Obrázky na stránke
PDF
ePub
[blocks in formation]

Hs. zu Trier, Stadtbibliothek No. 724. aus dem 15 Jahrh. mit der Melodie (T), auch bei Daniel 1, 330 (D), ferner in der Hymnodia sacra. Monast. (H) und bei Paar nucleus devotionis (P) p. 189. mit der Bezeichnung: hymnus natalitius vetus et vulgaris.

4 de v. DHP. 6 totus de DHP. 14 natus T. 17 comprehendi T. 19 ille H. 20 nescit HT. apprehendi T. 25 quem DHP. 29 pudicitiæ DHP. 36 in p. DHP. 39 præ natis PD. prænatis H. 44 post partum et DP. 45 hæc für est PD. o felix H. 46 casta DHP. 47 genuerunt DP. 49 in für quæ D. 51 obscuris HP. 55 fascinatur H. 56 quæ H. 57 cœlo H. descendit HT. 60 cœlos ascendit TH. 63 et für quo HP. 64 deus T. 65 curia T, 66 gloria T. 67 deitati T. novæ dignitatis HP. 68 deo P deus in sublimibus H. pacem P.

69 dans pacem hominibus H et

In D folgen die Strophen so auf einander 1, 3, 5. 4. alle andern fehlen. In P 1, 7, 3, 2, 6, 5, 4, 8, 9. In H 1, 2, 3, 6, 5, 4, 7. Die zwei letzten fehlen. In diesen verlangt der Reim v. 73 matrem atque filium, und v. 81. manibus propriis. Das Lied ist überarbeitet und erweitert worden, es sind aber mehr Handschriften nöthig, um die ursprüngliche Gestalt wieder zu erkennen, denn bei den Abdrücken weiss man das Alter und die Beschaffenheit ihrer Quellen nicht.

V. 30. νηπιάζει δι ̓ ἐμὲ ὁ παλαιὸς τῶν ἡμερῶν. Febr. 2.

V. 41. vitrum, daher heisst Maria fenestra und vitreum castellum.

V. 41–48. Maria felicior atque mirabilior fecunditate addità, integritate non perditâ. hoc tam grande miraculum malunt illi fictum putare quam factum. ita in Christo, homine et deo, credere quoniam non possunt humana, contemnunt, quoniam non possunt contemnere divina, non credunt. S. Augustini serm. 184, 1.

V. 51 flg. Diese Gegenstellung drückt Cosmas theog. st. 26 so aus: óg οὐρανὸν, τὸ σπήλαιον, θρόνον χερουβικὸν τὴν παρθένον, τὴν φάτνην χώριον, ἐν ᾧ ἀνεκλίνθη ὁ ἀχώρητος Χριστός.

V. 53. 54. ἐν τῷ σπηλαίῳ παρῴκησας, ὁ οὐρανὸν τὸν θρόνον ἔχων. Dec. 26. V. 61. Quid est, quod nascituro domino mundus describitur, nisi hoc, quod aperte monstratur, quia ille veniebat in carne, qui electos suos adscriberet in æternitate? Gregor. M. hom. in ev. 1, 8, 1. Cosmas. Hieros. theog. st. 14. sagt: ἐν δούλοις τῷ Καίσαρος δόγματι ἀπεγράφης πειθήσας, καὶ δούλους ἡμᾶς ἐχθροῦ καὶ ἁμαρτίας ἠλευθέρωσας.

V. 63. Bene in Bethlehem nascitur, Bethlehem quippe domus panis interpretatur. ipse namque est, qui ait: ego sum panis vivus, qui de cœlo descendi (Joh. 6, 41). Gregor. M. hom. in ev. 1, 8, 1.

V. 84. voluisti. Die freiwillige Menschwerdung heben auch die Menäen oft hervor, έχων κατῆλθε ὁ ὕψιστος. Aug. 28.

[blocks in formation]

Hs. der Stadtbibliothek zu Trier No. 724. mit der Melodie, 15 Jahrh. Der Anfang erinnert an den Eingang der Messe auf Weihnacht: puer natus est nobis nach Isai. 9, 6.

13 nach dem Versmass soll entweder qui oder est wegbleiben. 15 perducat Hs. 18 und 19 sind verdorben, in 19 ist cum wegzulassen, und 18 vielleicht zu lesen: canimus in choro.

V. 1. βρέφος ἀποτίκτεται ὁ δημιουργήσας τοὺς αἰῶνας. Oct. 15. βρέφος ὁρώμενος ὁ προαιώνιος Θεός. Dec. 20. νήπιος ἀναδέδεικται πάντων τῶν αἰώνων ó zúgios. Oct. 9. Qui erat filius dei, hic ex Maria puer natus est nobis et datus est nobis; quod enim supra nos est, datur; quod de cælo est, datur. nobis, hoc est credentibus, non incredulis. Ambros. de fide 3, 8.

