ductum, possunt absolvere ab haeresi pro foro externo, exceptis haeresiarchis et relapsis ita com. ex c. 11. pr. h. t. in 6. Nam Episcopi tenent locum Inquisitorum, ubi isti non reperiuntur. Porro haec absolutio in foro externo data, prodest absolutis, ut deinde in foro interno a quocumque simplici confessario absolvi valeant. At contra absolutio haeretici pro foro interno non prodest ei pro foro externo, sed in hoc convictus condemnatur ad poenam et vindictam publicam; Sánch., Reiff. et alii.

5. Regulares de jure ordinario non possunt absolvere ab haeresi occulta haereticos seculares; nam nullo jure ordinário id reperitur concessum. Unde Alex, VII. damnavit hanc propositionem n. 4: Praelati regulares possunt in foro conscientiae absolvere quoscumque seculares ab haeresi occulta et ab excommunicatione propter eam incursa. Similiter de jure ordinario praelati suos religiosos nequeunt absolvere ab haeresi occulta : quia talis potestas eis tollitur per Bullam Coenae (cit. §. caeterum).

6. Regulares de jure speciali extra regiones, ubi est Officium S. Inquisitionis possunt absolvere ab haeresi occulta et excommunicatione incursa ob lectionem librorum haereticorum: ita probabiliter tenent graves DD. Nam Regularibus data sunt privilegia specifice exprimentia casum haeresis: sic Julius III. Const. Sacrae religionis die 22. Oct. 1552. dat Societati Jesu facultatem quoscumque a casibus haeresis et aliis contra fidem, et consequentibus censuris quibuscumque absolvendi. Eamdem facultatem dedit Greg. XIII. 28. Mart. 1584. absolvendi ab haeresi et relapsu in haeresim. Quod privilegium, ut ait Suar., absolutum est, et sine ulla limitatione: item Clem. VIII. teste Gobat in Th. Exper. tr. 7. n. 638. amplissimam potestatem absolvendi ab haeresi dedit Carmelitis discalceatis pro Gallia, Flandria, Germania, Polonia. Greg. XIII., teste Urbano Carmel., concessit servis B. V. privilegium, ut possint suos etiam a relapsu in haeresim absolvere. Ratio pro his regionibus septentrionalibus specialis est, quod hic ob difficilem recursum ad Papam casus papales, sicut fiunt Episcopales, ita et fiant regulares. Praeterea ex usu et consuetudine Germaniae Praelati regulares suos religiosos, non secus ac Episcopi suos dioecesanos, judicant in causa haeresis, et reis convictis condignas poenas infligunt; ut si regularis in apostasia haereticam sectam amplectatur: tunc enim reversus vel captus, non ab Episcopo, sed a praelato regulari judicatur ac punitur. Et haec consuetudo videtur nobis optime interpretari Bullam Coenae, quomodo haec pro regionibus nostris sit intelli genda. Ceterum quamvis sententia ista sit omnino probabilis, quia tamen versamur in materia obscura, cui utinam lucem afferret decisio pontificia, ideo consultum fore judico, ut praelati regg. ad majorem securitatem et cautelam pro suis religionis confessariis facultatem absolvendi ab haeresi petant ab Ordinariis, qui eam specialiter habent a Papa cum potestate delegandi. Quo in genere laudanda est ordinatissima Archidioecesis Pragensis, in qua ob spiritualem poenitentium utilitatem plerisque confessariis regularibus conceditur facultas absolvendi ab baeresi : at que ita cessant scrupuli et jurgia de valore horum privilegiorum.

Dices cum P. La Croix : Privilegia ista singulis annis revocantur per promulgationem Bullae Coenae.

R. Neg. assertum : nam in his privilegiis a Sixto V. et Clem. V. expresse ponitur illa clausula : nisi in privilegiis casus, in Bulla contenti expresse concederentur; et ubi clausula ista non ponitur, tacite intelligitur, ut ait Alterinus apud Laym. l. 1. tr. 5. p. 2. c. 5. n. 2. Imo assertum multum probat, quod scilicet facul

tas specialis absolvendi ab haeresi concessa Episcopis Germaniae singulis annis revocetur per promulgationem Bullae Coenae. Sicut ergo Episcopis, Nunciis Apost., ita quoque Regul., concessa sunt privilegia cum intentione praeveniendi revocationem Bullae Coenae ; et consequenter non censetur revocari, nisi intentio ista seu voluntas Papae per speciales terminos revocetur.

