noluit sibi aedificari templum a Davide, qui multum sanguinis fudit, sed a Salo-
mone Rege pacifico (1. Par. 22. v. 8). Porro hac irregularitate ligantur judex
sententiam proferens et assessores ejus, accusator vel denuntiator ad vindictam pu-
blicam: secus si tantum interesse suum privatum persequeretur; advocatus accusa-
toris, testes deponentes contra reum, notarius sententiam capitalem scribens,
ministri exsequentes sententiam et omnes alii, qui auctoritate publica concurrunt
ad prolationem vel exsecutionem sententiae, ita ut nulla protestatio eos liberet: ita
com. Econtra, ab hac irregularitate liberi sunt Papa, qui suis legibus quoad poenas
et inhabilitates non ligatur: Inquisitores haereticae pravitatis, eorumque officiales
ex privilegio Pauli IV. et Pii V: Praelatus jurisdictionem politicam imperii meri
delegans (c. fin. ne Clerici in 6.), vel clericum degradatum tradens curiae seculari
cum solita protestatione et intercessione, ne traditus morte afficiatur: Advocatus
rei et testes pro eo deponentes, actor, sive clericus, sive laicus, qui tantum civi-
liter ad interesse agit contra malefactorem (c. 2. h. t. in 6.). Denuntiator, qui in-
juriam tertio vel reipublicae a malefactore inferendam denuntiat, cum Sac. cano-
nes non velint impedire obligationem naturalem ad malum avertendum. Secus
esset, si quis denuntiaret injuriam jam factam ex fine publicae vindictae. Multo
minus hac irregularitate tenentur, qui valde remote concurrunt ad condemnatio-
nem: ut princeps condens jura criminalia, magister, doctor aut confessarius de
illis respondens vel nolens absolvere judicem, qui ex malitia tenuit condemnare
reum,
etc.-Si sententia ex quocumque capite suum non sortiatur effectum, etiam
per dispensationem principis, publici ministri justitiae omnes liberi sunt ab hac
irregularitate (c. 4. de raptor. S. Cong. in S. Severin. 2. Jun. 1703.).

89. Q. III. An, et qui ex homicidio privato injusto fiant irregulares?

R. 1. Irregulares ex delicto homicidii fiunt:-I. Omnes, qui occiderunt proximum sive physice, ut percutiendo, venenum dando, vulnus lethale infligendo; sive moraliter concurrendo, ut mandantes consentientes, consulentes, non impedientes, qui saltem ex justitia impedire tenebantur (c. 8. d. 50, c. fin. h. t. in 6.), non tamen ratum habentes homicidium suo nomine factum, quia hi proprie non influunt in homicidium: neque tali ratihabitioni aliquo jure annexa est irregularitas: extensio vero a paritate (c. 23. de sent. excom. in 6.) non est facienda in his poenalibus.-II. Mandans aliquem injuste verberari, si mandatarius excedens fines mandati, hominem occidat, vel ab ipso occidatur, fit irregularis (c. fin. h. t. in 6.); quia mandans culpam et causam occisionis posuit. At si quis juste, v. g. pater aut magister curet aliquem verberari, licet mandatarius excedat fines mandati, cessat ista irregularitas: uti etiam in casu, quo mandans revocavit mandatum, ejusque revocationem intimabit mandatario. Nam in priori casu cessat culpa; in posteriori vero mandatum revocatum non influit in occisionem, quam mandatarius ex pertinacia sua ponit.

Dices: Consiliarius, etsi revocet consilium, tamen secuta morte, fit irregularis; ergo a pári.

