est; id autem habens atque fruens laetitia; fugiens quod ei aduersatur timor est; idque si acciderit sentiens tristitia est. proinde mala sunt ista, si malus amor est, bona, si bonus. Verum his philosophis, quod ad istam quaestionem de animi perturbationibus attinet, iam respondimus in nono huius operis 5 libro ostendentes eos non tam de rebus quam de uerbis cupidiores esse contentionis quam ueritatis. apud nos autem iuxta scripturas sanctas sanamque doctrinam ciues sanctae ciuitatis dei in huius uitae peregrinatione secundum deum uiuentes metuunt cupiuntque, dolent gaudentque, et quia 10 rectus est amor eorum, istas omnes affectiones rectas habent: metuunt poenam aeternam, cupiunt uitam aeternam, dolent in re, quia ipsi in semet ipsis adhuc ingemescunt adoptionem exspectantes redemtionem corporis sui; gaudent in spe, quia fiet sermo qui scriptus est: absorpta est mors in 15 uictoriam. item metuunt peccare, cupiunt perseuerare, dolent in peccatis, gaudent in operibus bonis. ut enim metuant peccare audiunt: quoniam abundabit iniquitas, refrigescit caritas multorum; ut cupiant perseuerare audiunt quod scriptum est: qui perseuerauerit usque in finem 20 hic saluus erit; ut doleant in peccatis audiunt: si dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos decipimus et ueritas in nobis non est; ut gaudeant in operibus bonis audiunt: hilarem datorem diligit deus. item sicuti se infirmitas eorum firmitasque habuerit, metuunt 25 temtari, cupiunt temtari, dolent in temtationibus, gaudent v2 12 cupiunt aeternam om. T adoptione M 16 uictoria GPv 13 in re] ire D 14 redemptionem DGPTv cupiunt peccare om. G1 18 habundauit P1 refrigescet P'T 15 absorta 17 me 19 cupiunt 22 decipimus MV: seducimus DGPTv 24 audiant DP1 25 sicuti se DGPTv: sicut ipse MV 26 temptare D' gaudent in temtationibus om. v in temtationibus. ut enim metuant temtari audiunt: si quis praeoccupatus fuerit in aliquo delicto, uos qui spiritales estis instruite huius modi in spiritu mansuetudinis, intendens te ipsum, ne et tu temsteris. ut autem cupiant temtari audiunt quendam uirum dei fortem ciuitatis dei dicentem: proba me, domine, et temta me; ure renes meos et cor meum. ut doleant in temtationibus uident Petrum flentem; ut gaudeant in temtationibus audiunt Iacobum dicentem: omne gaudium 10 existimate, fratres mei, cum in temtationibus uariis incideritis. Non solum autem propter se ipsos his mouentur affectibus uerum etiam propter eos quos liberari cupiunt et ne pereant metuunt et dolent si pereunt, gaudent si liberantur. illum 15 quippe optimum et fortissimum uirum, qui in suis infirmitatibus gloriabatur, ut eum potissimum commemoremus qui in ecclesiam Christi ex gentibus uenimus, doctorem gentium in fide et ueritate, qui et plus omnibus suis coapostolis laborauit et pluribus epistulis populos dei, non eos tantum qui 20 praesentes ab illo uidebantur uerum etiam illos qui futuri praeuidebantur instruxit; illum inquam uirum, athletam Christi, doctum ab illo, unctum de illo, crucifixum cum illo, gloriosum in illo, in theatro huius mundi, cui spectaculum factus est et angelis et hominibus, legitime magnum agonem cer25 tantem et palmam supernae uocationis in anteriora sectantem oculis fidei libentissime spectant gaudere cum gaudentibus, flere cum flentibus, foris habentem pugnas, intus timorem, cupientem dissolui et esse cum Christo, desiderantem uidere Romanos, ut aliquem fructum habeat et in illis sicut et in ceteris gentibus, aemulantem Corinthios et ipsa aemulatione 5 metuentem ne seducantur eorum mentes a castitate quae in Christo est, magnam tristitiam et continuum dolorem cordis sui de Israhelitis habentem, quod ignorantes dei iustitiam et suam uolentes constituere iustitiae dei non sunt subiecti; nec solum dolorem uerum etiam luctum suum denuntiantem qui- 10 busdam qui ante peccauerunt et non egerunt paenitentiam super immunditia et fornicationibus suis. Hi motus, hi affectus de amore boni et de sancta caritate uenientes si uitia uocanda sunt, sinamus ut ea quae uere uitia sunt uirtutes uocentur. sed cum rectam rationem se- 15 quantur istae affectiones, quando ubi oportet adhibentur, quis eas morbidas seu uitiosas passiones audeat dicere? quam ob rem etiam ipse dominus in forma dei agere uitam dignatus humanam, sed nullum habens omnino peccatum adhibuit eas ubi