Q. HORATII FLACCI SATIRARUM LIBER PRIMUS. SATIRA I. Qui fit, Maecenas, ut nemo, quam sibi sortem Sat. 1. 2. ulla S et quattuor Pottierii (non Bbcdp neque Edd. praeter Feam et Pottierium). | eidem fautori inscripsit. 1. Festive reprehendit poëta ri- | ad Maecenatem scriptam ceteris diculam illam μɛμvuoigiav et in- praemisit; ut Epodum 4., Carmen constantiam, qua plerique aequales | 4. Libri I. et Epistolam 4. Libri I. eius laborabant, coniunctam semper cum acri in eos invidia, quibus ex illorum opinione melior sors obtigerat. Huius autem morbi, sane vel maximi vitae beatae impedimenti, praecipuam causam hanc esse dicit, quod insigni quadam stultitia abrepti permulti totam per vitam nihil aliud agant, quam ut quocunque modo pecuniam corradant, conquisitis tamen nunquam fruantur, illud nimirum causati, se placidae senectutis quieti nunc, cum tempus sit, prospicere. Maecenati autem hanc satiram inscribens vel hoc ipso demonstrat potentem amicum longe remotum esse a vitio, quod tam acriter insectatur. Haud inconsulto Satiram HORAT. VOL. II. ED. MAI. II. Propter transitus aliquos abruptiores ac minus fortasse quam alibi callida iunctura occultatos (cfr. vv. 43. 23. 108.) et propter totius sermonis exitum (v. 120.), qualis aequo iure cuilibet huius generis scriptiunculae assui poterat, nonnulli hanc satiram inter prima Lucilium et imitandi et superandi experimenta ab Horatio facta referendam esse censuerunt. Primus autem annus, quo componi potuit, fuit u. c. 716.; plerique tamen, etiam Grotefend (Schriftst. Laufb. des Horat.), referunt ad a. u. c. 749. 4. 3. Similes sunt huic exordio loci Maximi Tyrii Diss. 24, 1. et Himerii Ecl. 20. p. 272. W., quos com Contentus vivat, laudet diversa sequentes? 3. sequentis B. Οὕτω δυσάρεστόν τι ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος κομιδῇ καὶ φιλαίτιον καὶ δεινῶς δύσκολον καὶ οὐδὲν τῶν (τὰ Dübn.) αὑτοῦ ἀσπάζεται. Himerius: Δεινὴ ἡ συνήθεια κόρον τεκεῖν καὶ τὴν ἐξουσίαν ὕβρει λυμήνασθαι. Οἰκοῦν τες γῆν ζητοῦμεν θάλασσαν καὶ πλέοντες πάλιν περισκοποῦμεν τὰ λήϊα. Ὁ πλωτὴρ μακαρίζει γηπό νον καὶ τὸν ναύτιλον ἀρότης ἡγεῖται πάλιν εὐδαίμονα. Ταῦτα πάντα τοῦ κόρου παίγνια. · nemo] Securus amici, neque hunc nec semet ipsum ex innumerabilibus his μεμψιμοίροις excipit ; uterque enim hoc vitio prorsus immunis erat. Γενικῶς igitur de mortalium volgo loquitur; id quod, etsi per se facile intelligitur, pter nonnullorum interpretum argutias notandum videbatur. parationis causa exscribemus; nec | αμφιέσει τὰ τοῦ πλησίον, αὖθις tamen credibile est, ab his Sophi- αὖ οἱ αὐτοὶ ἐκεῖνοι ποθήσουσι stis unquam lectas esse Horatii μὲν τὰ πρότερα, ὀδυροῦνται δὲ τὰ satiras, sed vel casu in eundem | παρόντα. locum inciderunt vel antiquius aliquod exemplar Graecum ante oculos habuerunt. (Erat autem locorum communium et exemplorum | quaedam quasi παράδοσις per phi- | losophorum ac rhetorum scholas propagata, ex qua omnes pariter hauriebant, ita ut easdem sententias, fabulas, historias modo novis coloribus ornatas atque expolitas, modo pingui Minerva repetitas in scriptis suis alicubi velut certa quadam lege hac de re lata collocarent. In hac autem παραδόσει Horatius regnabat, quemadmodum in Satiris et Epistolis interpretandis passim demonstrabimus, saepius, quam adhuc factum est, poétam cum Stoicis praesertim ac Sophistis comparantes.) Maximus: Χαλεπὸν εὑρεῖν