Obrázky na stránke
PDF
ePub

LIII, 8) ?

pondeat veritatem esse majorem ? ab illa enim natum esse, sed nasci. Compatere mecum, obsecro, vera sunt quæcumque vera sunt. Non autem ita est in his angustiis humanæ cogitationis et linguæ, et in Deo. Namn Filium majorem Patre utique non di- pariter confugiamus ad Spiritum Dei per prophetam cimus; et tamen Filius dicitur esse veritas : Ego dicentem : Generationem ejus quis enarrabit (Isai. sum, inquit, via, et veritas, et vita (Joan.xiv, 6). De Patre autem tantummodo vos vultis intelligi quod 25. Hoc unum peto interim ut diligenter exquiras, ait, Ut cognoscant te unum verum Deum, et quem utrum alicubi divina Scriptura de diversis substanmisisti Jesum Christum (Id. xvii); ubi nos subaudi- tiis dixerit quod unum sint. Si enim non invenitur mus etiam Jesum Christum verum Deum, ut haec si dictum, nisi de iis rebus quas constat esse unius sententia : Te et quem misisti Jesum Christum co- ejusdemque substantiæ ; quid opus est ut rebellegnoscant unum verum Deum ; ne illa consequatur mus adversus veram etcatholicam fidem ? Si autem absurditas, ut si propterea non est verus Deus Jesus inveneris alicubi hoc scriptum etiam de diversis subChristus, quia dictum est Patri, te unum verum stantiis ; tunc aliud cogar inquirere, unde ostenDeum ; propterea non sit Dominus Pater, quia dic- dam recte ouovolov dictum Patrem et Filium. Nam tum est de Christo, unus Dominus. Verumtamen se- si illi qui scripturas nostras aut nesciunt, aut non cundum pravum intellectum, vel potius errorem, laboriose scrutantur, et tamen Filium ejusdem major est Deus veritas, quam Deus verus ; quia ve- substantiæ et æqualem Patri credunt, dicant eis rus a veritate est : majorergo Patre Filius, quia iste qui hoc nolunt credere, cum tamen Deum Patrem est veritas, ille verus. Hanc perversitatem pellit ex Filium habere unigenitum credant, Noluit Deus animo, qui didicerit Patrem verum Deum esse gi- habere æqualem Filium, an non potuit ? si noluit, gnendo veritatem, non participando: non est autem invidus est ; si non potuit, infirmus est ; utrumvis alia substantia veri gignentis, et alia genitæ veritatis. autem horum de Deo sentire sacrilegum est : nes

23. Sed cum ad hæc contemplanda infirmus sit cio utrum possint invenire quid dicant, si nolint oculus cordis humani,acceditut de contentione etiam res absurdissimas et stultissimas dicere. turbulentus sit. Et quando ista conspiciet? Dicit Scri- CAPUT V. – 26. Ecce quantum potui, exposui tibi ptura Filium Dei, Dominum et Salvatorem nostrum fidem meam. Et plura quidem dici possunt, et diJesum Christum, Verbum Dei esse, et veritatem, et ligentius disputari ; sed vereor ne ista ipsa quæ sapientiam ; et homines eum ante incarnationem, dixi, oneri sint occupationibus tuis : tamen ea non quam de Maria virgine accepit, sine ulla omnino sus- solum dictata conscribi volui, sed etiam manu prea ceptione corporeæ creaturæ per ipsam naturam et subscribenda curavi ; quod quidem et antea volue. substantiam suam, qua Verbum Dei est, et sapientia ram, si quod inter nos placuerat, servaretur. Sed Dei, visibilem et corruptibilem dicunt, dum sibi vo- modo certe puto jam non a te debere dici timuisse lunt constare quod sentiunt, de Patre tantummodo me tibi dicere fidem meam, quando non solum dixi. esse dictum, Invisibili, incorruptibili, soli Deo (I sed scriptam subscripsi, ne me quisquam dicat Tim, 1, 17). Rogo te, verbum hominis non est visi- aut dixisse quod non dixi, aut non dixisse quod dixi bile, nedum Verbum Dei. Jam vero sapientia illa, Hoc fac et tu, si judices quæris, non qui in ore tuo de qua dictum est, Attingit ubique propter suam revereantur personam luam, sed qui in litteris tuis munditiam ; et, Nihil inquinatum in eam incurrit; exserant libertatem suam. Si enim calumniam et, Inse ipsa manens innovat omnia, et siqua similia times (quod nullo modo auderem dicere, nisi hoc quæ numerari non possunt; si corruptibilis est, ipse dixisses), licet tibi non subscribere : nam et nescio quid dicam, nisi ut doleam præsumptionem ego propterea nolui nomen tuum scribi in his meis humanam, et mirer patientiam divinam.

