N. 62. DE CESSATIONE LEGIS PER CESSATIONEM FINIS.

I. Finis legis. II. Quandonam cesset. III. Et quomodo. IV. Si cesset totalis et in universali, cessat lex. V. Secùs, si tantùm cesset partialis. VI. Neque si cesset totalis in particulari negativè tantùm. VII. Dum cessat contrariè, etsi in particulari tantùm cessat lex. VIII. Quæ leges hoc modo cessant.

I. PRÆNOTANDUM, hic non agi de fine legis extrinseco; certum namque est, propter illius cessationem non cessare legem, sed agitur de fine legis intrinseco, seu potiùs de motivo formali proximo, ob quod lex lata est; ita ut per finem legis hic intelligatur bonum illud, quod lex respicit ex fine intrinseco seu motivo formali proximo.

Quandonam dicitur cessare finis legis?

II. R. Quando finis sive bonum illud jam obtentum est, vel quando id obtineri non potest; sic si preces præcipiantur pro sanitate Regis, cessat finis legis, si Rex convaluerit, aut mortuus sit.

III. Porro finis legis cessare potest "contrariè" vel "negativè " tantùm : et tandem cessare potest finis “adæquatus" seu totalis vel "partialis " tantùm, et tandem cessare potest in "universali" vel in "particulari" tantùm.

66

Cessat in "universali," quando cessat respectu totius communitatis, vel respectu majoris vel principalioris partis: si tantùm cesset respectu unius vel paucorum de communitate, dicitur cessare in particulari.

66

Cessat "negative" seu "contradictoriè," cùm observatio non est ampliùs utilis ad finem, ob quem lex lata est; con"trariè" verò, dum observatio legis noxia est et damnosa. Cessat "adæquatè," dum cessat quoad omnem finem: "inadæquatè," dum non cessat quoad omnem finem. An cessante fine cessat lex?

IV. R. 1o. Cessante fine legis totali seu adæquato in universali, sive ille cessat contrariè, sive negativè tantùm, cessat ipsa lex etiam in universali: ratio est, quòd lex tum fiat inutilis communitati saltem respectivè ad id, quod intendebat: sic cessante morbo Regis, cessant preces pro sanitate ejus indicta: sic etiam per Christi mortem cessavit lex vetus, quia in illo tanquam in figurato impleta est, juxta illud ad Rom. cap. 10. V. 4. "Finis legis Christus.”

V. Si cesset finis legis partialis, sive in universali cesset sive in particulari, modò maneat alius finis legis sufficiens, lex nec in universali, nec in particulari cessabit. Sic non cessat lex Baptismi, licèt adultus jam foret justificatus : pariter si, v. g. jejunium sit indictum ad obtinendum finem belli et aeris serenitatem, perseverabit adhuc jejunium durante bello, licèt aeris serenitas jam sit obtenta.

VI. Quinimò, licèt cessaret finis totalis in particulari "negativè," non ideo cessaret lex, nequidem respectu illius particularis, pro quo finis cessat negativè: ratio est, quia inter membra communitatis debet esse conformitas morum et stabilitatis legum.

Deinde leges non feruntur de aliquo opere præcisè, quia in hac vel illa persona illud opus conducit de facto ad bonum commune; sed quia natum est conducere, et ut plurimùm conducit ad bonum commune. Adde, quod alias sequerentur varia incommoda, cùm unusquisque facilè sibi persuaderet, finem legis respectu suî non obtinere. Vide Num. 35.

In re non differunt Herincx, Billuart, et alii quidam volentes, quòd, dum finis legis cessat tantùm neg. in particulari, revera nunquam cessat totalis finis legis; quia semper manet iste finis, ut sit conformitas inter membra communitatis.

Exempla obvia sunt: sic lex jejunii non cessat respectu illius, qui est sufficienter maceratus: prohibitio librorum hæreticorum non cessat respectu illius, pro quo non est periculum perversionis: impedimentum clandestinitatis non cessat respectu illius, qui procedit sine fraude.

