æthere Jupiter alto, Nomen habes; hominum tu pater, ille deúm; et Met. xv, 858, Jupiter arces Temperat atherias, et mundi regna triformis: Terra sub Augusto, pater est et rector uterque. Equus, æquitatis, ut deum decet, amans, mitis, propitius. Tu gravi cett. pro vulgari, tu regnabis in cœlo, ponit ea quæ Jovem in cœlo regnare declarant, fulmina nempe, quæ Jupiter ex curru, quo cum tonitru in coelo invehitur, in terras dejicit: inf. iii, 5, 1, Calo tonantem credidimus Jovem regnare. Lucan. iii, 320, deorum Ignarum mortale genus, per fulmina tantum Sciret adhuc calo solum regnare Tonantem: cf. Burmanni Jupiter Fulgur. c. 9, p. 292. Gravi, h. e. graviter per tonitrua minante, tremendo. Parum castis, flagitiis et adulterio pollutis et profanatis; ex hac enim causa demitti ab Jove irato in lucos credebantur fulmina.

CARMEN XIII.

Ut Lydiæ, quam amabat poeta, animum a Telephi, simul eam sectantis, amore avertat, primum intimum quo ipse eam depereat, amorem in hoc carmine declarat; deinde, Telephi amore in suspicionem vocato, summam eorum, quos indissolubile usque ad mortem amoris vinculum teneat, felicitatem prædicat.

1 sqq. Vulgarem sententiam, "simulac, Lydia, Telephi nomen pronuntias, ejusque pulchritudinem laudas, ira statim et indignatione exardesco," splendide expressit.

2-4. Roseam, h. e. pulchram; sic Veneri roseam cervicem tribuit, Virg. Æn. i, 402. Cerea, tam candorem quam splendorem ceræ referentia; nam cum alba cera veteribus æque ac nostratibus

nota fuerit, cf. Plin. H. N. xxi, 24 (λevкòv кapòv apud Theocritum viii, 19), ex meo sensu cerea multo simplicius et aptius ad album brachiorum colorem et ceræ similem lævorem, quam secundum alios, qui Cereus in vitium flecti, ex Epist. ad Pis. v. 163, huc trahunt, ad molles et flexibiles brachiorum motus refertur. Telephi. Consulto repetit nomen Telephi, quia Lydia quoque, ut male ureret Horatium, ejusque ardorem magis accenderet, identidem formosi Telephi nomen repetere et in ore habere solebat. Tenebat nempe præceptum illud, quod ad eum, a quo amari cupimus, pungendum et lacessendum apud Terentium (Eunuch. iii, 1, 46 sqq.) Thrasoni dat Gnatho, ubi hic immo auge magis suspicionem. T. cur? G. rogas? Scin'? si quando illa mentionem Phædria Facit, aut si laudat, te ut male urat. T. sentio. G. Id ut ne fiat, hæc res sola est remedio. Ubi nominabit Phædriam, tu Pamphilam Continuo; si quando illa dicet, Phædriam intromittamus comissatum : tu, Pamphilam cantatum (pro vulgari, ad cantum; invitemus Pamphilam, ut cantet) provocemus ; si laudabit hæc Illius formam, tu hujus contra. Meum fervens difficili bile tumet jecur, h. e. ego graviter irascor et commoveor: expende verborum ornatum. Fervens jecur tumet, h. e. jecur effervescit et tumet: bile pro ira, ut sæpe; difficili, gravi, non facile compescenda, αργαλέῳ χόλῳ, Homer. Iliad. xviii, 119: nimirum cum jecur vel hepar prima sanguinis, unde ille per totum corpus dimanet, sedes haberetur; non solum mentis, prudentiæ, et omnis cogitandi facultatis, sed etiam iræ, et

10

20

omnium animi affectionum atque cupiditatum sedes in eo posita est.