litteris, ne hoc forte noluisses. 24. Cum vero de illa dictum sit, Candor est enim 27. Facile est ut quisque Augustinum vincat ; vilucis æternæ (Sap. vii, 24-27); nec vestri, ut arbitror, deris utrum veritate an clamore. Non est meum dijam dicunt lucem Patris (quæ quid est, nisi 'ejus cere, nisi quia facile est ut quisque Augustinum vin. substantia ?) fuisse aliquando sine candore a se ge- cat : quanto magis ut vicisse videatur ; aut etsi non nito, sicut ista in divinis et spiritualibus et incorpo- videatur vicisse, tamen dicatur? Facile est hoc:nolo reis et incommutabilibus credi, etutcumque intel. magnum putes, nolo ; nolo pro magno appetas. ligi possunt : audio enim jam eos emendasse. An Nam cum adverterint homines in hac re tamingenforte falsum est hoc eos aliquando dixisse, quod tem famen · cordis tui, multi gaudebunt se invefuerit aliquando Pater sine Filio, tanquam fuerit lux nisse occasionem ut ad pauca Euge, Euge, tam poæterna sine candore quem genuit ? Quid ergo dici- lentem virum faciam amicum. Nolo dicere quia si mus? Si natus est Filius Dei de Patre, jam Pater non faveant, vel si contrariam sententiam profedestitit gignere ; et si destitit, cæpit: si autem coepit rant, etiam formidare poterunt inimicum ; inepte gignere fuit aliquando sine Filio ; sed nunquam fuit quidem et stulte, sed tamen plerique homines ita -sine Filio, quia Filius ejus sapientia ejus est, quæ sunt. candor est lucis æternæ. Ergo semper gignit Pater, 28. Noli ergo attendere quomodo vincatur Auguset semper nascitur Filius. Hic rursus timendum est tinus, qualiscumque unus homo; sed attende potius ne putetur imperfecta generatio, si non dicimus utrum vinci possit ouovolov, non ipsum verbum græ

cum, quod facile est non intelligentibus irridere, sed Lov., si ejus substantia. JSed concinnius aliæ editiones et Mss., nisi,

Mss. Vatic, et sex Gallic., flammam,

1

illud quod scriptum est, Ego et Pater unum sumus quid quod non dixerim, aut non dixisse quod dixe(Joan. x, 30); et, Pater sancte, serva eos in nomine rim. Diceres autem mihi fidem tuam, si hoc diceres tuo, quos dedisti mihi 1 ; ut sint unum ; sicut et nos. unde dissentis a nobis ; si diceres, Credo in Deum Item paulo post : Non pro his auteni rogo tantum, Patrem, qui Filium fecit primam creaturam ante inquit, sed et pro eis qui credituri sunt per verbum omnes cæteras creaturas ; et in ipsum Filium, nec eorum in me ; ut omnes unum sint ; sicutlu, Pater, æqualem Patri,nec similem, nec verum Deum ; et in in me, et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint ; ut Spiritum sanctum, factum per Filium post Filium: mundus credat quia tumemisisti. Et ego claritatem hæc enim vos audio dicere. Aut si forte falsum est quam dedisti mihi, dedi illis, ut sint unum, sicut quod ista dicatis, hoc potius abs te volo scire. Si et nos unum sumus : ego in eis, et tu in me, ut sint autem verum est quod ista dicitis, volo scire queconsummati in unum (Joan. XVII, 11, 20-23). Vide madmodum ea de Scripturis sanctis defendatis. quoties dixit, sint unum, sicut et nos unum sumus Nunc autem dixisti credere te in Deum Patrem omninusquam tamen dixit. Ipsi et nos simus unum ; potentem, invisibilem, immortalem non, ab aliquo sed, sicut ego et tu sumus unum, sic et ipsi in nobis genitum, et ex quo sunt omnia. Et in Filium ejus Jesint unum : quia sicut illi erant unius ejusdemque sum Christum, Deum natum ante sæcula, per quem substantiæ, quos etiam unius participes vitæ æternæ facta sunt omnia.Et in Spiritum sanctum.Hæc fides facere volebat ; ita de Patre et Filio propterea dic- non esttua, sed utriusque nostrum; quemadmodum tum est, Unum sumus, quia unius sunt ejusdem- si adjungeres quod eumdem Filiuin Dei Jesum Chrisque substantiæ, et non participes vitæ æternæ, sed tum etiam Maria virgo peperit, quod pariter credimus, ipsa principaliter vita æterna. El poterat dicere se- et si qua alia communiter coufitemur. Si voluisses cundum formam servi, Ego et ipsi unum sumus, aut, ergo tuam dicere,non istam diceres quæ communis unum simus; nec tamen hoc dixit, quia unam sub- est nobis,sed illam potiusin qua dissentimus a vobis. stantiam Patris et suam, et unam illorum volebat