V. 9. Persona Herodis hypocritæ designantur, qui dum ficte quærunt, invenire dominum nunquam merentur. Gregor. M. hom. in ev. 1, 10, 3.

V. 15. gratia. Ueber die Menschwerdung Gottes aus Gnade sagt Anselm. Cant. Cur deus homo. 2, 5 ganz richtig: si deus facit bonum homini, quod incepit, licet non deceat eum a bono incepto deficere, totum gratiæ debemus imputare, quia hoc propter nos, non propter se, nullius egens, incepit. non enim illum latuit, quid homo facturus erat, cum illum fecit, et tamen bonitate sua illum creando sponte se, ut perficeret inceptum bonum, quasi obligavit.

V. 17. άozy xai télos aiwvos. Clem. Alex. pæd. 2, 8. Daher hat er keine Zeit als die Gegenwart. Præteritum et futurum tempus divinitas non habet, sed semper esse habet. Gregor. M. hom. in ev. 1, 18, 3.

[blocks in formation]

Hs. der Stadtbibliothek zu Trier, No. 724. mit der Melodie, 15. Jahrh.

6 dem Reime nach ist der Vers nicht richtig, aber ohne Hülfe von Hss. nicht zu ändern, denn das Wortspiel zwischen virgo, vir und virga muss beibehalten werden.

V. 1. exsultate justi, natalis est justificatoris. exsultate debiles et ægroti, natalis est salvatoris. exultate captivi, natalis est redemtoris. exsultent servi, natalis est dominantis. exsultent liberi, natalis est liberantis. exsultent omnes christiani, natalis est Christi. S. August. serm. 184, 2. Man bemerke die Reime in diesen Sätzen.

V. 5. Daher der häufige Ausdruck: Ts nagdevias avdos. Chrysost. de s.

[blocks in formation]
[blocks in formation]

Hs. der Stadtbibliothek zu Trier, No. 724. mit der Melodie, 15 Jahrh.

15 lavat, Hs., was aber zu sarcina nicht passt. 26 fuditur, Hs. Die jungfräuliche Geburt Christi wird in diesem Liede hervorgehoben, daher der Rundreim stets auf Maria geht und durch verschiedene Präpositionen mit dem Texte verbunden ist.

V. 1. In verbo inviolabili, non separato a carne passibili, particeps per omnia intelligatur et deitas carnis et caro deitatis. Leon. m. serm. 46, 2.

V. 6. Christus natus ex virgine violatorem humanæ propaginis (diabolum) incorrupta nativitate damnavit. Leon. m. serm. 22, 1.

V. 16. 17. regia. Da dieser Namen oft vorkommt sowol wegen ihrer Abstammung als auch ihrer Verbindung mit Christus, so will ich eine ausführliche Stelle zur Erklärung bersetzen. βασίλισσα πέφυκας τὸν βασιλέα κύριον τεκοῦσα, τὸν διαλύσαντα "Αιδου τὰ βασίλεια, ὃν δυσώπει τῆς ἄνω βασιλείας ἅπαντας ἀξιῶσαι. Jul. 27.

V. 35. Deus sibi hominem sine semine operatus est, qui in rerum natura sine seminibus operatur et semina. Augustini epist. 137, 10.

51. De nativitate domini. hymnus.

Apparuit benignitas

dei nec non humanitas

ex caritate nimia

ad nos atque gratuita.

O amor quam exstaticus, quam effluens, quam nimius, qui deum dei filium

unum fecit mortalium.

Affectu superfervido,
quo nos tulit ab æterno,
nequibat se comprimere,
qui venit nos invisere.

Non invisit nos angelo,
seu supremo seu infimo,
carnis assumens pallium
venit ad nos per se ipsum.

In se cum invisibilis
sit nostris lippis oculis,
tectus mortali tunica

huc processit ad publica.

Non solum se ostendere voluit, sed convivere deus-homo hominibus.

hic annis triginta tribus.

Nascitur nobis hodie pauper, exul . . . . . nobis vagit præsepio junctus bovi et asino.

Post nobis circumciditur, nobis et Jhesus dicitur, pro nobis stellæ visio,

nobis Jhesu oblatio.

[blocks in formation]
[blocks in formation]

Nobis baptisma suscipit,

Nobis orat et prædicat,

pro nobis cuncta factitat, verbis signis et actibus.

nos quærens non se penitus. 40

quibus Christus est natus?

[blocks in formation]
« PredošláPokračovať »