TRACTATUS

DE

LEGIBUS. :

QUÆSTIO I.

DE LEGE IN GENERALI.

N. 1. DE DEFINITIONE LEGIS.

S. Thom. quæst. 90. art. 10.

I. Variæ legis acceptiones. II. Definitio legis. III. Ordinatio rationis IV. Stabilis. V. Obligationem inducens VI. Ad bonum commune.

I. LEX etymologicè derivatur, juxta aliquos à "legen"do," juxta alios ab "eligendo," et juxta S. Th. à "ligando."

Variæ sunt legis acceptiones; primò sumitur pro instinctu aut inclinatione, ut ad Rom. cap. 7. V. 23. "Video "aliam legem in membris," &c.

2o. Pro conditione adjecta alicui contractui; et ita dici solet: "Eâ lege, ut hoc facias," &c.

3o. Pro quacumque regula quidquam præscribente, sive bonum, sive malum: hinc Isaïæ cap. 10. V. 1. dicitur: Væ qui condunt leges iniquas."

4o. Pro libro legem continente, ut Lucæ cap. 10. V. 26. "In lege quid scriptum est ?" vel etiam pro ipsa re, quam lex præscribit, ut Joan. cap. 7. V. 19. "Nemo ex vobis "facit legem."

Quid est lex propriè dicta?

II. R. Est stabilis ordinatio rationis, obligationem inducens ad bonum commune, ab eo, qui curam communitatis habet, promulgata.

III. Dicitur "Ordinatio rationis;" quia lex juxta S. Thom. et communem Scholasticorum sententiam essentiali

ter est aliquid rationis, sive actus intellectûs, præsupponens tamen quoad leges positivas actum voluntatis. Ratio est, quòd lex naturalis obliget independenter ab omni actu. Deinde ratio legis videtur plenè consistere in eo, quòd sit regula, mensura ac dictamen agendi vel omittendi ; atqui hæc essentialiter ad rationem seu intellectum pertinent: ergo, &c. Obj. Lex in Scripturis vocatur voluntas, ut Psalm. 142. V. 10. "Doce me facere voluntatem tuam :" ergo, &c.

R. Nego conseq. ratio est, Scripturam ideo hoc tantum dicere, quia legem semper comitatur actus voluntatis Legislatoris volentis legem suam observari.

Deinde lex positiva necessariò præsupponit actum voluntatis: quia ratio in positivis non necessariò judicat vel ordinat; sicque requiritur actus voluntatis, quâ Legislator velit obligare subditos ad sequendam regulam, quam proponit.

Aliud est de illis, quæ sunt juris naturæ : quia in illis ratio necessariò judicat et ordinat, cùm materia sit necessaria, sicque obligatio sponte ex ipso judicio ac materia exoritur.

IV. Additur "Stabilis," hoc est perpetua seu illimitata quoad tempus: quia regulariter lex non expirat morte Legislatoris, neque respicit solùm præsentes, sed etiam futuros. V. "Obligationem inducens ;" ut distinguatur à consilio, quod per se non adfert obligationem.

VI. "Ad bonum commune ;" quia bonum commune est finis legis, ut dicetur Num. sequenti.

"Ab eo qui curam communitatis habet," id est, à superiore politico seu habente politicam potestatem jurisdictionis, de qua Num. 3.

"Promulgata," seu insinuata iis, à quibus servari debet : nisi enim lex innotescat, non potest dirigere, nec obligare subditos.

N. 2. DE FINE, AD QUEM LEX ORDINARI

DEBET.

S. Thom. art. 2.

I. Lex dirigi debet ad communitatem perfectam, II. Et ad bonum commune. III. In quo illud bonum consistat. IV. An debet intendi bonum commune.

I. PRÆNOTANDUM ex S. Thoma quæst. 90. art. 3. ad 3. ad veram legis rationem requiri, ut dirigatur ad communitatem perfectam, per quam intelligitur multitudo. hominum inter se conjunctorum, in qua is qui præest,

jurisdictionem habet politicam; quales sunt Ecclesia, Regnum, Civitas, &c. et hâc ratione lex differt à præcepto, quod uni aut alteri homini imponi potest.

Ad quem finem lex ordinari debet ?

II. R, Cum S. Thom. art. 2. in "Corp." lex, ut sit justa et vera, debet ordinari ad bonum communitatis tanquam ad finem ; quia ex prænotatis lex est regula communis dirigens omnes aut saltem majorem partem communitatis: ergo finis debet esse commune bonum: neque aliter potestas legislativa concessa censetur: hinc dicitur can. 2. distinct. 4. "Erit lex...nullo privato commodo, sed pro commu“ni civium utilitate conscripta." Itaque lex, quæ unicè spectat bonum privatum Legislatoris alteriusve particularis, prorsus injusta et nulla est.

Obj. I. Inferes: ergo injustæ sunt leges concedentes privatis quibusdam privilegia, ut pupillis, minorennibus, clericis, opificiis, &c. quia respiciunt bonum quorumdam particularium.

R. Negando sequelam: quia leges illæ mediatè et ultimatè ordinantur ad bonum commune: exigit enim bonum commune, ut personæ miserabiles defendantur contra fraudes et deceptiones, ut opificia cum damno Reipublicæ non intereant, ut clerici, quos non decet negotiis temporalibus implicari, competenter sustententur, eorum merita compensentur, et ipsi ad perseverandum animentur.

Obj. II Saltem leges de solvendis tributis non sunt ad bonum commune ergo, &c.

