Quorsum hæc? aut quantas robusti carminis offas Ingeris, ut par sit centeno gutture niti? Grande locuturi nebulas Helicone legunto, Si quibus aut Procnes, aut si quibus olla Thyestæ 5 istu? Vel quam magnas offus fortis versus infers, ut opus sit fulciri centum faucibus? Ingens aliquid scripturi colligant nubes ex Helicone: et si quibusdam, vel Prognes, vel si aliquibus Thyesta lebes bulliet: quæ cœna agenda frequenter ab 6 Quidam gurgite: sed omnes veteres gutture. Casaubon. NOTE rientales, Romanorum hostes infensissimi, sagittandi periti valde, et fugain simulando vincere assueti, Unde Virgil. Georgic. III. Fidentemque fuga Parthum versisque sagittis.' Ducentis ab inguine ferrum] Locus profecto anceps. Interpretantur vulgo, sagittas e vulnere extrahentis et in hostes retorquentis. At audacior videtur interpretatio. Casaub. vult a Persio intelligi quartum jaculandi modum Parthis propriuin, nempe ex inguine; cum sagittas emitterent et tela, alii ex humero, alii e capite seu ex auricula dextra, alii e pectore seu mamma; citatque Propertium, lib. IV. Eleg. scilicet 11. de Gallis, ubi vulgo legunt: 'Illi virgatis jaculantis ab agmine braccis.' Legit vero Casaubonus illic, ab inguine, sed, an jure, ipse viderit. Certe malim cum Marcilio explicare Persium hic, de Parthis lethaliter in inguine vulneratis, et sagittas extrahendo, morientibus. Numquid enim Romani Poëtæ in Epicis Carminibus, de quibus Persius hoc loco, laudassent Parthos tela vibrantes, et Romanis mortem inferentes, potius quam victores Parthorum Romanos? Quod tamen dicendum foret, si vulnera sumerentur hic active, ut sentit Casaubonus. - Ferrum] Sagittas ferro armatas in cuspide. Synecdoche. 5 Quorsum hæc] Fingit Persius adesse Cornutum præceptorem, et redarguere sic: unde vero tibi, o Persi, turgidum illud Satiræ prooemium? Aut quantas robusti carminis offas ingeris] Eccur tantas verborum ampullas adhibes? Robusti carminis] Heroici, vel Tragici. Tu nimirum non Satiram scribere sed Epos videris. Offas] Offa dicitur cibi globulus aut frustum. Hic metaphorice significat inflatum carmen. 6 Ut par sit centeno gutture niti] Ve lut ad trajiciendas offas illas grandiores, sive ad proferendos versus adeo turgentes. 7 Nebulas] Similia nebulis, inania, quamvis specie magna. Horat. in Arte, nugas canoras, vocat: et nubes et inania captare eos dicit, qui turgidum scribunt carmen. Helicone legunto] Invocando Musas et Apollinem. Vide in Prologo. 8 Si quibus aut Procnes, &c.] Si qui volent scribere Tragœdiam vel de Procne Pandionis Atheniensium Regis filia, Terei Thracum Regis uxore: vel de Atreo et Thyeste fratribus apud Argos seu Mycenas regnanti bus, invidentibus sibi invicem, et in sese pariter sævientibus. Procnes] Quæ Tereo marito filium Ityn apposuit epulandum, dolore Fervebit, sæpe insulso cœnanda Glyconi. Tu neque anhelanti, coquitur dum massa camino, 10 insipido Glycone. Tu nec spiritum comprimis laboranti folle, dum metallum in fornace excoquitur: nec raucus susurro apud te insulse garris nescio quid grande; nec NOTE. percita quod Philomelam sororem ille vitiasset. Ovid. Metamorphos. VI. Fab. 7. Olla Thyesta] Qui suos ipse filios inscius comedit in olla coctos et appositos in cibum ab Atreo fratre, incestum illius cum Europa uxore sua vindicante. Vide Senecam Tragic. in Thyeste. 