7. In articulo mortis quilibet sacerdos absolvere potest ab haeresi : ita casus iste excipitur in clausula Bullae Coenae, nisi in articulo mortis, seu in probabili periculo mortis, v. g. in conflictu bellico, periculosa navigatione, etc. Tum quia in articulo mortis cessat omnis reservatio, et quilibet verus sacerdos, etiam haereticus, accipit jurisdictionem absolvendi in tali casu (Trid. sess. 14. c. 7. de reform.). Impedimentum perpetuum, quo nec Papa, nec Episcopus adiri potest, aequiparatur articulo mortis, non vero aliud; quia si Papa adiri nequit, adiri potest Episcopus vel alius privilegiatus.

8. In generali potestate absolvendi a casibus Papae reservatis, vel a casibus Bullae Coenae, non venit potestas absolvendi ab haeresi, v. g. tempore Jubilaei, nisi specialiter exprimatur : ita fertur declarasse Alex. VII. die 23. Martii 1656., idemque probat usus et stylus curiae romanae, qui hoc in puncto vim legis habet. Nam ex reg. 81. in 6., in generali concessione non videtur venire haec specialissima potestas absolvendi ab haeresi ; neque Papa praesumitur per terminos generales derogare tot juribus in favorem fidei latis. Opposita sententia P. Gobat et aliorum docentium in potestate absolvendis a casibus Bullae Coenae venire potestatem absolvendi ab haeresi, theorice videtur probabilis, sed minus tuta in praxi, nisi forsan pro Germania.

Quomodo Principes catholici inire possunt foedera cum haereticis, consule Reiff. a n. 157. ubi de hac materia docte scribit.

(1) Haec dispositio correcta est a Summo Pontifice Pio IX. in Const. Apostolicae Sedis in qua limitantur censurae latae sententiae. Siquidem in eadem Const. inter excommunicationes latae sententiae speciali modo Rom. Pontifici reservatas sub u. 2. excommunicatio statuta legitur contra «omnes et singulos scienter legentes sine auctoritate Sedis Apostolicae libros eorum apostatarum et haereticorum haeresim propugnantes, nec non eosdem libros retinentes, imprimentes et quomodolibet defendentes». Hinc libri haereticorum tractantes simpliciter de Religione, non autem propugnantes haeresim, legi nequeunt absque peccato ob prohibitionem quae describitur in secunda regula indicis, tamen non incurritur poena excommunicationis si libri hujusmodi legantur.

(2) Etiam haec regula correcta esse videtur in citata Const. Apostolicae Sedis. Nam sub eodem n. 2. legitur excommunicatio contra «legentes libros cujuscumque auctoris per apostolicas litteras nominatim prohibitos, eosdem libros retinentes, imprimentes et quomodolibet defendentes». Hinc prohibitio Sac. Cong. Indicis quoad culpam perseverat, sed excommunicatio urget tantum illos libros quos apostolicae litterae condemnaverint. S. Indicis Congregationi proposita fuerunt sequentia dubia. An scienter legentes ephemerides propugnantes haeresim incurrant excommunicationem articuli secundi Const. Apostolicae Sedis Summo Pontifici reservatae? An legentes sive libros proprie dictos cujusvis auctoris, sive ephemerides continentes haeresim incidant in censuram Indicis a Pio IX. ut supra renovatam et confirmatam?

TOMO III.

12

Sacra Indicis Cong. secundo dubio respondit, negative. Et quoniam primum dubium reputatum est competere Supremae Universali Inquisitioni, exhibitum eidem fuit, ut idem enucleare dignaretur. Sacra vero Suprema Inquisitio die 21. Aprilis 1880. proposito dubio respondit negative.

(3) Poena haec renovata est in Const. Apostolicae Sedis, sub articulo 1. excommunicationum latae sententiae et speciali modo Rom. Pontifici reservatarum, ubi legitur omnes a christiana fide apostatas, et omnes ac singulos hereticos, quocumque nomine censeantur, et cujuscumque sectae existant, eisque credentes, eorumque receptores, fautores ac generaliter quoscumque illorum defensores».

(4) Hodie alio modo censendum est circa hanc rem. Certum est facultatem absolvendi ab haeresi occulta Episcopis concessam per cap. Liceat Conc. Trid. abrogatam fuisse per Bullam In Coena Domini legi solitam. Sed per Const. Apostolicae Sedis de ea Bulla tantum viget, quantum in praedicta Constitutione insertum est. Cum igitur in Const. Apostolicae Sedis nullo pacto reservata sit speciali modo Summo Pontifici facultas absolvendi ab haeresi occulta, in integrum restituta dicenda est Episcopis facultas absolvendi ab haeresi occulta eisdem per cap. Liceat

concessa.