R. Neg. antec. nam tributa imponuntur, ut Reges suam dignitatem, authoritatem et potentiam conservent, beila gerant, subditos defendant, &c. quæ omnia ad bonum commune regni conducunt.

Obj. III. Deus concessit Regi ferre legem ad privatum suum commodum, 1. Reg. cap. 8. V. 11. ubi dicitur : "Hoc erit jus Regis...filios vestros tollet et ponet in "curribus suis, &c."

R. Ibi non agitur de jure vero et legitimo; sed de jure usurpato, quod Reges aliquando injustè usurparent: ut patet exemplo Achab et Jezabel, quos Deus 3. Reg. cap. 21. graviter punivit ob usurpatam vineam Naboth.

Quodnam est illud bonum commune?

III. R. Salus et conservatio communitatis, exercitium Virtutum et Religionis Christianæ, pax, tranquillitas, virtus et prosperitas subditorum, libertas ab hostibus, &c. sive, ut

breviter S. Th. ait quæst. 95. art. 3. in "Corp.” ex Isidoro: "Ut Lex Religioni congruat, disciplinæ conveniat, et saluti, seu publicæ utilitati proficiat."

An requiritur, ut Legislator intendat bonum commune, dum condit legem?

V. R. Ut Legislator licitè procedat, debet legem ad bonum commune dirigere, et peccaret, si eam ex odio, aut alio pravo fine ferret: verùm ut lex sit valida, adeoque obliget, satis est, si ex seipsa sive ex natura sua tendat ad bonum commune.

Justitia legis exigit, ut onera distribuantur respectu habito ad subditos, qui illa ferre debent, adeoque minùs graventur, qui minorem habent facultatem.

Si tamen lex sit toti regno utilis, non ideo desinet obligare, quòd alicui Provinciæ, civitati aut privato sit nociva, aut multùm onerosa; quia pars subditur toti bono communi.

N. 3. DE POTESTATE FERENDI LEGEM.

S. Thom. quæst. 90. art. 3.

I. Nonnisi in subditos. II. Propositiones damnata III. Potestas illa habetur vel a Deo, vel a natura, vel ex pacto aut concessione aliorum. IV. Conditiones veræ legis. V. Differentia legis et præcepti.

QUIS habet potestatem ferendi legem ?

R. Potestas legislativa competit communitati vel illi, qui curam illius habet, seu illi præ est jurisdictione politicâ. Hinc Respublica, Reges, Magistratus, Civitates, &c. condunt leges civiles: Pontifex, Concilium, Episcopi, &c. leges Ecclesiasticas.

In quos fieri potest lex ?

I. R. Nonnisi in politicè aliquo modo subditos, sive subditi sint ratione loci, sive ratione alterius conditionis : unde Reges férunt tantum leges pro Regno suo, Papa pro Ecclesia, Episcopi pro Diœcesi. Verùm de his latiùs, ubi de lege humana.

II. Potestas ferendi leges non cessat in superiore per peccatum mortale, uti constat ex propositione 13. Joannis Wiclef damnata in concilio Constantiensi : "Nullus "Dominus civilis, nullus est Prælatus, nullus est Episcopus, "dum est in peccato mortali:" Item ex propositione 12. Joannis Hus: "Nemo Christi vel Petri, nisi sequatur 66 eum in moribus."

Undenam quis obtinet potestatem ferendi leges aut præ- ́ ̧ cepta ?

III. R. Aliquando immediatè ab ipso Deo : ita eam habet Summus Pontifex et habuerunt Saül et David.

2°. Quandoque habetur ex jure naturæ: sic eam habent parentes in filios.

3o. Aliquando habetur ex pacto, conventione, aut ex concessione aliorum, item ex jure gentium, ex constitutione legum, aut simili titulo: sic Reges à communitate eam habere solent.

IV. Ex dictis collige, conditiones legis legitimæ esse: primò ut detur subditis ab habente potestatem politicam. 2°. Ut sit stabilis, seu feratur indefinitè quoad tempus. 3o. Ut tendat ad bonum commune.

4°. Ut detur communitati proportione servatâ.

V. Hinc colligitur differentia legis à præcepto strictè dicto quamvis enim præceptum latè sumptum sæpe cum lege confundatur, strictè tamen à lege distinguitur.

1°. Quòd præceptum possit dari à potestate privata œconomica, v. g. patriâ aut herili.

2°. Quòd possit imponi alicui particulari.

3°. Quòd possit tendere unicè ad bonum privatum mandantis aut mandatarii,

4°. Quòd non debeat esse stabile, sed dari possit pro uno aut altero die; et regulariter expiret morte mandantis.

Conclude, mandatum datum Adamo de non edendo fructu vetito, habuisse veram rationem legis; quia non fuit datum Adamo, ut personæ privatæ, sed ut capiti morali totius generis humani: è converso mandatum datum Abrahamo de immolando filio, fuit simplex præceptum.

N. 4. DE PROMULGATIONE LEGIS.

S. Thom. quæst 90. art. 4.

I. Promulgatio II. Est necessaria ut obliget. III. An sit de essentia legis. IV. Promulgatio legis æternæ, V. Et positiva.

QUID est promulgatio legis?

I. R. Est publica legis denuntiatio, facta communitati per Legislatorem, vel ejus præconem.

An lex debet promulgari, ut obliget?

II. R. Affirmativè: quia lex est regula actuum humanorum, quæ non dirigit, nisi applicetur: applicatur autem