Obrázky na stránke
PDF
ePub

Nec tu, cum obstiteris semel, instantique negaris
Parere imperio, Rupi jam vincula, dicas.
Nam et luctata canis nodum abripit: attamen illi,
Cum fugit, a collo trahitur pars longa catenæ.

Dave, cito, hoc credas jubeo, finire dolores

160

dubio servitio, et vicissim obambules circa illos. Et quando tu repugnaveris semel, et recusaveris obedire urgenti mandato, ne propterea dicas, modo catenas fregi. Etenim canis etiam obagitando vinculum aufert: nihilominus quando aufugit, longa pars catena raptatur abs cervice illius. Sic Chærestratus rodens unguem vivum dicit ista: o Dave, volo ut his fidem habeas: cogito

157 nec cum tu Mss. Gal. et R.-159 et tamen Ms. Gal. et C. arripit, ast tamen Edit. Steph. abrumpit tamen Ms. R.

NOTE

Et paulo post: in obsequio comitas adsit; assentatio vitiorum adjutrix procul amoveatur.'

Oberres] Perpetua discursatione circa utrumque dominum, ut satisfiat contraria etiam imperantibus; non sine gravi immo intolerabili molestia.

157 Nec tu, cum obstiteris semel] Ne vero dicas te alteri repugnaturum, vel utrique, nimium sævienti; sicque liberum fore a servitute illa vitiorum durissima.

Semel] Hirundo una non facit ver,' inquit Aristoteles, 6 nec parit aut tollit habitum, ëğw, unus aut alter actus.'

158 Rupi jam vincula, dicas] Non rupisti, inquam, sed rejecisti mox tibi rursum injicienda. Ovid. Amor. Eleg. III. 10. 'Scilicet asserui jam me, fugique catenas.' Hor. Sat. 11. 7. 'O toties servus! Quæ bellua ruptis, Cum semel effugit, reddit se prava catenis.'

159 Luctata canis, &c.] Probat a simili.

Canis cum diu multumque catenam excussit, aut dente morsuque aliqua parte fregit, fugitque; attamen quia pendentem collo catenæ partem trahit, non difficile reducitur, religaturque firmius et arctius quam antea. Sic plane tecum agetur

homine longa vitiis ac diuturna servitute mancipato. Semel iterumque forsan aliquando resistes, eorum im. portuna solicitatione fatigatus; at paulo post iis te ultro addices turpissime, aut occasione, aut vehementia abstractus et impulsus, nimirum propensionem ad ea retines et circumfers longo usu conflatam, quam frangere non ita facile est et prom

tum.

Nodum] Catenæ nodos, vincula. Synecd.

160 Trahitur pars longa catena] Vulgo dicimus de eo, quisquis instans exitium aut periculum eluctatus est semel, aut etiam aliquoties; is non est liberatus qui suam catenam trahit. Locum hunc Persii integrum adumbravit Seneca, de Vita beata: 'Ei qui ad virtutem tendit, etiamsi multum jam processit, opus est aliqua fortunæ indulgentia, adhuc inter hu mana luctanti, dum nodum illum exsolvit, et omne vinculum mortale.'

Qui ad superiora progressus est, laxam catenam trahit, nondum liber, jam tamen pro libero.'

161 Dave, cito, &c.] Confirmat exemplo e Menandri Eunucho, quem, personis et quibusdam immutatis, transtulit Terentius. Huic Phædria,

Præteritos meditor: (crudum Chærestratus unguem

Abrodens ait hæc.) An siccis dedecus obstem

finem imponere quamprimum prioribus molestiis. Numquid ego probrum obsistam

163 arrodens Ms. Gal.

NOTE

illi est Chærestratus, huic Parmeno est, illi Davus, Personæ Comicæ. Quod et annotavit vetus Schol.

