10 Temperat ora frænis? Cur timet flavum Tiberim tangere? cur olivum Sanguine viperino Cautius vitat? neque jam livida gestat armis Brachia, sæpe disco, Sæpe trans finem jaculo nobilis expedito? Quid latet, ut marinæ Filium dicunt Thetidis sub lacrimosa Troja 15 Funera, ne virilis Cultus in cædem et Lycias proriperet catervas? CARMEN IX. AD THALIARCHUM. VIDES, ut alta stet nive candidum jaculum jaciendo in campo Martio exercebantur, recenset ipse poeta. Oderit pro, odit. Apricum: ubi æstus solis, cui campus Martius expositus est, ferendus est. 5-7. Militaris, tanquam miles, more militari; milites nempe imitabantur pueri, et ludum militarem ludebant. Sunt, qui Horatium equestre illud nobilium juvenum Romanorum certamen, ludum Troja dictum, respexisse arbitrentur; sed, ut bene observat Cl. Mitsch. ludus Troja (de quo cf. Virg. Æn. 5, 545 sqq.) erat solemnis, et raro agebatur. Gallica-ora, h. e. os equi Gallici; ad optimos nempe referebantur a Romanis equi Gallici (cf. Tacit. Ann. ii, 5); sed ob insignem eorum ferociam domari debebant frænis lupatis, h. e. ferreis aculeis, qui lupi (λúño) dicebantur, instructis. 8, 9. Cur timet flavum Tiberim tangere? Egregie ad Sybaris mollitiem notandam, pro vulgari, cur non natat in Tiberi? Molliores enim homines aquam ne tangere quidem audent, nedum ut in illa natando se exerceant. Cur olivum cett. cur a palæstra, magis quam a veneno præsentissimo sibi cavet? Olivum, pro palæstra, quia luctaturi ibi artus suos oleo, ne facile teneri possent ab adversario, inungere solebant. Sanguis viperinus, venenum efficacissimum, ut inf. Epod. 3, 6, cruor viperinus. 10-12. Livida-armis, h. e. livore notata ex armorum, disci, et jaculi pondere. Disco: discus fuit massa plumbea vel ferrea, in disci speciem rotundam conformata, quam juvenes in exercitationibus gymnas ticis, virium tam exercendarum quam augendarum causa, ad certam metam projiciebant; descripsit hunc ludum Homer. Odyss. viii, 186 sqq. Expedito, significanter pro, misso, projecto; inest enim T expedito notio facilitatis, qua Sybaris discum et jaculum trans metam projicere valuerat. 13-16. Quid latet, ut marinæ cett. sensus: quid latet Sybaris apud te, Lydia, sicuti Thetidis filium, Achillem, sub funesti belli Trojani initio latuisse narrant, muliebri quippe veste indutum, ne virili cultu proditus ad cædem contra Trojanos proficisci cogeretur. Nimirum cum fata, ex quibus constitutum fuit, ut Achilles, si in bellum Trojanum proficisceretur, ibi periret, haud fallerent ejus matrem Thetidem; horum eludendorum causa illa filium suum apud Lycomedem in Scyro sub cultu muliebri occultasse dicitur; unde is deinde, cum Deidamiæ, cujus amore captus fuerat, se virum prodidisset, ab Ulysse in bellum Trojanum protractus est. Fusius hanc rem tractavit Statius in Achilleide: cf. Bion. Id. vi. Sub lacrimosa Troja funera: cum Græci ad bellum funestissimum se accingerent; funera pro bello, funerum causa. Lycias, h. e. Trojanas; Lycii enim, Sarpedone et Glauco ducibus, Trojanorum fuerunt socii. Silvæ laborantes, geluque Flumina constiterint acuto. 5 Dissolve frigus, ligna super foco O Thaliarche, merum diota. 15 20 Nec veteres agitantur orni. Quid sit futurum cras, fuge quærere: et Sperne puer, neque tu choreas; CARMEN IX. dem poetæ vestigiis institit. Nisi Thaliarchus nomen fictum, et totum carmen mera Alcæi imitatio est, Horatium, cum hoc carmen scriberet, in Thaliarchi, nobilioris cujusdam fortasse juvenis, villa non procul monte Soracte in Faliscis fuisse, probabile est. Vitæ illud præceptum, tam sæpe a Nostro repetitum, ut de rebus futuris parum solliciti unumquemque a Fortuna nobis concessum diem hilariter transigamus, in hoc quoque carmine Thaliarcho (cui aliquid