9 Fervebit] Allegoria ab olla in qua fervente cocti sunt filii Terei et Thyestæ et allusio ad Tragœdiæ stylum concitatum et vehementem. Cananda] Repræsentanda cœna Terei et Thyestæ proprios filios devorantium. Quod tamen in Scena exhiberi vetat Horatius in Arte, his versibus: Non tamen intus Digna geri promes in scenam, multaque tolles Ex oculis, quæ mox narret facundia præsens. Nec pueros coram populo Medæa trucidet; Aut humana palam coquat exta nefarius Atreus; Aut in avem Progne vertatur,' &c. Glyconi] Fatuo Tragado, tempore Neronis, qui trita argumenta sæpius ad nauseam reponeret. De similibus Martial. Epig. x. 4. Qui legis Edipodem, caligantemque Thyesten, Colchidas, et Scyllas; quid nisi monstra legis?' &c. Hinc insulsum vocat Persius, ut ait vetus Scholiastes, ⚫erat enim ille nescius jocari: quanquam populo mire placuit, et ideo a Nerone manumissus est,' &c. 10 Tu neque anhelanti, &c.] Tu magno conatu versus magnificos non profers, magno anhelitu, et pulmonibus laborantibus. Nec ita scribis aut loqueris, ut folles inflare videaris: adeoque ab ineptis hujus sæculi Poëtis ambitiose recitantibus quam longe abes! Coquitur dum massa camino] In fornace ardenti metallum; sic animo inter meditandum fervescente carmen fingitur. 11 Anhelanti folle premis ventos] Aërem follibus inclusum et stridentem exagitant fabri ad fornacem accendendam: ingenium autem meditando, ac fingendo, secum luctando sæpe, et in omnes partes vertendo, Poëtæ discruciant: pulmones item fatigant, recitando carmen præsertim inflatum et turgidum, quale hic Persius reprehendit, imitatus nempe Horatium lib. 1. satir. 4. At tu conclusas hircinis follibus auras Usque laborantes dum ferrum molliat ignis, Ut mavis imitare.' Juvenalis autem hos secutus de Causidicis ait, satir. VII. 'Tunc immensa cavi spirant mendacia folles.' Et Martialis: A nostris procul est omnis vesica libellis, Musa nec insano syrmate nostra tumet.' 12 Nescio quid grave] Carmen quod tibi placeat soli, magnumque videatur. Cornicaris] Nec tu, more cornicum, voces emittis e gutture, compressas, impeditas, strangulatas, palato supplantatas, de quibus fuse satir. I. Locum hunc respexit D. Hieron. cum ait ep. IV. 'Alii intra se nescio quid cornicantes tumentia verba trutinantur,' &c. Nec stloppo tumidas intendis rumpere buccas. conaris frangere malas inflatas ingenti sono. Sectaris voces pacis, peritus forti compositione, politus stylo modesto, solers perstringere vitia pallida, et noxam confoderé 13 stloppo scriptum invenimus, non scloppo, in omnibus antiquis membranis," non solum Persii, verum etiam Prisciani. Casaubon.-15 Ore teris Ms. R. Alii libri vulgo edunt teris: quod si cui placeat, repetendum erit et versu præcedenti, verba togæ; erit autem ore terere verba idem ac loqui, verba NOTE 13 Nec stloppo tumidas intendis rumpere buccas] Adverte gradationem: nec stylum inflas ad instar follis; nec meditaris et tecum agitas confusa et impedita, more cornicis; nec denique ore turgenti pronuntias, ut quasi stloppum edere videaris. Sic laudat Cornutus Persii elocutionem, inventionem, pronuntiationem. Stloppo] Vox ficta ad exprimendum sonum ex inflatis aëre buccis, et vi quadam aut ictu elisis et compressis editum. Hic egregie adhibetur ad significandam pronuntiationem tumidam et affectatam. Legit Casaubonus stloppo, non scloppo, ex antiquo Codice, et favet Priscianus, l. I. c. 4. 