Regulae in Sexto Decretalium sunt 88.

DECAS I.

269. I. «Beneficium Ecclesiasticum non potest licite sine canonica institutione obtineri. »Valet de beneficio in titulum obtento. Fallit in beneficio obtento jure proprietatis et administrationis, et quoad proventus Ecclesiasticos ex certa causa acquisitos etiam per praescriptionem (cap. de jure patron. Can. 66. quicumque 12. quaest. 2. et Can. 61. possessione 16. quaest. 1. et Can. 12. si Episcopus 16. quaest. 3., etc.).

Dices: Jus eligendi et praesentandi acquiri potest praescriptione (cap. 55. de elect.); ergo etiam jus beneficii.-R. N. C. Nam electio et praesentatio fieri potest nostris actibus; et ideo jus eligendi aut praesentandi subest praescriptioni: econtra institutio in titulo beneficii fit actibus alienis, scilicet superioris legitimi; et ideo non substat praescriptioni, nisi conformiter regulae 36. Cancellar. Apostol. de triennali possessione; vel eo modo, quo Praelatus alter contra alterum praescribi jus alios instituendi (cap. 18. de praescript.).

II. «Possessor malae fidei ullo tempore non praescribit» :-ex cap. 5. et fin. de praescr. Haec reg. corrigit jus civ. quo ad continuationem possessionis non requiritur bona fides, neque ad praescriptionem longissimi temporis 30. vel 40. annor. (Inst. de usucap. l. 7. C. de praescr. 30.).—Nec obstat reg. 74. in 6.; nam procedit de actu perfecto et completo, non vero inchoato, sicut inchoatur possessio ad usucapionem.

III. << Sine possessione praescriptio non procedit.»-Nomine possessionis venit etiam quasi possessio in rebus incorporalibus seu juribus (cap. 19. de jurepatr.). Unde quia laicus non est capax possidendi spiritualia, ideo praescribere nequit jus eligendi, instituendi, confirmandi clericos; bene vero jus patronatus seu praesentandi, ad quod laici generaliter a jure habilitati sunt.

IV. << Peccatum non dimittitur, nisi restituatur ablatum» :-S. Aug. in Can. 1. 14. p. 6. Reg. procedit de omni laesione reparanda, saltem in proposito seu affectu, si nequeat in effectu.

V. <«< Peccati venia non datur, nisi correcto » :-ex Can. 2. 24. q. 2. In temporalibus saepe poena dissimulatur, ne majus malum sequatur.

VI. << Nemo potest ad impossibile obligari » :-ex reg. 485. ff.: Impossibilium nulla obligatio est. Sive quid sit impossibile ex natura, ut hominem volare, sive impossibile de facto, ut a mendico dari decies mille aureos, sive impossibile de jure, seu turpe contra jus divinum aut humanum, ut obligari ad furandum, fornicandum, etc. Nam quae contra bonos mores fiunt, nec facere nos posse credendum est (l. 15. ff. de condit. inst.).

VII. Privilegium personale personam sequitur, et extinguitur cum persona. » ---At privilegium reale inhaerens castro, communitati, dignitati vel alteri rei transit ad successores; ex reg. 196. ff. Privilegia quaedam causae sunt, seu rei, quaedam personae: et ideo quaedam ad haeredem transmittuntur, quae causae sunt; quae personae sunt ad haeredem non transeunt. Sic quia privilegium seu jus pallii Archiepiscopalis personale est, non transit ad successorem (c. 2. de auctor. et usu pall.): idem dic de privilegio competentiae, dotis, et de privilegiis, quae Episcopi pro sua persona solent impetrare a Sede Apost.

VIII. « Semel malus, semper praesumitur malus » :-ex Can. 14. parvuli 22. q. 5. Praesumptio ista juris est in eodem genere; quia ex malo fieri bonum, est facti, adeoque probari debet ad elidendam praesumptionem. Si autem delictum non praecedat, quilibet praesumitur bonus, donec probetur malus.

IX.