R. N. C. Nam recipiens consilium, deinde non agit nomine consulentis, sed nomine suo proprio, neque hoc consilium efficaciter a dante potest revocari, et consequenter hoc consilium influit in mortem; econtra, mandatarius operatur tantum in virtute mandantis, et consequenter si mandatum revocetur, mandatarius nihil habet a mandante, quod influat in homicidium; sed hoc, si sequatur, praecise adscribitur perversae voluntati mandatarii; ergo. Adverte tamen, probabile esse consiliarium non fieri irregularem, si omnem possibilem diligentiam adhi

1

buit, ne ex consilio suo jam revocato mors sequeretur; nam consilium non habet se sicut venenum datum: ergo influxus ejus moralis videtur tolli posse per possibilem diligentiam pro impedienda morte adhibitam.

2.o In rixa, si plures percusserint, et non sciatur, quis occiderit, omnes fiunt irregulares (Can. fin. 23. q. 8. et c. 18. h. t.), quia omnes cooperabantur occisori : in foro autem civili arbitrarie puniuntur. At si, v. g. quatuor sint in domo, et unus, jacto lapide, transeuntem occidat, nullus in particulari censetur deliquisse, nisi de uno certo probetur delictum.

3.o In dubio facti, an clericus ictum lethalem inflixerit, censendus est irregularis quoad unum effectum non celebrandi divina mysteria: ita casus iste specialis deciditur c. 11. 12. 18. h. t., dummodo eventus homicidii seu mortis secutae sit certus. Ratio est, quia licet in aliis materiis, stante dubio facti, faveatur libertati contra irregularitatem (arg. c. 18. de sent. excom. in 6.), tamen in materia homicidii pars tutior eligenda est, ne Agnus innocentissimus immoletur ab eo, qui percussit et forsan homicida fuit. Aliud dic, si vulnus leve fuit, et mors consecuta ex imperitia chirurgi, vel ex inordinata vita percussi, vel ex alia causa extrin

seca.

90. Q. IV. An ex homicidio culposo contrahatur irregularitas?

R. Affirmative: ita cap. 1.7. et c. h. t. c. fin. eod. in 6. Et quidem in foro externo sufficit culpa juridica non tantum lata, sed etiam levis (c. 7. 8. 9. h. t.) ; in foro autem interno requiritur culpa theológica, mortalis, ob quam secutum est homicidium; quia irregularitas, cum sit poena gravis, requirit delictum grave. Hac distinctione conciliantur varia jura, ut cap. 7. 8. 9. 13. 14. 18. 22. h. t., etc. 91. Q. V. An ex procurato abortu mas contrahat irregularitatem?

R. Affirmative, si foetus fuit animatus, cum sit verum homicidium. Vide Const. 87. Sixti V. Ad effraenatam, ubi statuuntur diversae poenae contra eos, qui directe vel indirecte per se vel per alium, opere vel consilio procurant abortum:-1.o Irregularitas et inhabilitas ad omnia beneficia, tam simplicia, quam curata.-2.° Privatio beneficiorum actu habitorum, et omnium privilegiorum.3.o Excommunicatio ipso acto incurrenda.-4.° Clericus hujus delicti reus debet deponi et dagradari, sicque degradatus curiae seculari tradi. Ex his poenis irregularitas, excommunicatio et inhabilitas ad beneficia obtinenda ipso facto ante sententiam ; ceterae vero post sententiam judicis saltem criminis declaratoriam incurruntur.-Dictam Const. Sixtinam moderatus est Greg. XIV. Const. 7. incip. Sedes Apostolica:-I. Si foetus non est animatus, cessat Const. Sixtina, et ad terminos juris communis reducitur.-II. Si foetus animatus est, Episcopus per se aut deputatum absolvere potest ad excommunicatione pro foro interno tantum, non vero dispensare in irregularitate per Trid. sess. c. 24. c. 6. de reform. ubi casus homicidii, qualis etiam est in abortu foetus animati, specialiter excipitur (1).