2. Hæc et præsens dicerem, si quemadmodum ostendere. Si autem dixisset, Ut tu et ipsi unum

placuerat, verba nostra exciperentur. Sed quia hoc sitis, sicut ego et tu unum sumus; aut, Ut tu et ego noluisti, dicens te a nobis timere calumniam, et a et ipsi unum simus sicut ego et tu unum sumus ;

placito cui mane consenseras, post prandium renemo nostrum recusaret posse dici, Unum sunt,

cessisti; utquid dicerem quod, quemadmodum etiam diversas substantias. Nunc autem vides

velles, me dixisse narrares, et ego non haberem quam non ita sit, quia non ita dixit, et sæpe di

unde ostenderem quid vel quemadmodum dixerim? cendo vehementer commendavit quod dixit. 29. Invenis ergo in Scripturis aliquid unum de di- -xeris, et ego meam non dixerim ; quia sunt homi

Noli ergo ulterius jactare quod tu fidem tuam diversis naturis, sicut supra ostendimus, sed additur vel subauditur quid unum:sicut ex anima etcorpore

nes qui considerent me potius habuisse fiduciam dicimus, Unum animal, et una persona, et unus

fidei meæ, qui eam scribi voluerim; te autem non

habuisse, dum quasi calumniam pertimescis. Para. homo vel est, vel sunt. Sine al vero adjunctione dici, Unum sunt, si in veneris in Scripturis, nisi de iis

tus ergo eras negare, si tibi objiceretur quod contra quæ unius substantiæ sunt, justissimeflagitabis ut

fidem meam aliquid dixeris. Vide ergo quid de te

ipse sentiri feceris. Quod si objectum non erasnealiud proferamus,unde Lotolov demonstremus. Sunt enim et alia multa ; sed interim de hoc uno cogita,

gaturus, cur dictum scribi noluisti; præsertim cum deposito studio contentionis, ut habeas propitium

magnopere voluisses etiam honoratos viros nostro

interesse sermoni ? Cur ergo volens calumniam Deum. Non enim bonum hominis est hominem vin

devitare, notariorum stilum timebas, et clarissicere, sed bonum est homini ut eum veritas vincat

morum virorum testimonium non timebas ? volentem ; quia malum est homini ut eum veritas vincat invitum. Nam ipsa vincat necesse est, sive

3. Si autem sic vis ut etiam ego dicam fidem negantem sive confitentem.Da veniam, si quid libe- meam, quomodo te dicis dixisse tuam, ego etiam rius dixi, non ad contumeliam tuam, sed ad defen- brevius possum dicere, credere me in Patrem et Fisionem meam.Præsumpsi enim de gravitate et pru

lium et Spiritum sanctum. Si autem proprium alidentia tua, quia potes considerare quantam mihi

quid unde dissentis a me, vis audire : credo in Parespondendi necessitatem imposueris ; aut si et hoc

trem et Filium et Spiritum sanctum, nec Filium non recte feci, et hinc da veniam. Huic scripturæ

dicens Patrem, nec Patrem Filium, nec utriusque a me dictatæ et relectæ ego Augustinus subscripsi.

