Obrázky na stránke
PDF
ePub

concionem produxissent Ephori, et ibì Lysander eum graviter objurgâsset; parùm abfuit quin è civitate ejicerent. Certè exilium minitati sunt, nisi emendaret vitam, quæ Ionica magis quàm Lacedæmonica erat: et corporis habitum, qui patriæ dedecori esse videbatur, temperantiâ et exercitiis corrigeret. Ælian. l. xiv. c. 6. Athen. l. xv. c. 12.

Censores Romani equiti nimìs pingui equum adimere soliti erant, sive minùs idoneum esse rati hominem tanto corporis pondere ad faciendum equitis munus; sive non omnino desidix culpâ vacare videretur, cujus corpus tam immodicè exuberâsset. A. Gell. l. vii. c. 23.

2. Non inutile erit pauca alia de severitate censoria hic exscribere.

Si quædam coram censoribus erant intempestivè dicta aut facta, ea notatione suâ non carebant. Cujus rei omnium instar erunt hæc exempla duo. Censores P. Scipio Nasica et M. Popilius quum equitum censum agerent; equum nimis strigosum sed equitem ejus admodum succi plenum et pinguem viderunt: Et cur, inquiunt, ita est, ut tu sis, quàm equus, curatior? Quoniam, inquit, ego me curo, equum Statius nihili servus. Visum est parùm reverens esse responsum, relatusque inter ærarios est eques.

Quidam amico apud censores aderat advocatus. Is cùm clarè nimis et sonorè oscitâsset, parùm abfuit quin plecteretur, et de notâ illi inurendâ deliberatum est. Sed cùm ille dejerasset invitissimum se oscitatione victum fuisse, tenerique eo vitio quod oscedo appellatur; tum notæ jam destinatæ exemptus est. Idem, l. iv. c. 20.

CAPUT X.

Corporis voluptas non est digna hominis præstantia.

1. Nunquam obliviscendum est quantum natura hominis pecudibus reliquisque bestiis antecedat. Illæ nihil sentiunt nisi voluptatem, ad eamque feruntur omni impetu. Si quis verò hominum voluptate capiatur, ad eamque sit paulò propensior; occultat et dissimulat appetitum ejus, propter verecundiam. Ex quo intelligitur, corporis voluptatem non satis esse dignam hominis præ

stantiâ, eamque contemni et rejici oportere. Si verò sit quispiam, qui aliquid tribuat voluptati; diligenter ei tenendus est ejus fruendæ modus. Itaque victus cultusque corporis ad valetudinem referentur, et ad vires, non ad voluptatem. Atque etiam si considerare volumus, quæ sit in naturâ hominis excellentia et dignitas; intelligemus quàm fit turpe diffluere luxuriâ et delicatè ac molliter vivere; quàmque honestum parcè, continenter, severè, sobrie. Cicer. 1 Offic. n. 105.

Si divina nostris animis origo est, tenendum ad virtutem, nec voluptatibus corporis serviendum. Quintil. l. xii. c. 2.

Dicebat Socrates: Multos homines propterea velle vivere, ut ederent et biberent: se bibere atque esse, ut viveret. A. Gell. 1. xix. c. 2.

2. Corporis voluptas fragilis est, brevis, et eo vicinior fastidio, quò avidiùs hausta est. Ejus subinde necesse est, aut poeniteat hominem aut pudeat. In eâ nihil magnificum, aut quod naturam hominis Diis proximi deceat. Imò res humilis est, et fœda. Hæc est voluptas et homine et viro digna non implere corpus; nec saginare, nec cupiditates irritare, quarum maximè optanda est quies: sed omni animi perturbatione carere. Senec. 7. Benef. c. 2.

Lysandro Spartiate, cùm in Ioniam venisset, hospites ejus inter alia munera bovem et placentam miserunt. Ille oculis in placentam conjectis, quæsivit quodham esset illud cibi genus? Respondit, qui afferebat, ex melle et aliis suavibus condimentis esse confectum. Hoc ergo, inquit Lysander, data helotibus (qui servi erant) non est enim hominis liberi cibus. Bovem verò jussit Lacedæmoniorum more apparari, et libenter jucundéque in cœnâ comedit. Elian. 1. iii. c. 20.

