N. 65. DE CASIBUS, IN QUIBUS EPISCOPUS DISPENSAT IN LEGE VEL JURE PONTIFICIO.

I. Episcopus dispensat in legibus pontificiis. II. Dum Papa expressè id concedit, III. Vel à jure tribuitur, IV. Vel consuetudo obtinet, V. Aut materia sit levis aut frequenter occurrens. VI. In casu necessitatis. VII. Item juxta plerosque in dubio. VIII. An in iis aliquid possint Pastores.

QUANDONAM Episcopus potest dispensare in legibus pontificiis aut universalis Ecclesiæ ?

I. R. Id potest in his casibus:

II. 1o. Quando Pontifex illud expressè concedit: et sic solent Episcopis Belgii et Germaniæ dari quædam facultates singulis quinquenniis renovandæ, quæ referuntur in Tractatu "de Pœnit." Num. 232.

III. 2o. Quando illud à jure tribuitur, sicut à Tridentino Sess. 24. cap. 6. "de reform." conceditur Episcopis, ut possint dispensare in irregularitatibus et suspensionibus ex delicto occulto provenientibus, excepto casu homicidii voluntarii, et exceptis aliis deductis ad forum contentiosum.

Etiam Episcopus, ut docent Suarez, Sylvius, Pontius, Reiffenstuel, Collet, &c. potest dispensare, quando lex aut Canon generaliter dicit, posse fieri dispensationem non expressâ personâ ratio est, quòd id frustra diceretur, si intelligi deberet de potestate pontificia, cùm ipse certè dispensare possit: ergo deferri debet ad Episcopos. Hac ratione dispensat Episcopus in votis Pontifici specialiter non

reservatis.

Id tamen suas patitur exceptiones: et ita Episcopus dispensare non potest, quando ex contextu verborum, stylo curiæ vel consuetudine aliud apparet, ut fit in Conc. Trid. Sess. 24. cap. 5. "de Reform." ubi quamvis Concilium generatim concedat facultatem dispensandi in impedimentis matrimonii, quando hoc bonâ fide et adhibitis solemnitatibus contractum fuerit, hoc tamen solum Pontificem, non Episcopos concernit.

IV. 3°. Dispensant Episcopi, quando consuetudo legitima id obtinuit, et hâc ratione Episcopi Belgii dispensant in pluribus quàm alii.

V. 4°. Episcopi dispensare solent in legibus Ecclesiæ quoad materias leves aut frequenter occurrentes; nimis enim onerosum foret, in levibus et frequenter occurrentibus

recurrere ad superiorem: sic Episcopi dispensant in observatione jejunii, Festorum, &c.

VI. 5. Dispensant Episcopi in casu necessitatis, quæ non patitur moram recurrendi Romam vel ad alium authorisatum: hinc dispensat Episcopus quandoque in impedimentis matrimonii, ut dicitur in Tract. "de Matrimonio" Num. 122.

VII. Plerique etiam, ut Sylvius, Layman, Neesen, Reiffenstuel et Fagnanus in cap. VENIENS "de filiis pres"byterorum," volunt, Episcopum posse dispensare in casibus, in quibus dubium est, an dispensatio sit necessaria ; potest, inquiunt, tunc dispensare ad cautelam : sed Steyaert, quem sequuntur Pauwels et Daelman, hanc conclusionem, ut dubiam tractat: formaliter tamen resolvit, praxim ex consuetudine nota Pontifici excusari posse.

Notant interim Pyrrhus, Corrardus et Sanchez nullibi reperiri, Episcopum eatenùs posse dispensare in casu dubio impedimenti dirimentis matrimonium.

An hæ facultates Episcoporum sunt ordinariæ, an delegatæ tantùm?

R. Juxta Suarez et Reiffenstuel potestas Episcoporum dispensandi quinque posterioribus casibus est ordinaria; quia dicta potestas competit Episcopis ratione sui muneris et officii pastoralis, estque perpetua; unde et eam aliis possunt delegare.