Dave] Nomen servi apud Menandrum Atheniensem Comœdiarum scriptorem. Servis apud Romanos nomina hæc frequentia, Statius, Dionysius, Stichus, Hera: sicut Athenis, Davus, Geta, ex quo Daci, qui antea Davi, bello subacti fuerant: apud Syros, Dama: in Paphlagonia Tybius apud Phryges, Manes, Mida: Lacedæmoniis, Helota: Argivis, Gymneta: Cretensibus, Epharmiota, Clarota, Mnota: Thessalis, Penesta: Syracusanis, Eustatonus: Sicyoniis, Corynephorus: Mariandinis Bithyniæ populis, Doryphorus, &c. Alex. ab Alex. III. 20.

[ocr errors]

Finire dolores] Nuntium remittere amoribus, qui mihi sunt tot dolorum causæ. Hos Plautus in Mercator. Prologo sic perstringit: Amorem hæc cuncta vitia sectari solent, Cura, ægritudo, nimiaque elegantia, &c. Sed amori accedunt etiam hæc quæ dixi minus, Insomnia, ærumna, error, terror et fuga, Ineptiæ, stultitiaque, adeo et temeritas; Incogitantia excors, immodestia, Petulantia, cupiditas et malevolentia. Inhæret etiam aviditas, desidia, injuria, Inopia; contumelia et dispendium, Multiloquium, pauciloquium.' Virg. Ecl. n. 'Quisquis amores Aut metuet dulces, aut experietur amaros.' Sed ipsum Phædriam amatorem miserum audire, immo spectare veluti ne pigeat, ut ipsius etiam nos misereat. Is apud Terent. Act. I. Scen. 1. sic loquitur:

'Indignum facinus! Nunc ego et Illam scelestam esse, et me miserum sentio : Et tædet; et amore ardeo: et prudens, sciens, Vivus vidensque pereo ; nec quid agam scio.'

Finire dolores præteritos meditor] Relinquendo Chrysidem meretricem, quæ me properat amando perdere. Ut est apud Hor. Od. 1. 8. Idem Sat. 11. 3. scripserat de Phædria Terentiano, cujus locum integrum ibidem expressit. 'An potius mediter finire dolores?'

162 Crudum Charestratus unguem abrodens] Præ dolore, quod ab amica exclusus: vel præ ancipiti incertoque consilio, cogitabundus totus, et secum ipse luctabundus, num ad eam quæ exclusit redeat, an deserat quam perdite amat. Pers. Sat. 1. vs. 106. Nec demorsum sapit unguem.' Hor. Sat. 1. 10. Vivos et roderet ungues.' Charestratus] Juvenis amator Chrysidis meretriculæ, apud Menandrum, ut dixi.

[ocr errors]
[ocr errors]
[merged small][ocr errors][merged small]

Cognatis? an rem patriam rumore sinistro

Limen ad obscoenum frangam, dum Chrysidis udas
Ebrius ante fores extincta cum face canto?

165

consanguineis meis sobriis? Numquid patrimonium elidam ad portam impuram, mala fama, quando ego temulentus cano ante humidam Chrysidis januam, tæda ex

165 odas; sed Mss. habent udas pro v. 1. cum gloss. inunctas. Ms. Gal.

NOTE

siccis posuit, pro sobriis et jejunis. Tullius pariter horridam et aridam vocat vitam hominis frugalis; pro Quintio, num. 93. Item Sexti Roscii Amerini probat innocentiam, e victu arido. n. 75.

164 Rem patriam frangam] Patrimonium dilapidem et effundam in meretricios amores. Quod expatrare, vocabulo sane significantissimo, vocat Catullus Epigram. xxx. in Casa'An hæc sinistra liberalitas Parum expatravit? An parum helluatus es? Paterna primum lancinata sunt bona,' &c. Hor. Sat. 1. 2. Bonam deperdere famam, Rem patris oblimare malum est,' &c.

rem.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

166 Ebrius] Comessatio sequitur epulas; Cererem et Bacchum Ve

nus.