accidisse videtur, quod ejus perturbaret tristitiaque afficeret animum), com- 1-4. Stet, h. e. se attollat, immineat, mendat. Erat tum hiems; sed nec hiemem pro vulgari, sit. Soracte in agro Faliscovitæ jucunditatibus obesse, ostendit. Mon- rum, nunc Monte di S. Silvestro. Labotium igitur, silvarum, et fluminum nive et rantes eleganter dicuntur silvarum arbores, glacie obtectorum suaviter adumbrata ima- quæ nivis onere ita deprimuntur, ut ei gine, Thaliarchum, lignis super foco ac- sustinendo vix pares sint, ei succumbant : censis, frigus discutere, vinum vetustum sic Atlas, vix humeris sustinens cœlum, depromere, sortem futuram diis commit- laborare apud Ovid. Met. ii, 296; et restere, quidquid boni quisque dies offerat publica Romana, præ nimia magnitudine cupide amplecti, et juvenili, dum licet, vix amplius se tenens, magnitudine sua laætate fruentem, amoribus, saltationibus, et borare Livio in Prooemio dicitur. Constitelusibus indulgere jubet. Cum initium rint, glacie nempe per acre gelu adstricta. hujus carminis ex Alcæi Fragm. apud Athen. x, 8; quod Cl. Hermanno de Metris, p. 688, ita constituendum videtur: Ὕει μὲν ὁ Ζεὺς, ἐκ δ ̓ ὀρανῶ μέγας Κάββαλλε τὸν χειμῶν, ἐπὶ μὲν τιθεὶς aperte expressum sit; fortasse in reliqua quoque hujus carminis parte Horatius ejus -5-8. Benignius, h. e. largius, liberalius, ápudéws: benigne r maligne, h. e. parce, opponitur. Sabina-diota, in qua vinum Sabinum conditum est: diota vasculum duas aures (óra), h. e. ansas habens, ansatum, quo ad vinum e cadis in pocula minora transfundendum utebantur. 9-12. Qui cett. sensus: qui composita tempestate omnia tranquilla reddunt; Qui simul stravere ventos æquore fervido depræliantes, h. e. simulac illi ventorum in concitato mari contra se pugnantium impetum prostraverunt, contuderunt, domuerunt. 13-16. Fuge quærere, noli sciscitari : Nunc et latentis proditor intimo CARMEN X. AD MERCURIUM. MERCURI, facunde nepos Atlantis, inf. Epist. ii, 2, 150, fugeres (nolles) cu- 17-20. Virenti significantius pro, tibi. Campus et areæ intellige ambulationes in campo Martio et areis, h. e. locis puris in urbe, vel porticibus ad templa, ubi pueri puellæque frequenter amoris causa versari solebant. Lenes susurri, blandæ et furtivæ amantium confabulationes (baptopoi, Ovpiopara). Composita, ex composito constituta; nos, verabredet. Repetantur, h. e. de integro vel sæpius misceantur. Ceterum in sententiam, amori et voluptatibus, antequam iners ætas nos subrepat, indulgendum esse, comparat Cl. Mitsch. Antiphan. Ep. 2, 3, Anth. Gr. T. ii, p. 188 (edit. Jac.) et Rufin. Ep. 10, 2 sqq. Anth. Gr. T. iii, p. 101. 21-24. Nunc et latentis cett. nunc tam risus, quo puella se ipsam in intimo angulo latentem prodit, quam pignus delectat, quod ejus lacertis vel digito dereptum est; sive, nunc jucundissimus est ille lusus amatorius, quo puellæ, quæ se ipsam in intimo angulo latentem ridendo prodidit, vel armilla de ejus laceitis, vel annulus de ejus digito tanquam pignus amoris deripitur. Digito male pertinaci: facete de puella, quæ non vincere, sed vinci in lusu amatorio cupit; ejus digitus igitur, haud ita compressus ut ægre ex eo detrahi possit annulus, est male, h. e. minus, pertinar. Totum hunc locum, ut bene observat Cl. Mitsch. imitatus est Auctor Elegg. quæ sub Corn. Galli nomine circumferuntur, i, 67: Et nunc subridens latebras fugitiva petebat, Non tamen effugiens, tota (ut bene pro, tale emendat Cl. Mitsch.) latere volens, Sed magis ex aliqua cupiebat parte videri; Latior hoc multo, quod male tecta foret. CARMEN X. Cum totum hoc carmen secundum Porphyrionis scholion, Hymnus in Mercurium ab Alcao lyrico poeta, ex Alcæo expressum sit; poeta in illo componendo nihil aliud, nisi ut ex Græco