Obj. Cessante fine legis totali in universali negativè, cessat lex in universali: ergo cessante fine totali in particulari negativè, etiam cessabit lex in particulari.

R. Neg. conseq. disparitas data est, scilicet quòd maneat ratio uniformitatis, dum finis legis cessat tantùm in particulari, nulla verò ratio maneat dum cessat in universali.

Aliud est de præcepto alicui particulari dato, quod in simili casu cessare potest; uti et lex innixa falsæ præsump

tioni ex dictis Num. 35.

Obj. II. Cessat lex correptionis fraternæ in particulari, dum finis emendationis cessat in particulari: ergo, &c.

R. Neg. suppos. nam talis casus non comprehenditur sub lege correptionis fraternæ, quæ tantùm obligat, dum est spes emendationis.

VII. Cessante fine legis "contrariè," etiamsi in particulari tantùm, cessat ipsa lex: ita si prægnans jejunando

noceret fœtui, cessat finis legis jejunii respectu ipsius contrariè, et proinde legem illam servare non tenetur.

Itaque duo sunt casus, in quibus cessante fine cessat lex, scilicet 1°. Ubi finis legis cessat adæquatè in universali, et tunc lex etiam in universali cessat: 2°. Dum finis legis cessat in particulari contrariè, ipsa lex consequenter etiam in particulari cessat.

An lex jejunii cessat contrariè respectu illius, cui comestio piscium non servit ad macerationem, sed est majus libidinis incentivum ?

R. Neg. non enim, inquit Steyaert, lex illa jubet comedere pisces: et qui tum infirmus est, olus manducet: quod si non possit, dispensationi locus erit.

Quænam leges possunt cessante fine cessare?

VIII. R. Lex positiva vetus cessavit priori modo, leges humanæ cessare possunt utroque modo: lex naturæ neutro modo cessare potest, cùm ejus finis sit necessarius.

N. 63: DE DISPENSATIONE IN LEGIBUS.

S. Thom. quæst. 97. art. 4.

I. Dispensatio II. Differt ab epikeia. III. Abrogatione. IV. Item à licentia. V. In quibus legibus detur.

QUID est dispensatio?

I. R. Est relaxatio legis in casu particulari per authoritatem superioris, manentibus materiâ et lege non mutatis in communi.

II. Notandum 1°. dispensationem supponere obligationem, ad quam tollendam requiritur authoritas Superioris, quod locum non habet in epikeia.

III. 2°. Per dispensationem nihil minui de lege in communi; quia casus dispensatus vi legis adhuc obtinet pro reliquis subditis, vel, si pro hac vice dispensatum sit pro tota communitate, pro omnibus adhuc obtinet in futurum : quod non fit in abrogatione, derogatione aut irritatione legis.

IV. Dispensatio non est propriè dicta licentia; hæc enim legem non relaxat, sed adfert conditionem, quâ positâ, lex nunquam obligavit.

In quibus legibus datur dispensatio?

R. 1o. Non datur in lege æterna et naturali ex dictis Num. 16.

V. 2°. Quoad legem positivam divinam, dicit S. Thom. art. cit. ad 3. quòd in præceptis divinis nullus possit dis

pensare, nisi Deus, vel is, cui ipse specialiter committeret: verùm dispensatio illa non præsumitur, nisi miraculis, aut aliâ viâ non minùs efficaci probetur, ut dicit Innocent III. cap. 12. "de Hæreticis " lib. 5. Decret. tit. 7.

66

Quòd Ecclesia potestatem habeat relaxandi vota et juramenta, probatur ex generali concessione Christi Matth. сар. 16. Quodcumque solveris super terram," &c. accedit perpetua praxis Ecclesiæ. Non est tamen propriè dicta dispensatio, sed mutatur materia, quatenùs Deus per Superiores Ecclesiæ renuntiat juri suo, sicque spontè cessat obligatio.

3. In lege humana propriè locum habet dispensatio propter variationem casuum et circumstantiarum, quæ Legislator prævidere non potest.

Quænam requiruntur ad legitimam dispensationem ?