ἀκριβῆ βίον, ὥσπερ καὶ ἄνδρα, ἀλλὰ παντὶ ἀνακέκραται ἔνδειά τις πρὸς τὸ ἄκρως καλόν, καὶ πλεονεκτεῖ ἕτερος ἑτέρου, ὅτῳ ἂν ἐλάττω τὰ ἐνδέοντα ᾖ. Καὶ ἴδοις ἂν τὸν μὲν γεωργικὸν μα καρίζοντα τοὺς ἀστικοὺς ὡς συνόντας βίῳ χαρίεντι καὶ ἀνθηρῷ τοὺς δὲ ἀπὸ τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῶν δικαστηρίων, καὶ τοὺς πάνυ ἐν αὐτοῖς εὐδοκίμους, ὀδυρομένους τὰ αὑτῶν καὶ εὐχομένους ἐπὶ σκαπάνῃ βιῶναι καὶ γηδίῳ σμικρῷ. Ακούσῃ δὲ τοῦ μὲν στρατιωτικοῦ τὸν εἰρηνικὸν εὐδαιμο- | νίζοντος, τοῦ δὲ ἐν εἰρήνῃ τὸν στρατιωτικὸν τεθηπότος. Καὶ εἴ τις θεῶν ὥσπερ ἐν δράματι ὑποκριτὰς ἀποδύσας ἕκαστον τοῦ | παρόντος βίου καὶ σχήματος μετ- | - pro quam | -- fors] In hoc vocabulo, ut ait Cicero de Legg. 2, 14, 28., incerti casus significantur magis (quam in v. Fortuna). Cic. ad Att. 14, 13, Sed haec fors viderit, ea, quae talibus in rebus plus quam ratio potest. 3: obiecerit] In hoc quoque v. caeci casus notio clarius inest quam in v. oferre, quo in pedestri oratione uti solent (Cic. ad Att. 2, 22, 1: quod fors obtulerit, id acturus videtur.), itemque Horatius ipse Sat. 4, 6, 54: Nulla - mihi te fors obtulit. — illa] «eadem illa, qua semel utitur.» Lectio ulla vel ideo reiicienda, quod O fortunati mercatores! gravis annis 4. armis Bouhierius probb. F. A. Wolfio, Eichstadio, Reisigio. (Firmant annis omnes mei et Pottierii.) singuli homines unum dumtaxat vi- | mendavit coniectura armis, facilis tae genus sibi deligere solent. laudet ut apud Himerium 1. 1. uaκαρίζει. Ceterum ex praecedenti nemo subintelligendum est quisque, ut Cic. de Or. 3, 44, 52: Nemo extulit eum verbis, qui ita dixisset, ut qui adessent intelligerent, quid diceret, sed contempsit eum, qui minus id facere potuisset. (Sic etiam Graeci. Plato de Rep. 2. p. 366. D: Tov γε ἄλλων οὐδεὶς ἑκὼν δίκαιος, ἀλλ' ὑπὸ ἀνανδρίας wέya rò àdiκεῖν, ἀδυνατῶν αὐτὸ δρᾷν. Η.) Juven. 6, 47: cum furem nemo timeret, (sed quisque) Caulibus aut pomis et aperto viveret horto. - diversa] «prorsus opposita et contraria suis studiis. »> 4.5. gravis annis] Sophocl. Oed. Tyr. 17: oi de σùv výo̟ą Bagɛis Ἱερῆς. Theocr. 24, 400: πολλοῖσι Bagis aeg sov iviavrois. Virg. Aen. 9, 246: Hic annis gravis atque animi maturus Aletes. (2, 435: aevo Jam gravior.) Liv. 7, 39: graves iam aetate (milites). Intellige militem, cui vel ratio vel fors hoc vitae genus obtulerit. Is stipendiorum initio ex praeda vel ex agris assignandis divitias se paraturum aliquando sperarat; at post complura stipendia, cum iam aetate provectior necdum dives factus est, propter id ipsum, quod pristinae eius vires continuis illis laboribus, quibus vacare debebant milites Romani, aliquanto imminutae sunt, omni maioris quaestus spei renuntiandum esse videt, ideoque invidet mercatori, qui eodem vel minore etiam tempore locuples evasit. Recte lahnius: «Significat poëta non annos vitae, sed annos militiae. » Multis se com | | illa quidem et admodum speciosa, cum etiam apud Ovid. Her. 4, 405. Met. 8, 312. atque alibi vv. annis et armis confundantur. Et sane luculentum pergravis oneris militibus Romanis impositi exemplum praebet Liv. Epit. 57. Non tamen satis perspexerunt, Codicum lectione significari id, quod hic vel maxime requiritur, militis condicionem post certum stipendiorum numerum magna cum molestia permanentem, cum iam spe sese locupletandi destitutus est: Bouhierii vero coniectura, memorata