14 Verba toga sequeris] Non bella carmine describis, sed quæ pacis tempore in usu sunt. Sic libet hæc intelligere, magis quam de forensibus et oratoriis, aut etiam de Satira quæ propria Romanorum sit, interpretari. Toga] Vetus Schol. hic ita loquitur: Toga, purum pallium, forma rotunda, fusiore atque inundante sinu: de sub dextro veniens, super humerum sinistrum ponitur: cujus similitudinem in operimentis simulacrorum, vel picturarum aspicimus: easque statuas togatas vocamus. Toga Romani in pace, in bello paludamentis utebantur. Mensura togæ justæ Delph. et Var. Clus. senas ulnas habebat.' Toga per met-. onymiam significat pacem. Hinc illud Tullii: Cedant arma togæ.' Lege Macrob. Saturnal. lib. 1. cap. 6.. Alex. ab Alex. lib. v. cap. 18. Junctura callidus acri] . Quidam hic Satiricum salem comminiscuntur; at melius alii scitam ac robustam verborum compositionem, non mollem aut rhythmicam, qualis Neroni affectata. Tull. 111. de Oratore, Sed si habitum etiam orationis et quasi colorem aliquem requiris; est plena quædam, et tamen teres ac tenuis, at non sine nervis ac viribus.' 15 Ore teres modico] Horat. in Arte: Dedit ore rotundo Musa loqui.' Alii legunt, teris, id est, expolis, superflua resecas, ut ferrum lima terit et lævigat. Pallentes radere mores doctus] Tu non modo recte, sed et recta scribis et bona. Nimirum placita morum tractas sanctissima, et multo sale ho- minum vitia defricare satagis. Pallentes mores] Nunquam non timent qui sibi conscii sunt alicujus flagitii. Et Satira quæ nemini parcit improbo, malis pallorem inducit. Horat. Epist. 1. 1. Hic murus aheneus esto; Nihil conscire sibi, nulla pallescere culpa.' Pers. 6 16 Ingenuo culpam defigere ludo] Ut H Hinc trahe, quæ dicas, mensamque relinque Mycenis Non equidem hoc studeo, bullatis ut mihi nugis 20 liberali joco. Ex his deprome quæ scribas: et remitte Mycenis mensas cum capite et pedibus; et cognosce tantummodo populi convivia. Certe non in id incumbo, uỡ nugis inflatis intumescat liber, aptus facere momentum fumo. Seclusi dicimus. Tibi modo, Musa instigante, præbemus examinandum cor; et libet declarare tibi, o usurpare sive scribendo sive loquendo. Casaubon.-17 mensasque C. Mycenis omnes membranæ, non Mycenas, quod esset pro Mycenæas Mukηvalas; vel Mycenenses, ut apud Tullium. Casaubon.-19 equidem studeo Ms. Gal. pullatis Edit. Steph. In omnibus scriptis manu libris, quibusdam etiam editis, invenimus constanter pullatis: quam lectionem et antiqua scholia agnoscunt. NOTE ait Horatius, ridendo verum dicis, flagitiosos castigas, flagitia proscribis. Defigere] Proprium Criticis vocabulum, qui obelos et verucula solent appingere ad ea quæ notant ac improbant. Age, 17 Hinc trahe, quæ dicas] Persi, perge in instituto, e populi vitiis argumenta Satirarum desume. Quod erit certe utilius, quam si ingentia et tumida scriberes vel in Tragædiis, vel in Epicis. Mensamque relinque Mycenis] Græcis Tragicis grandia sua permitte argumenta, qualis cœna Thyestæ et Terei, de quibus supra. Mycenæ urbs Peloponnesi, in qua gesta dicitur fabula Atrei et Thyestæ. 18 Cum capite et pedibus] Reservarat Atreus caput, pedes, et manus puerorum, quæ post cœnam Thyestæ fratri exhibuit, ut sciret quas et quorum devorasset carnes. Senec. Thyest. 'Denudat artus dirus, atque ossa amputat; Tantum ora servat, et datas fidei manus.' Plebeiaque prandia noris] Potius quam regalia, in quibus tam horrendæ apponuntur dapes, Tereo scilicet et Thyestæ. Hæc, inquam, relinque, et plebeias res inspice: corruptos populi mores satirico sale deterge et expurga. 