<«< Ratum quis habere non potest, quod ipsius nomine non est gestum » ;—1. 6. §. 6. ff. de negot. gest. Reg. Ista procedit:-1.o In delictis quae non potest aliquis rata habere, si ejus nomine non sunt gesta: et ideo, v. g. Titius non incurrit excommunicationem Canonis, si approbavit factum Caji, qui suo, et non nomine Titii clericum verberavit (c. 23. de sent. excom. in 6.).-2.° In obligationibus, et praejudiciis seu rebus odiosis: et ideo qui gessit negotia filii mei peculiaria, non meo, sed filii nomine, non obligor ei in solidum, sed peculiotenus (cit. l. 6. §. 6.), etsi negotiorum gestionem comprobaverim.-Fallit regula ista:-I. In novo consensu confirmante; sicut Superior, vel cujus interest, confirmare seu consentire potest in factum alterius, quod alias vires non haberet; Can. fin. 9. q. 2., ubi Episcopus dispensative consentit in exsecutionem ordinum, quos clerici ab alieno Episcopo susceperunt; et c. 3. de his, quae a Praelat, ubi convalidatur alienatio a Praelato facta, si capitulum, superveniente consensu, eam ratam habuit; et c. 28. de elect. subsistit electio, si Canonicus spretus ei consentit; et l. 7. §. pen. ff. ad SC. Maced. consensu et solutione patris confirmatur mutuum in pecunia a filio acceptum, etc.-II. Fallit in eo, ex quo jactura rei meae sequeretur, nisi factum ratum haberem, ex l. 2. §. fin. ff. depositi, l. 20. pr. ff. de pignorat. action. 1. 3. C. de rei vind., maxime, si aequitas id suadeat; ut si res mea, non meo nomine vendita, periit apud emptorem; tunc enim ratificare possum venditionem, ut pretium ab emptore obtineam (1. 9. ff. de negot. gestis).

X. <«< Ratihabitionem retrotrahi, et mandato non est dubium comparari. »>-Ne regula ista directi contrarietur priori, supplenda est, ut ratihabitio tunc mandato comparetur, dum quod ratum habeo, nomine meo gestum est (Gloss. hic, et Gothofr. 1. 60. ff. de reg. jur. n. 25.). Valet reg. ista:-1.° In judiciis, re quasi integra manente: ut si dominus ratam habeat contestationem litis a falso procura tore factam, vel positiones aut responsiones suo consensu datas (l. 56. ff. de judic. c. fin. in fin. de jurej. in 6).—2.° In contractibus (l. 6. pr. §. 1. et seqq. ff. de negot. gestis, l. 9. C. eod., etc.); an vero in tali casu gerenti negotium meum, a me ratificatum, competat actio mandati vel negotiorum gestorum, in effectu nihil differt, quia utraque actio ad idem tendit.-3.o In maleficiis seu delictis, saltem in quibus jus ratihabitionem pro mandato habet; reg. 152. §. 2. ff: In maleficio ratihabitio mandato comparatur. Sic ratam habens percussionem clerici nomine suo factam, excommunicatur (c. 23. pr. de sentent. excom. in 6.): non tamen fit irregularis, quia id in jure non reperitur. Item ratam habens dejectionem tenetur interdicto Unde vi (l. 1. §. 14. ff. de vi armat.).—Sed fallit regula ista in multis : -I. Si ratihabitio sit in praejudicium et contra jus quaesitum tertii, ut si dominus ratificaret gesta procuratoris falsi in judicio vincentis; nam exceptio falsi procuratoris opponi potest etiam post sententiam (l. 24. C. de probat. l. 1. pr. ff. quae sent. sine appell.). Secus si ratificatio solum praejudicium ratificantis contineat (l. fin. C. ad SC. Maced. l. 3. §. un. ff. ratam rem haberi, etc.).—II. Si mandatum vel auctoritas per modum formae ab initio requiratur (l. 25. §. 3. ff. de acq. haered. reg. 29. ff. et reg. non firmatur in 6.).—III. Si principalis natura impeditus fuit ad dandum mandatum, sicut infans, furiosus. Unde infans adultus factus ratificando homicidium nomine suo factum, non censetur mandasse homicidium;

.

quia hoc ei erat per naturam impossibile.-IV. Fallit in rescriptis justitiae ad evitandas multas fraudes (c. 28. in fin. de rescript.).-V. Fallit in plerisque delictis, ut L. Corneliae de sicar., de falsis, etc., nisi delicta essent pendentia, et ratificans concurreret ad eorum exsecutionem: secus non video, quomodo fictio a jure non expressa locum habeat in criminalibus.

