Obrázky na stránke
PDF
ePub

vel medici. Visa est] Respondet jam monitor; Forte corpore non ægrotas, nec nimius tibi calor vel frigus ex febri adest. At nunquid etiam animo bene et recte vales? Nullo animi morbo detineris, avaritia, libidine, ira, &c. Id est, Si forte ingens pecunia, aut maxima auri et argenti copia a te conspicitur; ecquid tunc etiam cor tibi rite et recte salit? Idem.--Sive, &c.] Secundus morbus, libido voluptatis. Id est, Si vicini tui virgo, candida, formosa et amabilis, te præsente mollius et blandius tibi adriserit; ecquid tunc etiam cor et venæ tuæ recte micant? Docet ergo Poëta non sanum esse eum, qui animi perturbationibus sit obnoxius. Lubin.

111 Rite, &c.] Composite. Per interrogationem legendum censet Turneb. XXIII. 23.-Positum] Tertius morbus, mollities; id est, Si tibi in catino vel patina algenti, vili, et sor. dida, durum et tenue olus, et vilis brassica apposita est in cibum, et ater, plebeius, et secundarius panis, ex farina populi, et pauperum cribro decussa, multo adhuc furfure immixto: tunc tuas fauces tentemus an sanæ adhuc sint, et recte se habeant. -Algente] Olus ipsum in catina algens, id est, frigidum. Vel, Vili, misero, et egeno. Sic culina frigida, in qua nihil coquitur. Sic hic Algente pro minus culto.-Catino] Catinus vas immensum escarium, in quo pultem, aut jurulenti quid ponebant. Idem.

112 Durum olus] Tenues herbæ, aut viles brassicæ, urtica, et alia id genus olera.-Populi, &c.] Farinam, panem non delitiosius cribro decussum, sed plebeium; de populi annona, id est, fiscalem dicit. Vet. Sch.--Populi, &c.] Significat panem cibarium et pæne furfureum. Nam cribrum populare transmittit multos furfures. Est materia pro materiato. Lubin.

113 Tentemus, &c.] Id est, Age vi

deamus quomodo placebit tibi hic victus. Sumit per Allegoriam ulcus pro animi vitio et morbo luxuriæ, quod accurate notandum; eo enim hæc omnia spectant, ut demonstret, ipsum animo ægrotare.-Tentemus] Id est, Videamus an sanæ sint.-Tenero] Ibi in gula, et faucibus tuis adeo tenellis et delicatis, putre aliquod, et insanabile delitiarum et mollitiei hulcus. Lubin.

114 Putre] Non unquam sanabile, quod te totum corrupit et infecit, et quod populari cibo, radere et exasperare minime decet.-Radere] Offendere, fatigare vili cibo.-Beta] Synecdoche speciei pro genere, pro vilissimo cibo: Est enim beta herba nullius saporis et precii: unde beta, pro vilissimis, et nauci hominibus sumitur. Idem.

115 Alges] Quartus juvenilis animi morbus, Timiditas; id est, ob levissimum quodque et nullum periculum frigore concuteris, trepidas, inhorrescis et alges.-Alges] Hoc dicit, quia superius se ægrotum negarat, et de membris suis dixerat: Non frigent. —Excussit] Concussit, commovit, erexit. Timor enim pilos erigit et inherrescere facit. Virg. 'Obstupui, steteruntque comæ.'-Timor albus] Timor enim homines albos et pallidos facit, ob sanguinis abscessum.--Aristas] Metaph. a spicis: quod capilli aristarum more inhorrescant, quod appellant horripilationem. Lubin.

[ocr errors]

stantes

116 Nunc, &c.] Quintus animi morbus, iracundia, quæ ex adjunctis describitur: quo et ipso juvenem non recte valere convincit. Quia autem, Nil calet hic, et non frigent, dixit: hic eum falsi coarguit.-Face] Tanquam igni subjecto.-Fervescit] Iræ nulla alia causa est, quam ebullitio sanguinis circa cor.-Et ira] Id est, Præ furore, et rabie; ex universo corpore crudelitas emicat. Lubin.