Legislator ad tramites cap. Liceat concedit Episcopis facultatem absolvendi a quibuscumque censuris in sua Constitutione reservatis, iis tantum exceptis, quas eidem Apostolicae Sedi speciali modo reservatas declarat; atqui inter censuras speciali modo reservatas adest tantum lata in apostatas a fide catolica et manifestos haereticos, atque in legentes eorumdem haereticorum libros haeresim propugnantes, quibus sub nominibus non veniunt haeretici occulti, ergo Episcopis concessa est facultas absolvendi ab haeresi occulta.

TITULUS VIII.

De schismaticis, et ordinatis ab eis (1).

64. Nota I. Schisma, latine scissionem, esse crimen, quo quis separat se ab Ecclesia, ut corpore, et Romano Pontifice, ut capite seu Vicario Christi, atque ita scindit unitatem Ecclesiae (S. D. 2. 2. quaest. 39. art. 1.). Differt a seditione, quia ista est divisio a corpore et capite politico; schisma vero a corpore et capite spirituali Ecclesiae. Unde illi dicuntur schismatici, qui subesse renuunt summo Pontifici, et qui membris Ecclesiae ei subjectis communicare recusant (S. D. ibid.), licet alioquin recognoscant Romanum Pontificem esse caput Ecclesiae. Actus schismatis sunt: 1. Nolle obedire Papae, vel directe seu expresse recusando ejus mandata; vel indirecte seu ipso facto ita se gerendo, ac si non esset christianus subditus Papae.-2.o Recedere a ceteris Ecclesiae membris: ut seorsim conventicula celebrando, orationes, jejunia et alia spiritualia exercitia peragendo, quasi divisores hujusmodi essent corpus a reliqua Ecclesia distinctum.

Nota II. Schisma ex specie sua opponi charitati Ecclesiae : et tunc dari purum,

(1) Agitur de hac materia in Sexto et Extrav. com. h. t.-In Decreto 23. q. 3. et sparsim in 24. .. 1.

dum quis credit omnes articulos fidei, etiam illum, quo summam Papae in terris potestatem profitemur; attamen ex perversa voluntate non vult ei se subjicere et ceteris membris Ecclesiae communicare, ut si provincia constituat sibi Patriarcham, cui in spiritualibus obediat sicut fecerunt Graeci, et hodie faciunt Anglicani qui obediunt Regi, ut Vicario Christi in spiritualibus, etc. In hoc sensu schisma differt ab haeresi, quae fidei opponitur et negat aliquem articulum fidei; atque ita haeresis aliquid addit supra schisma, scilicet, dissensum in aliquo articulo fidei. Ceterum in praxi raro invenitur schisma purum, sed plerumque admixtam habet, aut secum trahit haeresim; Can. 26. inter 23. q. 3., ubi S. Hier. ait: Nullum schisma non aliquam sibi confingit haeresim, ut recte ab Ecclesia recessisse videatur. Exempla obvia sunt in schismate Graecorum, Anglorum et aliorum Septentrio

nalium.

- 1.° Subditos re

Nota III. Inter schismaticos proprie dictos non numerari : cedentes ab obedientia Episcopi vel praelati regularis, dummodo perseverent in obedientia Papae, licet in lata significatione dicantur schismatici ( Can. 7. scire 7. q. 1. et Can. 18. loquitur 24. q. 1. 2.). — 2.° Excommunicatos, quia hi non a se ipsis, sed a superiore dividuntur a corpore Ecclesiae.-3.o Recusantes obedire Papae, quia nimis dura imperat, vel quia electio illius est dubia, vel quia non videtur esse dominus temporalis alicujus provinciae.-4.° Provocantes a sententia Papae ad Concilium generale, ut Papa ei praesideat: secus si nolent Papam ei praesidere, quia tunc faterentur concilium esse supra Papam. Interim appellationes istae sunt illicitae, et prohibentur sub excommunicatione lata in casu 2 Bullae Coenae.

65. Q. I. Quae sint poenae schismaticorum ?

R. Seqq.:-1.o Excommunicatio reservata Papae (Can. 5.d. 19. Can. 43. de Liguribus 23. q. 5. et in casu 2. Bull. Coen.), quae tamen non extenditur ad receptores, fautores et defensores schismaticorum, licet hi incurrant excommunicationem non reservatam (c. un. h. t. in 6.).—2.° Confiscatio bonorum (cit. c. un.); reliquae vero poenae, ut privatio dignitatum et beneficiorum, et aliae ibi expressae, restrictae sunt per Extrav. un. h. t. inter com., licet per sententiam infligi possint.-3.o Inhabilitas ad beneficia et dignitates, saltem si schismaticus est notorius (c. 5. de elect.).—4.o Privatio jurisdictionis Ecclesiasticae, et suspensio ab usu et exercitio ordinum; et ideo invalidae sunt collationes beneficiorum, et alii actus jurisdictionales: collationes vero ordinum sunt illicitae, et scienter ordinati a schismaticis nominatim denuntiatis suspenduntur ab exercitio ordinum (cap. 1. et fin. hoc tit., Can. 6. Novatianus v. qui ergo 7. q. 1.). Has poenas meretur perniciosum crimen schismatis, in quo parvitas materiae non admittitur. Si vero haeresis misceatur schismati, locus est poenis contra Haereticos statutis (*).

