-(esse): klug (vernünftig) werden, zu Berstande kommen: okosodni, eszéhez (magához) térni, okosnak lenni. Syn. múdrím bit (zostat). † mudřeči et múdřeči, čel, čím, idem. múdrí, á, é, adj. sapiens, pru- stañes múdri: sapientes tyranni sapientium congressu Plato, commercio sapientium homo (princeps) sapit. 3e swogú Škodu bíwá Tlower múdrí: quae nocent, docent: mit Schaden wird man klug, - kárával okosodik a' bolond. Múdri wsecko ze sebú nosi, sapiens sua bona secum fert Suidas. itdo neňi wždíci múdri, nemo omnibus horis sapit, niemand ist allezeit klug, senki sem bölts mindenkor. mnoho múdri nedobre mu druge, subito qui sapit, non tute sapit: viel zu klügeln ist nicht gut, a' ki sokat okoskodik. nem jól böltselkedik. Posli (posles) múdrého, nepowec (nepowis, nerek ňes) mu ani Slowa gedného: sapientem miseris, nihil illi dixeris. Prudentes prudenter negotia exequuntur. Glúpi múdrého (učí), sus docet Minervam (docet, monet) Cic. ein Dummer will einen Klugen unterrichten: farkasnak mutat berket. múdrebo premudrował. Šibala pretáhnút. Wrani prekwákat. Wranám Oči witlat: cornicum oculos configere Cic. kluge (listige) Leute überlisten, oder hintergehen: megmutatni, hogy a' ki túdósabbaknak tartyák magokat, melly igen hibáznak. Rdo chce múdrim bit, musi starsím bit: non venit ante suos prudentia nobilis annos, Wig, und Verstand kömmt nicht vor der Zeit; idővel okosodik az ember. Čím starsi, tím mús dregsi: aetate reddimur prudentiores, man wird täglich flüger, napról napra okossabb az ember. D'eň od Ďňa múdregst, dies diem docet, kömmt Zeit, kömmt Rath: az egyik nap a' másiknak tanùsága. múdri, gako salomunowa Rit: in canis podicem inspiciens Aristoph. homo hebes, caecutiens, cerebrum in podice habens: ein Tölpel, der die Vernunft hinten hat: az esze lába száraba mentt. múdrost, i, f. prudentia, ae, f. die Klugheit, Borsicht, Ein ficht, der Berstand: eszesség, okosság. Syn. Rozumnost. 2) prudentia, peritia, intelligentia: Klugheit, Kenntniß: túdás, tudomány. Syn. Wedomost. 3) sapientia, ae, f. die Weis. heit, böltsesség. Syn. Mudr etwi. Usus. Bozká múdrosť, Theologia, göttliche Weisheit: isteni böltsesség (tudomány). Swetská múdrosť, Philosophia, Weltweisheit, világi böltsesség. Prov. múdrosť Winem zastiňená bíwá, vinum sapientes corrumpit (obfuscat cerebrum), der Wein verduns felt die Weisheit, verdirbt die Weisen: a' bor meg-vesztegeti a' böltseket; homályosíttya az észt; a' bor az erőseketis meg-erőtleníti. Pri Leni. wosti nehledag múdrosti; Zaden Clowek leniwi nebol a nebuse múdrí: non cubat (iacet) in molli vaneranda seientia lecto. Dii laboribus omnia vendunt. Fiunt, non nascuntur sapientes: bei der Faulheit findet man keine Weisheit; ein fauler Mensch wird nie gefcheid: lomha ember ostoba ember; a' tunyaság mellett böltsesség nem lehet. Mudrowáňí, á, n. v. Mudračeňí. mudrowawat, al, ám, freq. muka, i, f. cruciatus, us, m. múka, i, f. farina, ae, f. das Mehl vom Getreide liszt. Usus. Bílá múka, v. Ber. Fizulowá múka: v. fizulowi. Gačmenná múka, farina hordeacea, Gerstenmehl, árpa liszt. Lenowá múka: v. lenowi. Owsená múka, farina avenacea, Habermehl, Zab liszt. Pred ňá (muntmelowá, žemlowá) múta, ináč Bel, munt mel: simila, ae, f. similago, inis, f. pollen, inis, n. Sem melmehl, sehr feines Mehl, Mundmehl : semlye liszt liszt' lángja. Pfeňičná (žitná) múka, farina triticea, Waizenmehl: buza liszt. Stótowά múka, v. Rrupica, Srot. Wirazkowa (pozadňá) Mú. ta, secundaria (grossa) farina, Aftermehl, grobes Mehl: fekete liszt. 