DECAS II.

270. XI. «Cum sunt partium jura obscura, reo favendum est potius, quam actori » : —ex reg. 125.: favorabiliores rei potius, quam actores, habentur. Exempia habes c. 13. indicat. 3. q. 9. et c. 6. ad fin. de fide instrum., etc.-Excipe, nisi actor persequatur causam favorabilem libertatis, matrimonii, dotis et testamenti (cap. 3. de probat. ante poen. ff. de manumissionib., et Can. 3. si quis 33. q. 1., etc.).

XII. «In judiciis non est acceptio personarum habenda»: -ex c. fin. 3. q. 9. et c. 13. de judic. : puta ut judex in sententiando recedat a justitia; cum hoc grave sit peccatum. At in ceteris, ut assurgendo, sedendo, poenam mitigando, saepe defertur dignitati et personae (c. 15. non oportet. dist. 93 et c. 1. d. 40. et c. 9. de off. deleg. l. 16. §. 3. ff. de poenis, etc.). Item in arbitrariis potest judex gratiosus esse (c. 14. de offic. deleg.): ne tamen peccet contra cap. 1. de sentent. et re jud. in 6. XIII. «Ignorantia facti, non juris excusat» :-(l. 2. 4. 7. 9. ff. et l. 2. 3. 10. 12. C. de J. et F. Ignor.). Facti ignorantia, dum quis sciendo legem ignorat, quid agatur, v. g. minorem esse, cum quo contrahit, excusat; quia facta, cum sint innumera, etiam prudentissimos fallere possunt. - Excipe, nisi factum notorium sit in vicinia (c. 8. de praesumpt.), vel ignorantia sit improbabilis et culpabilis, sicut c. 6. in lectum 34. q. 3. 1. 36. ff. famil. herciscund. tit. C. de haereditar. action. At ignorantia juris, dum quis leges communes ignorat, non excusat agentem; quia leges scire debuit. Hinc ignorantia juris non prodest in usucapionibus, contractibus et ultimis voluntatibus (l. 4. l. 9. pr. §. 3. 5. ff. de J. et F. Ignor. l. 16. G. de testam.).-Excipe: 1.° Personas, in quibus toleratur ignorantia juris: uti sunt milites, rustici, pueri, feminae, quibus ignorantia juris non nocet in dispendiis seu in amittendo suum, non tamen prodest in compendiis seu in lucrando (l. 7. 8. ff. de J. et F. Ignor.).-2.o In omnibus juris error in damnis amittendae rei suae non nocet (cit. l. 8.), et ideo ex ignorantia juris solvens indebitum, solutum condicere potest; quia juris ignorantia suum petentibus non nocet (cit. l. 7.). Sed his legibus e diametro opponitur l. 10. C. de J. et F. Ignor., 1. 9. C. ad L. Falcid., ubi negatur talis repetitio. Concilia, dicendo: priora jura Digestorum loqui secundum aequitatem naturalem, maxime pro foro interno, in quo nullus debet locupletari cum jactura alterius: leges vero ex Codice loqui secundum rigorem juris, et de conditione stricto jure competente: rigor autem iste non excludit implorationem nobilis officii judicis, praesertim Ecclesiastici ratione peccati, ut declaravit Innoc. III cap. Novit. 13. de judiciis.

XIV. «Cum quis in jus succedit alterius, justam ignorantiae causam censetur habere»:-ex reg. 42. et 156. §. 2. ff. Sic haeres rem defuncto commodatam vel depositam, cogitans esse haereditariam, bona fide vendere potest, et emptor eam usucapere (§. 4. Instit. de usucapion.); nam de facto alieno justa est ignoratio. Valet regula ista pro his, qui conveniuntur; non pro his qui agunt, quia isti de: bent esse certi de jure suo (cit. regul. 42. ff.).