Spiritum sanctum vel Patrem vel Filium ; et tamen EPISTOLA CCXXXIX (a).

Patrem Deum, et Filium Deum, et Spiritum sanctum Augustinus Pascentio, de eadem re urgens ut expla

Deum, solum æternum et immortalem propria sua net fidem suam.

substantia, sicut Deus solus et æternus et immor1. Si dicis te mihi dixisse fidem tuam, et me tibi

talis est, ea divinitate quæ est ante sæcula. Hoc si noluisse dicere fidem meam, quod te audio non ta

tibi displicet, et placet a me audire quemadmodum cere ; recordare, obsecro, quam utrumque sit fal

de Scripturis sanctis asseratur,lege etiam illud quod sum. Nam nec tu mihi voluisti dicere fidem tuam,

prolixius conscriptum misi Benignitati tuæ. Si auet ego tibi fidem meam non dicere nolui; sed ita di.

tem illud tibi non vacat legere, nec mihi vacat fruscere volui ut nemo posset dicere,aut dixisse me ali

tra verba jactare. Possum tamen, quantum Domi· Gerv. cod. et aliquot alii hic addunt, de mundo.

nus dederit facultatis, vel dictanti tibi vel scribenti (a) Alias 175 : quæ autem 239 erat, nunc 83. ego quoque vel dictando vel scribendo ad quod

est, qui a una, ut ita dicam, deitas, et ideo unus Deus Pater et Filius et Spiritus sanctus.

volueris respondere. Huic scripturæ a me dictatæ el relectæ ego Augustinus subscripsi.

EPISTOLA CCXL (a).

Pascentius Augustinum contumeliose compellat, urgens ut proferat qui se tribus personis sit unus Deus, ad conflictum sub arbitris provocans. Optaveram te, frater dilectissime, pristini erroris tui consilium deponere; nunc miror te in ipso adhuc permanere, sicut epistola quam ad me misisti, clamat. Nam ita est Dignatio tua, sicut sitiens nimio calore accensus, si invenerit aquam cœnosam et se inde ingurgitaverit; postea, etiamsi limpidam et frigidam reperiens biberit,non satis proficere potest, quandoquidem cæno semel ejus cor et anima obruitur. Denique, quod pace tua dicam, ita est consilium Præstantiæ tuæ, sicut arbor curva et nodosa, quæ nihil in se rectum habet, et aciem pervertit oculorum. Rescribit mihi Sanctitas tua Patrem Deum, Filium Deum, Spiritum sanctum Deum, sed unum. Deum. Quis e tribus unus Deus? an forte est una persona triformis, quæ hoc nomine nuncupetur ? Tu si voluisses et confideres de professione tua, resideres mecum cum eoepiscopis tuis puro ac pacifico animo et spiritu, et conferres de iis quæ sunt Dei, et quæ ad gloriam et gratiam spiritualem pertinent. Unde, quid opus est scribere est rescribere quos nos non ædificat?

EPISTOLA CCXLI (b).

Augustinus Deum unum profitetur, triformem negat, conflictum non detrectat, si excipiantur quæ dicuntur.

1. Litteræ tuæ nec ad reddenda convicia me provocare, nec a reddendis litteris revocare potuerunt. Ea quippe quæ scripsisti, moverent me, si a veritate Dei non a potestate hominis dicerentur. Dixisti consilium meum arborem curvam et nodosam, quæ nihil in se rectum habet, et aciem pervertit oculorum. Quid in me diceres, si a placito quod inter nos mane statueramus, ego recessissem, et in re facillima quæ recte placuerat, curvam refragationem et nodos difficultatis posuissem? Neque enim aqua cœnosa ingurgitatum me judicares, sed perfidiæ, quod multo pejus est, ebrietate submersum, si non talis post prandium rediissem, qualis ante prandium recessissem. Sed ecce numquid non rescripsisti quod voluisti, et nullam calumniam formidasti? Sic ergo potes et cætera, ut sit quod vel nos ipsi, vel alii possint considerare et judicare. Quod enim dicis. triformem Dei personam me credere, si legere dignatus fuisses quod aliud aliquanto prolixius misi, et ad ea quæ ibi scripta sunt respondere voluisses; hoc fortasse non diceres. Sed tamen ecce et hoc ipsum quod triformem Dei personam dicam, et dictasti, et conscriptum misisti, et nullam calumniam timuisti: ecce ostendisti verum esse quod dico, non ideo te, sicut placuerat cum simul essemus, verba tua dictare noluisse, quia calumniam timebas, sed quia de veritate non confidebas. Modo quiajam tibi pla cuit dictare an triformem Dei personam credam ; respondeo me non ita credere: una quippe forma

(a) Alias 176: quæ autem 240 erat, nunc 63. (6) Alias 177: quæ autem 241 erat, nunc 62.