Inferunt, dictam potestatem etiam competere Capitulo "sede vacante:" quia Capitulum "sede vacante" omnia ea exercere potest, quæ jure communi pertinent ad ordinariam Episcopi jurisdictionem, nisi quæ speciatim jure prohibentur.

An pastores vel alii directores animarum, non habentes jurisdictionem Episcopalem, possunt dispensare in legibus Ecclesiæ ?

VIII. R. Neg. aliquid tamen obtinet in Parochiis, præsertim ruralibus, ubi Pastores de consensu Episcopi solent dispensare circa frequentiores casus præceptorum jejunii et festorum; in civitate verò, ubi moratur Episcopus, solet pro esu ciborum vetitorum diebus jejunii recurri ad Episcopum, et pro laboribus servilibus exercendis diebus festis ad Officialem.

Attamen pro dispensatione in jejunio quadragesimali, ut toti Diœcesi liceat esus carnium, recurri debet ad Epis copum, et aliquando ad Sedem Apostolicam cum expositione rationum in locis, ubi Episcopus dispensandi non habet facultatem.

N. 66. DE JUSTA CAUSA DISPENSATIONIS.

I. Justa causa II. Moraliter expendenda. III. Dispensatio debet dirigi ad bonum commune.

QUID intelligitur per justam causam vel sufficientem rationem dispensandi ?

I. R. Necessitas aliqua, utilitas vel pietas rationabiliter movens ad dispensandum. Vide Trid. Sess. 25. cap. 18. "de Reformatione."

Quanta debet esse illa necessitas, utilitas vel pietas, ut dispensetur?

II. R. Quantitas illa determinari non potest; sed moraliter est consideranda, attentis circumstantiis legis, personarum, temporis, &c.

Constat, necessitatem tantam esse non debere, ut obligatio legis per se cesset vel tollatur; quia tunc dispensatione opus non est, sed tantùm declaratione vel interpretatione.

Ab alia parte, licèt adsit justa causa certò sufficiens ad dispensandum, non tamen ideo adest causa sufficiens ad agendum contra legem propriâ authoritate; sed ut licitè procedatur, necesse est, ut præcedat dispensatio Superioris, per quam lex relaxetur: et in hoc etiam dispensatio differt ab epikeia et præsumptione licentiæ.

Nota bene, quòd aliquando jus aut lex ad valorem actûs requirat consensum Superioris actualem et explicitum, ita ut tali casu insufficiens et inefficax sit omnis epikeia et præsumptio licentiæ; v. g. ad assistendum matrimonio duorum alterius Parochiæ, pro jurisdictione audiendi con fessiones, &c.

III. Monet S. Thom. quæst. 97. art. 4. ad 1. ut dispensatio non fiat in præjudicium boni communis, sed ex intentione, ut ad bonum commune proficiat, et ex alia parte compensetur communi saluti, quod per dispensationem ei subtrahitur. Vide Pauwels "de dispensatione Legum" Num. 46.

Mandat Concil. Trident. Sess. 25. cap. 18. "de Refor"matione," ut dispensatio præstetur gratis, et aliter facta subreptitia censeatur. Ibi tamen non prohibetur, quominus expensæ solvantur, et quædam compensatio seu eleëmosyna, aut etiam mulcta injungatur.

Inferior verò non potest irritam facere legem sui Superioris, utì nec abrogare aut ei directè derogare: et sic Episcopus non potest derogare legibus juris canonici.

Hactenus dicta proponuntur in hoc exemplo: Magistratus prohibet incedere vesperi sine lumine sub pœna unius aurei: si revocet prohibitionem, erit abrogatio legis; si revocet solam pœnam, erit derogatio: et si Rex tollat illam prohibitionem, erit irritatio seu abolitio legis.

In quibus legis datur abrogatio, derogatio, aut irritatio? R. In lege æterna et naturali nulla ex tribus datur; quia lex illa est necessaria et immutabilis.