XV. «Odia restringi et favores convenit ampliari» :—ex l. 155. in fin. ff. h. t. : in poenalibus causis benignius interpretandum est. Nomine odiorum veniunt hic poenae, obligationes, privilegia et dispensationes, quae contrariantur juri communi et juri tertii, uti et privilegia ambitiosa in beneficiis. Nomine favorum intelliguntur concessiones benevolae, quae nulli nocent, neque praejudicant, nisi concedenti. Nonnumquam odia amplianda sunt, si lex aliter non possit sortiri suum effectum (c. 17. de sent. excom. in 6.), et econtra favores restringendi, si incipiant esse noxii Ecclesiae, bono communi, disciplinae Ecclesiasticae et regulari (c. pen. de cler. non resid. c. 9. de decimis, etc.).

XVI. «Decet concessum a principe beneficium esse mansurum. »-Nam sicut jura, ita et beneficia principum firma et perpetua esse convenit, modo sint gratiae factae, et non tantum faciendae (c. 36. de praeb. in 6.), uno actu consummata, licet deinde causa cesset: secus si pendent a causa tractum successivum habente: ut si quis dispensaretur a recitando breviario ob studia et labores, cessantibus studiis et laboribus, cessat vel suspenditur hoc privilegium.-Plura de his vide tit. de privil.

XVII. «Indultum a jure beneficium non est alicui auferendum, puta ab inferiori.»-Sic Episcopo indulgetur, ut tribus mensibus per annum a sua dioecesi abesse possit (Trid. sess. 23. c. 1. de reform.); parocho, ut intra annum suscipiat presbyteratum (cap. 14. de elect. in 6.); mulieri, ut mortuo viro, statim intra tempora luctus nubere possit (c. pen. et ult. de secund. nupt.). Similiter conceduntur tempora dilationum, solutionum, appellationum, et alia passim in jure. At conditor juris, vel ejus successor beneficia ista tollere vel restringere potest: sic in multis casibus restringitur appellatio, privilegium aetatis, SCti. Macedoniani, etc. XVIII. «Non firmatur tractu temporis, quod de jure ab initio non subsistit» : -ex reg. 29. ff. quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere; et reg. pen. ff. quae ab initio inutilis fuit institutio, ex postfacto convalescere non potest. Intellige, si res maneat in iisdem terminis, in quibus fuit ab initio : secus si illi adveniant omnia necessaria ad valorem. Solum ergo tempus ex actu invalido non facit validum; bene vero, si cetera necessaria cum tempore concurrant. Quo sensu explicatur c. 25. Principatus, 1. q. 1. et c. 9. de rescript. in 6. c. 29. de praeb. in 6. l. 83. §. 5. ff. de V. et O. Et econtra pro convalidatione actus stant l. 27. ff. de ritu nuptiar. l. 6. C. de nupt. et can. 56. si quis rebus 12. q. 2. et c. fin. 16. q. 1. et c. 3. de his, quae fiunt a praelato, et c. 11. de jure patr. et c. 9. de desponsat. impub.

XIX. «Non est sine culpa, qui roi, quae ad eum non pertinet, se immiscet » : -ex reg. 36. ff.: culpa est immiscere se rei ad se non pertinenti; ut si clericus exerceat chirurgiam vel ballistariam, et fortuito occidat aliquem: tunc enim non est sine culpa (c. 37. d. 50. cap. 19. de homicid., etc.). Non procedit ista regula, dum quis prudenter et perite aliena negotia gerenda assumit; quia haec ad illum pertinent ex charitate et officio, quod est inter hominem et hominem (1. 5. c. de negot. gestis): et ideo gerenti conceditur actio contraria negotiorum gestorum (l. 2. ff. eod.).

XX. Nullus pluribus uti defensionibus, seu exceptionibus prohibetur » :ex reg. 43. ff. et l. 8. de exc.: nemo prohibetur pluribus exceptionibus uti, quamvis diversae sint, nisi lex impediat (cit. reg. 43. ff.). Sic conventus judicio noxali et de pauperie, vel super numerata pecunia, et convictus de mendacio, absque alia exceptione tenetur in solidum (l. 21. §. ff. de noxal. actionib., l. 1. §. 15. ff. si quadrupes paup. auth. qui contra propriam, C. de non numer. pec.).

