fuerat in utroque corporis et animi affectio, amborum oculis pariter uisa est eadem pulchritudo, ambobus pariter institit occulta temtatio? propriam igitur in uno eorum uoluntatem malam res quae fecerit scire uolentibus, si bene intueantur, nihil occurrit. si enim dixerimus quod ipse eam fecerit, quid s erat ipse ante uoluntatem malam nisi natura bona, cuius auctor deus, qui est immutabile bonum? qui ergo dicit eum. qui consensit temtanti atque suadenti, cui non consentit alius, ad inlicite utendum pulchro corpore, quod uidendo ambobus pariter affuit, cum ante illam uisionem ac temtationem 10 similes ambo animo et corpore fuerint, ipsum sibi fecisse uoluntatem malam, quia utique bonus ante uoluntatem malam fuerit, quaerat cur eam fecerit, utrum quia natura est an quia ex nihilo facta est, et inueniet uoluntatem malam non ex eo esse incipere quod natura est, sed ex eo quod de nihilo 15 facta natura est. nam si natura causa est uoluntatis malae, quid aliud cogimur dicere nisi a bono fieri malum et bonum esse causam mali? si quidem natura bona fit uoluntas mala. quod unde fieri potest ut natura bona quamuis mutabilis, antequam habeat uoluntatem malam, faciat aliquid mali, hoc 20 est ipsam uoluntatem malam? Nemo igitur quaerat efficientem causam malae uoluntatis: non enim est efficiens, sed deficiens, quia nec illa effectio, sed defectio. deficere namque ab eo quod summe est ad id quod minus est hoc est incipere habere uoluntatem malam. causas 25 porro defectionum istarum, cum efficientes non sint, ut dixi, sed deficientes, uelle inuenire tale est, ac si quisquam uelit uidere tenebras uel audire silentium, quod tamen utrumque nobis notum est, neque illud nisi per oculos neque hoc nisi per aures, non sane in specie, sed in speciei priuatione. nemo 30 ergo ex me scire quaerat quod me nescire scio, nisi forte ut nescire discat quod sciri non posse sciendum est. ea quippe quae non specie, sed in eius priuatione sciuntur, si dici aut intellegi potest, quodam modo nesciendo sciuntur, ut sciendo nesciantur. cum enim acies oculi corporalis currit per species corporales, nusquam tenebras uidet nisi ubi coeperit non 5 uidere. ita etiam non ad aliquem alium sensum, sed ad solas aures pertinet sentire silentium, quod tamen nullo modo nisi non audiendo sentitur. sic species intellegibiles mens quidem nostra intellegendo conspicit, sed ubi deficiunt nesciendo condiscit: delicta enim quis intellegit? 10 Hoc scio, naturam dei numquam, nusquam, nulla ex parte posse deficere et ea posse deficere quae ex nihilo facta sunt. quae tamen quanto magis sunt et bona faciunt - tunc enim aliquid faciunt causas habent efficientes; in quantum - autem deficiunt et ex hoc mala faciunt quid enim tunc 15 faciunt nisi uana? causas habent deficientes. itemque scio, in quo fit mala uoluntas, id in eo fieri quod si nollet non fieret, et ideo non necessarios, sed uoluntarios defectus iusta poena consequitur. deficitur enim non ad mala, sed male, id est non ad malas naturas, sed ideo male, quia contra ordinem 20 naturarum ab eo quod summe est ad id quod minus est. neque enim auri uitium est auaritia, sed hominis peruerse amantis aurum iustitia derelicta, quae incomparabiliter auro debuit anteponi; nec luxuria uitium est pulchritudinis suauium corporum, sed animae peruerse amantis corporeas uoluptates. 25 neglecta temperantia, qua rebus spiritaliter pulchrioribus et incorruptibiliter suauioribus coaptamur; nec iactantia uitium est laudis humanae, sed animae peruerse amantis laudari ab hominibus spreto testimonio conscientiae; nec superbia uitium 10 nusquam om. v fectos Plu 23 luxoria PT 5 alium aliquem Pv 6 quod] quo MV 7 intellegibilis P1 15 itemque scio] item questio v 17 de20 qdqd summe P 18 malam MVv malum P est om. Plo pulchritudinis MV: pulchrorum est dantis potestatem uel ipsius etiam potestatis, sed animae peruerse amantis potestatem suam potentioris iustiore contemta. ac per hoc qui peruerse amat cuiuslibet naturae bonum, etiam si adipiscatur, ipse fit in bono malus et miser meliore priuatus. Cum ergo malae uoluntatis efficiens naturalis uel, si dici 5 potest, essentialis nulla sit causa - ab ipsa quippe incipit spirituum mutabilium malum, quo minuitur atque deriuatur naturae bonum, nec talem uoluntatem facit nisi defectio, qua deseritur deus, cuius defectionis etiam causa utique deficit : si dixerimus nullam esse efficientem causam etiam uoluntatis 10 bonae, cauendum est ne uoluntas bona bonorum angelorum non facta, sed deo coaeterna esse credatur. cum ergo ipsi facti sint, quomodo non illa facta esse dicetur? porro quia facta est, utrum cum ipsis facta est an sine illa fuerunt prius ? sed si cum ipsis, non dubium quod ab illo facta sit quo et 15 ipsi; simulque ut facti sunt, ei a quo facti sunt amore, cum quo facti sunt, adhaeserunt; eoque