Porro eadem ex epistola ductum est id, quod addi EPISTOLA XX (a), tur continuo de Pascentii potestate et ætate, præter Sive, uti Corbeiensis codex aliique Mss. præferunt, alia nounulla. Collatio Beati AUGUSTINI cum PASCENTIO ariano, Illud tandem haudquaquam prætereundum silen habita in domo Anicia Hippone-Regio, præsente tio, Augustini ad Pascentium epistolas contineri LAURENTIO judice delecto a PASCENTIO viro spec tabili. in nostris mss. sexdecim, quo ex numero ne unus quidem codex adjunctam habet Altercationem 1. Laurentius vir clarissimus partibus et personis in cominus 'positis dixit: Dei discutiendum est neillam : quam nonnisi seorsim reperire nobis licuit gotium, naturæque ejus, in qua plerique labuntur in tribus Mss., scilicet Laudunensi, Arnulfensi et homines, examinanda perfectio;si post illud totum Corbeiensi, qui omnes prædictis epistolis carent. quod pars parti, persona persona convicië intulit pridem, jam in utrisque manet serenitas animorum, Quæ cum ita sint, jam intelligis, erudite lector, venerande Augustine et Pascenti nobilissime, dignanos utid opusculi genus spuriis scriptionibus accen- mini profiteri. De Deo enim disputans animus debet seremus, adductos fuisse multis et gravibus causis. serenior inveniri; quia repulsis animositatis caligiQuibus postremo loco accedit non levis conjectura nibus, menti sese puræ ad intelligendam naturæ suæ magnitudinem facilius offert. Fidem igitur de vero ipsius auctore Vigilio Tapsensi episcopo, vestram ex professione opinionum primitus agnoqui Vandalis arianam hæresim in Africa propa- scere volo; tum demum requirere, ulrum liceat gantibus, cum repugnare palam pro catholica fide præter Scripturarum divinarum eloquia, usurpadisputando non sibi liceret, emisit in vulgus opus livæ defensionis merito, aliquid affirmare. 2. Augustinus episcopus dixit : Sunt aliqua fidei cula quædam contra Arianos, inditis nominibus necessaria a patribus posita, quæ in verbis diversainsigniorum Ecclesiæ doctorum, Athanasii, Ambro- rum linguarum aliter sonant, aliud intus continent sii, Augustini; et inter alia librum contra Felicia- in secreto ; sicut ipsa caro Christi Dei et hominis, numAugustino tributum falso in superioribus, edi hominis pleni infirmitatem ostendebat exterius, et divinitatis virtutem gerebat interius. Tamen fidem tionibus, tom. vi, necnon hanc ipsam de qua agitur Reipublicæ debens vir spectabilis Pascentius, quia Altercationem, uti suspicamur ex similitudine et ipse exstitit provocator, fidet quoque suæ quam affinitate,quæ inter eam aliasque Vigilii lucubratio- Christo debet, id est circa Christi personam , qua nes intercedit. Exempli gratia, quemadmodum in etiam suam credit animam gubernari, dignetur no men edicere; quia potestatis, ætatis etiam, simulque Altercatione Athanasii cum Ario, exhibet ille Pro provocationis ejus ordo id fieri justissime flagitat. bum cognitorem et judicem, qui initio adjuvat par- Mihi autem placet te judicio judicem præsidere, tes Arii, ut in fine secundum Athanasium ferat sen- quod etiam ipsi placuisse manifestissime compro batur. tentiam : ita hic on. 5 et 7, Laurentius cognitor et 3. Laurentius vir clarissimus dixit : Tuæ excellenjudex favet nonnihil Pascentio,adeo ut eidem judici divinum judicium minitetur pseudo-Augustinus, tiæ merito, Pascenti, vir nobilissime, nos admodum pa ruisse sat clarum est. Tremens enim in tantæ rei negotio cui demum pseudo-Augustino certaminis palmam præsideo cognitor, formidans ne de tantæ omnipotentiæ Laurentius adjudicat. In illa paucis momenta sua natura secus quid credens reatum incurram Sacramento proponit Arius, ut ab Athanasio multis refellatur:in enim me meum animum animamque memini constrinhac Pascentius vix loquitur