3adňá múka, postrema farina, das leßte Meht, liszt allya. Prov. Prw Aaaaaž gest zasmažená muta; V. mudrowať, rowál, rugem, pro proti Porádku (nepotádńe) neco robit: priusquam assa sit farina Eustathius. Priusquam coxeris farinam, inspergis: inordinate (contra rectum ordinem) quidpiam facere ; etwas unordentlich thun, valamit rendetlenül tselekedni. Zato nedostañes múti, quid ad farinas? Arist. hoc nihil adtinet ad parandas facultates: damit wirst du nichts erwerben, azzal semmire sem mész; semmit sem nyersz. Nebuse s teg Reži múka. Nič s toho nebuse: nihil inde erit. Non e quodvis ligno fit Mercurius: es wird nichts daraus, semmi sem lesz abból (e dologból): nem minden botból lészen borotva. 3 gedneg múki, eiusdem farinae Pers. ähnlich, gleich: hasonló, v. Ropito. mutiña, i, f. Stromček: Crataegus aria Linn der Mehlbeerbaum, Galagonya-fa. Aliud est globina, Rrusina, Trnka, Šipka. Trngeleni. múkinečka, i, f. dem. ex mutinta. mutinka, i, f. dem. ex mus tina. bé - hordott, bé - töltött. Syn. zamúleni. múleňí, á, n. obductio (agri, prati) limo, obductio limi, oblimatio, nis, f. das Uebers schlämmen, Ueberschlämmung : iszappal való bé - töltés, béhordás. mút̃iňowí, á, é, adj. e crataego Aria, von (aus) Mehlbeerbaume, tövisböl való. Usus. mukiňová palica, baculus crataeginus, Mehlbeerstock, szamár tövis bot, páliza. mul, a, m. mulus Cic. burdomannus, i, burdo, onis, m. Pandect. der Maulesel, das Maulthier: öszvér. Syn. mulec, 5owado od Roňa, a od Oflíci. boh mezek. mulec, lca, m. idem. múlení, á, é, p. c. oblimatus, um: überschlämmt, verfchlammt: iszapos, iszappal a, Mulica, i, f. mula, ae, f. die Mauleselinn, (nöstény) nöstény-öszyér. boh. Mezkine. Muliča, ata, n. dem. pullus mulinus, ein junger Maulesel, öszvér fi. Mulićár, a, m. mulio, nis, m. Caes. der mit Maulthieren fich abgiebt, Maulefeltreiber : ösz vérrel bánó. boh. meztáť. muličárčin, a, e, adj. poss. Mulička, i, f. dem. parva mu- oblimare Cic. limo (aqua- ni, hé- hordani, bé - fedni. Syn. zamúlit. II rec. múliť fa, limo, vel sabulo obduci: überschlämmt (verschlammt) werden, meg - iszaposodni. mulítánečki, nečet, f. pl. dem. ex seq. Mulitánki, nek, f. pl. lyripi- lenni, meg-némülni. 2) v. Mumlač, a, m. v. Dudlač, mumlaččin, a, e, adj. poss. ex mumlacow, a, e, adj. poss. Mumlák, a, m. v. Mumlač. mumlání, á, n. v. Dudláňí, Stamrání. mumlat, lal, lem, V. I. imp. mumli, v. dudlať, skamrať. Mumláwáňí, á, n. Nom. Verb. ex seq. mumláwať, al, ám, freq. ex mumlat. Syn. dudlawat stamráwat. mumlawe adv. v. dudlawe, skam rawe. Mumlawec, wca, m. v. Mums lač. exagger. ex Mumát. mumaci adv. v. mamlasti. mumaði, á, é, adj. v. mamlastí. mumactwi, á, n. v. Mamlastwi. Mumák, a, m. v. Mamlas. mumátaw, a, e, adj. poss. ex praec. v. mamlasow. Mumica, i, f. bitumen, inis, n. Iustin. pissasphaltus, i, f. Plin. H. N. Bergwachs, Judenpech, mit Harz vermischter Pech: enyves szurok. Syn. Mummia, Smola 3 legem mesaná boh. mummie, Smost las Reim smísená. 