Obrázky na stránke
PDF
ePub

Parturient montes: nascetur ridiculus mus.
Quanto rectius hic, qui nil molitur inepte!
Dic mihi, Musa, viruin, captae post tempora Tro-
jae,

Qui mores hominum multorum vidit, et urbes.
Non fumum ex fulgore, sed ex fumo dare lu-

cem

Cogitat, ut speciosa dehinc miracula promat, Antiphaten, Scyllamque, et cum Cyclope Charybdin.

Nec reditum Diomedis ab interitu Meleagri, Nec gemino bellum trojanum orditur ab ovo. Semper ad eventum festinat, et in medias res, Non secus ac notas, auditorem rapit: et quae Desperat tractata nitescere posse, relinquit. Atque ita mentitur, sic veris falsa remiscet, Primo ne medium, medio ne discrepet imum. Tu, quid ego, et populus mecum desideret,

audi.

Si plausoris eges aulaea manentis, et usque
Sessuri, donec cantor, vos plaudite, dicat,
Aetatis cujusque notandi sunt tibi mores,
Mobilibusque decor naturis dandus, et annis.
Reddere qui voces jam scit puer, et pede certo
Signat humum, gestit paribus colludere, et iram
Colligit, ac ponit temere, et mutatur in horas.

Vil topo nascerà. Quanto più saggio
Quei cominciò che nulla ordisce a caso?
L'Eroe, che dopo il giorno a Troja estremo,
Molte vide città, genti e costumi
Suggeriscimi, o Musa. Ei dalla luce
Fumo non già, ma quella ben da questo
Di far nascer disegna, ove poi voglia
I bei portenti suoi, Cariddi, Scilla,
Antifate produrre e Polifemo.
Di Diomede egli a narrar non prende
Fin dal caso fatal di Meleagro
Importuno il ritorno: ei non comincia
Dal doppio ovo Ledeo d'Ilio la guerra.
Sempre s'affretta al fin; come se noto
Fosse ciò che precede, in mezzo all'opre
Trasporta il suo lettor: ciò che non spera
Maneggiando illustrar, destro abbandona.
E mentisce così; col falso il vero

Sa in tal guisa intrecciar, che corrisponde
Sempre il mezzo al principio, al mezzo il fine.
Ma tu, se pure ai giusti applausi aspiri
Di chi la tenda aspetti, e mai non sappia
Sorger del suo sedil, finchè non dice,
Fate plauso, il cantor, ciò ch'io pretendo,
E il popolo da te, memore ascolta.
Osservar d'ogni età dessi il costume,
E l'indole spiegar qual si conviene,
Varia in ciascuno al varïar degli anni.

Fanciul che ad imitar già i detti apprese,
E già stampa il terren d'orme sicure,
Lieto scherzar vuol co' suoi pari; a caso
E si sdegna e si placa, e sè diverso

Imberbis juvenis, tandem custode remoto, Gaudet equis, canibusque, et aprici gramine campi:

Cereus in vitium flecti, monitoribus asper, Utilium tardus provisor, prodigus aeris, Sublimis, cupidusque, et amata relinquere per

nix.

Conversis studiis aetas, animusque virilis Quaerit opes et amicitias, inservit honori, Commisisse cavet, quod mox mutare laboret. Multa senem circumveniunt incommoda: vel quod

Quaerit, et inventis miser abstinet, ac timet uti:
Vel quod res omnes timide gelideque ministrat,
Dilator, spe longus, iners, avidusque futuri:
Difficilis, querulus, laudator temporis acti
Se puero: censor castigatorque minorum.
Multa ferunt anni venientes commoda secum,
Multa recedentes adimunt. Ne forte seniles
Mandentur juveni partes, pueroque viriles:
Semper in adjunctis, aevoque morabimur aptis.
Aut agitur res in scenis, aut acta refertur:
Segnius irritant animos demissa per aurem,

Cento volte da sè mostra in brev'ora.
Giovane, a cui non adombrò le gote
Adulto pel, pure una volta alfine
Dal suo custode in libertà lasciato,
Dei veltri, dei destrieri e degli aprici
Fa sua cura e diletto erbosi campi:
Docile al mal qual molle cera, acerbo
Co' riprensori suoi; di ciò che giova
Tardo conoscitor, prodigo, altiero,
Con eccesso bramoso, e con eccesso
Pronto a lasciar ciò che li fu più caro.

L'età viril, cambiando genio, e brama Ricchezze e cerca amici, e ambisce onori; Pensa a non far ciò che a disfar poi sudi. Molti incomodi ha il vecchio: ognor s'affanna Ad acquistar; ciò che acquistò non osa Mai porre in uso; e, a dispensarne astretto, Con freddezza e timor tutto dispensa: Querulo, indugiator, tardo non meno A disperar che a concepir speranze: Difficil, neghittoso, avidamente Di vita amico: esaltator de' tempi Che fanciullo passò: censor di quanti D'età precede, e riprensor severo.

Molti a salir recan vantaggi, e molti Ne tolgon gli anni al declinar. Le parti Se dar di vecchio al giovane non vuoi, D'uomo al fanciul, quel ch'è suo proprio, o quello Che a lui s'adatta, ad ogni età si doni. D'un'azione ogni parte o su la scena Si rappresenta, o si racconta: e giunge Ciò che va per l'orecchio ognor più tardi

Quam quae sunt oculis subjecta fidelibus, et quae

Ipse sibi tradit spectator. Non tamen intus Digna geri promes in scenam, multaque tolles Ex oculis, quae mox narret facundia praesens. Nec pueros coram populo Medea trucidet:

Aut humana palam coquat exta nefarius Atreus: Aut in avem Progne vertatur, Cadmus in anguem.

Quodcunque ostendis mihi sic, incredulus odi. Neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula, quae posci vult, et spectata reponi. Nec Deus intersit, nisi dignus vindice nodus Inciderit, nec quarta loqui persona laboret.

Actoris partes chorus, officiumque virile Defendat: neu quid medios intercinat actus, Quod non proposito conducat, et haereat apte. Ille bonis faveatque, et concilietur amicis, Et regat iratos, et amet peccare timentes. Ille dapes laudet mensae brevis, ille salubrem Justitiam, legesque, et apertis otia portis, Ille tegat commissa, deosque precetur et oret Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis.

« PredošláPokračovať »