5-8. Tunc, in hac graviore animi affectione, nec mens mihi cett. h. e. tam mens mea huc illuc agitatur, quam os, modo pallore, modo rubore, obducitur. Similiter os Medea, eodem zelotypiæ furore percita, varios colores induit apud Senec. Med. 858: Flagrant genæ rubentes, Pallor fugat ruborem, Nullum vagante forma Servat diu colorem. In eandem rem Cl. Mitsch. comparat Apollon. Rh. iii, 296. Humor et in genas furtim labitur, h. e. et labens ex oculis lacryma, quam, ipso non sentiente (furtim), dolor expressit, genas humectat: cf. inf. iv, 1, 33. Arguens, prodens, manifestans: cf. inf. v, 11, 12. Similiter apud Græcos unview: vid. Jacobs in Animad. ad Asclepiad. x, T. ii, P. 29. Quam lentis-ignibus. Lenti ignes eleganter dicuntur, qui occulte serpunt, et sensim sensimque amantium pectora peredunt; nos, das langsam verzehrende Liebes-Feuer: sic ignes lenti apud Ovid. A. A. 573; et lentus amor apud Tibull. i, 4, 81; et inf. iii, 19, 28, lentus Glycera amor.

9-12. Uror, seu cett. sensus: urit et excruciat animum meum, sive per rixam, super mero immodice sumto exortam, candidi tui humeri livoris maculis turpati sunt; sive Telephus, nimio amore ardens, tam cupide te osculatus est, ut ejus dentis, labris tuis impressi, vestigia appareant. Turparunt: rixas nempe, cum vino incaluisset Telephus, miscendo cum Lydia, tam rustice eam attrectasse videtur, ut ejus candidi humeri livorem inde traherent, et turpiores fierent: ad ipsa verbera, quamvis, Romanorum mores parum sæpe in amore

urbanos fuisse, ex multis poetarum locis constat, referre equidem nolim. Immodica mero rixa, ex immodico vini potu orta. Memorem suaviter: in rei factæ, osculi nempe impressi, memoriam exstantem, sive, quid factum sit, docentem. Sic inf. iii, 17, 4, fasti memores, qui, quæ olim gesta sunt, docent et memorant. Epist. ii, 1, 144, Genius memor brevis avi, qui monet de vita brevitate.

13-16. Non-speres perpetuum, (ovê ¿πíocaç av,) haud a te impetrare poteris, ut speres, eum constantem in amore fore. Oscula, labella; barbare, nulla in amoris æstu tenelli oris ratione habita, crudeliter; lædentem, dentem nempe iis imprimendo. Que Venus quinta parte sui nectaris imbuit, quæ Venus bona sui nectaris parte, h. e. multo nectare (in numero enim quintus haud argutandum est), rigavit et perfudit; hinc basiorum quoque, quæ ab ejusmodi ore imbibuntur, dulcedo cum nectaris vel ambrosiæ dulcedine comparari solet. Cl. Mitsch. laudat ex Anthol. Græc. in 'AdeoTór. Ep. lv, T. iv, p. 129 (edit. Jac.) Kovpn ric p’épíλyoev vpéoπepа Xεiλεow ὑγροῖς. Νέκταρ ἔην τὸ φίλημα· τὸ γὰρ orópa vérTapos ETVEL: et Meleag. Ep. xxi, 3 (x, 3, edit. Jac.), ubi poeta ex pueri osculo se tantam suavitatem percepisse ait, ut Jovem non nectar, sed oscula de Ganymedis ore bibere, et Ganymedem propterea Jovis pocillatorem vocari, suspicetur. Catull. xcix, 2, Suaviolum dulci dulcius ambrosia.

18-20. Malis-querimoniis, h. e. male exorto dissidio. Citius suprema die; priusquam diem supremum obierunt, ante mortem.

