si toga sordidula est, et rupta calceus alter 150 pelle patet; vel si consuto vulnere crassum atque recens linum ostendit non una cicatrix. Nil habet infelix paupertas durius in se,

quam quod ridiculos homines facit. Exeat, inquit, si pudor est, et de pulvino surgat equestri, 155 cuius res legi non sufficit, et sedeant hic lenonum pueri, quocumque in fornice nati. Hic plaudat nitidi praeconis filius inter pinnirapi cultos iuvenes iuvenesque lanistae Sic libitum vano, qui nos distinxit, Othoni. 160 Quis gener hic placuit censu minor atque puellae sarcinulis impar? quis pauper scribitur heres? quando in consilio est Aedilibus? Agmine facto debuerant olim tenues migrasse Quirites.

Haud facile emergunt, quorum virtutibus obstat 165 res angusta domi; sed Romae durior illis conatus: magno hospitium miserabile, magno servorum ventres, et frugi coenula

magno. Fictilibus coenare pudet; quod turpe negabit translatus subito ad Marsos mensamque Sabellam, 170 contentusque illic veneto duroque culullo.

Pars magna Italiae est, si verum admittimus, in

qua

nemo togam sumit, nisi mortuus. Ipsa dierum festorum herboso colitur si quando theatro maiestas, tandemque redit ad pulpita notum 175 exodium, quum personae pallentis hiatum in gremio matris formidat rusticus infans; aequales habitus illic similesque videbis orchestram et populum: clari velamen honoris, sufficiunt tunicae summis Aedilibus albae.

180 Hic ultra vires habitus nitor: hic aliquid plus,

quam satis est, interdum aliena sumitur arca. Commune id vitium est. Hic vivimus ambitiosa paupertate omnes. Quid te moror? Omnia Romae cum pretio. Quid das, ut Cossum aliquando salutes? ut te respiciat clauso Veiento labello?

Ille metit barbam, crinem hic deponit amati: plena domus libis venalibus. Accipe, et illud fermentum tibi habe: praestare tributa clientes cogimur, et cultis augere peculia servis.

Quis timet aut timuit gelida Praeneste ruinam, aut positis nemorosa inter iuga Volsiniis, aut simplicibus Gabiis, aut proni Tiburis arce? Nos urbem colimus tenui tibicine fultam magna parte sui. Nam sic labentibus obstat villicus et, veteris rimae quum texit hiatum, securos pendente iubet dormire ruina. Vivendum est illic, ubi nulla incendia, nulli nocte metus. Iam poscit aquam, iam frivola transfert

Ucalegon; tabulata tibi iam tertia fumant:

185

190

195

200

tu nescis. Nam si gradibus trepidatur ab imis, ultimus ardebit, quem tegula sola tuetur a pluvia, molles ubi reddunt ova columbae. Lectus erat Codro Procula minor, urceoli sex, ornamentum abaci, nec non et parvulus infra cantharus et recubans sub eodem marmore Chiron: 205 iamque vetus Graecos servabat cista libellos,

et 'divina opici rodebant carmina mures.

Nil habuit Codrus: quis enim negat? et tamen illud perdidit infelix totum nihil: ultimus autem

aerumnae cumulus, quod nudum et frusta rogantem 210 nemo cibo, nemo hospitio tectoque iuvabit.

Si magna Arturi cecidit domus: horrida mater,

JUVENAL.

D

pullati proceres, differt vadimonia Praetor.

Tunc gemimus casus Urbis, tunc odimus ignem. 215 Ardet adhuc, et iam occurrit, qui marmora donet, conferat impensas. Hic nuda et candida signa, hic aliquid praeclarum Euphranoris et Polycleti, haec Asianorum vetera ornamenta Deorum, hic libros dabit et forulos mediamque Minervam, 220 hic modium argenti. Meliora ac plura reponit Persicus, orborum lautissimus, et merito iam suspectus, tamquam ipse suas incenderit aedes. Si potes avelli Circensibus, optima Sorae, aut Fabrateriae domus, aut Frusinone paratur, 225 quanti nunc tenebras unum conducis in annum. Hortulus hic, puteusque brevis, necreste movendus, in tenues plantas facili diffunditur haustu. Vive bidentis amans, et culti villicus horti; unde epulum possis centum dare Pythagoreis. 230 Est aliquid, quocumque loco, quocumque recessu unius sese dominum fecisse lacernae.