DECAS III.

271. XXI. « Quod semel placuit, amplius displicere non potest. »Valet haec regula in judice electo (c. 4. §. offeratur 3. q. 3.), in praelato electo (c. 2. dilectissimi 8. q. 2.), in matrimonio, professione religiosa, sacris Ordinibus et in pluribus aliis. Fallit in iis, quae mutationem admittunt ex causa superveniente, vel de novo innotescente (c. 4. de except. c. 4. de elect. in 6.: item si ex nova causa medicus, confessarius, parochus removendi sint a suis officiis (l. 11. §. 3. ff. de munerib.), et in omnibus, in quibus jus admittit poenitentiam et mutationem: ut in appellationibus, testamentis, praesentationibus in patrono laico, libello judiciali, mandato, societate, deposito, sententia interlocutoria et pluribus aliis, quae Glossa hic fuse enumerat.

XXII. <<< Non debet aliquis alterius odio praegravari » :—ex reg. 74. ff. non débet alteri per alterum iniqua conditio inferri. Nam delicta suos tenere debent auctores. Sic propter delictum filii non excommunicatur pater; propter dolum compromissarii non puniuntur compromittentes (c. 1. si habes 24. q. 3. et c. 37. de elect. in 6.). Interdum ob atrocitatem delicti vel aliam justam causam alius poena vel defectu afficitur: sicut filii ob crimen haeresis vel laesae majestatis a patre commissum: item in generali censura suspensionis aut interdicti innocentes praegravantur, nati extra matrimonium ilegitimitate notantur, etc.

XXIII.

« Sine culpa, nisi subsit causa, non est aliquis puniendus. »>-Sequitur reg. ista ex priori. Quandoque subest causa, cur quis sine culpa puniatur: sic maritus corruptae fit irregularis; parochus incidens in morbum, tenetur portionem aliquam dare coadjutori; dominus tenetur ex delicto servi,

etc.

XXIV. «Quod quis mandato facti judicis, dolo facere non videtur, cum habeat parere necesse » : ex reg. 167. in fin. ff. Procedit de his, in quibus judex habet potestatem; secus non paretur ei citra dolum: ut si judex laicus praeciperet clericum verberari, reum extrahi ab Ecclesia, vasa sacra diripere, etc. (c. nemo 7. de poenit. d. 1. et c. 17. §. judices, de elect. c. 5. in fin. de poen., etc.): tunc enim magis Deo, quam judici malum imperanti parendum est.

.XXV. << Mora sua cuilibet est nociva » :- ex reg. 173. in fin. ff.: unicuique sua mora nocet: quod et in duobus reis promittendi observatur. Morosus debitor est, qui a die, vel homine interpellatus, et possibilitatem solvendi habens, non solvit (l. 5. ff. de R. C.). Unde si post terminum solvendi res casu pereat, suo periculo perit in poenam morae culpabilis. Mora non purgatur, uti nec poena commissa, dum ab ipso jure, poenam imponente, dies praefigitur, sicut in c. 64. longinquitate, 12., q. 2. et c. 7. de elect., c. 4. et fin. de supp. neglig. l. 23. ff. de O. et A., etc., nisi jus permittat purgationem morae, et poenae evitationem, sicut c. 1. dist. 18. c. 1. d. 100 et c. 6. de reb. Eccl., l. 8. ff. si quis cautionib., etc.

XXVI. «Ea, quae fiunt a judice, si ad ejus non spectant judicium, viribus non subsistunt >> :—ex reg. 170. ff.: factum a judice, quod ad officium ejus non pertinet, ratum non est. Nam talis judex, etsi bonum statuat, si tamen excedat limites suae potestatis, nihil agit (c. 1. d. 96.): ut si laicus favorabiliter disponeret de clericis vel Ecclesiis. Si tamen jura et facta principum laicorum recepta et canonizata sunt a jure pontificio, valent.

XXVII. << Scienti et consentienti non fit injuria, neque dolus » :

-

ex reg.