CARMEN XIV. Cum Romani magna illa, quam jam per bella civilia experti fuerant, calamitate se deterreri non paterentur, quin nova de iis redintegrandis agitarent consilia; Horatius, labefactatum reipublicæ statum cum male affecta et lacerata nave comparans, ab isto furore eos revocare studet. Navem igitur, quam, licet tempestate fractam, tamen novum per mare iter nunc ingrediendum cum maxime molientem, oculis suis obversari fingit, alloquitur; eamque, ne in hoc temerario iterum se mari periculoso committendi consilio persistat, sed ad damna potius, quæ perpessa sit, reparanda otio et securitate in portu perfruatur, diligenter singulas, quibus laboret, partes secum reputare jubet. Jam vero cum ipsius reipublicæ consulto, ne forte sibi conflaret invidiam, nullam in toto hoc carmine mentionem injecerit, et institutam navis cum ea comparationem, haud inusitatam sane (cf. inf. ii, 7, 15; Cic. ad Div. xii, 25, quam ob rem, mi Quinte, conscende nobiscum, et quidem ad puppim; una navis est jam bonorum omnium; et ix, 15, sedebamus in puppi cett. cf. quæ de republica a potentioribus occupata leguntur in Theognideis 679 sqq.) lectoribus ad rem, quam in animo habuit, transferendam reliquerit, recte hoc carmen meram allegoriam dixeris. Hinc Quinctil. Instit. Or. viii, 6, 44, At allegoria, quam inversionem interpretamur, aliud verbis, aliud sensu ostendit; ac etiam interdum contrarium. Prius, ut: O navis referent in mare te novi fluctus cett. totusque etiam ille Horatii locus, quo navem pro republica, fluctuum tempestates pro bellis civilibus, portum pro pace atque concordia dicit. Extitere tamen, quorum princeps fuit Muretus, qui, cum partim subtilitatem illam, qua poeta singulas navis cum singulis reipublicæ partibus comparaverit, nimiam et putidam esse judicarent, partim, quomodo v. 17, 18 ad reipublicæ statum accommodari possint, non viderent; haud allegorice sed proprie hoc carmen interpretandum esse contende

rent. Itaque hoc carmen scriptum esse arbitrati sunt in navem, qua poeta post cladem Philippensem U. C. DCCXIII, cum amicis in Italiam venerit, male ad Palinurum promontorium tempestate afflictam. Hanc igitur nunc poetam, de amicis, quos, ex Italia, ubi parum benigne excepti fuerant, jam recessuros, eandem conscendisse vidisset, sollicitum, simili modo, ut sup. c, 3, navem, qua Virgilius Athenas navigaturus erat, in hoc carmine alloqui. Sed hæc ingeniose magis, quam vere, prolata esse, facile apparet, Nam sic, ut nihil de aliis rationibus dicam, hujus totius carminis, in hac tantum humiliore sententia, Nolite, quæso, amici, cum nave, cujus omnes ac singulæ partes (quasi hoc ipsi non videre potuissent) fracta sunt, novum iter parare, tam operose versantis, vel maxime in reprehensionem incurreret jejunitas. Vix igitur de allegoria, prudenter in hoc carmine a poeta adhibita, dubitari potest; modo teneamus illud, quod in multis aliis poetarum comparationibus tenendum est, ne, nimis anxie omnia in illa ad vivum resecantes, ea, quæ ad exornandam imaginem pertinent, ad rem per eam expressam referamus; h. e. ne paulo argutius, quas potissimum reipublicæ partes singularum navis partium enumeratione designare voluerit poeta, quæramus; sed eum id tantum, ut totam navem male tempestate affectam cum tota per bella civilia male affecta republica compararet, spectasse, nobis persuadeamus. Habuit autem, quem Horatius in hac allegoria sequeretur Alcæum, plurium in tyrannos carminum allegoricorum auctorem, cujus in hanc rem fragmentum apud Heraclidem Pont. de allegor. Homer. p. 13, ed. Schow. legitur, cum Hermanno de Metris p. 688, ita restituendum :

Τὸ μὲν γὰρ ἔνθεν κῦμα κυλίνδεται, Τὸ δ' ἔνθεν· ἄμμες δ ̓ ἂν τὸ μέσσον Ναϊ φορήμεθα σὺν μελαίνᾳ, Χειμῶνι μοχθεῦντες μεγάλῳ κάλων

Ceterum, cum scriptum sit hoc carmen eo tempore, quo novorum bellorum civilium metu terrebantur Romanorum animi, non male illud ad annum DCCXXII referunt, quo Octavianum et Antonium inter se dissidentes atrocissimum bellum apparasse constat : cf. Virg. Geo. i, 509 sqq.