Plurimus hic aeger moritur vigilando: sed illum languorem peperit cibus imperfectus et haerens ardenti stomacho. Nam quae meritoria somnum 235 admittunt? Magnis opibus dormitur in Urbe: inde caput morbi. Rhedarum transitus arcto vicorum in flexu et stantis convicia mandrae eripient somnos urso vitulisque marinis. Si vocat officium, turba cedente vehetur 240 dives, et ingenti curret super ora Liburno, atque obiter leget aut scribet, vel dormiet intus, namque facit somnum clausa lectica fenestra. Ante tamen veniet: nobis properantibus obstat unda prior: magno populus premit agmine lumbos, 245 qui sequitur. Ferit hic cubito, ferit assere duro

alter; at hic tignum capiti incutit, ille metretam. Pinguia crura luto; planta mox undique magna calcor, et in digito clavus mihi militis haeret.

Nonne vides, quanto celebretur sportula fumo? Centum convivae: sequitur sua quemque culina. Corbulo vix ferret tot vasa ingentia, tot res impositas capiti, quas recto vertice portat servulus infelix, et cursu ventilat ignem. Scinduntur tunicae sartae: modo longa coruscat, sarraco veniente, abies, atque altera pinum plaustra vehunt, nutant altae populoque minantur. Nam si procubuit, qui saxa Ligustica portat, axis, et eversum fugit super agmina montem, quid superest de corporibus ? quis membra, quis ossa invenit? Obtritum vulgi perit omne cadaver more animae. Domus interea secura patellas iam lavat et bucca foculum excitat, et sonat unctis striglibus et pleno componit lintea gutto. Haec inter pueros varie properantur: at ille iam sedet in ripa tetrumque novicius horret porthmea, nec sperat coenosi gurgitis alnum infelix, nec habet, quem porrigat, ore trientem. Respice nunc alia ac diversa pericula noctis : quod spatium tectis sublimibus, unde cerebrum testa ferit; quoties rimosa et curta fenestris vasa cadant; quanto percussum pondere signent et laedant silicem. Possis ignavus haberi et subiti casus improvidus, ad coenam si intestatus eas. Adeo tot fata, quot illa nocte patent vigiles, te praetereunte, fenestrae. Ergo optes votumque feras miserabile tecum, ut sint contentae patulas defundere pelves. Ebrius ac petulans, qui nullum forte cecidit,

250

255

260

265

270

275

dat poenas noctem patitur lugentis amicum 280 Pelidae, cubat in faciem, mox deinde supinus: [ergo non aliter poterit dormire? Quibusdam] somnum rixa facit. Sed quamvis improbus annis atque mero fervens, cavet hunc, quem coccina laena vitari iubet, et comitum longissimus ordo,

285 multum praeterea flammarum et aenea lampas:
me, quem luna solet deducere vel breve lumen
candelae, cuius dispenso et tempero filum,
contemnit. Miserae cognosce prooemia rixae,
si rixa est, ubi tu pulsas, ego vapulo tantum.
290 Stat contra starique iubet: parere necesse est.
Nam quid agas, quum te furiosus cogat et idem
fortior? Unde venis? exclamat: cuius aceto,
cuius conche tumes? quis tecum sectile porrum
sutor et elixi vervecis labra comedit?

295 Nil mihi respondes? Aut dic, aut accipe calcem!
Ede, ubi consistas: in qua te quaero proseucha?
Dicere si tentes aliquid, tacitusve recedas,
tantumdem est; pariter feriunt: vadimonia deinde
irati faciunt. Libertas pauperis haec est:
300 pulsatus rogat, et pugnis concisus adorat,
ut liceat paucis cum dentibus inde reverti.
Nec tamen hoc tantum metuas: nam, qui spoliette,
non deerit, clausis domibus postquam omnis ubique
fixa catenatae siluit compago tabernae.

305 Interdum et ferro subitus grassator agit rem, armato quoties tutae custode tenentur

et Pomtina palus et Gallinaria pinus.

Sic inde huc omnes, tamquam ad vivaria, currunt. Qua fornace graves, qua non incude catenae? 310 Maximus in vinclis ferri modus, ut timeas, ne vomer deficiat, ne marrae et sarcula desint.