2. Tu autem, peto, digneris breviter respondere quomodo accipias quod ait Apostolus, Qui adhæret meretrici,unum corpus est; qui autem adhæret Domino, unus spiritus est (I Cor. vi, 16, 17). Diversi enim sexus corpora sibi adhærentia, unum corpus dixit. Et cum spiritus humanus nullo modo possit dicere, Ego et Dominus un um sumus; tamen cum adhæret Domino, unus spiritus est: quanto magis ille qui verissime dixit, Ego et Pater unum sumus (Joan. X, 30), quia inseparabiliter Patri cohæret, ipse et Pater unus Deus est? Si tamen vel hoc verbum admittitur in illa divinitate, ut dicamus, cohæret, quod nunquam omnino vel fuit vel esse poterit ulla distantia separatum. Ad hoc responde, utrum tibi placeat biformem spiritum dici,quando qui adhæret Domino,unus spiritus est. Quod si tibi non placet, nec ego triformem Deum dixi Patrem et Filium et Spiritum sanctum, sed unum Deum. Si autem in præsentia vis ut colloquamur,gratiam quidem habeo dignationi et benevolentiæ tuæ. Sed sicutjam mihi aliud quod voluisti rescribere dignatus es; ita digaare rescribere dictaturos nos esse quæ dicturi sumus, et non deero voluntati tuæ, quantum me adjuverit Dominus. Nam si scribis et scribo non nos ædificat; quomodo nos ædificat dicis et dico,ubi post verborum strepitum non inveniamus quod legendo .recenseamus ? Augustinus hæc dictavi, et relectis

subscripsi. Abstineamus nos a conviciis, ne tempus inaniter impendamus; et ad id quod agitur inter nos potius advertamus.

EPISTOLA CCXLII * (a).

Augustinus Elpidio ariano, probans Filium Dei esse Deo æqualem genitumque ex ipso, non factum; spondens etiam se ariani cujusdam libello plenius responsurum, si otium et facultas detur. Domino eximio meritoque honorabili et desiderabili ELPIDIO 1, AUGUSTINUS.

1.Quis nostrum erret in fide vel in cognitione Trinitatis, alia quæstio est. Gratum sane habeo quod me, quamvis incognitum facie, tamen quia errare credidisti, revocare ab errore conatus es. Hujus tibi benevolentiæ mercedem retribuat Deus,et nosse te faciat quod nosse te putas: res enim ardua est, ut existimo. Et quæso te ne in ullam contumeliæ partem acceperis, quod tibi tantæ cognitionis munus optavi. Vereor enim ne opinatæ scientiæ præjudicium, si non præcepta vera, quæ nequaquam ad te mihi arrogaverim, at certe bona vota nostra, quæ mihi etiam indocto habere de te licet (non enim perite, sed amice exhibenda sunt), repellat ab auribus tuis, potiusque mihi succenseas quod non tibi jam sicut sapienti gratulatus, quam gratias agas quod tibi sapientiam deprecatus sim. Verumtamen si ego portans episcopalis nominis sarcinam, libentissime

In Mss. aliquot, Helpidio. In aliis, Helvidio.

2 Edd., aliqua. At Mss., alia.

* Correcta ad a. bg. bl. bn. c. cc. ff. g. gv. n.r. s. sb. t. duos vc. quatuor v. et Edd.