Udas ante fores] Seu lacrymis; sen unguento, ex more amantium: ut notat vetus Schol. vel etiam vino, ut abunde probat Plaut. Curcul. sc. 1. et 2. ubi lenæ fores vino amator conspergit, et odore vini illecta illa januam pandit, et prodit foras, amantique abblanditur. Interpres quoque Aristophanis in Plutum, ait Laidem a multis adamatam Thessalis, qui præ amore vestibulum ejus vino irrigabant. Parum ad rem est quod affert nonnemo, solitos aqua perfundi januæ cardines a mulieribus, ad fal lendos maritos; Chrysis enim marita non erat. Melius fortasse, ne strepitum ederet aperta janua, et a vicinis audiretur. Nam apud Plaut. loco mox citato adolescens laudat ædes festivissime apertas,' quibus 6 nec mutit cardo' dein jubet servo: 'tace; occultemus lumen et vocem.'

[ocr errors][merged small]
[ocr errors]

Euge, puer, sapias: Dis depellentibus agnam Percute. Sed cense'n', plorabit, Dave, relicta? 'Nugaris: solea puer objurgabere rubra,

tincta? Macte animo, o puer, sapiens esto, et agnam macta Numinibus averruncis. At, o Dare, putasne quod Chrysis a me deserta lacrymabitur? Nugas agis. Certe, o puer, castigaberis sandalio rubeo, ne deinceps vacillare cupias, et angustos

6

NOTE

dum Propert. Eleg. 1. 1. Semper et exclusi signa jacere faces.'

[ocr errors]

Canto] Insignem et elegantem ejusmodi cantilenam scripsit Horat. Od. 111. 10. ubi sic est, Extremum Tanaim si biberes Lyce, Sævo nupta viro, me tamen asperas Porrectum ante fores objicere incolis Plorares Aquilonibus. Audis quo strepitu ja nua,' &c. Et in fine. Non hoc semper erit liminis, aut aquæ Cœlestis patiens latus.' Ovid. Fast. 5. Ebrius ad durum formosæ limen amica Cantat.' Hoc Plautus dicit, occentare ostium.' Mercat. scen. 4. Pers. scen. 15.

167 Euge, puer] Gratulatur Davus Chærestrato saniorem mentem, quam testatur. Supias, perge in tam bono consilio, errorem aliquando tandem agnoscens.

Dis depellentibus] Diis insaniæ averruncis, et fatuum amorem amoventibus: forte Castori et Polluci, qui valere plurimum credebantur ad avertenda mala agnam percute, sacrifica, tam pro gratiarum actione, quam ut faxint te perstare in laudabili proposito. Horat. Od. II. 17. Nos humilem feriemus agnam.'

168 Sed cense'n', plorabit] Jam vacillat juvenilis animus: veretur scilicet ne doleat Chrysis si eam relinquat, jam proprii oblitus mali. Cæcus

amor!

Plorabit, Dave, relicta] Sunt pro armis mulieri, meretrici vero inprimis, lacrymæ. His libertati amantium insidiantur; his meliora cogitantes expugnant. Unde Terent. Eu

nuch. scen. 1. Hæc verba mehercule una falsa lacrumula, Quam oculos terendo misere vix vi expresserit, Restinguet: et te ultro accusabis; et ei dabis Ultro supplicium.'

169 Nugaris] Siccine vis finire dolores, qui tam parum tibi constas? inquit servus frugi ad herum amore insanientem: profecto nugas agis in re ́seria. Vix ungues malæ bestiæ meretricis effugies: et dolebit tibi gravius quam ante. Quod si illa te intellexerit, actum est, eludet, pe

risti.