In lege positiva divina non datur irritatio; quia non datur Deo superior; potest tamen admitti abrogatio, quatenùs lex vetus per Christum finem accepit et abrogata est.

Lex humana per abrogationem et irritationem cessat tota et in universali; per derogationem verò cessat pars aliqua legis, etiam in universali.

N. 59. DE CONSUETUDINE CIRCA LEGEM.

S. Thom. quæst. 97. art. 3.

I. Consuetudo II. Differt à non usu legis. III. Cessat lex per consuetudinem dupliciter. IV. Nempe vid conniventiæ.

QUID est consuetudo contra legem?

I. R. Consuetudo contra legem negativam, est frequentatio actuum humanorum ejusdem rationis contra legem continuata à communitate in casibus legis observandæ.

Consuetudo contra legem affirmativam, est omissio actuum humanorum ejusdem rationis, contra legem continuata, in casibus legis observandæ ; vocatur etiam desuetudo.

II. Ab his differt merus 66 non usus" legis, qui est negatio simplex actuum legis, eò quòd non occurrat casus legis observandae: sic dum lex præcipit, ut accipientes. beneficium præstent juramentum juxta formularium Alexandrinum, si intra 10 annos nullus Beneficium accipiat, et sic illud juramentum non frequentetur, erit merus non usus legis, qui etiamsi longissimo tempore continuatus, nil mutat circa legem.

An et quomodo cessat lex per consuetudinem legi contrariam?

rando peccato alterius: peccat etiam eâ utendo, etiamsi valida sit; quia agit contra jus naturæ dictans, ne unum membrum sine causa sit difforme alteri ejusdem communitatis.

Poterit tamen subditus sæpius excusari, vel quia petit bonâ fide existimans se justam habere causam ; vel etsi dubitet, se tamen, et rationes in petendo allegatas, subjicit éxamini et judicio Superioris.

Notat Steyaert è contrario fieri posse, ut peccet petens, et non dispensans; quia ipsa improbitas petentis et periculum ne rejectus pejus agat, potest esse justa causa dispensandi, ut sic evitetur majus malum.

Quid judicandum de validitate dispensationis sine causa? R. Dum inferior dispensat in lege sui Superioris sine justa causa, dispensatio illa est invalida, ex qualicumque potestate dispensaverit, sive ordinariâ, sive delegatâ: ratio est, quia Superior non censetur inferiori concedere potestatem dispensandi sine causa, cùm illam sine peccato concedere non possit.

f

Hinc sequitur, Episcopum sine justa causa dispensantem in legibus Ecclesiæ aut Pontificis, invalidè dispensare: similiter Pontificem invalidè dispensare in votis et juramen. tis, dum non adest justa causa.

2°. Superior verisimiliùs dispensat validè, quamvis illicitè in lege sua, prædecessoris et inferioris sine justa causa, dum insufficientiam causæ novit; quia lex non tantùm in fieri, sed etiam in conservari dependet à voluntate Legislatoris: ergo, sicut eam sine causa validè potest abrogare, ita etiam validè poterit aliquem à legis vinculo sine causa eximere sic Papa validè sine justa causa dispensaret in legibus à se vel à Prædecessoribus suis latis.

Quoad pœnas magis certum est, v. g. Pontificem sine justa causa validè absolvere à Censuris, Irregularitatibus, &c.

Obj. I. Lex lata sine causa rationali et utili bono communi est nulla: ergo dispensatio sine causa rationabili et utili etiam nulla est.

R. Neg. conseq. Disparitas est, quòd valida legis cessatio non requirat utilitatem boni communis, sicut institutio legis, ad quam necessaria est voluntas Legislatoris et utilitas boni communis; quorum unum si deficiat, lex cessat.

Obj. II. Potestas dispensandi non est data in destructionem, sed in ædificationem: ergo non potest sine causa dispensare; quia sic dispensans utitur suâ potestate ad destructionem.