adhibendas eas esse iudicauit. neque enim in quo uerum 20 erat hominis corpus et uerus hominis animus falsus erat humanus affectus. cum ergo eius in euangelio ista referuntur, quod super duritia cordis Iudaeorum cum ira contristatus sit, quod dixit: gaudeo propter uos, ut credatis, quod Lazarum suscitaturus etiam lacrimas fuderit, quod concupi- 25 3 desolui P1 5 chohisraelitis T rinthios G ipsam M1 8 sui DGPTv: ei MV 9 statuere DGPTv sint T essent DGPv 10 de quibusdam DG sinamur D'G1 15 nationem G1 dignatus est MT om. DGPTv 21 animus hominis DG1Pv DG'P 24 dixerit DGPTv 25 lazarus M G1 18 dei] serui G uerit cum discipulis suis manducare pascha, quod propinquante passione tristis fuerit anima eius, non falso utique referuntur. uerum ille hos motus certe dispensationis gratia ita cum uoluit suscepit animo humano, ut cum uoluit factus est homo. 5 proinde, quod fatendum est, etiam cum rectas et secundum deum habemus has affectiones, huius uitae sunt, non illius quam futuram exspectamus. et saepe illis etiam inuiti cedimus; itaque aliquando, quamuis non culpabili cupiditate, sed laudabili caritate moueamur, etiam dum nolumus flemus. habemus 10 ergo eas ex humanae condicionis infirmitate; non autem ita dominus Iesus, cuius et infirmitas fuit ex potestate. sed dum uitae huius infirmitatem gerimus si eas omnino nullas habeamus, tunc potius non recte uiuimus. uituperabat enim et detestabatur apostolus quosdam, quos etiam esse dixit sine affectione. 15 culpauit etiam illos sacer psalmus; quibus ait: sustinui qui simul contristaretur, et non fuit. nam omnino non dolere dum sumus in hoc loco miseriae profecto, sicut quidam etiam apud saeculi huius litteratos sensit et dixit, non sine magna mercede contingit immanitatis in animo, 20 stuporis in corpore. quocirca illa quae άлάdaa graece dicitur, quae si latine posset impassibilitas diceretur, si ita intellegenda est in animo quippe, non in corpore accipitur ut sine his affectionibus uiuatur, quae contra rationem accidunt mentemque perturbant, bona plane et maxime optanda est, sed 25 nec ipsa huius est uitae. non enim qualiumcumque hominum uox est, sed maxime piorum atque iustorum multumque sanctorum: si dixerimus quia peccatum non habe 1 cf. Luc. 22, 15 2 cf. Matth. 26, 38 14 cf. Rom. 1, 31 15 Ps. 68, 21 T 27 I Io. 1, 8 4 suscipit DP1 5 cum fatendum (om. quod) P1 confitendum P2 7 speramus DGPTv cedemus D 10 ita] ait T 12 infirmitate D M'P'v corpore P contigit PT 18 litteratus G1P anima D'GP aphathia D 21 possit DGv que iust. atq. sanctorum DGPTv 9 moneamur P1 sic MV 17 dolore G1 habemus D'G locol sensi M 19 magna om. T 27 quoniam DGPTv mus, nos ipsos seducimus et ueritas in nobis non est. tunc itaque άnáda ista erit quando peccatum in homine nullum erit. nunc uero satis bene uiuitur sine crimine; sine peccato autem qui se uiuere existimat non id agit ut peccatum non habeat, sed ut ueniam non accipiat. V. DE QVINQVE CORPORIS SENSIBVS ORATIO. EX LIBRO CONFESSIONVM DECIMO INTER CETERA ET AD LOCVM. 5 Domine, amo te; percussisti cor meum uerbo tuo, et amaui te. sed et caelum et terra et omnia quae in eis sunt ecce 10 undique mihi dicunt ut te amem, nec cessant dicere omnibus, ut sint inexcusabiles. altius autem tu misereberis cui misertus eris et misericordiam praestabis cui misericors fueris: alioquin caelum et terra surdis loquuntur laudes tuas. quid autem amo, cum te amo? non speciem corporis nec decus temporis, 15 non candorem lucis ecce istis amicum oculis, non dulces melodias cantilenarum omnimodarum, non florum et ungentorum et aromatum suauiolentiam, non manna et mella, non membra acceptabilia carnis amplexibus, non haec amo, cum amo deum meum. (et tamen amo quandam lucem et quandam 20 uocem et quendam odorem et quendam cibum et quendam amplexum, cum amo deum meum, lucem, uocem, odorem, cibum, amplexum interioris hominis mei, ubi fulget animae meae quod non capit locus et ubi sonat quod non rapit tempus et ubi olet quod non spargit flatus et ubi sapit quod non 25 11 cf. Rom. 1, 20 1 seseducimus V1; corr. m. 2 2 ophatia MV MV 4 autem MTV: enim DGPv ter-locum om. DGPTv 13 misericordia D candorem v nimodorum P suauiolentia D 3 hominem 8 in T 7 oratio om. GTv amplexum om. G'v get vi 16 nec 17 om 18 suaueolentiam P'T 22 cum 20 quendam P 21 quandam ampl. T 23 interiores P fulgit D'G' 25 spar |