92. Q. VI. An ex mutilatione membri contrahatur irregularitas?

R. 1.° Mutilans membrum, vel ita illud debilitans, ut exarescat, fit irregularis (Can. 4. et fin. d. 55. et c. fin. h. t. in 6. et c. 5. ne Clerici): secus si membrum tantum debilitavit sine arefactione, vel si membrum antea aridum abscidit; nam membrum debilitatum adhuc manet membrum: aridum vero non est membrum.-2.° Vulnerans alterum, et deformans, v. g. in facie, non fit irregularis,

(1) Vide notam in finem h. t.

quia non mutilat, licet ob injuriam factam puniri possit at deformatus, si deformitas est notabilis, fit irregularis secundum dicta tit. de corp. vitiat. Mutilatus vero per nequitiam alterius, tunc solum efficitur irregularis, quando privatur membro necessario ad exercitium ordinum ut si manu vel oculo sinistro mutilaretur, vel si talis mutilatio turpitudinem externam induceret: secus non fit irregularis; ut si violenter castretur; etc.-3.° Mutilatio et homicidium quoad irregularitatem aequiparantur in eo solum, quod in jure dispositum de irregularitate mutilationis, si rigorem contineat, procedat etiam de irregularitate homicidii; non quidem propter paritatem rationis, sed propter argumentum a parte ad totum : econtra dispositum de irregularitate homicidii non extenditur ad irregularitatem mutilationis: unde licet Episcopus vi Trid. sess. 24. c. 6. de reform., non possit dispensare in irregularitate occulta homicidii, potest tamen in ea dispensare, si oriatur ex delicto occulto mutilationis; S. Cong.

93. Q. VII. Quis dispensare possit in irregularitate homicidii vel mutilationis?

R. 1.o Papa, licet ob reverentiam praecepti Apostolici non soleat dispensare in irregularitate homicidii. Ceteri Praelati, Papa inferiores non possunt dispensare in hac irregularitate pro foro externo, quando delictum est notorium notorietate facti vel juris post condemnationem rei. Quod si delictum patratum sit coram pluribus, qui illud celare volunt, vel inhabiles sunt ad testimonium, vel si tantum diffamatum sit, vel deductum quidem ad judicium, non tamen probatum, adhuc censetur esse occultum.

2.° Episcopus nequit dispensare pro foro interno in irregularitate occulta proveniente ex homicidio voluntario, praesertim qualificato: ut si fuit praemeditatum, ex insidiis proditorium, etc.: ita casus iste excipitur in Trid. sess. 24. c. 6. de reform., nisi eveniret casus urgentis necessitatis et difficilis esset recursus ad Papam. Econtra vi cit. Trid. Episcopus dispensare potest in irregularitate occulta proveniente ex mutilatione vel ex homicidio non voluntario, quale est omne casuale: item necessarium, in quo moderamen inculpatae tutelae non est servatum et probabiliter illud, quod quis per accidens et indirecte committit, v. g. in rixa occidendo auctorem rixae, ne ab eo occidatur; Nav., Laym., Reiff.; quia talia homicidia comparantur casualibus, neque in rigore sunt voluntaria.

3.o Praelati regulares ex vi suorum privilegiorum cum suis religiosis dispensare possunt in irregularitate proveniente ex homicidio occulto, etiam voluntario, sive hoc commissum sit ante, sive post ingressum religionis : ita concessisse Martinum V., Paulum III., Sixtum IV. et V., S. Pium V. aliosque Pontifices passim referunt Scriptores Regg., Peyr., Ant. a Spir. S., Salmanticen. et alii, uti et Compend. Privil. Minor. Societ. Jesu, etc.

[Quidquid sit de privilegiis directe et expresse concessis circa hujusmodi dispensationem variis Ordinibus regularibus, quorum tenores semper sunt speciatim inspiciendi, respectu Regularium per viam tantum participationis iisdem privilegiis gaudentium etiam cum clausula: pariformiter et aeque principaliter, perinde ac si in specie eis concessa fuissent, lectorem remitto ad sequens Cong. Conc. responsum a me recognitum, quod cum integra supplicis libelli serie refero, prout reperitur in Regestis ejusdem S. Cong. lib. Decret. 35. pag. 145. Dubia facultatis absolvendi, et dispensandi 14. Aprilis 1685.

