Obrázky na stránke
PDF
ePub

tales sunt, quantum ad patriam potestatem pertinet, quales sunt ii, quos mater vulgo concepit. Nam nec hi patrem habere intelliguntur, quum his etiam pater incertus est. Unde solent spurii appellari, vel a Graeca voce, quasi oлоgády concepti, vel quasi sine patre liberi. (Cf. Plutarch. quaest. Rom. 103).

2) Geschlecht.

S. 36.

1) Papinian. 1. 8. de statu homin.: In multis juris nostri articulis deterior est conditio feminarum, quam masculorum.

2) Ulp. 1. 10. eod.: Quaeritur, hermaphroditum cui comparamus? Et magis puto ejus sexum aestimandum, qui in eo praevalet.

3) Alter.

S. 37.

Anm. Ueber die Altersstufen des römischen Rechts im Allgemeineu vgl. Gesterding, Nachforsch. Bd. II. Nr. 1, Zimmern, Rg. I. §. 120. 121, Schilling, Lehrb. für Instit. und Geschichte II. §. 35, Savigny, Syst. III. S. 23 fgg., Boeding, Institut. I. §. 38.

Ueber die infantia insbes.: Unterholzner in der gesch. Zeitschr. I. 3. vgl. mit Erb in Heidelb. Jahrb. VIII. S. 664 fgg., Glüď XXX. S. 432 fgg. Ueber infantiae und pubertati proximi: Gensler im ziv. Arch. IV. 18, Dirksen im Rhein. Mus. I. S. 316 fgg. (umgearbeitet in Dirksen's verm. Schriften I. S. 180 fgg.).

Ueber minor aetas: Savigny von dem Schuße der Minderjährigen im röm. Rechte und insbes. von der lex Plaetoria. Berl. 1833. 4. (später mit einigen Zusäßen abgedruckt in der gesch. Zeitschr. X. S. 232 fgg. und in dessen verm. Schriften II. S. 321 fgg.).

Ueber senectus: Thibaut im ziv. Arch. VIII. 2.

[blocks in formation]

--

Cod. I. 5. de haereticis et Manichaeis et Samaritis; 1. 7. de apostatis; I. 9. de Judaeis et caelicolis; I. 11. de paganis. Zimmern, Rg. I. §. 130, Savigny II. S. 231 fgg. Ueber Vangerow, Pandekten. I

6

das Rechtsverhältniß der Juden insbes. vgl. Ganz in Zeitschr. für die Wissenschaft des Judenth. Berl. 1822. Heft I. Nro. 2. Heft II. Nro. 8, Bessel im Rhein. Mus. III. S. 443 fgg. Eichhorn, Einl. in das Privatr. §. 80 fgg., Maurenbrecher, deutsch. P. R. §. 135 fgg., Mittermaier, Grunds. des gem. d. Privatr. §. 116-119, Beseler, Syst. I. §. 64.

7) Herkunft und Wohnort.

S. 41.

Dig. L. 1. ad municipalem et de incolis; Cod. X. 38. de municipibus et originariis; X. 39. de incolis et ubi quis domicilium habere videtur, et de his, qui studiorum causa in aliena civitate degunt. Gesterding im ziv. Arch. VII. S. 412 fgg., Kierulff, Theorie I. S. 122 fgg., Savigny, Syst. VIII. S. 39 fgg., Heimbach in Weiske's Rechtsler. XV. S. 1 fgg.

Dioclet. et Maxim. 1. 7. C. de incol.: Cives quidem origo, manumissio, alectio vel adoptio, incolas vero, sicut et D. Hadrianus edicto suo manifestissime declaravit, domicilium facit. Et in eodem loco singulos domicilium habere non ambigitur, ubi quis larem, rerumque ac fortunarum suarum summam constituit, unde rursus non sit discessurus, si nihil avocet, unde cum profectus est, peregrinari videtur, quod si rediet, peregrinari jam destitit. Vgl. 1. 203. de V. S. verb.: Sed de ea re constitutum esse, eam domum unicuique nostrum debere existimari, ubi quisque sedes et tabulas haberet, suarumque rerum constitutionem fecisset.