(a) Alias 150: quæ autem 242 erat, nunc 84.

amplector benevolentiam tuam, quod me Bonoso et Jasoni, ut scribis, doctissimis viris, etiam trans mare mittere dignatus es, ad reportandos ex eorum disputationibus uberes fructus; quod denique ad detergendas totius erroris caligines, libellum cujusdam episcopi vestri ingenio et viribus elaboratum, ad me perferendum sollicita 1 benignitate curasti: quanto est æquius te bono animo accipere, quod ea quæ nullo humano ingenio et viribus dari possunt, a Domino Deo tibi ut concedantur optavi? Apostolus enim inquit: Non spiritum hujus mundi accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est; ut sciamus quæ a Deo donata sunt nobis: quæ et loquimur non doctis huma. næ sapientiæ verbis, sed docti Spiritu, spiritualibus spiritualia comparantes. Animalis autem homo non percipit quæ sunt Spiritus Dei: stultitia est enim illi (I Cor. 11, 12-14).

2. Magis ergo tecum, si fieri posset, mallem quærere quousque appellandus sit animalis homo, ut si eum jam transcendimus, recte fortasse illa quæ supra humanam mentem atque intelligentiam incommutabiliter manent, aliqua ex parte nos attigisse gaudeamus. Cavendum est enim ne propterea videatur stultum, cum Filium Patri audimus aqualem, quia hominem animalem adhuc agimus, de quo dictum est quod stultitia sunt illi quæ sunt illi quæ sunt Spiritus Dei. Quanquam sane majestas illa supra cuncta sublimis a spiritualibus cogitari possit, a nullo autem possit effari; videre tamen, quantum arbitror, facile est non esse factum per quem facta sunt omnia, et sine quo factum cst nihil. Si enim per seipsum factus est, erat antequam fieret, ut fieri per se posset quod certe tanto absurdius dicitur, quanto vanius cogitatur. Si autem non per se factus est, non est factus omnino ; quoniam quidquid factum est, per ipsum factum est: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. 1, 3).

3. Miror parum attendi quæ tam expresse Evangelista voluit intimare, ut neminem dissimulare permitteret: non enim satis fuit dicere, Omnia per ipsum facta sunt, nisi adderet, et sine ipso factum est nihil. Atego quamvis tardus, et nondum detersa caligine, saucium mentis oculum gerens ad intuendam Patris et Filii incomparabilem ineffabilemque præstantiam; tamen hoc tota facilitate complector, quod nobis in Evangelio propterea præseminatum est, non ut hinc comprehenderemus illam divinitatem, sed ut hinc admoneremur non oportere nos de temeraria comprehensione jactare. Si enim omnia per ipsum facta sunt; quidquid non per ipsum factum est, non est factum. Ipse autem per se factus non est: non est igitur factus. Et omnia per ipsum facta esse ab Evangelista credere cogimur: ab eodem ergo cogimur eum factum esse non credere. Item, si sine ipso factum est nihil, ipse ergo nihil est, quia sine se factus est. Quod si opinari sacrilegum est, restat ut fateamur, non sine se factum esse, aut factum non esse. Non autem sine

1 Mss. quinque, solita.

Mas. Octo, incomparabiliter.

:

se factum esse, non possumus dicere 1. Si enim ipse se fecit, jam erat antequam fieret si autem ad se faciendum alteri, a quo factus est, adjutorium præbuit; nihilominus ut se adjuvante ipse fieret, jam erat antequam fieret. Relinquitur itaque ut sine se factus sit. Quidquid autem sine illo factum est, nihil est. Aut nihil est igitur, aut factus non est: sed non est nihil, factus igitur non est. At si factus non est, et tamen Filius est, sine dubio natus est.

4. Quomodo, inquis, potuit de solo Patre nasci Filius æqualis ei de quo natus est? Jam hoc enarrare non possum, et cedo prophetæ dicenti : Generationem ejus quis enarrabit (Isai LII, 8) ? Quod si tu de humana generatione qua per virginem natus est, accipiendum putas; ipse te discute, et interroga animam tuam, utrum si in generatione bumana defecit, audeat enarrare divinam. Nolio ergo, inquis, dicere æqualem. Cur non dicam quod dixit Apostolus? Non rapinam, inquit, arbitratus est esse æqualis Deo (Philipp. 11, 6). Etsi enim æqualitatem illam non explicavit humanæ menti nondum purgatæ, posuit tamen in Verbo, quod in re possit inveniri purgata. Demus itaque operam mundando cordi nostro, ut inde exsurgat acies qua ista videre valeamus Beati enim, inquit, mundicordes ; quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. v, 7). Ita excedentes animalis hominis caliginosas imagines, ad serenitatem illam sinceritatemque veniemus, qua videre possimus quod dici non posse videmus.