«Omnibus et singulis Cong. S. Mauri Ordinis S. Benedicti personis concessum est a fel. record. Summis Pontificibus Gregorio Papa XV. Bulla data anno 1621. et

1

Urban. Papa VIII. anno 1628. uti, frui, potiri et gaudere omnibus et singulis privilegiis, gratiis et libertatibus concessis Cong. Cassinensi, S. Victorii et omnibus quibuscumque Ordinibus Mendicantium et non Mendicantium, Militarium et Hospitalarium.

Concessa est eadem PP. Cassinensibus facultas absolvendi in utroque foro, et dispensandi super censuris, irregularitatibus et inhabilitatibus monachos suos, qui ante religionis ingressum, homicidiis voluntariis, aliisque patratis facinoribus irregularitates et censuras incurrunt, ut patet ex Brevibus Eugenii Papae IV., Romae Kal. Aprilis Pontificatus XI. Innoc. Papae VIII. Kal. Novemb. Pontificatus anno III. beatae mem., Pii Papae V. idibus Jul. anno 1571. datis.

Concessa est eadem facultas PP. Cong. Montis Oliveti a Pio Papa IV. Bulla data anno 1560. die 24. Maji Pontificatus anno primo.

Sed et PP. Praedicatoribus Dominicanis Bulla Julii Papae II., data anno 1510. Pontificatus anno VII.

Nec non et PP. Societatis Jesu Bullis Pauli Papae II., anno 1549., 15. Kal. Novemb. Pontificatus anno XV. et Gregorii Papae XIV. anno 1591. datis.

Cum itaque PP. Cong. S. Mauri data fuerit facultas ab Urbano Papa VIII. utendi, gaudendi et fruendi omnibus privilegiis aliis Cong. et Ordinibus concessis, non solum per participationem et extensionem, sed perinde ac si illa omnia . in specie eidem Cong. concessa essent, Procurator Generalis ejusdem Cong. humiliter instat declarari :

Primum. An superiores dictae Cong. licite valideque possint absolvere in utroque foro, ac dispensare super irregularitatibus et censuris suorum monachorum per homicidia, vel in bello, vel in jurgiis, aliisque motibus quasi indeliberatis contractis?

Secundum. An eos possint rehabilitare ad susceptionem Ordinum, dignitatum et prioratuum seu capellaniarum regularium?

Sac., etc., ad utrumque respondit: Negative. »]

4. Confessarii regulares, sicut Episcopi, dispensare possunt in hac irregularitate occulta cum secularibus poenitentibus, dummodo non oriatur ex homicidio voluntario: ita concessit Sixtus IV. Ordini Minimorum; idemque privilegium confirmavit Julius II. Const. incip. Dum ad sacrum. Paulus III. Const. incip. Cum inter cunctas. Et quamvis Cassarubius, Suár. et alii dicant non esse satis securum hac facultate uti, Salmaticenses tamen cum multis aliis gravissimis DD. asserunt omnino licitum esse usum hujus facultatis, cum eam revocatam fuisse non constet. Vide Salm. tr. 10. c. 7. p. 4. n. 59. et seqq. et tr. 18. c. 4. p. 2. §. 12.

[Hic iterum lectorem remitto ad alterum et quidem generale ejusdem Cong. responsum, quod a me pariter recognitum transcribo una cum integra supplicis libelli serie, prout reperitur in Regestis dictae Cong. lib. 24. Decret. pag. 26. a tergo 9. Februarii 1664.

<< Cadurcen. dispensationis suplex narrat D. Episcopus Cadurcensis; in hac dioecesi, nonnullos regulares facultatem in irregularitatibus occultis ex delicto contractis dispensandis sibi assumere; quae cum per Concilium Episcopis permissa fuerit, ab iisdem Regularibus non absque disciplinae ecclesiasticae relaxatione usurpatur: quare petit, ut ex hac S. Cong. declaretur.