8) Privatrechtliche Abhängigkeit oder Unabhängigkeit.

S. 42.

Dig. I. 6. Inst. I. 8. de his, qui sui vel alieni juris sunt. Schröter in der Gießer Zeitschr. XIV. 6, Savigny, Syst. II. S. 49 fgg.

Anm. Das jus im technischen Sinne des Worts bezieht sich auf die privatrechtliche Herrschaft über den Willen. Wenn nämlich Jemand auch sich selbst im Eigenthum hat, d. H. frei ist (§. 34. Anm.), so kann doch darneben sein Wille der privatrechtlichen Herrschaft eines Andren unterworfen, d. h. er fann homo alieni juris sein, woraus dann von selbst hervorgeht, daß er nicht seine eignen Zwecke, sondern die Zwecke seines Gewalthabers zu realisiren hat,

also namentlich in Betreff des Vermögens, daß er Alles, was er erwirbt, für diesen erwerben muß. Den Gegensaß hiervon bilden die homines sui juris, d. h. diejenigen, welche selbst jene Herrschaft über sich haben, und also ihre eignen Zwecke realisiren können, und die demnach namentlich auch, was sie erwerben, für sich selbst erwerben. Es gab aber ehedem drei solcher jura oder privatrechtlicher Herrschaften über den Willen, die potestas, manus und das mancipium, Gai. I. 49, von denen aber die beiden lezten im Justinianischen Rechte nicht mehr vorkommen, und die erste ihren ursprünglichen Charakter durch das neuere Pekulienrecht sehr wesentlich verändert hat. Jest nämlich kann auch der homo alieni juris, d. h. heutzutage nur noch der filius familias, in den meisten Beziehungen für sich erwerben, und nur hauptsächlich noch in dem Nießbrauchsrechte des paterfamilias ist der alte Charakter des jus einiger Maßen erkennbar.

9) Verwandtschaft und Schwägerschaft.

Dig. XXXVIII. 10. de gradibus et affinibus et nominibus Glück XXIII. eorum; Inst. III. 6. de gradibus cognatorum. §. 1209 fgg., Klenze, die Kognaten und Affinen; in der gesch. Zeitschrift VI. 1, Göschen, Vorles. I. §. 52-60, Schilling, Lehrb. für Institut. und Ng. II. §. 39-43, Puchta, Kurs. der Institut. II. S. 277 fgg., Boecking, Institut. I. §. 49-55.

a) Von der Verwandtschaft überhaupt.

S. 43.

Modestin. 1. 4. §. 1. 2. h. t.: Cognati ab eo dici putantur, quod quasi una communiterve nati, vel ab eodem orti progenitive sint. (§. 2.). Cognationis substantia bifariam apud Romanos intelligitur; nam quaedam cognationes jure civili, quaedam naturali connectentur; nonnunquam utroque jure concurrente, et naturali et civili, copulatur cognatio. Et quidem naturalis cognatio per se sine civili cognatione intelligitur, quae per feminam descendit, quae vulgo liberos peperit. Civilis autem per se, quae etiam legitima dicitur, sine jure naturali cognatio consistit per adoptionem. Utroque jure consistit cognatio, quum justis nuptiis contractis copulatur. Sed naturalis quidem cognatio hoc ipso nomine appellatur; civilis autem cognatio licet ipsa quoque per se plenissime hoc nomine vocetur, proprie tamen agnatio vocatur, videlicet, quae per mares contingit.

b) Von der mehrfachen Verwandtschaft insbesondre.

S. 44.

Hugo in seinem ziv. Magaz. IV. Nr. 7-16, Göschen, Grundriß zu Pand. Vorles. S. 38 fgg., Vorles. §. 57, Friß in der Gieß. Zeitschr. XV. 2.

c) Von der Schwägerschaft.