carmen Latinum faceret, spectasse videtur; quod quidem, quamquam lyrico more breviter tantum Mercurii laudes attingit, ad hymnorum tamen, qui in deorum origine, muneribus, virtutibus, meritis, et inventis celebrandis versantur, genera recte referri potest. Jam vero cum Mercurio tribuatur inprimis ingenium prudens, sollers, atque callidum, laus quoque ejus in rebus prudenter, sollerter, et callide ab eo factis, continetur. Itaque in hoc carmine Mercurii prudentia et sapientia, qua non solum hominum animos dicendi arte imbuere, sed eorum corpora quoque gymnasticis exercitationibus corroborare studuerit; ejus in explendis nuntii apud Jovem et ceteros deos partibus dexteritas, et, qua lyram invenerit, sollertia; ejus porro, qua tam Apollinem, sagitta illi jocoso furto surrepta, luserit, quam vigiles in castris Græcorum, Priamum per ea ad Achillem ducendo, fefellerit, calliditas; ejus denique, quo animas ad inferos deducat, ministerium laudatur atque celebratur: breviter, celebratur Mercurius in hoc carmine tanquam deus λόγιος, ἐναγώνιος, ἄγγελος ἀθανά των, αἱμυλόμητις, ψυχοπομπός. 1-4. Facunde (Xóyte), facundiam enim inprimis postulabat legati sive nuntii apud deos munus; hinc eloquentiæ pater habi 5 Te canam, magni Jovis et Deorum Te, boves olim nisi reddidisses Quin et Atridas, duce te, superbos, 15 Thessalosque ignes et iniqua Trojæ 20 Tu pias lætis animas reponis tus est Mercurius: λóyov #popýτng dici- 5-8. Deorum nuntium, áyɣedov à0avárov, diákтopa. Curvæque lyra parentem. Intentis curva testudini ovium nervis primus lyræ auctor fuisse perhibetur Mercurius: cf. Homer. H. in Merc. 40 sqq. et Lucian. D. D. vii. Callidum condere, Græce pro, callidum ad condendum. 9-12. Sensus: dum olim Apollo tibi adhuc parvulo, poenas minando, ni abactas per fraudem ab eo boves redderes, terrorem incutit; ecce! eo ipso momento ejus ira, pharetra, dolose a te surrepta, se privatum animadvertentis, in risum vertitur. Puerum: Mercurius, vix trium dierum puerulus, boves ex Admeti armentis, quæ Apollo pascebat, clam avertisse (Homer. H. in Merc. 19), et simili furandi dexte ritate arcum et sagittas Apollini abstulisse dicitur, Luc. D. D. vii. Hæc duo furta, diversis temporibus facta, lepide Alcæus, quem Horatius sequitur, conjunxit. Viduus, Græce, viduum se sentiens. 13-16. Sensus: imo Priamus, Ilio (ad corpus Hectoris ab Achille redimendum) profectus, cum te duce callido uteretur, neque ab Atridis, Agamemnone et Menelao, neque a vigilibus copiarum Achillis in castris Græcorum conspectus et detectus est. Rem narrat Homer. Iliad. xxiv, 336 sqq. Superbos (μsyalvμove, μeyaλropac) tam ob fortitudinis, quam ob summæ, quæ penes eos fuit, potentiæ gloriam. Dives (πολύχρυσος, πολύκτητος) auri simul, quod ad Hectoris corpus redimendum curru advehendum curaverat, respectu habito. Thessalosque ignes. Per ignes designantur vigiles, qui ignes in vigiliis accendere solent; et per Thessalos, locus ubi Achilles, Thessalus, in castris Græcorum tendebat. 17-20. Tu pias latis animas reponis Sedibus. A munere pias animas in lætas sedes sive Elysium deducendi et compellendi Græcis dicitur Mercurius vxonoμπός, ψυχαγωγός, de quo vid. inprimis Hemsterhusius ad Luc. Contempl. c. 1. Virga aurea (páßòy xovosiy, unde Mercurii χρυσόῤῥαπις) qua, velut pastor ad gregem cogendum, utitur. Virga autem illa Mercurii (púßdog) antiquitus nihil a caduceo diversa fuit: vid. Cl. Ilgen. ad Homer. H. in Merc. v. 528; et Amiciss. Boettig. in den Vasengem. i, 2, p. 96. Levem turbam, exiles animas, tidwλa. Superis deorum, Græce, pro, superis diis. CARMEN XI. AD LEUCONOEN. Tu ne quæsieris, scire nefas, quem mihi, quem tibi Finem Dî dederint, Leuconoe; nec Babylonios Tentaris numeros. Ut melius, quidquid