Ut sint contentae patulas defundere pelves.
Ebrius ac petulans qui nullum forte cecidit
Dat poenas, noctem patitur lugentis amicum
Pelidae, cubat in faciem, mox deinde supinus.
Ergo non aliter poterit dormire? Quibusdam
Somnum rixa facit: sed quamvis improbus annis
Atque mero fervens cavet hunc quem coccina laena
Vitari jubet et comitum longissimus ordo,
Multum praeterea flammarum et aenea lampas:
Me quem Luna solet deducere vel breve lumen
Candelae, cujus dispenso et tempero filum,
Contemnit. Miserae cognosce prooemia rixae,
Si rixa est ubi tu pulsas, ego vapulo tantum.
Stat contra starique jubet; parere necesse est;
Nam quid agas, quum te furiosus cogat et idem
Fortior? "Unde venis?" exclamat: "cujus aceto,
Cujus conche tumes? quis tecum sectile porrum
Sutor et elixi vervecis labra comedit?
Nil mihi respondes? Aut dic aut accipe calcem. 295
Ede ubi consistas? in qua te quaero proseucha?"
Dicere si tentes aliquid tacitusve recedas,
Tantundem est; feriunt pariter; vadimonia deinde
Irati faciunt. Libertas pauperis haec est:
Pulsatus rogat et pugnis concisus adorat,
Ut liceat paucis cum dentibus inde reverti.
Nec tamen haec tantum metuas: nam qui spoliet te
Non deerit, clausis domibus postquam omnis ubique
Fixa catenatae siluit compago tabernae.
Interdum et ferro subitus grassator agit rem,
Armato quoties tutae custode tenentur
Et Pomptina palus et Gallinaria pinus.
Sic inde huc omnes tanquam ad vivaria currunt.
Qua fornace graves, qua non incude, catenae ?
Maximus in vinclis ferri modus, ut timeas ne
Vomer deficiat, ne marrae et sarcula desint.
Felices proavorum atavos, felicia dicas
Secula, quae quondam sub regibus atque tribunis
Viderunt uno contentam carcere Romam.
His alias poteram et plures subnectere causas: 315 Sed jumenta vocant et sol inclinat; eundum est.
Nam mihi commota jam dudum mulio virga
Innuit. Ergo vale nostri memor, et quoties te
Roma tuo refici properantem reddet Aquino,
Me quoque ad Helvinam Cererem vestramque Dianam
Converte a Cumis. Satirarum ego, ni pudet illas, 321
Adjutor gelidos veniam caligatus in agros.
ECCE iterum Crispinus, et est mihi saepe vocandus
Ad partes, monstrum nulla virtute redemptum
A vitiis, aeger solaque libidine fortis:
Delicias viduae tantum aspernatur adulter.
Quid refert igitur quantis jumenta fatiget
Porticibus, quanta nemorum vectetur in umbra,
Jugera quot vicina foro, quas emerit aedes?
Nemo malus felix, minime corruptor et idem
Incestus, cum quo nuper vittata jacebat
Sanguine adhuc vivo terram subitura sacerdos.
Sed nunc de factis levioribus: et tamen alter
Si fecisset idem caderet sub judice morum.
Nam quod turpe bonis Titio Seioque decebat
Crispinum. Quid agas quum dira et foedior omni
Crimine persona est? Mullum sex millibus emit,
Aequantem sane paribus sestertia libris,
Ut perhibent qui de magnis majora loquuntur.
Consilium laudo artificis, si munere tanto
Praecipuam in tabulis ceram senis abstulit orbi.
Est ratio ulterior magnae si misit amicae,
Quae vehitur clauso latis specularibus antro.
Nil tale exspectes: emit sibi. Multa videmus
Quae miser et frugi non fecit Apicius. Hoc tu
Succinctus patria quondam, Crispine, papyro.
Hoc pretium squamae! Potuit fortasse minoris
Piscator quam piscis emi. Provincia tanti
Vendit agros: sed majores Apulia vendit.
Quales tunc epulas ipsum glutisse putamus
Induperatorem, quum tot sestertia, partem
Exiguam et modicae sumtam de margine coenae, 30
Purpureus magni ructarit scurra Palati,
Jam princeps Equitum, magna qui voce solebat
Vendere municipes fracta de merce siluros.
Incipe, Calliope, licet et considere: non est
Cantandum, res vera agitur: narrate, puellae
Pierides prosit mihi vos dixisse puellas.