primum a Sanadono, deinde ex huius commentario a Gesnero (1752.), notionem molestiae interdum desinentis, veluti, cum extra agmen in castris, vel in praesidio alicubi est; praeterea cum haud perpetui temporis onere prorsus pugnare v. armis monstrat v. iam (bereits), quod aut omittendum aut cum v. simul permutandum erat; iam enim manifesto non defatigationem requiete facile levandam, sed debilitatas in perpetuum vires significat. (Bouhierii armis probabat etiam Reisigius, et assentitur criticus eius, Teuffel, in Iahnii Annal. T. 32. pag. 349 sqq., cui respondet ibidem Iahnius, inter alia haec dicens: Natürlich ist unter dem miles annis gravis nicht ein altergrauer Greis zu verstehn, sondern die Worte sind eben nur in relativer Beziehung auf den Kriegsdienst zu deuten und von einem solchen Lebensalter zu verstehen, wo das Kriegsleben beschwerlich und die Kräfte stumpf zu werden anfangen. Ein alter Soldat und ein alter Greis sind zwei sehr verschiedene Menschen, und doch - Miles ait multo iam fractus membra labore. Contra mercator navem iactantibus Austris : Militia est potior. Quid enim? Concurritur: horae 6. navem bSc ef Bentl., ut constanter est apud Ciceronem: navim Bdp,LCtFM. 7. quid enim, superscr. «vel quid ni», d. 8. Momento cita BbScdp, Bentleii Codices omnes, CtF: Momento aut cita ex quattuor Codd. L, Bentleius, M. 6-8. mercator] μropos, qui ipse merces emit in Asia puta et Aegypto Romamque apportat, diversus et a negotiatore et a propola. Austris] Seneca Ep. 14: Cum peteres Siciliam, traiecisti fretum. Temerarius gubernator contempsit Austri minas: ille est enim, qui Siculum pelagus exasperet et in vertices cogat. | | " 5 kann man von beiden gravis annis | mento unius horae caesus Samnis. sagen.) fractus] ut Virg. Aen. 2, Plut. Aemil. Paul. c. 27: pas mās 13: fracti bello. Nonnullorum ex- | uopio. cita] V. aut, quod replicationi, Horatium loqui de las- centiores plerique ante hoc adi. insitudine die aliquo ex laboribus serunt, vel ex optimorum Codd. bellicis orta, sed brevi temporis auctoritate reiiciendum, est ex sospatio post quietem ac somnum litis illis mediae aetatis glossis schodecedente, prorsus, ut diximus, ad- lasticis, inter lineas primum adscriversatur v. iam; deberet enim esse: ptis. Nequaquam leg. Momento «cum aliquando est fractus labore,» aut cila; animus enim nautae abieut taceam de vv. gravis annis. ctus in his est considerandus, cui iam paene desperata salute ista tranquillitas ambigendi non convenit.» REISIG Commentat. Oed. Col. p. 246. Cfr. Hand Tursell. I. p. 536., qui aut semel positum vertit oder auch; sicque est infra v. 72. et v. 104. Quod autem ominosum et infaustum esse sine duplici part. disiunctiva dicit Bentleius, id, puto, satis avertitur statim subiectis vv. aut victoria laela. Nec vero comparari debebat Catull. 64, 102: Aut mortem oppeteret Theseus aut praemia laudis. Hand 1. 1. confert Liv. 24, 43: hic vincendum aut moriendum, milites, est, ubi primum hosti occurristis. Demosth. Lept. §. 