis (v. c. in edd. M.), et in pluribus Mss. verba: „vel quae spiritualis.“ R.

5) Msc. unus: impossibilitas legis, in quo infirmabatur per carnem, de lege membrorum intelligi, quam supra diximus" etc. R. Cfr. Rom. VIII, 3.

6) Msc. unus:,,Tanta enim nobis remissione." Editi (v. c. edd. M.): „Tanta enim remissione" (ed. R. in notis affert: repromissione). R.

gis impleri, illius duntaxat legis, quae condelectatur1) legi Dei, quae impletur cito, cum jam non resistit ei lex peccati, quae erat in membris nostris, si tamen non secundum carnem ambulemus, sed secundum spiritum. Nam donec in carne est quis, et secundum carnem vivit, quae carnis sunt sapit: cum vero converterit se ad spiritum, et mortuus fuerit legi peccati et carnis, quae sunt spiritus sapit. Nam secundum carnem sapere, mors 2) est animae: secundum spiritum vero, vita et pax est: quia ,,sapientia 3) carnis inimica est Deo," hoc est, dum caro resistit spiritui, et non est subjecta legi mentis, quae lex Dei est, inimica est Deo: et ideo qui 1) carnaliter vivunt, Deo placere non possunt. Sed vos," 5) inquit, non „estis in carne," hoc) est, non secundum carnem vivitis, sed secundum spiritum, 7) si) „,tamen Spiritus Dei habitat in vobis." Haec possunt et secundum aliam, ut diximus, expositionem in hoc 9) loco coaptari. Eligat tamen qui legit, et quod aptius probaverit, si 10) tamen probaverit, hoc sequatur.

13. „Si) quis autem Spiritum Christi non habet, hic non est ejus. Si autem Christus in vobis est, corpus quidem mortuum est propter peccatum, spiritus vero vi

1) Editi (e. c. ed. M. I.): „,delectatur legi," alii (e. c. ed. M. II.): „delectatur lege." R.

2) Edd. Merlini: mors animae est. Cfr. Rom. VIII, 6.

3) Rom. VIII, 7. coll. p.
4) Edd. Merlini: quia.

71. not. 9.

5) Rom. VIII, 9.

6) Omittuntur in editis (v. c. in edd. M.) verba: ,,hoc est, non secundum carnem vivitis." R.

7) Edd. Merlini: spiritum vivitis.

8) Rom. VIII, 9.

9) Deest in editis (v. c. edd. M.): „hoc.“ R.

10) Desiderantur in editis (v. c. edd. M.) verba: „si

tamen probaverit." R.

1) Rom. VIII, 9—11.

ta1) propter justificationem. Quod si Spiritus ejus, qui suscitavit Jesum a mortuis, habitat in vobis: qui suscitavit Christum 2) a mortuis, vivificabit et mortalia vestra corpora, propter inhabitantem Spiritum ejus in vobis." Quod constantibus et dialectica arte collectis utatur syllogismis Apostolus Paulus vel in hoc loco, vel in aliis epistolis suis, non mihi nunc 3) exponendum videtur, ne forte non tam scientiae *) ejus, quam sermonis, in quo non vult se peritum dici, assertores videamur esse: et 5) ideo propositi magis capituli sensum discutere properabimus. In superioribus, ubi dixit:,,vos 6) autem in carne non estis, sed in spiritu: si tamen Spiritus Dei habitat in vobis:" duplici modo, quid 7) est in Spiritu esse, explanavimus, id est, vel legem non secundum literam, sed secundum spiritualem sensum intelligere; vel etiam mortificato corpore, spiritus, et non carnis legibus vivere. Et nunc ergo quod dicit: si) quis autem Spiritum Christi non habet, hic non est ejus:" et subjungit:9) „si1o) autem Christus in vobis est:" requirendum est, utrum diversum sit Spiritum Dei esse in aliquo, an11) Spiritum Christi: vel etiam ipsum Christum, aut Spiritum ejus, qui suscitavit Jesum a mortuis. Sed quantum vel consequentiam 12)

1) Alias (v. c. in edd. M.): „vivit.“ R.
2) Ed. Ruaei sola: Jesum Christum.

3) Deest in editis (v. c. in edd. M.): „nunc." R. 4) Editi (v. c. edd. M.):,,sententiae." R. Cfr. II Cor. XI, 6.

5) Editi (e. c. edd. M.): „,et ideo propositi (ed. M. II: propositum) magis Apostoli sensum discutere properabimus. In posterioribus, ubi dixit" etc. R.

6) Rom. VIII, 9.

7) Alias (v. c. in edd. M.): „,quidem in spiritu esse.“ R. 8) Rom. VIII, 9.

10) Rom. VIII, 10.

9) Edd. Merlini: subjunxit.

11) Editi (v. c. edd. M.): „ac spiritum Christi.“ R. 12) Editi (c. c. edd. M.): „consequentia.“ R.