quidquam, nisi quo dis wisse ne luas intentiones ulla ratione palparem 3 aliquid a justitia longius cohiberem, Tua enim delectione putandi matereis præbeatur pseudo-Augustino judex in cognitione fidei inter utrosque videor præsidere. Præterea in utraque Altercatione occurrunt pares lo- Partis ergo e diverso sistentis, cui defensionis verba Au. quendi formulæ, nempe in illa Probus: Quemadmo- gustinus vir gravissimus se impensurum ostendit, postuladum credalis, inquit, decenti prosecutione signale. tionem quam petit, quia et ratione non caret dignare effec tui mancipare nomenque simul propriæ religionis edicere. Et aliquanto post:Id quoque Athanasius sua prose 4. Pascentius vir spectabilis * dixit : Nec præsens cutione designet. In hac autem Laurentius, n.5, di- prudentissimus suæ fidei episcopus Augustinus me necit: Advertisne....quid sua prosecutione designe,etc. gare potest Christianum : in Patrem ingenitum, et in Itaque methodus, stilus, sententiæ, auctorem vnum Filium genitum, et in Spiritum sanctum me credere profiteor ; sed non unius æqualisque substantiæ vel naeumdemque referunt Vigilium. Is porro scribebat turæ. Et quoniam hesterna die, cum laudabiliter sanctum versus finem quinti sæculi. Unde minime mirum est virum et miræ scientiæ Auxentium nominarem, et quem Altercationem cum Pascentio sub Augustini nomine idem vir e duobus fuisset secutus, utrum Arium an Eulaudari a veteribus,uti laudatur non modo in Bedæ nomium, idem frater Augustinus scrupulosius inquire ret, ego anathema continuo memoratis Ario el Êunovulgata collectione ad I Cor. xvi, et Philipp. 11, quam mio dicere non dubitari, flagitans ut ipse quoque óuouslov collectionem Floro diacono Lugdunensi, qui medio anathemaret, eo quod scriptum in libris dominicis misæculo nono floruit, tribuendam esse probatur in nime reperiatur. Quod facere omnino in nullo consenveterum Analectorum tom. 1; sed etiam in ea, quæ sit 5, unde se procul dubio homusianum evidenter osten. dit : et quam pergrave sit, ipse prorsus advertis, Scripibidem Bedæ asseritur, hactenus inedita, scilicet turarum auctoritate calcata, illud ponere guod eadem ad I Cor. XVI. Consule Bernardum Vindingum e familia Augusti 1 Bad. Am. et Er., in commune. : Edd. non habent, id est circa Christi personam ; quae niana Theologum, qui id operis spurium esse ante verba restituit Ms. Corb. nos existimavit in Augustiniano Crico ad tomum 3 Bad. Am. Er., nec tuas intentiones... palpare. Sic etiam 11 et ad tomum vi; quo posteriori loco recenset Mss. Arnulf. et Corb. : qui duo codices prosequuntur sic : Nec alio quod a justilia longe est cohibere. quindecim opuscula ab auctore, ut putat, uno et • Edd. hic et per totam Altercationem, Pascentius, vir eodem profecta. Horum vero plurima Vigilio Tap clarissimus. At Mss. constanter habent, vir spectabilis. 5 Mss., concessit. sensi jam ab eruditis tribuuntur. (a) Alias 178. пес Scriptura non dixit. Si quid enim præter auctoritatem publicet palam ; et si convicerit, nec ououslov injuste divinorum Voluminum ponitur, vacuum approbatur. ab ipsis positum etiam ego jam publice conclamabo, 5. Laurentius vir clarissimus dixit : Advertisne, statimque eorum communioni socius fo. honorabilis Augustine, quid sua prosecutione designet, 14. Laurentius vir clarissimus dixit : Nihil lam vel quam integro prosecutionis modo sententiam suam optimum tamque libertati fideique et animæ congruum, vir clarissimus Pascentius firmet ? quam longa tergiversatione,quam potuit stoliditas enu. 6. Augustinus episcopus dixit: Catholicum me trire, ocius derelicta, animositatis, qua Deo fit injuria óuovolov in sancta Trinitate credentem hac prosecu- obstinata aliquandiu nebula repellatur, atque quæ actione respondeo; firmetur