66.

Q. II. Quae sit poena eorum, qui occulta conventicula celebrant?

R. Conventicula ista, tanquam schismati, seditioni et haeresi faventia prohibentur graviter c. 12. de Haer. sub poena ultimi supplicii; de Jure civ. l. 5. C. de his, qui ad Eccl. conf., et domus illius, quo consentiente celebrata sunt, publicari et fisco addici debet (l. 15. C. de Episc. et Cler.).

Tam excommunicatio quam suspensio renovatae sunt in Const. Apostolicae Sedis. Inter excommunicationes speciali modo Summo Pontifici reservatas sub

:

n. 3. legitur huic poenae subjacere «schismaticos, et eos qui a Romani Pontificis pro tempore existentis obedientia pertinaciter se subtradunt vel recedunt.»

Inter suspensiones latae sententiae Summo Pontifici reservatas sub n. 6. legitur «suspensionem ab ordine suscepto ipso jure incurrunt, qui eumdem ordinem recipere praesumpserunt ab excommunicato, vel suspenso, vel interdicto nominatim denuntiatis, aut ab haeretico vel schismatico notorio; eum vero qui bona fide a quopiam eorum est ordinatus, exercitium non habere ordinis sic suscepti, donec dispensetur, declaramus».

TITULUS IX.

De apostasis et reiterantibus baptisma (1).

67. Apostasiae sunt quatuor genera; quia recedi potest a fide, obedientia, ordine et religione : quibus additur reiteratio baptismi, quasi quidam recessus a priori baptismate. Apostasia a fide est, totalis desertio fidei christianae: ut si quis ex christiano fiat judaeus vel turca. Apostasia ab obedientia est: dum quis Deo vei legitimo superiori contumaciter renuit obedire ; atque ita cum contemptu praecepta eorum transgreditur. Si vero inobedientia oriatur ex ignorantia, fragilitate vel quadam aversione a praelato, secluso contemptu formali, minus est peccatum, et consequenter mitiori poenae substat. Apostasia ab ordine est : temerarius transitus a statu clericali sac. Ordinum ad laicalem conversationem. Apostasia a statu religioso est totalis desertio status religiosi sine animo ad eum redeundi.

68. Q. I. Quae sint poenae apostatarum a fide, eorumque receptorum, fautorum et defensorum ?

R. Seqq.-1.° Excommunicatio et aliae poenae contra haereticos statutae c. 13. de Haeret. n. 6. (2): imo ob gravitatem majorem criminis, gravius puniendi sunt, etiam ultimo supplicio (l. 2. 4. 5. C. h. t.).

[Est hic notandum ex sequenti decreto universalis Inquisitionis 18. Jul. 1630. approbato ab Urbano VIII., prout genuine relatum est a Bened. XIV. lib. XIII. de Syn. dioec. c. 20. n. 18. «Apostatas a fide redeuntes ad poenitentiam, non teneri ad abjurandam apostasiam publice coram infidelibus, sed sufficere, ut eam abjurent in balneo coram fidelibus (puta si sint inter Turcas), abstinendo ab actibus infidelitatis, ac deponendo habitum infidelium, quatenus sit protestativus falsae religionis: si vero sit aequivocus, posse illum deferre. Quod si ex illa delatione, ratione personae aliqua oriatur suspicio, teneri aufugere, cum primum poterint. » In decreto autem ab Albitio allato ulterius leguntur sequentia verba, quae fuerun, theologorum, qui tunc rogati, suum sensum aperuerunt, non decreti. «Et curentt ut successu temporis convertant procurando etiam infideles, vel ab aliis eorum abjurationem, licet id etiam cum periculo vitae. »]

69. Q. II. Quae sint poenae apostatantium ab obedientia?

a

R. Seqq. 1.a Si inobedientia oriatur ex infidelitate, locus est poenis haereticorum (Can. 5. d. 19.); si vero oriatur ex superbia et formali contemptu sac.

(1) Agitur de hac materia in Decreto 6. q. 1. et 11. q. 3.-In Trid. sess. 7. Can. 11. de bapt. et sess. 14. c. 11. de reform. sess. 25. c. 4. de Regg.-In Codice lib. 1. tit. 6. 7.

(2) Vide notam in finem h. t.