R. Hæc tria, authoritas dispensantis, voluntas dispensandi manifestata, et justa dispensandi causa.

N. 64. QUISNAM POSSIT IN LEGE DISPENSARE?

I. Potestas dispensandi est ordinaria II. Vel delegata. III. Pontifex dispensat in omnibus, quæ sunt juris Ecclesiastici. IV. Episcopus in legibus Synodi Dic cesana. V. Etiam provincialis. VI. Et cum seipso.

I. PRÆNOTANDUM, authoritatem dispensandi esse duplicem, ordinariam nempe et delegatam.

Ordinaria est, quæ alicui competit ratione officii vel muneris: talem habet Legislator respectu suæ legis, item ejus successor; quia lex ab eorum voluntate pendet. Similiter qui superior est in jurisdictione legislativa, dispensat in lege inferioris vel subalternati Legislatoris: ratio est, quia potestas universalior eminenter continet omnem potestatem inferiorem.

II. Potestas delegata est, quæ alicui competit ex concessione habentis ordinariam prout in hac Patria dispensationes Romanæ in impedimentis matrimonii committi solent Officiali Episcopi.

Ex his deduces sequentia.

III. 1o. Summus Pontifex, cùm sit superior universalis Ecclesiæ, dispensat in omnibus legibus, quæ sunt juris Ecclesiastici; adeoque in legibus suorum prædecessorum Episcoporum, Conciliorum omnium etiam generalium, idque independenter an Pontifex sit supra Concilium; quia equidem juxta omnes est Caput Ecclesiæ, Custos Cauonum, et dispensatur totius economiæ Ecclesiasticæ.

Dictum est, Pontificem posse dispensare in omnibus, quæ sunt juris Ecclesiastici; nam in illis, quæ sunt fidei vel morum, dispensare non potest, cùm illa sint Juris Divini.

IV. Episcopus Jure ordinario dispensat in legibus Synodi Diocesanæ, etiam à Pontifice approbatæ, ait Steyaert: sed Diocesanam Synodum non solere à Pontifice approbari, tradit Bened. XIV. lib. 13. "de Synodo Diœces." cap. 3. Num. 6 et 7.

V. Episcopus etiam pro sua Diocesi dispensat in legibus Concilii Provincialis, idque ex usu et voluntate ipsius Concilii; quamvis eas abrogare non possit, ut dictum est Num. 58.

Si tamen Synodus Provincialis confirmata foret à Pontifice "in forma specifica," seu in confirmatione essentiali, de qua dictum est Num. mox citato; tunc Episcopus dispensare non posset, ut vult Benedict. XIV. lib. cit. cap. 5. n. 11. ex Fagnano: oppositum tamen videtur verisimilius nam Pontifex Synodum approbando simul approbare videtur potestatem dispensandi, quam Synodus Episcopis tribuit.

;

Ordinarius loci, v. g. Episcopus, dispensat etiam in legibus communibus cum vagis in Diœcesi sua existentibus, item cum peregrinis; plerique tamen sustinent, eum cum peregrinis dispensare non posse in votis, juramentis aut aliis impedimentis singularibus; quia hoc nihil confert ad bonum territorii, et dispensationes illæ obreptioni vel subreptioni facilè sunt obnoxiæ: aliud est de vagis, cùm illi nullibi domicilium habeant.

Potestas dispensandi censetur favorabilis, adeoque largæ interpretationis: ast dispensatio, quæ datur privatis, censetur odiosa, unde in dubio est restringenda.

VI. Qui potest dispensare in lege propria vel in lege aliena cum sibi subditis, potest in eisdem legibus dispensare cum seipso; cùm sit pars ejusdem communitatis, nec deterioris conditionis, quam subditi. Vide S. Thom. 2. 2. quæst. 185. art. 8. in "Corp."

Inferior non potest dispensare in lege Superioris, nisi ex potestate à Superiore accepta explicitè vel implicitè: et sic Episcopus non potest dispensare in legibus Summi Pontificis vei Concilii generalis, aut Ecclesiæ universalis, nisi id concedat Pontifex, Concilia vel Canones, legitima consuetudo, &c.