Obrázky na stránke
PDF
ePub

Antipater dicebat duos se Athenis habere amicos, Phocionem et Demadem: quorum alteri persuadere non posset ut quicquam acciperet; alterum, multa dando, explere nequiret. Plut in Phocione. Elian, l. xi. c. 25. l. xi. c. 9.

CAPUT IX.

Parvo contentus sapiens, paupertatem non

timet.

1. Quàm parvo contentus est sapiens! quàm parum paupertatem timet! Etenim quæ res pecuniæ cupiditatem afferunt, gula, ambitio, libido, cùm procul ab iis omnibus rebus absit; cur pecuniam magnoperè desideret, vel potiùs curet omnino? Ducebat certè pro nihilo pecuniam Anacharsis Scythes, cujus extat epistola, his verbis: Anacharsis Hannoni salutem. Miki amictus est, ut Scythis, fera pellis calceamentum, pedum callum: cubile, terra : obsonium, fames; lactc, caseo, carne, vescor: Quare ut ad quietum me licet venias. Munera autem ista tua, vel civibus tuis, vel Diis immortalibus dona. Cicer. 5. Tusc. n. 89.

Socrates, qui eum Diis proximum dicebat, cui quàm paucissima satis essent, cùm aliquando in pompâ magnam vim auri atque argenti ferri videret: Quàm multa non desidero! inquit. Diog. Laërt. in Socrat. Cicer. 5 Tusc.

n. 90.

2. Xenocrates, cùm legati ab Alexandro quinquaginta ei talenta attulissent, quæ erat pecunia temporibus illis, Athenis præsertim, maxima; abduxit legatos ad cœnam in academiam, iisque apposuit tantùm quod satis esset, nullo apparatu. Cum postridie rogarent eum, cui numerari pecuniam juberet ? Quid ? vos hesterná, inquit, coenulâ non intellexistis, me pecuniâ non egere? Quo responso factos illos tristiores ut vidit: triginta minas accepit: ne aspernari regis liberalitatem videretur. Cicer. ibid.

3. Diogenes Alexandro roganti, ut diceret, si quid sibi opus esset, liberè, ut Cynicus, respondit: Nunc quidem paulùm à sole absis. Offecerat videlicet apricanti.

His auditis Alexandrum dixisse ferunt: Nisi Alexander

essem, libenter essem Diogenes. Multò potentior multòque

focupletior tunc erat Diogenes omnia possidente Alexandro. Etenim aliquid majus erat, illum nolle accipere quod offerretur, quàm hunc posse dare. Et qui gloriari solebat, à nullo se beneficiis victum, eo die victus est, quo vidit aliquem, cui nec dare quicquam posset nec eripere. Ibid. Senec. 5 Benef. c. 4. et 6.

Diogenes quidem prædicare solebat, quantò ipsum regem Persarum felicitate superaret: Sibi nihil deesse, illi nihil satis unquam fore: se ejus voluptates non deciderare, quibus nunquam satiari ille posset: suas eum consequi nullo modo posse. Hæc verè Diogenes: Nam Xerxes refertus omnibus præmiis bonisque fortunæ, non peditatu, non equestribus copiis, non navium multitudine, non infinito pondere auri contentus, præmium proposuit ei qui invenisset novam voluptatem. Quâ inventâ ipse non fuit contentus. Neque enim unquam finem invenit libido. Cicer. 5 Tusc. n. 92. Ibid. n. 20.

CAPUT X.

Divitiæ atque otium pestes virtutis.

1. Ut Lacedæmoniis nihil superesset quod magnoperè quærerent, præter laudem virtutis, auri argentique usum, velut omnium scelerum materiam, sustulit Lycurgus. Hocque adeò severè ab illo interdictum scribunt, ut inquireretur de auri possessione, tanquam de gravi scelere et qui hâc in re contra leges peccâsse deprehensus esset, morte pœnas daret. Solo ferreo nummo uti permisit, qui ita gravis pondere et mole amplus erat, ut ad transferendum non ita magnum ejusmodi nummorum numerum plaustro opus esset. Emi autem pleraque non pecuniâ, sed mutatione mercium jussit. Fundos æqualiter inter omnes divisit, ut æquata patrimonia neminem altero potentiorem redderent. Justinus, l. iii. c. 2 Plutar. in Lycurg. Xenoph. in Lacon.