Solea puer] Quod bis jam Dayus ad Chærestratum dominum ait, puer, non vacare putandum est. Hinc nimirum suam ei servitutem blande objicit, qua libidini servit, miserum plusquam Davus ipse mancipium. Solea crepidæ muliebres, quibus plantarum calces tantum infimæ teguntur," ceteris prope nudis, et teretibus habenis vinctis. His etiam usi homines mulierosi non sine dedecore, ut testa, tur Gell. XIII. 20. Alex. ab Alex. v. 18. Tull. act. 7. in Verrem n. 85. et in L. Pisonem n. 13. utrique exprobrat quod prodirent soleati: et de harusp. resp. num. 44. P. Clodio crocotam, mitram, muliebres soleas, objicit.

Objurgabere] Etiam audebit petulans meretrix verberare te, solea pulsare nates, ut est apud Juvenal. Sat.. VI. vs. 611. atque ut habet Terentius in Eunucho: 'Tibi commitigabitur sandalio caput.' S. Chrysost. Homil. 14. ad populum Antioch. et alibi sæpe enarrat, quam et quot indignis modis

Ne trepidare velis, atque arctos rodere casses.
Nunc ferus et violens: at, si vocet, haud mora, dicas,
Quidnam igitur faciam? ne nunc, cum arcessor, et ultro
Supplicat, accedam? Si totus et integer illinc

170

laqueos arrodere. Tu quidem modo ferox es et vehemens. Verum si accersat te, statim dices: Ergo quid agam? An non ibo ad eam, tunc quando me vocat, et sponte rogat? Si totus et integer inde recesseras, neque tunc ire debes. Ille ille,

unctas C.-70 nec trepidare Ms. Gal.-172 nec nunc cum arcersor Ms. Gal.173 supplicet Edit. vulg.

NOTE

abuti soleant meretrices stolida amatorun patientia.

Rubra] Delicatulæ mulieres purpureas amabant soleas, auro etiam distinctas, interdum et gemmis.

170 Ne trepidare velis] Chrysis te objurgabit; ut ita castigatus, deinceps non tentes ullum suis e laqueis effugium. Alii sententiam hanc a priori sejungunt, interjecto puncto: ut sensus sit; frustra est quod trepidas, et videris quærere libertatem, immo vero plane irretitus, ut es, et captus, malis assuesce. Terent. jam cit. "Te redimas captum quam queas minimo: Et ne te afflictes,' &c.

Trepidare] Videtur positum hic pro festinare, nt apud Horatium sæpe, et alios. Od. II. 4. 'Octavum trepidavit ætas Claudere lustrum.' Si tamen propius rem intueamur, hic non significat properare, ut citato Horatii loco: nec tremere et cunctari, ut vulgo: sed luctari et jactare se, quasi ad excutiendum jugum. Ita Casaub. Quo sensu usurpatur a Seneca 1. III. de Ira. Sic laqueos fera dum jactat astringit sic aves dum viscum trepidantes excutiunt, plumis omnibus illinunt.' Et Propert. Eleg. II. 3. mox citandis.

:

Arctos rodere casses] Metaphora a feris retia, quibus captæ sunt, frangere conantibus.

171 Nunc ferus et violens] O Cha

restrate, nunc quidem absente Chryside virum te præstas, audacem, for tem. At ubi illa te accerset, heu fractus et mollis videbere. Proper tius Eleg. 11. 3. Ac veluti primo taurus detrectat aratra; Mox venit assueto mollis ad arva jugo. Sic primo juvenes trepidant in amore feroces: Dehinc domiti post hæc æqua et iniqua ferunt.'

At, si vocet, &c.] Ubi primum Chrysis te revocabit, sine mora, sine cunctatione, dices, an igitur deseram ? Nimirum te vinci et expugnari etiam gaudebis, et apud te inquies, numquid ego tam blande ab illa accersitus rogatusque possum non redire?

172 Ne nunc, cum arcessor, &c.] Ex Menandro Terentius, Eun. scen. 1. 'Quid igitur faciam? Non eam, ne nunc quidem Cum accersor ultro,' Et ex utroque Horatius, Sat. 11. 3. jam cit.

&c.

[blocks in formation]
« PredošláPokračovať »