5. Nam libello quem dignatus es mittere, si mihi sit otium, facultasque tribuaiur ad singula responde. re, arbitror te cogniturum tanto minus quemque vestiri lumine veritatis, quanto magis sibi videtur nudam depromere veritatem. Quis enim ferat, ut alia omittam, et hoc solum interim commemorem quod maxime ingemui, cum apostolus Paulus dicat, Videmus nunc per speculum in ænigmate; tunc autem facie ad faciem (I Cor. xi, 12); istum jam dicere omni integumento retecto nudam se depromere veritatem ? Qui si diceret, Nudam videmus veritatem, nihil esset cæcius ista arrogantia visionis non autem dixit, Videmus, sed, deprominus; ut non solum jam veritas inventioni mentis patere, sed etiam potestati linguæ subjacere videatur. Multa sunt quæ de Trinitatis ineffabilitate dicantur; non ut ipsa dicatur, alioquin non est ineffabilis, sed ut illis dictis illa dici non posse intelligatur. Verum jam, ut arbitror, modum exces. sit episto lamea, cum per tuam me admonueris breviter scribere sed quia institutione veterum te excusare dignatus es, non tibi absurdus videbor, si modum quarumdam epistolarum Ciceronis, quia ejus quoque in litteris tuis mentionem fecisti,non te pigeat recordari.

[blocks in formation]

EPISTOLA CCXLIII * (a).

tiat omnibus quæ sunt ejus, etiam illud continetur, Augustinus Læto, qui perfectum mundi contemptum ut oderit patrem suum, et matrem, et uxorem, et

agressus, videbatur sollicitari per satanam ad filios, et fratres, et sorores, adhuc et animam suam. repetenda quæ reliquerat. Hunc animat, ut con- Omnia enim hæc propria ejus sunt, quæ plerum.

templis cagnatorum affectibus fortiter pergat. que implicant et impediunt ad obtinenda, non ista Domino dilectissimo et desiderantissimo fratri propria temporaliter transitura, sed in æternum

LÆTO AUGUSTINUS, in Domino salutem (b). mansura communia. Quo enim tibi nunc quædam 1. Legi epistolam quam misisti fratribus,conso- mulier mater est, hoc ipso utique non est et mihi. lari te cupiens quod multis tentationibus tua tiro- Quapropter hoc temporale ac transitorium est : cinia quatiantur ; in qua etiam insinuasti deside- sicut transisse jam vides quod te concepit, quod rare te litteras meas. Condolui, fratrer, et cessare gestavit utero, quod peperit, quod lacte nutrivit. ab scribendo non potui, ne non solum tuo, sed etiam Quod autem soror in Christo est, et tibi est et mihi, meo desiderio negarem quod me videbam officio et omnibus quibus una coelestis hæreditas, et pater debere charitatis. Si te igitur tironem Christi profi- Deus, et frater Christus, in eadem charitatis societeris, castra ne deseras ; in quibus tibi etiam ædi- tate promittitur. Hæc æterna sunt; hæc nulla tem. ficanda turris est illa, de qua in Evangelio Dominus poris labe deteruntur ; hæc tanto firmius tenenda loquitur. In ea quippe stantem, et sub armis verbi sperantur, quanto minus privato, sed communi Dei militantem, nulla ex parte penetrare ullæ ten- potius jure obtinenda prædicantur. tationes valent : inde et jacta in adversarium tela 4. Potes hoc facillime in ipsa tua matre cognosgravi pondere veniunt, et prospecta firmo munimi

cere. Nam unde te nunc irretitum involvit, et ab ne devitantur. Considera etiam Dominum nostrum instituto cursu retardatum reflectit et curvat, nisi Jesum Christum, cum sit rex noster, tamen ea socie

ex quo lua propria mater est ? Nam ex quo soror tate qua etiam frater esse dignatus est, reges appel- est omnium, quibas est pater Deus et mater Ecclelasse milites suos, et unumquemque ad bellandum sia, tam te non impedit, quam neque me, neque cum rege qui habet viginti millia instructione de