> An facultas attributa Episcopis in cap. 6. sess. 24. de reform. intelligatur etiam concessa Regularibus, sive eorum superioribus.

» Cong. Conc. censuit, non intelligi concessam. »

Idem responsum dedit ad dubium mense Julio an. 1585., in causa pró Commissario Ordinis Minorum Conventualium in regno Siciliae, ut lib. IV. Decret. pag. 43. ]

Circa poenam excommunicationis immutatio facta est in Constitutione Apostolicae Sedis. Nam inter excommunicationes latae sententiae Episcopis reservatas sub n. 2. invenitur excommunicatio contra « procurantes abortum effectu sequuto». Hinc dummodo sequatur abortus, sive foetus sit animatus, sive sit inanimatus censura excommunicationis incurritur. In caeteris servatur jus antiquum quoad conditiones foetus animati.

94. In hoc et seqq. duobus titulis continuatur crimen homicidii, cujus causae etiam sunt torneamenta seu bastiludia solemnia, in quibus milites, nobiles et alii ejusmodi homines convenire solent ex condicto, et congredi ad ostendendam audaciam et peritiam bellandi, et virium fortitudinem. Torneamentis similis est agitatio taurorum seu concertatio cum bestiis.

95. Q. I. An licita sint torneamenta?

R. 1. Si fiant cum moderamine et per arma hebetata, ut nullum sit vitae periculum, de se sunt licita laicis, non clericis; nam talia umbratilia exercitia fiunt ob solemnitatem diei, v. g. in principum inaugurationibus, diebus natalibus, triumphi, etc.; et licet prohibita fuerint a Clem. V. in Conc. Vien. propter sumptus, qui tunc potius applicandi erant bello sacro, tamen prohibitio ista ad instantiam Regis Franciae et Navarrae, et principum Germaniae sublata est a Joann. XXII., Extrav. un. hoc tit. Clericis tamen ob indecentiam sub poena anathematis prohibentur talia exercitia a Conc. Herbipol. Salisburg. Gonzál.

2.o Torneamenta periculosa cum armis acutis et cuspiditatis sunt graviter illicita, et utroque jure prohibita: ita cap. 1. h. t., ubi exercitia ista vocantur detestabiles nundinae et feriae, in quibus aliud expectari nequit, nisi periculum vitae corporalis et salutis aeternae. Unde etiam Const. l. un. C. de gladiatorib. cruenta spectacula, uti sunt torneamenta, penitus sublata voluit. Quibus juribus corriguntur l. 7. §. 4. ff. ad L. Aquil., 1. 2. §. Sctum. ff. de aleator., et similia jura etiam consuetudinaria, siquid contrarium decernunt, cum jure naturali consuetudo derogare non possit (c. fin. de consuetud.).

96. Q. II. Quae sint poenae pugnantium in torneamentis?

R. 1.° Occidens punitur poena ordinaria L. Corneliae de Sicar.: laicus vero occisus, etsi ante mortem poenitens Ecclesiae Sacramenta perce perit, privatur sacra sepultura, idque ad terrorem aliorum (l. c. 1. et fin. h. t. Can. 6. si quis 26. q. 6.). Haec tamen non extenditur ad eos, qui per accidens propter recipienda sua credita, vel propter curiositatem locum torneamenti acceserunt, et casu occisi sunt. Clericus vero, si poenitens decessit, non privatur sacra sepultura, sed oblationis et orationis publicae pro eo fieri prohibentur (Can. 4. quiqumque 23. q. 8.) 2.o Pugnantes cum tauris et aliis bestiis pro mercede, fiunt infames de jure civili (lib. 1. §. 5. v. qui et operas ff. de postulando): de jure Can. si ibi decedant,