Sell im ziv. Arch. XXII. 9.

S. 45.

Modestin. 1. 4. §. 3-5. h. t.: Affines sunt viri et uxoris cognati, dicti ab eo, quod duae cognationes, quae diversae inter se sunt, per nuptias copulantur, et altera ad alterius cognationis finem accedit, namque conjungendae affinitatis causa fit ex nuptiis. (§. 4.). Nomina vero eorum haec sunt: socer, socrus, gener, nurus, noverca, vitricus, privignus, privigna. (§. 5). Gradus autem affinitati nulli sunt.

10) Bürgerliche Ehre.

Dig. III. 2. de his, qui notantur infamia; Cod. II. 12. ex quibus causis infamia irrogatur; Cod. X. 57. de infamibus. Donell. comment. jur. civ. XVIII. c. 6-8; Selchow, selecta capita doctrinae de infamia. Gött. 1770. 4; Hagemeister in Hugo's ziv. Magaz. III. Nr. 8; Burchardi de infamia ex disciplina Romanor. Kil. 1819; Walter im neuen Archiv des Kriminalr. IV. Abh. 5 und 12; Molitor, de minut. existim. Lovan. 1824, besonders aber Marezoll, über die bürgerl. Ehre, ihre gänzliche Entziehung und theilweise Schmälerung. Gieß. 1824 und Savigny, Syst. II. S. 171 fgg. Zimmern, Ng. S. 127-130.

a) Vom Wesen der existimatio, und von der existimatio consumta et minuta im Allgemeinen.

S. 46.

Callistrat. 1. 5. §. 1-3. de extraordinar. cognit. (50, 13): Existimatio est dignitatis illaesae status legibus ac moribus comprobatus, qui ex delicto nostro auctoritate legum aut minuitur

aut consumitur. (§. 2). Minuitur existimatio, quoties manente libertate circa statum dignitatis poena plectimur, sicuti quum relegatur quis, vel quum ordine movetur, vel quum prohibetur honoribus publicis fungi, vel quum plebejus fustibus caeditur, vel in opus publicum datur, vel quum in eam causam quis incidit, quae edicto perpetuo infamiae causa enumeratur. (§. 3). Consumitur vero, quoties magna capitis minutio intervenit, id est, quum libertas adimitur, veluti quum aqua et igni interdicitur, quae in persona deportatorum venit, vel quum plebejus in opus metalli vel in metallum datur.

b) Von der infamia (der f. g. infamia juris).

a) Entstehungsgründe derselben.

S. 47.

Julian. 1. 1 h. t.: Praetoris verba dicunt: Infamia notatur, qui ab exercitu ignominiae causa ab imperatore eove, cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit; qui artis ludicrae pronunciandive causa in scenam prodierit; qui lenocinium fecerit; qui in iudicio publico calumniae praevaricationisve causa quid fecisse judicatus erit; qui furti, vi bonorum raptorum, injuriarum, de dolo malo et fraude suo nomine damnatus pactusve erit; qui pro socio, tutelae, mandati, depositi suo nomine non contrario judicio damnatus erit; qui eam, quae in potestate ejus esset, genero mortuo, cum mortuum eum esse sciret, intra id tempus, quo elugere virum moris est, antequam virum elugeret, in matrimonium collocaverit, eamve sciens quis uxorem duxerit, non jussu ejus, in cujus potestate est, et qui eum, quem in potestate haberet, eam, de qua supra comprehensum est, uxorem ducere passus fuerit; quive suo nomine, non jussu ejus, in cujus potestate esset, ejusve nomine, quem quamve in potestate haberet, bina sponsalia binasve nuptias in eodem tempore constitutas habuerit. (Hiermit ist zu vergleichen tab. Heracl. lin. 108—141, und Vat. fragm §. 320 und 21.)

« PredošláPokračovať »