117 Dicisque, &c.] Concludit Mo

nitor jam adolescentem insanum et ægrum esse et sapientiæ medicina opus habere. Demonstrat illud ex factis: Quia ea dicat, et faciat, quæ insani hominis sint. Quod testimonio Orestis insani confirmat. Id est, Ea dicis et facis quæ ipsis etiam furiosis furiosa videantur. Idem.

rationis compotis.-Juret] Maximum enim insaniæ argumentum, quod Orestes etiam et insani juramento adfirmant.-Orestes] Hic Agamemnonis et Clytemnestræ filius, matrem cum Ægystho adultero occidit, patrem suum ultus, qui dolo a matre et Ægystho occisus erat. De hoc vide

118 Non, &c.] Animi ægroti, nec Eurip. in Oreste. Idem.

SATIRA IV.

1 Rem populi, &c.] Principium abruptum, per Apostrophen ad Alcibiadem, cum interrogatione et increpatione, per admirationem legendum. Quæso, o magni illius Pericli pupille ́Alcibiades, dic mihi hoc: Tune Rempubl. administras? Tune imperium Atheniensium regendum capessis? Quæso, quonam fretus, qua fronte, talem et tantam rem in te suscipis? Barbatum] Sensus est: O Alcibiades, 'quæ hoc loco dicuntur tibi, Socratem tuum magistrum dicere existima, quem dirus cicuta haustus e medio sustulit et peremit.-Barbatum] Pri'mum Socratis adjunctum. Dixit autem barbatum: vel quod vere barbam, ut reliqui Philosophi, aluerit. Lubin. Vel, quod Romani cum majores laudabant, soliti dicere, casci barbati. Casaub.-Magistrum] Secundum adjunctum. Fuit enim Alcibia dis pædagogus. Lubin.

2 Sorbitio] Tertium adjunctum mortis generis efficiente causa declaratum. Fuit autem Socrates Sophronisci et Phanaretæ obstetricis filius, Philosophorum, vel Apollinis oracolo, sapientissimus.-Dira] Deorum ira immissa, illos enim contemserat.

—Cicutæ] Quæ herba noxio semine, et frigore extinguit. Lubin. Cicutam enim probe tusam ac dilutam propinabant in calice, more medicamentorum: idque reiv pápμakov dicebatur. Casaub. Cicuta enim publice servabatur Athenis ad puniendos sontes. Lubin.

3 Quo, &c.] Prosopopcia Socratis mortui. Id est, Qua virtute, prudentia, et auctoritate, tantam imperii molem in te suscipis ?-Dic hoc] Пepiopáσe describit hic Alcibiadem, qui Atheniensium imperator summus, forma corporis incomparabilis, summis ingenii dotibus egregie ornatus, insuper adeo disertus, ut nemo ei dicendo resistere posset. Rursus tanto vitiorum agmine deformatus, ut si vitia virtutibus penses, merito addubites, laudene an vituperio dignior fuerit.-Magni, &c.] Fnit Pericles, patruus, vel avunculus Alcibiadis. Magni dicit. Novies enim hostes superavit, et inter alia Samios Ionum potentissimos devicit, illorumque urbem dejecit. De quo vide Justinum. Potest autem legi Pericli et Periclis. -Pupille] Emphatice. Quia enim pupillus adhuc, administrandæ Rei

pub. inhabilem notat. Idem.

4 Scilicet] Sequentes decem versus Ironice legendi. Aggreditur autem disputationem, demonstraturns, Alcibiadem (per quem Neronem intelligit) nulla sapientia præditum, et Reip. administrandæ inutilem esse. Lubin.-Ingenium] Hoc loco liberalium artium notitiam interpretor. Casaub.--Rerum, &c.] Multarum rerum usus et experientia. Velox] Quasi solito citius, et celerius, quam aliis, illi contigerit, quia ante legitimum tempus imperium occuparit. Velox] Præcox, ante ætatem, præmatura. Lubin.