erit, pati! Seu plures hiemes, seu tribuit Jupiter ultimam, 5 Quæ nunc oppositis debilitat pumicibus mare Tyrrhenum. Sapias, vina liques, et spatio brevi Spem longam reseces. Dum loquimur, fugerit invida Ætas. Carpe diem, quam minimum credula postero. CARMEN XI. Cum Leuconoen (sub quo ficto nomine haud dubie amica quædam Horatii latet) pro ea, quæ tum ceperat hominum animos, superstitione, jam id agere, ut astrologos consulendo finem vitæ sibi constitutum sciscitetur, intellexisset poeta; eam hoc carmine, tam fata futura, quæ ignorentur, multo melius ferri, docendo, quam voluptatum, ob vitæ brevitatem, dum licet, percipiendarum, fructum commendando, a stulto isto consilio avocare studet. 1. Ne quæsieris: pro, cave quæras, noli quærere. Commode in hanc sententiam Cl. Mitsch. laudat Propert. ii, 20, 60, At vos incertam, mortales, funeris horam Quæritis, et qua sit mors adeunda via. Quæritis et cælo Phænicum inventa sereno, Quæ sit stella homini commoda, quæque mala. Scire nefas, quem cett.: impium est scire vel sciscitari velle, quem cett. ; nam prudens (ut Hor. inf. iii, 29, 30) futuri temporis exitum Caliginosa nocte premit deus. Stat. Theb. iii, 562, quid crastina volveret atas, Scire nefas homini. Quem mihi, quem tibi finem di dederint. Leuconoe igitur, cum non solum de suæ, sed etiam de Horatii vitæ exitu esset sollicita, intimo eum amore amplexa esse videtur. 2, 3. Nec Babylonios tentaris numeros. Cum Babylonii inprimis sive Chaldæi (quorum urbs fuit Babylon) ex hora qua quis natus esset, sive horoscopo, secundum constellationem sive stellarum, quarum cursum et conjunctiones in ephemeridibus suis vel tabulis astronomicis descriptas habebant, computationes et numerum suæ cuique vitæ exitum prædicendi artem professi sint; numeros Babylonios tentare erit, ex subducto secundum Babyloniorum artem stellarum numero, sive ex Chaldaicis (ut Cicero loquitur de Div. ii, 47) rationibus vitæ exitum explorare et discere velle, h. e. consulere astrologos. Ut melius quidquid erit, pati: i. e. quanto sapientius, quidquid acciderit, patienter ferre! 5. Quæ nunc oppositis debilitat pumicibus mare Tyrrhenum, lyrico ornatu pro vulgari, quæ nunc transit vel transigitur hiems. Quæ nunc debilitat mare, pro vulgari, qua nunc mare debilitatur, h.e. frangitur, repercutitur oppositis pumicibus, pro, rupibus, marinorum fluctuum impetu, pumicum instar, exesis et cavatis. Sic pumex pro rupe cavernosa apud Virg. Æn. v, 214, Qualis spelunca subito commota columba, Cui domus et dulces latebroso in pumice nidi, Fertur in arva volans cett.; et xii, 587, Inclusas ut cum latebroso in pumice pastor Vestigavit apes cett. Voigtius, vir celeberrimus, ex physicis rationibus (ut ex Cl. Mitsch. Anal. ad Hor. T. ii, p. 677 intellexi) hunc locum explicandum esse existimat. Putat nimirum per oppositos pumices massam ardentem sive lapides igne peresos intelligendos esse, quos mons ignivomus in Æoliarum insula una, Strongyle, ejaculetur et in mare Tyrrhenum dejiciat. Itaque hunc locum ita fere vertendum esse arbitratur: Oder es mag dieser Winter der letzte seyn, der jetzt den Drang des Tyrrhenischen Meeres durch glühende Lavaströme zu brechen strebt. Sed hanc explicandi rationem neutiquam usus loquendi admittit. Nam massa illa ardens, s. igne adesi lapides, ejici quidem ex monte ignivomo, et in mare dejici, sed non sicut rupes, vel vasta quædam moles, quæ fluctibus marinis resistit, mari opponi recte dicuntur; nec tanta vis ardenti illi massæ et lapidibus igne peresis tribui potest, ut mare, sicut rupes quædam, debilitent, h. e. fluctus maris frangant et retundant. 6-8. Sapias cett. sensus : ne stulte igitur de vitæ exitu sciscitando animum tuum maceres; quin, cogitans de vitæ |