tantummodo ejusdem viri culia in linguis variis sunt evidentiore luce pandantur. spectabilis Pascentii responsio, si nihil præterquam Sed ne in longum negotium jam prope victoria patratum quod scriptum est, quisquam nostrum debeat vel au- oratio protrahat diuturna ; quod absque Legis auctodeat in defensione fidei applicans nominare. Aut ritate à Pascentio viro clarissimo vel ab ejus auctori. enim licebit, nulli, maxime Græcis ubi fides orta est, bus reclamas positum, dignarejam, Augustine vir sandenegabitur ; au non licebit, et calumnia justissime tissime, publicare. repelletur. Postea tamen quoúolov verbum græcum 15. Augustinus episcopus respondit: In assertione unitatem ostendens, quid contineat, quid habeat, fidei Patrem ingenitum et incapabilem dixit,cum nec quidve maneat exponetur ingenitum necincapabilem Scriptura Patrem alicubi 7. Laurentius vir clarissimus dixit : Etiam ab Au- testetur: qui licet ingenitus Pater sit, quia hocipsum gustino honorabili viro rectissime respondetur. Aut utrique pariter confitemur, tamen hoc nullius Scrienim, ut ipse prosecutus est, licebit aliquid quod scrip pturæ seu Veteris seu Novæ continet textus.Estenim tum non est defendendæ fidei merito ponere ; et ponen- ingenitus, quia a nullo est genitus ; sed hoc est quod dum est licite : aut non licebit ; et utrumque penitus ingenitus genitus , utpote de Deo Deus. Non enim denegandum est integre. Unde opus non est agnito jam quia Adam ingenitus approbatur, idcircoest homo, vocabulo sonante professionem ulterius quidquam inqui- et Abel quia de ipso est genitus, non est homo; horere, nisi ut ipsum opoúolov nobis venerabilis Augustinus minem genuitquod estingenitus homo: Deus quod suæ religionis episcopus scriptum ostendat in Lege. est genuit ejusdem substantiæ, ejusdem essentiæ, 8. Augustinus episcopus respondit : Rectissimam sine tempore, sibi coæternum genuit. Ante quem justitiæ lineam tenens, o nobilissime fidei vir præsi- nihil est, temporis non accipit modum. Est igitur dens, agnosce, rationemque perpende; quia de tuo ingenitus Pater, quia, ut dictum est, a nullo est geninon solum alii sapientissimi viri judicio judicabunt, tus; sed est genito coæternus: quomodo ignis in verum etiam Deus verissimus, qui est omnium judi- substantia sua, in qua est a Creatore creatus, est quicum judex, plenius judicabit. Non enim differentis den ingenitus, sed genito a se splendori consubsDei spernendum est judicium : nonnunquam et in tantialis est et coæternus. Hanc Dei Trinitatis sub. presentiæ judex ultor assurgit. Fidei ergo nostræ stantiam unam ououolov verbo Græci complecti brejam dignare rationem inquirere,symbolumque quo viter maluerunt. Non enim nomen est, sed res fides utcumque constat, singulos præcipe tuis au- terribilis in verbo hujuscemodi sonans.Quod verbum ribus coram omnibus recitare. aperte ipse Filius declarat, cum dicit, Ego et Pater 9. Laurentius vir clarissimus dixit : A justitia unum sumus (Joan. x, 30). In isto uno consistit subsnulla ratione discordat ut ipse digneris qui pelitor es, tantia una: nam ex eo quod est una, et ipse et Filius Pascenti, vir clarissime, tuæ fidei cum reverentia sym- manet in ea; unde etiam circumamictus carnis veræ bolum recitare. trabea dicit: Nemo novit Filium nisi Pater, neque Patrem 10. Tunc Pascentius sono clariori symbolum reci- quis novit nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare taus, Credere se in Deum Patrem omnipotentem, invi- (Matth. XI, 27). Ecce et Filius per seipsum invisibilis sibilem, ingenitum, et incapabilem dixit, et in Jesum approbatur. Quid est autem quod quasi cautius in Christum Filium ejus, Deum natum ante sæcula, per fidei ponere assertione nituntur, Incapabilem ? Hoc quem facta sunt omnia, et in Spiritum sanctum. nec legunt, nec juste defendunt. Quomodo est enim 11. Augustinus episcopus respondit : Memorem incapabilis Pater, quem capit Filius totum, ipso esse amplitudinem vestram in Dei negotio, præsi- dicente, Ego in Patre, et Pater in me (Joan. XIV, 10) ? dens cognitor, prosecutionis nostræ ? non dubito; De quo etiam Paulus apostolus dicit, Qui cum in forma quia vir spectabilis Pascentius nihil ponendum esse Dei esset, non rapinam arbitratus est esse æqualem Deo in fidei ratione, præterquam quod Scripturæ conti- (Philipp. 