5 Ante, &c.] Ante barbam. Nam, ut Ovid. ait VI. seris venit usus ab annis.'-Dicenda, &c.] Secundum argumentum; quod Alcibiades imperio inutilis sit, ex repugnantibus; quia, quod maxime prudentem principem deceat, quæ dicenda et quæ tacenda sint, ignoret. Lubin.

6 Ergo, &c.] Tertium argumentum. Ex partibus civilis prudentiæ, quod illa ætate, nondum illa auctoritate sit, ut tumultuanti et seditioso populo silentium possit indicere, ac proinde imperio inutilis.-Commota] Incitata, intumescente.-Fervet] Seditione et ira æstuat, sævit, agitatur. Ira enim bilis commotio, et ebullitio sanguinis est. Idem.

7 Fert animus] Desiderat, vel fiduciam habes eam tui, ut hoc te posse præstare speres. Casaubon.-Calidæ, &c.] Fervido, et ira inflammato populo.-Fecisse, &c.] Rabiosum et tumultuantem populum authoritate tua sedare, et mitigare. Lubin.

8 Majestate] Gravitate, et vultus reverentia, qua tu nimirum imberbis eximie præditus. Lubin. Oratorum hic mos erat, et aliorum qui populum alloquebantur, ut manu porrecta audientiam facerent. Casaubon.-Quid, &c.] Quartum argumentum, Quod eloquentiam in illa ætate adhuc desideret, ac proinde imperio inutilis.

Quirites] Quod Neronem sub Alcibiadis persona notat, hæc vox indicio est. Quirites enim non Athenienses cives, sed soli Romani dicebantur. Est autem Prosopopeia Alcibiadis respondentis. Lubin.

9 Hoc puto] Priscianus lib. xv. legendum hic esse docet puta. Quasi dicat: O Romani Quirites, ego æquum censeo, ut ab ejusmodi tumultu desistatis, quia credo, quod hoc non rectum et honestum est: illud autem male fieri existimo, et istud rectius est. Videtur inepta et puerilis oratio, cum dicat puto; cum orator non debeat putare. Lubin.

10 Scis, &c.] Revera scis justitiam in lance pensare, et ipsius lancis dubiæ rectitudinem calles discernere, et curvam regulam momentare, ubi inter curva subit, donec in liquido stet sententia. Regulam dicit ipsum momentanea stylum: vel potius, momentaria. Vet. Sch.-Scis, &c.] Quintum argumentum: Quod juris et æquitatis cognitio in tanta ætate desideretur.-Gemina, &c.] Allegoria a libripende vel ponderibus, quæ lancibus expenduntur et trutinantur. Quod ille justum in illa recti justique norma ac regula coæquet, et examinet, ut pondera in libra æquantur, et examinantur. Per libram ipsam justitiæ normam et regulam intellige. -Suspendere] Perpendere, et examinare.-Lance] Vascula illa in libra dicuntur, in quorum uno pondus, altero res ponderanda imponitur. Lubin.

11 Ancipitis] Ambiguæ, ut nescis in quam partem vergat. Dubiæ lancis rectitudinem et æquitatem nosti discernere.-Verum] Id est, Virtutes ipsis vitiis conjunctas et finitimas discernis.-Rectum] Nosti rectum ab intorto discernere.—Discernis] Distinguis, internoscis. Lubin. Hoc ideo, quia virtus in medio consistit duorum vitiorum. Casaubon.—Inter, &c.] Id est; Ubi rectum curvis se inserit, et abscondit, quæ speciem

ejus obscurent, et pari vitio pravitateque deforment. Lubin.