Cùm Agesilaus pariter oblata sibi â Thasiis esculenta et poculenta magni pretii multa helotibus distribui jussisset, quærentibus causam Thasiis respondit, eos qui probitati ac fortitudini studuerunt, non decere istiusmodi irritamentis gula delectari: propterea quod ingenuos homines iis rebus moveri non oporteat, quibus servitia capiantur, Itaque farinam tantùm ab iis accepit. Plut. in Apoph.

CAPUT XI.

Corpus et animum ad patientiam exercere.

1. Exercendum est corpus, et ita afficiendum, ut obedire rationi possit in exequendis negotiis, et in labore tolerando. Cicer. 1 Offic. n. 79.

Corpus humanum propè uti ferrum est. Ferrum si exerceas, conteritur; si non exerceas, tamen rubigo consumit. Item homines exercendo videmus conteri: si nihil exerceas, inertia atque torpedo plùs detrimenti affert, quàm exercitatio. A. Gell. l. xi. c. 2.

Socrates, ut corpus adversus ea, quæ fortuitò patienda essent, obfirmaret, dicitur, inter alios labores et exercitia, aliquando stare solitus à solis ortu ad solem alterum orientem, inconnivens, immobilis, ore atque oculis eundem in locum directis cogitabundus. In ipso frigore hiemis glaciem nudis pedibus calcabat. Collectâ corporis exercitationibus siti, non tamen priùs bibebat, quàm pri mam è puteo haustam aquæ urnam effudisset. Idem, l. ii. c. 1. Plut. de garr.

Diogenes pariter omni ex parte se ad laborum tolerantiam exercens, hieme statuas nive perfusas complectebatur, æstate sese in fervida arenâ volutabat. Diog. Laërt. in Diog.

Quoniam majore corporis sarcinâ animus quasi opprimitur, et minùs agilis est; exerceatur corpus. Sint tamen exercitationes breves: quæ tempori parcant, cujus præcipua ratio habenda est. Citò redi à corpore ad ani mum. Illum diebus ac noctibus exerce. Hanc exercitationem non frigus, non æstas impedit, ne senectus quidem. Senec. Epist. 15.

2. Animum domesticis malis ad patientiam exerce bat Socrates. Ejus uxor Xantippe morosa admodum fuisse fertur et jurgiosa, ira ut per diem perque noctem marito molesta esset. Has ejus intemperies demiratus Alcibiades, interrogavit Socratem, quænam ratio esset, cur mulierem tam acerbam domo non exigeret? Quoniam, inquit Socrates, cùm illam domi talem perpeiior, exerceor atque insuesco, ut cæterorum quoquè foris petulantiam et

injuriam faciliùs feram : equitesque illos imitor, qui ferociorem equum eligunt, quem doment, futurum rati, ut cæteris postea faciliùs uti possint. A. Gell. 1. ii. c. 1.

in Conv.

Xenoph.

Cùm in conjugem, ipsâ judice, mitissimum, iracunda illa mulier aliquando convitia et maledicta conjecisset, deinde verò sordidam aquam effudisset: Nonne, inquit amicis Socrates, verè dicebam, à Xantippe post tonitru pluviam venturam? Diog. Laërt, in Socr.

3. Mirâ quâdam ratione se ad ciborum abstinentiam exercebant Pythagorei. Apparato enim omni genere ferculorum, quæ in lautis conviviis apponi solent, cum diutissimè oculos pavissent, eoque spectaculo comedendi cupiditatem excitâssent: statim mensam tolli jubebant, et discedebant impransi. Diodor. Sic. l. vi.

CAPUT XII.

Bona valetudinis mater est frugalitas.