omnes fratres nostros, qui eam non privata, sicut cem millium idoneum esse debere præmonuit. tu in domo vestra, sed publica in domo Dei chari2. Sed paulo antequam de turre et de rege exhor

tate diligimus. Quod ergo tu illi etiam carnali tatorias similitudines præponeret, attende quid necessitudine annecteris, ad sortem valere debet dixerit : Si quis venit ad me, et non odit patrem familiarius colloquendi, et apertiore janua consusuum, et matrem, et uxorem, et filios, et fratres, et

lendi ut hoc ipsum, quo le privatim diligit, interfi. sorores, adhuc el animam suam, non potest meus ciatur in ea, ne quod ex utero suo te genuit, pluris esse discipulus. Et si non tulerit crucem suam et pendat, quam quod ex utero Ecclesiæ genita est venerit post me, non potest meus esse discipulus. tecum. Quod autem de matre dixi, hoc de tali cæ Deinde subjungit : Quis ex vobis volens lurrim ædi

tera propinquitate intelligendum est.Hoc etiam quisficare, non primo sedet, et computat si sumptus habet

que de anima sua cogitet, ut etiam in ipsa privatum ad consummationem, nequando, cum posuerit fun. affectum oderit, qui proculdubio temporalis est : dilidamentum, non possit ædificare; et omnes qui tran- gatautem in ea communionem societatemque illam, seunt et vident, incipiant dicere, Hic homo cæpit

de qua dictum est, Erat illis in Deum anima una et ædificare, et non potuit perficere ? Aut quis rex

cor unum (Act. 1v, 32). Sic enim anima tua non est vadens committere bellum cum alio rege, non pri- propria, sed omnium fratrum; quorum etiam animæ mum sedet, et cogilat si potens est cum decem mil

tuæ sunt, vel potius quorum animæ cum tua non anilibus ei occurrere, qui cum viginti millibus venit

mæ, sed anima una est, Christi unica, quæ de manu ad illum ? Cæterum dum adhuc longe est, mittit

canis ut eruatur, cantatur in Psalmis (Psal. xI1, 21). legationem, rogans pacem. Quo autem pertinerent Inde ad contemptum mortis facillime pervenitur. istæ similitudines, ipsa conclusione satis aperuit:

5. Nec succenseant parentes hoc præcipere Doait enim, Sic ergo omnis ex vobis quinon renuntiat

minum ut eos oderimus, quando nobis hocde aniomnibus quæ sunt ejus, non potest meus esse dis

ma nostra præcipitur. Nam sicut nunc de anima cipulus (Luc. xiv, 26-33).

jubetur, ut eam propter Christum cum parentibus 3. Itaque et sumptus ad turrim ædificandam, et

oderimus ; ita quod alio loco de anima idem Dobellantium? valentia decem millium adversus re

minus dicit, in parentes quoque potest congruengem qui vigninti habet, nihil est aliud quam ut

tissime convenire: Qui amat, inquit, animam suam, renuntiet unusquisque omnibus quæ sunt ejus.

perdet eam (Joan. XII, 25). Dicam etiam fidenter: Prælocutio autem superior cum extrema conclusio

Quiamat parentes suos, perdet eos. De anima quippe ne concordat. In eo enim quod unusquisque renun

hoc ibi dixit, oderit, quod hic perdet. Sicut autem Mss. plures omittunt, bellantium. Ad a: a. bg bl. bn. c. cc. cb. ff. g. gg. gv. j. n. s.

hoc præceptum, quo perdere jubemur animam sb. vc. vd. quinque v. et Edd.

nostram, non ad id valet ut se quisque interimat, (a) Alias 38 : quæ autem 243 erat, nunc 246.

quod inexpiabile nefas est ; et tamen valet ut in(a) Erasmo visum est hanc Epistolam plurimum dissonare a phrasi Augustini, esseque Paulino tribuendam.

terimat in se carnalem animæ affectum, quo cum Cui refragantur Lovanienses Theologi ; quippe cumPos- impedimento futuræ vitæ præsens vita delectat; sidius in Indiculo, c. 7, recenseat Læto epistolam datam: eamque citans Boda Vulgatus in Bad Tìm. 5, Augustini

hoc est enim quod dictum est, oderit animam suam, esse agnoscat.

et, perdet eam : quod tamen diligendo fil; quan

« PredošláPokračovať »