12 Subit, &c.] Latet, et se abscondit.-Nec, &c.] Ironia amara. Id est, Si regula curva tibi in manum detur, quæ aliorum judicia fallit, et quod rectum est, curvum mentitur: tu solus illam coarguere potes: ostendit magni eum ingenii et prudentiæ esse, qui vera et recta falsis et curvis admixta, possit discernere.Pede varo] Intorto, curvo, pravo. Vari dicuntur, quorum pedes introrsum, vel crura obtorta sunt.-Fallit, &c.] Cum regula ob necessarias exceptiones sit vara. Exempli gratia: Depositum redde, juris regula est: sanus apud me ensem deposuit: insanus repetit. Hic fallit regula. Regula pede varo, est regula quæ obliquari patitur et incurvatur. Regula hic est norma seu yvwμwv. Casaub. Turneb. lib. xxx. cap. 8.

[blocks in formation]

15 Ante diem] Ante tempus et ætatem maturam.-Blando, &c.] Desine populi favorem captare, et Elleborum potius bibe, ut insanus ad sanitatem redeas. Insanus enim es, dum cupis, quæ non capis.-Blando] Qui tibi nunc blanditur.-Caudam, &c.] Metaph. a canibus, qui adblandientes dominis, caudam movent et agitant.

pateσbai, еt каλλwπíƑeσ0αι: cum si quid laude dignum facimus in oculis hominum, id facimus gloriæ avidi, qua etiam cupide nimis fruimur. Casaub. Turneb. lib. Ix. cap. 6.

16 Anticyras, &c.] Qui longe dignior es, ut mentis insaniam Elleboro purges, et insaniam illam regnandi libidinem ejicias.-Anticyras] Meton. subj. pro adj. Insulam enim Anticyram pro Elleboro ponit.-Meracas] Id est, Meras, puras, non aliis mixtas. Meracas dicit, ut insaniæ vehementiam notet. Lubin.

13 Et, &c.] Sextum argumentum. Quod nesciat vere noxios condem--Jactare, &c.] Quod Græci dicunt &nare, innocentes defendere.-Vitio] Id est, Vitiosis hominibus. Adjunctum pro subjecto.-Nigrum, &c.] Ju dices literam Theta apponunt ad eorum nomina, quos supplicio afficiunt. Merito Θῆτα ἀπὸ τοῦ θανάτου, eo quod quasi habeat telum suum, ideoque triste intelligitur, vel mortis signum : unde quidam ait: 'O multum ante alias infelix littera Theta.' Vet. Sch. Nigrum, &c.] Id est, damnationis literam, mortiferum illud et infelix signum præponere. Quo avaтoûv, id est, mori præcipiebant. 8 etiam infausta nota erat, et alicui præfixa laqueum mandabat; quia laqueum refert.-Nigrum] Ut alba et candida fausta, ita nigra infelicia et infortunata credebantur. Præfigere] Apponere in tabulis tuis suffragatoriis, vel notam damnatoriam annotare. Lubin.

14 Quin, &c.] Hic Ironiæ finis, qua sex argumentis Socrates Alcibiadem, vel potius Persius Neronem imperio

17 Quæ, &c.] Quærit Persius ex Nerone, quidnam summum hominis bonum putet.—Summu] Bonorum finis, quo omnia referuntur. Et de summo bono Varro 280 sententias fuisse, id est, tot philosophorum sectas, tradit. Summa] Hic pro re principali et præcipua ponitur.-Uncta, &c.] Responsio Neronis. Nempe voluptas summum mihi bonum videtur et vivere uncta patella, id est, lautis et

delicatis cibis, quæ patella continen- dine neminem tibi parem esse, dum tur. Lubin. tu sis interea homo nihili. Lubin.