1. Valetudo sustentatur notitiâ sui corporis; et observatione earum rerum quæ prodesse solent aut obesse; et continentiâ in victu omni atque cultu, corporis tuendi causâ; et prætermittendis voluptatibus: postremò arte eorem, quorum ad scientiam hæc pertinent. Cic. 2 Offic.

n. 86.

Bonæ valetudinis priscorum Romanorum quasi quædam mater erat frugalitas, inimica luxuriosis epulis. Maximis viris prandere et cœnare in propatulo verecundiæ non erat. Nec sanè ullas epulas habebant, quas populi oculis subjicere erubescerent. Deinde ubi mores paulatim in pejus ruissent imperari cœpit, ut patentibus januis pransitaretur et cœnitaretur, sicque civium oculi luxuriæ modum facerent. Deinde variæ leges late sunt, quibus non solùm cœnarum sumptus finitus est, sed etiam genus ciborum. Val. l. ii. c. 5. Macrob. 2. Sat. c. 13. A. Gell. l. ii. c. 14.

2. Potest aliquatenus nostrâ providentiâ longior prorogari huic corpulculo mora, si voluptates, quibus pars major hominum perit, poterimus regere, et coërcere. Plato erat quidem corpus validum ac forte fortitus; sed navigationes ac varia pericula multùm detraxerunt viribus.

Tamen omnia ferè vitæ suæ tempora inoffensâ valetudine traduxit. In illius pestilentiæ vastitate, quæ in belli Peloponnesiaci principiis Atheniensium civitatem internecino genere morbi depopulata est, ipse parcè et moderatè vic, titando, et iis carendo voluptatibus, quæ corpus et animum frangunt aut debilitant, communi omnium cladi nequaquam obnoxius fuit. Temperantia eum perduxit ad senectutem : et natali suo decessit, quum annum unum atque octogesimum implêsset. Dubium autem esse non debet, quin aliquos ex hâc summâ annos libenter fuisset remissurus. Nam cùm eum juberent medici ex Academiâ, loco morbis infesto, demigrare in Lyceum, ut valetudini consuleret; consilium illud aspernatus, ait: se ne in Atho quidem montem, ubi homines diutiùs quàm alibi vivere credebantur, commigraturum, etiamsi sciret se illuc omnium diutissimé victurum. Senec. Ep. 58. Aul. Gell. I. ii. c. 2. Elian, l. ix. c. 10.

3. Medicina quondam paucarum fuit scientia herbarum, quibus sisteretur fluens sanguis et vulnera coirent paulatim. Deinde in hanc pervenit tam multiplicem varietatem. Minus illa negotii habebat, cùm homines uterentur facili nec per artem corrupto cibo: qui postquam cœpit non ad tollendam sed ad irritandam famem quæri, et inventæ sunt mille condituræ, quibus aviditas excitaretur; quæ alimenta erant, onera facta sunt, dum malè assuescit venter plùs capere, quàm potest: hincque exorti innumerabiles morbi, supplicia luxuriæ. Quando homines corpora opere ac vero labore durabant, et eos aut cursu, aut venatu, aut tellure versatâ defatigatos atque esurientes excipiebat domi cibus parabilis et simplex; nihil opus erat tam magnâ medicorum supellectile, nec tot ferramentis ac pyxidibus. Multos morbos ac medicos multa fercula fecerunt. Vide quantum rerum per unam gulam transiturarum permisceat luxuria, terrarum marisque vastatrix; quot coqui, pistores, ministratores ad coquendam et inferendam cœnam discurrant! Dii boni, quantum hominum unus venter exercet! Senec. Ep. 95.

4. Cùm Mandanem filiam et Cyrum nepotem adhuc puerum epulis exciperet Asytages Medorum rex; patinas eis multas apposuit cùm cujusvis generis condimentis ac cibis. Ibi Cyrum dixisse ferunt: Quantum tibi, mi ave, negotiorum est in coenâ: si ad omnes istas patinas manus extendere necesse est, et cibos hosce tam varios digus

« PredošláPokračovať »