19 Non equidem hoc studeo] Cornuto Persius respondet: certe non opto centenas voces ad pompam, quod Poëtæ solent; sed cupio duntaxat grati mei erga te animi monumenta relinquere. Bullatis nugis] Verbis ac sententiis instar bullæ tumidis et fulgentibus, sed intus vanis: quas Horatius in Arte, ampullas vocat. Quidam legunt, pullatis, et explicant de Tragicis, ex eo quod in Tragoediis induci soleant atra, pulla, et lugubri veste induti Reges. Sed parum placet acutior illa interpretatio et lectio. 20 Pagina turgescat, dare pondus idonea fumo] Nec ego nitor auctoritatem conciliare et gravitatem inanibus, fumosis, vanis, et levioribus versiculis, ac rerum inopibus; ut loquitur Horatius in Arte Poëtica: quasi verba sine re aliquid valeant. 21 Secreti loquimur] Sincere et citra fastum, tibi ego, solus soli loquor: nec quasi palam carmen et scripta ostentare velim, versibus tibi consig no animi mei sensa. Excutienda damus præcordia: quantaque nostræ 25 Cornute, amicorum suavissime, quanta pars animi mei tua sit. Tange, tu qui es peritus explorare quid integrum resonet, et simulationes fucatæ linguæ. Ad hæc ego Casaubon.-25 Non dubitandum videtur, quin hæc vera sit lectio; non pos sum tamen prætermittere, quod inveni in tribus antiquissimis Codicibus: ubi summo consensu plectoria scriptum pro tectoria: an sub mendo manifestario lateat aliquid, cogitent docti. Casaubon. tentoria Ms. R.-26 Hic præferunt alii, nula sententiæ mutatione: Centenas, si legas his, erit, ad singula horum optare non dubitarim centum voces: si scribatur hic pro centum simpliciter NOTE Eusebio: qui a Nerone missus in exilium, eo quod ejus scripta reprehendisset. 22 Excutienda damus præcordia] fessor eo tempore celeberrimus, teste Adeoque intimos cordis recessus aperio: expressum vide in pauculis versiculis, quod dudum latet impressum in animi mei penetralibus. Quantaque nostræ pars tua sit, Cornute, anima] Sententia hæc tracta est a Pythagora, inquit vetus Gloss. nimirum quia Pythagoras aiebat amicum esse alterum seipsum. Et Antiqui dicebant amicitiam esse animam unam in duobus corporibus. Unde Ovid. de Oreste et Pylade scribit, 'Qui duo corporibus, mentibus unus erant.' Horatius de Virgilio ait, l. 1. Od. 3. Et serves animæ dimidium meæ.' S. Gregorius Nazianzenus suam cum D. Basilio familiaritatem appellat ovμvxíav. Et S. Augustinus Confession. IV. 6. de amico suo, similia his, immo quid majus videtur dixisse, ubi ait: sensi ego animam meam et animam illius unam fuisse animam in duobus corporibus: et ideo (eo morte sublato) mihi horrori vita erat, quia nolebam dimidius vivere; et ideo forte morti metuebam, ne totus ille moreretur, quem multum amaveram.' 23 Cornute] Annæus Cornutus Persii magister, Stoica Philosophiæ Pro 24 Pulsa] Digito percute, et explora meam mentem: sicut explorantur fictilia, num solida sint et integra. 25 Quid solidum crepet] Discernis enim quid verum, quid fictum et simulatum. Pers. Sat. III. dixerat vas percussum sonare et indicare vitium suum maligne respondendo; hic ait integrum vas dignosci, solide crepando. Pictæ tectoria lingua] Incrustata auro statua lignum aut lapidem celat, sic et urbanitas sermonis et oratio plena obsequii tegit sæpe invidiam et odium animo reconditum. Legunt nonnulli plectoria, id est, involucra ånd Toû tλékew, inquiunt. Sed apage. Juvenalis enim Sat. vI. Persium secutus scribit, 'Tandem aperit vultum, et tectoria prima reponit.' Et S. Augustinus ad Volusianum affirmat Sanctas Litteras rem esse solidam et sinceram; non fucata eloquia, nec ullo linguæ tectorio inane aliquid ac pendulum crepitare.' 26 His ego centenas, &c.] Centenas ego voces exoptem, ad me gratum erga te |