Quum jam semianimum laceraret Flavius orbem Ultimus et calvo serviret Roma Neroni, Incidit Hadriaci spatium admirabile rhombi Ante domum Veneris quam Dorica sustinet Ancon, Implevitque sinus: neque enim minor haeserat illis Quos operit glacies Maeotica ruptaque tandem Solibus effundit torpentis ad ostia Ponti, Desidia tardos et longo frigore pingues. Destinat hoc monstrum cymbae linique magister Pontifici summo. Quis enim proponere talem Aut emere auderet, quum plena et litora multo Delatore forent? Dispersi protinus algae Inquisitores agerent cum remige nudo, Non dubitaturi fugitivum dicere piscem Depastumque diu vivaria Caesaris; inde Elapsum veterem ad dominum debere reverti. Si quid Palfurio, si credimus Armillato, Quidquid conspicuum pulcrumque est aequore toto, Res fisci est ubicunque natat. Donabitur ergo Ne pereat. Jam letifero cedente pruinis Autumno, jam quartanam sperantibus aegris, Stridebat deformis hiems praedamque recentem Servabat: tamen hic properat velut urgeat Auster: Utque lacus suberant ubi, quanquam diruta, servat co Ignem Trojanum et Vestam colit Alba minorem, Obstitit intranti miratrix turba parumper. Ut cessit facili patuerunt cardine valvae; Exclusi spectant admissa obsonia Patres. Itur ad Atriden. Tum Picens, "Accipe," dixit, "Privatis majora focis: genialis agatur Iste dies propera stomachum laxare saginis, Et tua servatum consume in secula rhombum. Ipse capi voluit." Quid apertius? et tamen illi
Surgebant cristae. Nihil est quod credere de se
Non possit quum laudatur dis aequa potestas.
Sed deerat pisci patinae mensura. Vocantur
Ergo in consilium proceres, quos oderat ille,
In quorum facie miserae magnaeque sedebat
Pallor amicitiae. Primus, clamante Liburno
"Currite, jam sedit!" rapta properabat abolla
Pegasus, attonitae positus modo villicus Urbi.
Anne aliud tunc praefecti ? quorum optimus atque
Interpres legum sanctissimus; omnia quanquam
Temporibus diris tractanda putabat inermi
Justitia. Venit et Crispi jucunda senectus,
Cujus erant mores qualis facundia, mite
Ingenium. Maria ac terras populosque regenti
Quis comes utilior, si clade et peste sub illa
Saevitiam damnare et honestum afferre liceret
Consilium? Sed quid violentius aure tyranni,
Cum quo de pluviis aut aestibus aut nimboso
Vere locuturi fatum pendebat amici?
Ille igitur nunquam direxit brachia contra
Torrentem, nec civis erat qui libera posset
Verba animi proferre et vitam impendere vero.
Sic multas hiemes atque octogesima vidit
Solstitia, his armis illa quoque tutus in aula.
Proximus ejusdem properabat Acilius aevi
Cum juvene indigno quem mors tam saeva maneret
Et Domini gladiis tam festinata: sed olim
Prodigio par est cum nobilitate senectus:
Unde fit, ut malim fraterculus esse Gigantis.
Profuit ergo nihil misero quod cominus ursos
Figebat Numidas, Albana nudus arena
Venator. Quis enim jam non intelligat artes
Patricias? Quis priscum illud miratur acumen,
Brute, tuum? Facile est barbato imponere regi.
Nec melior vultu, quamvis ignobilis, ibat
Rubrius, offensae veteris reus atque tacendae,
Et tamen improbior satiram scribente cinaedo.
Montani quoque venter adest, abdomine tardus,
Et matutino sudans Crispinus amomo
Quantum vix redolent duo funera; saevior illo
Pompeius tenui jugulos aperire susurro;
Et qui vulturibus servabat viscera Dacis
Fuscus, marmorea meditatus proelia villa;
Et cum mortifero prudens Veiento Catullo,
Qui nunquam visae flagrabat amore puellae,
Grande et conspicuum nostro quoque tempore mon-
strum;
Caecus, adulator, dirusque a ponte satelles,
Dignus Aricinos qui mendicaret ad axes,
Blandaque devexae jactaret basia rhedae.
Nemo magis rhombum stupuit: nam plurima dixit
In laevum conversus, at illi dextra jacebat
Bellua. Sic pugnas Cilicis laudabat et ictus
Et pegma et pueros inde ad velaria raptos.
Non cedit Veiento, sed ut fanaticus oestro
Percussus, Bellona, tuo, divinat et "Ingens
Omen habes," inquit, "magni clarique triumphi:
Regem aliquem capies, aut de temone Britanno
Excidet Arviragus: peregrina est bellua; cernis
Erectas in terga sudes?" Hoc defuit unum
Fabricio patriam ut rhombi memoraret et annos.
'Quidnam igitur censes? conciditur?" "Absit ab
Dedecus hoc," Montanus ait: "testa alta paretur,
Quae tenui muro spatiosum colligat orbem.
Debetur magnus patinae subitusque Prometheus.
Argillam atque rotam citius properate: sed ex hoc
Tempore jam, Caesar, figuli tua castra sequantur."
Vicit digna viro sententia: noverat ille
Luxuriam imperii veterem noctesque Neronis
Jam medias aliamque famem, quum pulmo Falerno
Arderet. Nulli major fuit usus edendi
Tempestate mea. Circeis nata forent an
Lucrinum ad saxum, Rutupinove edita fundo
Ostrea, callebat primo deprendere morsu;
Et semel aspecti littus dicebat echini.
Surgitur, et misso proceres exire jubentur
Consilio, quos Albanam dux magnus in arcem
Traxerat attonitos et festinare coactos,
Tanquam de Cattis aliquid torvisque Sigambris
|