1-3. O navis, referent in mare te novi Fluctus? Tune, o navis, iterum te fluctibus in mare referendam committes? Iterumne tempestatis periculo in mari te expones? Si ad rempublicam transtuleris, erit: Tene, o respublica, novus furor ad bella civilia abripiet? Quid agis? hæc formula, qua quis, quam temere agat, secum reputare jubetur, sæpe apud scriptores Comicos obvia: sic Pamphilus apud Terent. Andr. i, 1, 107, cum Glycerium suam imprudentius ad rogi flammam accessisse vidisset; Mea Glycerium, inquit, quid agis? cur te is perditum? Fortiter refer ad consilii, quo navis in portu se tenere debebat, constantiam; jam cum per portum pax et otium designetur, fortiter occupa portum, demto rei involucro, erit: salutem tuam, o respublica per bella civilia labefactata, in pace fortiter et constanter tuenda quære.

4-8. Ut nudum remigio latus, ut navis latus remorum ordine denudatum sit, ut remis, fractis illis et perditis, navis careat. Saucius, h. e. læsus, laceratus: imitatus est Horatium Claudian. de Cons. Honor. vi, 133 sqq. Scissis velorum debilis alis, Orba gubernaclis, antennis saucia fractis, Ludibrium pelagi vento jactatur et unda. Gemant, h. e. stridorem edant. Ac sine funibus cett. atque ut carina, funibus (h. e. navis retinaculis, ancoris) privata, vix sævi maris impetum sustinere possit. Carine (pluralis ex more poetarum pro singulari). h. e. navis alveus, unde retinacula demittuntur, sive ancora jaciuntur.

9, 10. Lintea, h. e. vela. Non di, in

tellige deos tutelares, quorum simulacra in puppe cum ara collocari solebant; diversum autem ab hac tutela navis (ut proprie vocabatur illud deorum tutelarium in puppe sacrarium) fuit wapáơnμov, insigne, quod, super rostro navis in prora appictum, vel dei cujusdam, vel animalis, vel alius rei imaginem repræsentabat, unde ipsi navi nomen indi solebat: cf. D. Heins. et Drakenb. ad Sil. Ital. xiv, 84, et Pet. Burm. ad Petr. c. 105. Similiter autem de navis diis tutelaribus, tempestate dejectis, Pers. vi, 30, Jacet ipse in litore et una Ingentes de puppe dei. Pressa, h. e. oppressa, depressa; malo, tempestate. Ceterum poetam horum deorum tutelarium, de nave tempestatis vi dejectorum, commemoratione ad deos, ob bella civilia a Romanis aversos, respexisse, sponte apparet.

11-13. Quamvis Pontica pinus cett. sensus: quamvis tu, ex Ponticæ sylvæ pinu fabricata, originis tuæ gloria et nobilitate nitaris, vana scilicet illa, et nihil plane utilitatis ad salutem tuam allatura. Pontica pinus: naves enim, e ligno, quod in pinifera Ponti regione natum erat, confectæ, in optimis nobilissimisque habebantur: cf. Catull. iv, 9, et ibi notata. Silva filia nobilis, h. e. arbor in silva nobili prognata; arbores enim, quia stirpem suam propagare dicuntur, tam matrum (Virg. Geo. ii, 19, Parnasia laurus Parva sub ingenti matris se subjicit umbra) quam filiarum (Mart. xiv, 90, Non sum Maure filia silva) nomine a poetis insigniuntur ; genus, h. e. stirpis nobilitatem; sic Phaselus apud Catull. 1. c. v. 15, se ultima ex origine in cacumine Cytori stetisse ait. Nomen, h. e gloriam; inutile, epitheton tam imagini, quam rei per imaginem expressæ, accommodatissimum ; quemadmodum, poeta vult dicere, tibi, o navis, si iterum tempestatis in mari periculum subieris, nihil ligni, ex quo fabricata es, proderit nobilitas; ita nec Romanis, bella civilia redintegrare ausis, nobilissima gentis suæ, a Marte et Venere deductæ, profutura est origo atque gloria.