2) mumia, corpus duratum: Mumie, kövé-váltt test. Mumko, a, m. dem. ex Mumák, v. Mamlas. Mumkowateňí, á, n. Nom. Verb. ex seq; mumkowatet, tel, tim, V. I. imp. teg: elinguem fieri, sprachlos werden, nyelvetlenné mumlawi, á, é, adj. v. dus, + Munssent, a, m. v. Krčmár, † Mundstuk, u, m. v. seq. ad ae, ad inflandum applicatur Mundstuck, trombita (kürt) száj. Syn. trúbní Rozčeř. muntmel, u, m. v. Bel, predná múka. + muntmelowi, á, é, adj.v. belní. mút, u, m. murus, i, m. 9)aus er, kö fal. boh. 3ed, 3e8. 2) v. Stena. mura, i, f. v. Dáw noční. Sedlisko. 2) v. Mora, Obluda. Plur. Můri noční, i. e. Obludi nočné. 3) v. Swet lusta. Murár, a, m. murarius, coementarius (faber), i, m. Mäu rer, kömives. boh. 3e8ňít. Murárček, a, m. dem. ex mu. ráret. Murárčik, a, m. idem. 2) v. Murár. murárčíkow, a, e, adj. poss. v. murárow. murárčin, a, e, adj. poss. murariae, murarii uxoris: der Maurerinn (des Mäurers Frau) gehörig, kömivesnéé, kömives feleségéé. boh. zedňičin. Murárek, rka, m. dem. ex Murár. Muráreňí, á, n. v. Murarstwi. muráriť, il, ím, imp. mutat: murarium esse, opificium murarium exercere: ein Mäurer feyn, die Kunst Mauern, und Mauerwerk zu machen, ausüben, Maurerei (Maurerhandwerk) üben, treiben: kömiveskedni, kömivesnek lenni, kömives. mesterséget űzni (mivelni) boh. zedňičičí. Murárka, i, f. muraria, coementaria, ae, f. coniux fabri murarii: die Mäurerinn, des Maurers Frau: kömévesné, kömivés felesége. boh. Zed. nice. murárow, a, e, adj. poss. mu rarii, dem Maurer gehörig, kömivese boh. seonitum et tua Murárowáňí, á, n. v. Murárstwi. murárował, rowal, rugem V. I. imp. rug, v. muráriť. murársti adv. more murariorum, maurerisch, maurermässig: kömives modon (módra). boh. zednici. murárské, á, é, adj. murarios adtinens, concernens ; die Maurer betreffend, kömíveseket illető. Syn. zednickí. Murárstwi, á, n. opificium mu rarium,ars aedificandi: Maurerei, das Maurerhandwerk, die Kunst Mauern, und Mauerwerk zu machen: kömivesség, kömives mesterség. Syn. mu rárské Remeslo. boh. Zednict wi. Múrček, u, m. dem. ex seq. exiguus murus, eine kleine Mauer, kö-falatska. boh. 3id. † murena, i, f., v. Brika, Lam. prét, morsti úhor. † múčenín, a, m. v. Murín. † mučeňínka, i, f. v. Murínka. † múčeninsti adv. v. murínfti. múčeňinsti, á, é, adj. v. murínstí. + můri, f. pl. v. Mura. Murín, a, m. maurus, aethiopus i, Lucil. aethiops, is, m. der Mohr, ein schwarzer Mensch szeretsen. boh. Mu čeňín. Usus. Bili Murini, massagetae (arum, `m. pl.) die weißen Mohren, fejér szeretsen nép. Rowni (rudni) Murín: aethiops mineralis, mineralischer Aethiops, értzszeretsen. Prov. Murín nes buse bili, bis ho wiceg mil: aethiopem (afrum) lavare; surdis auribus canere Liv. surdo narrare fabulam Terent. Tauben Ohren predigen, |