83: ὑπὲρ ὧν ἐκεῖνος (Χαβρίας) ᾤετο dɛīv åлodvýσzeiv ý vizặv. Antithesis autem, quam quisque per se facillime sentit neque fortasse explicatione eget, haec est: «cum ego mercator saepe multas per horas, interdum per integros dies, anxie conflictari debeam cum procellis, diuturno mortis periculo ex Quid enim?] quasi sequeretur «contra dices, obiicies?» Est ex sermone quotidiano, ut tí yág; πῶς γὰρ οὔ; Apud Ciceronem semper sequitur altera interrogatio. De Finn. 2, 22, 72: Quid enim? fortemne possumus dicere eundem illum | Torquatum? Ibid. c. 28, 93: Quid enim? summus dolor plures dies manere non potest? Sic h. 1. dicere licebat: Quid enim? (quidni?) Nonne concurritur cet.? Cfr. Hand Turs. II. p. 386. (Was ist's denn?) - horae Momento] «puncto temporis.» SCHOL. Epp. 2, 2, 172: puncto-mobilis horae. Liv. 5, 7: horae momento simul aggerem ac vineas incendium hausit. Id. 9, 46: mo- | positus. »> - Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat. Ille datis vadibus qui rure extractus in urbem est, Cetera de genere hoc adeo sunt multa loquacem 40. cantu sex Pottierii. 12. cantat Bd, laudat p. | 40 «fortiter ac praefracte contendit »> ; ut Sat. 2, 3, 430: Insanum te omnes pueri clamentque puellae. Epp. 2, Alii non prorsus necessario hoc pro dypoxías signo habent, ut est sane μεγάλῃ τῇ φωνῇ λαλεῖν apud Theophr. Char. 4, 4. Plaut. Most. 4, 4, 6: Quid tibi, malum, hic ante aedes clamitatio est? An ruri censes te esse? - Abi rus. (Memorabilis est lectio Cod. antiquiss. B: cantat; dictum hoc esset, ut apud Graecos saepe usurpatur vμveiv, verum ortum puto ex v. cantum.) 9-12. iuris legumque peritus] Non legibus dumtaxat ius continetur, sed etiam senatus consultis, edictis magistratuum, responsis prudentum.-1, 80: clament periisse pudorem. consultor] qui, litem adversus quempiam agens, iureconsultum, virum aliquem primarium civitatis, in atrio domus suae in solio sedentem, primo mane adit, ut sibi de iure respondeat actionumque formulas praescribat. In gallicinii tempore ridicula hyperbole inest, ut in illis Cic. pro Muren. 9, 22: Vigilas tu (Sulpici) de nocte, ut tuis consultoribus respondeas; ille (L. Lucullus), ut eo, quo intendit, mature cum exercitu perveniat. Te gallorum, illum buccinarum cantus exsuscitat. Cfr. Epp. 2, 4, 403: Romae dulce diu fuit et sollemne reclusa Mane domo vigilare, clienti promere iura. Ovid. Am. 4, 43, 49: Atque eadem (Aurora) sponsum consulti ante atria mittis cet. vadibus] Vas in re iudiciali proprie appellatus est is, qui pro altero vadimonium promittebat (Varro L. L. 6, 74.), id est, qui apud praetorem spondebat reum in iudicium sisti. Rusticanus igitur Romanus, invitus quidem, sed ne vadimonio deserto litem amitteret, in Urbem se conferre coactus, eius incolas alta voce vel ideo felices praedicat, quod praeter multa alia vitae gaudia longe commodius negotiis forensibus operam navare possint, ipse cum propterea tantum temporis perdat. clamat] | 43-49. Cetera de genere hoc] Transitus est Lucretianus 4, 590: Cetera de genere hoc monstra ac portenta loquuntur. 5, 38. In prosa or. quae sunt huius generis. Cic. Tusc. 4, 7, 16: et si quae sunt de genere codem. Delassare] Rarius hoc verbum dupliciter interpolatum est: Ut lassare queant Io. Sarisb. de Nugis Cur. 4, 43. fortasse memoriter; Lassare ut valeant Ed. Ascens. Praeterea post adeo sunt multa necessario requiri putabant ul; sed quod Horatius scripsit quotidianum sermonem egregie refert. Fabium] «Fuit Fabius (Maximus PORPH.) eques Romanus Narbonensis, qui aliquot libros pertinentes ad Stoicam philosophiam conscripsit. Hic autem Fabius Pompeianas partes secutus est et cum Horatio de disciplinis saepe contendit.» ACR. Spohn intellexit de eo, quem M. Fabium |