Cùm Lacedæmoniis solitum esset non solùm in acie adversus hostem, sed etiam domi adversus divitias, invictum animum gerere; Lacedæmonius adolescens, qui vilissimo pretio fundum emerat, in judicium vocatus est apud magistratus, et damnatus. Mali quippe exempli visuma est, juvenem lucri studio teneri. Elian. 1. xiv. c. 41.

Alter Lacedæmonius, nomine Timandridas, peregrè abiens, domus suæ ac rei familiaris curam filio reliquit. Reversus postea, ab eo rem suam multò ampliorem factam cùm comperîsset; dixit: Magnam ab illo Diis, propinquis, amicis, hospitibus, ac pauperibus factam esse injuriam; quæ enim in facultatibus præter necessaria ad vitam abundarent, ea in illos esse eroganda. Ibid. c. 32.

2. Tamdiu gloriâ et potentiâ floruit Lacedæmoniorum respublica, quamdiu apud eam paupertatis amor viguit. Invictam per quingentos annos præstiterat severa Lycurgi disciplina: intra annos haud multos divitia pessumdedêre. Primus Lysander iis, quibus carebat ipse, vitiis patriam infecit; et pecuniæ abstinens, ejus cupiditatem injecit civibus. Quidquid auri et argenti ex prædâ hostili redegerat, non sibi vindicavit, sed Lacedæmonem deferendum curavit, quæ anteâ ferreis tantùm nummis utebatur. Tum verò exortum est inter privatos studium habendi, et sic interiit pristina eorum virtus: suoque ipsi damno intellexere, quàm verùm esset quod olim Lycurgo interroganti Pythia responderat: Auro et argento inaccessam esse Spartam oportere. Ælian. 1. xiv. c. 29. Plut. in Lycurgo et Sylli.

3. Quomodo priscorum quoque Romanorum virtus labefactata fuerat, narrant his verbis Sallustius et Paterculus. Ubi labore atque justitiâ respublica crevit, reges magni bello domiti, populi ingentes vi subacti, et Carthago æmula imperii Romani interiit; tum iis qui labores, pericula, dubias atque asperas res facile toleraverant, otium et divitiæ oneri miseriaque fuêre. Non lento gradu, sed præcipiti cursu à virtute descitum est, et ad vitia transcursum vetus disciplina deserta, nova inducta: à vigiliis ad somnum, ab armis ad voluptates, à negotiis in otium conversa civitas. Primò pecuniæ, dein imperii cupido crevit. Ea quasi materies omnium malorum fuêre. Postquam divitiæ honori esse cœperunt, et eas magistra tus atque imperia sequebantur, habescere virtus, paupertas probo haberi cœpit : juventutem luxuria atque avaritia cum superbiâ invasere. Sallust. Cat. c. 10. 12. Patercul.

I. iv. c. 1.

Vidit P. Scipio posterior, quantum periculi patriæ immineret, ab nimiis opibus. Nam cùm censor lustrum conderet, et in solito fieri sacrificio scriba solenne precationis carmen ei præiret, quo Dii rogabantur, ut populi

Romani res meliores amplioresque facerent: Satis, inquit, bone ac magnæ sunt: Itaque precor ut eas perpetuò incolumes servent. Ac protinus ad hunc modum carmen emendari jussit. Quâ votorum verecundiâ deinceps censores in condendis lustris usi sunt. Valer. l. iv. c. 1.

CAPUT XI.

Vera bona virtus et doctrina.