sunt isti ab illorum societate discreti, quod illi in eadem bona uoluntate manserunt, isti ab ea deficiendo mutati sunt mala scilicet uoluntate hoc ipso, quod a bona defecerunt, a qua non defecissent, nisi 20 utique uoluissent. si autem boni angeli fuerunt prius sine uoluntate bona eamque in se ipsi deo non operante fecerunt, ergo meliores a se ipsis quam illo facti sunt? absit. quid enim erant sine bona uoluntate nisi mali? aut si propterea non mali, quia nec mala uoluntas eis inerat neque enim 25 ab ea quam nondum coeperant habere defecerant certe nondum tales, nondum tam boni quam esse cum bona uolun 3 per 7 spiri 2 potentiores P1T1 contenta P1v 4 adipiscator v ipsi pi malis T minuetur P1v deriuatur MVv (cf. Vict. Vit. II 73; 9 causam M 1 potestates P'v uersae MTV talium P Oros. IIII 6, 35): utiq. utique MV; 13 sint] sunt v quo facta Pv sent MP1V illo PTv ea v deprauatur PT 8 quae T 17 societati v defecit Ply 15 ab om. v 16 a 20 qua] quo MV 21 noluis 22 in se] sine MV 23 ipsi T illo MV: ab 25 uoluntastas V; corr. m. 2 26 quam] quia v inherat P enim] tate coeperunt. at si non potuerunt se ipsos facere meliores quam ille eos fecerat quo nemo melius quicquam facit, prour fecto et bonam uoluntatem, qua meliores essent, nisi operante adiutorio creatoris habere non possenti et cum id egit eorum 5 uoluntas bona ut non ad se ipsos qui minus erant, sed ad illum qui summe est conuerterentur eique' adhaerentes magis essent eiusque participatione sapienter beateque uiuerent, quid aliud ostenditur nisi uoluntatem bonam quamlibet bonam inopem fuisse in solo desiderio remansuram, nisi ille qui 10 bonam naturam ex nihilo sui capacem fecerat, ex se ipso faceret implendo meliorem, prius faciens excitando auidiorem ?' nam et hoc discutiendum est, si boni angeli ipsi in se fecerunt uoluntatem bonam, utrum aliqua eam an nulla uoluntate fecerunt. si nulla, utique nec fecerunt; si aliqua, utrum mala 15 an bona? si mala, quomodo potuit esse mala uoluntas bonae uoluntatis effectrix? si bona, iam ergo habebant. et istam, quis fecerat nisi ille qui eos cum bona uoluntate, id est cum, amore casto, quo illi adhaerent, creauit, simul eis et condens naturam et largiens gratiam? unde nisi bona uoluntate, hoc 20 est dei amore, numquam sanctos angelos fuisse credendum est. isti autem qui cum boni creati essent, tamen mali sunt ་ mala propria uoluntate, quam bona natura non fecit, nisi cum a bono sponte defecit, ut mali causa non sit bonum, sed defectus a bono aut minorem acceperunt amoris diuini 25 gratiam quam illi qui in eadem perstiterunt aut, si utrique boni aequaliter creati sunt, istis mala uoluntate cadentibus illi' amplius adiuti ad eam beatitudinis plenitudinem, unde se numquam casuros certissimi fierent, peruenerunt, sicut iam in libro quem sequitur iste tractauimus. confitendum est 29 de ciu. dei XI 13 ་་ 3 quam 9 remansura an] a T adhaererent 15 esse potuit T 17 quis] qui MV 18 ille P1 T 19 nisi] si P1v sine P2 runt MV 25 perstétérunt P 28 cassuros P1 certissime v VIIII. 37 igitur cum debita laude creatoris non ad solos sanctos homines pertinere uerum etiam de sanctis angelis posse dici quod caritas dei diffusa sit in eis per spiritum sanctum, qui datus est eis; nec tantum hominum, sed primitus praecipueque angelorum bonum esse quod scriptum est: mihi autem ad- 5 haerere deo bonum est. hoc bonum quibus commune est, habent et cum illo cui adhaerent et inter se sanctam societatem et sunt una ciuitas dei eademque uiuum sacrificium eius uiuumque templum eius. cuius pars, quae coniungenda immortalibus angelis ex mortalibus hominibus congregatur, et 10 nunc mortaliter peregrinatur in terris uel in eis qui morte obierunt secretis animarum receptaculis sedibusque requiescit.. XXII. DE DIABOLVM AB IPSO PRIMORDIO CREATVRAE A SVO CREATORE PER SVPERBIAM APOSTATASSE. EX LIBRO DE GENESI AD 15 LITTERAM XI INTER CETERA ET AD LOCVM. Quando ergo deiecerit superbia diabolum, ut naturam suam bonam praua uoluntate peruerteret, scriptura non dicit; ante tamen factum fuisse et ex hac eum homini inuidisse ratio manifesta declarat. in promtu est enim omnibus haec intu-20 entibus non ex inuidentia superbiam nasci, sed ex superbia potius inuidentiam. non autem frustra putari potest ab initio temporis diabolum superbia cecidisse nec fuisse ullum antea tempus, quo cum angelis sanctis pacatus uixerit et beatus, sed ab ipso primordio creaturae a suo creatore apostatasse, 25 11 mortaliter MV: mutabiliter Pv motabiliter T T sedibus P1v PT so&ietatem T 12 sedibusquae sequitur cap. XX in Gv 13 cap. XXXVII 14 de MV: om. PTv 15 apostatasse] apostasse (sic) quę de supbia nascitur inuidentia per quam extitit homicida P 16 inter -locum om. PTv 18 non] nostra v 20 promptu Tv 21 in24 sanctis an uidia Ꭲ . gelis v 22 inuidentia v 25 ab om. v 23 caecidisse PV |