18 Curata, &c.] Curata, scilicet a Chromatiariis. Nam Chromatiarii, dicuntur colorarii, vel qui toto die in arena sunt, vel in sole. Antiqui enim ungebant se, et in sole erant, ut oleum corpus imbiberet: ut Juvenalis: 'Nostra bibat vernum contracta cuticula Solem, Effugiatque togam.' Vet. Sch.-Et, &c.] Id est, Toto die in sole se apricari, et cuticulam probe curare. Ex antiquo more dixit: quo Mokalais gaudebant, et sole cutem curabant, quod λíŋow vel insolationem vocabant, et inter remedia numerabant. Lubin.

19 Exspecta, &c.] Sensus est: Certe si volueris tam diu iram deponere et exspectare, et anum hanc prætereuntem audire, invenies eam interrogatam nihil aliud responsuram: et te non minus delirare, et insanum esse, quam anus decrepita.-Huud aliud] Quam summum bonum in voluptate corporis esse situm.--Hæc anus] AEKTIKOS. Fingit enim eam transire.— I nunc] Postquam ostendit, non plus sapere illum, quam decrepitam vetulam jam potestatem abeundi facit. Idem. Poteratne magis fastum retundere insolentis juvenis, quam cum illum assimilat aniculæ olitrici? Cusaub.

20 Dinomaches, &c.] Poterat autem hæc in se dicta existimare Nero. Ideo statim reprehensionem ad Alcibiadem iratum jam convertit, ita respondentem: atqui scio tamen, me esse Dinomaches filium generosissimum. Sic Nero a Juliis, et Ænea, genus deducebat.-Suffia] Verbum Poëtæ. Tu vero hac tua nobilitate intumesce, buccas infla, et altos spiritus gere. Sum, &c.] Subdit Alcibiades, Sum vultu elegans, formosus. Fuit enim formosissimus Alcibiades; ut supe rius dictum. Esto] Verbum Poëtæ. Concessio est. Esto, hoc facile concedo, nobilitate generis, et pulcritu

21 Dum ne] Dum ipse mihi concedas vicissim, bonis animi, quæ vera sunt et sola bona, non magis te esse instructum, quam qui vel omnium minime. Casaubon.-Deterius, &c.] Te sapientia æquet.-Pannucia] Pannosa, pannis et annis obsita. Vel, ut Casaubonus vult, quæ panem et olera in foro vendit.-Baucis] Pro quavis anu vilissima. Turnebus lib. xv. cap. 3.

22 Cantaverit, &c.] Poëtice dictum: pro Dicere atque ingereré servulo opprobria, et ea quæ solent cantari cum ocima seruntur, hoc est, maledicta. Plin. lib. xIx. cap. 7. 'Nihil ocimo fœcundius: cum maledictis et probris serendum præcipiunt, ut lætius proveniat.' Casaub. Lubinus referendum credit ad mulierem olerum venditricem, quæ olera, ocyma et alias herbas odoratas et hortenses alta et clara voce ementibus quasi occinit, et cum clamore ad olus emendum servos invitat.-Bene, &c.] Elata voce, tanquam canens suas merces commendarit, et vendiderit.-Ocyma] Herbam vel olus intelligit, quod recentioribus Græcis Baσiλkdv dicitur, quæ ita a celeritate nascendi dicta.Discincto] Intemperanti, dissoluto, libidinoso, nequam.-Verna] Servo; per Synecdochen speciei pro genere. Lubin.

23 Ut nemo] Est hoc loco digressio quædam ab instituta insolentis juvenis increpatione; cujus digressionis scopus peti debet ab ultimis verbis illis, sic novimus. Casaub.-Ut, &c.] Est autem particula ut hoc loco admirantis, idem valens, quod quomodo, vel quantopere. Quasi dicat: Quonam hujus seculi fato fieri dicam, quod nemo seipsum potius, quam alium nosse desiderat?—Tentat] Cupit, vult, studet, desiderat.-In se, &c.] Seipsum cognoscere, se et suam vitam intueri, et introspicere: yv☎01σeavтóv.

« PredošláPokračovať »