1. Urbem Megaram ceperat Demetrius, cui cognomen Poliorcetes fuit. Ab hoc Stilpon philosophus interrogatus, num quid perdidisset? Nihil, inquit, omnia namque mea mecum sunt: Atqui et patrimonium ejus in prædam cesserat, et filios rapuerat hostis, et patriam expug-. naverat. Ille tamen nihil se damni passum fuisse testatus est. Habebat enim secum vera bona, doctrinam scilicet, et virtutem, in qua hostis manum injicere non poterat, et ea, quæ à militibus diripiebantur, non judicabat sua. Omnium scilicet bonorum, quæ extrinsecus adveniunt, incerta possessio est. Ita inter micantes ubique gladios et ruentium tectorum fragorem uni homini pax fuit. Senec. de Const. c. 5.

2. Nunquam vir sapiens existimavit in bonis rebus. ponenda esse, atque expetenda imperia, tecta magnifica, pecunias, et eas, quibus plerique hominum maximè adstricti sunt, voluptates: quoniam ea qui habent, non solùm augendi libidine cruciantur, sed etiam amittendi metu: et illa omnia esse talia videmus, ut etiam improbi habeant, et obsint probis. Plùs apud sapientem vera ratio valet, quàm vulgi opinio; neque unquam quis illum bona perdidisse dicet, qui pecus aut supellectilem amiserit. Hæc erat, sententia Biantis, qui inter septem illos Græciæ sapientes numeratur. Cum patriam ejus Prienem cepisset hostis, cæterique cives multa è suis rebus secum asportarent; admonitus à quodam ut idem ipse faceret: Ego verò, inquit, facio, nam omnia mea porto mecum. Ille hæc munera, vel potiùs ludibria fortunæ, non putavit Ea verò tantùm esse sua existimavit quæ pectore gestabat, virtutem scilicet et doctrinam. Cicer. 1 Parad. Valer. l. vii. c. 2.

sua.

Et

3. Quidquid auri supra et infra terram est, nullius: pretii est, si cum virtute comparetur, inquit Plato. viris probis illud Solonis in mente semper habendum, et verbis usurpandum: Alii sibi divitias habeant, nos virtutem. Plat. de util. ex inim.

CAPUT XII.

Cavenda est gloriæ cupiditas, neque imperia expetenda.

1. Cavenda est gloriæ cupiditas: eripit enim libertatem, pro quâ magnanimis viris omnis debet esse contentio. Nec verò imperia expetenda: ac potiùs aut non excipienda interdum, aut deponenda nonnunquam. Cicer. 1 Offic. n. 63.

Timoleon Corinthius magnus omnium judicio vir extitit. Namque huic contigit quodn escio an ulli, ut patriam oppressam à tyrannis liberaret, et depulså à Syracusis, quibus auxilio erat missus, inveteratâ servitute, totam Siciliam in pristinum statum restituerit. Cùm frater ejus Timophantes tyrannidem Corinthi occupasset, ipseque particeps regni cum illo posset esse: tantum abfuit a societate sceleris ut ante tulerit civium suorum libertatem saluti fratris et patriæ legibus obtemperare satius duxerit quàm imperare. Itaque fratrem tyrannum, sæpiùs frustra oratum ut civibus libertatem restitueret, interficiendum curavit. Quæ cædes aliis præclarissimum facinus visa est, alii læsam à Timoleonte pietatem fraternam putavêre. Corn. Nep. et Plut. in Timol.

Missus à Corinthiis ad ferendam opem Syracusanis. Dionysium tyrannum totâ Sicilia depulit; civitatibus leges libertatemque reddidit: et ex maximo bello tantum otium toti insulæ conciliavit, ut urbium conditor videretur. Cùm jam tantis esset opibus, ut Siculis etiam invitis imperare posset; tantum autem haberet amorum omnium, ut, nullo recusante, summam potentiam obtineret: cùm primùm potuit, imperium deposuit, et privatus Syracusis, quod reliquum vitæ fuit, vixit. Nullus tamen it honos, qui haberi virtuti solet, defuit: neque postea res ulla gesta est publica, de qua priùs sit decretum, quàm Timoleontis sententia cognita fuisset. Acceptius præstantiusque nihil

« PredošláPokračovať »