11, 6). Qui formam implet Dei, nibil habet nent, asseruit; qui licet catholicæ óuouslov verbum minus Deo. Quomodo ergo incapabilis Pater dicipro macula nominis secundum suos auctores nitatur tur, qui capitur totus a Filio ? Ecce enim quæ scripta opponere, ex eo quod posuit, vel potius vetuit, hinc non sunt in Lege uspiam, a vobis temere ponuntur magis et óuovolová Græcis sacerdotibus positum ver in symbolo, ubi nihil magis aliter oportet inseri, bum in assertionem fidei dici debere recte defen præter quam Scripturæ veridicæ continet modus. dimus, et aliqua quæ scripta non sunt, ab ipsis Cur vobis de ououolov verbo visum est fidei catholicæ potius temere posiła, vel dicta modo probamus. invidiam excitare, quæ substantiam Dei unam sim12. Laurentius vir clarissimus dixit : Cursim, ut pliciter credens, hoc verbum a Græcis patribus in video, honorabilis Augustinus negotii præsentis calcem assertionem fidei defendendum accepit? In cautione sese obtinuisse declarat, seseque docturum astruens, ali- enim, hoc est, in symbolo quod est inter animas qua quæ scripta non sunt tuæ, Pascenti clarissime, au nostras et Deum, quid visum est hominibus aliquitores fidei posuisse quæ sequeris. Quæ si in lege non bus ponere quæ scripta non reperiuntur in Lege ? posita, et a vobis propria usurpatione fidei merito posita Neque enim alicubi ingenitus aut incapabilis Pater. esse docuerit; jam quærendum erit (quia jam licere Laudentes enim Deum, dicere solemus in precibus, manifestum erit) quid in intimis ououo lov verbum ha ejus magnitudinem admirantes. Qui capil omnia, beat, ad quam rem pertineat, cuique rei recte hoc ver quem capit nemo; sed hominum. Nam lotus capitur bum adhibitum judicetur, justeque inventum pel posi- a filio, cujus formam implet Filius unius incommutum ipsa fidei perfectio roborabit. tabilis naturæ secreto. Ergo neque solus invisibilis 13. Pascentius vir spectabilis dixit : Non decet nos Pater, sed et Filius invisibilis. Sicut hominibus invi. aliquid sine auctoritate Scripturarum poneredivinarum: sibilis Pater, ita invisibilis hominibus Filius secunquid est tamen, seposito calumniæ artificio, quod dicit dum illud secretum, quo manet' in Patre. Non ergo vel proponit e diverso defendens frater Augustinus, abs. juste positum est, invisibilis solus Pater in symbolo, que Legis auctoritate nos alicubi posuisse vel disceret Sic Mss. At Edd.: Qui a nullo est genitus ; sed hoc est 1 Ms. Corb.altera manu emendatus habet, fides utriusque. ingenilus quod genitus. Minus bene. Mss., nostræ tenorem non dubito. Bad. Am. Er. et Ms. Corb., quod man ela sed invisibilis tota Trinitas Deus (excepta carne sus- upam divinitatis substantiam, in qua Filius Patri cepta a Filio), de qua dicit Apostolus, Invisibili soli loquitur, dicens, Tua omnia mea sunt, et mea tua (Joan. Deo honor et gloria in siecula sæculorum (1 Tim. 1, 17). xvii, 10). Jam ipsi viderint qualiter ausi fuerint noTotus ergo habitat Pater in Filio, cujus Patris for- mina, quæ scripta in Lege non sunt, vel verba in mam idem Filius non ex parte, sed impletin pleno. symbolo concinnare, non aliud nisi ostendere gesHanc apostoli Pauli sententiam, qui dicit intimatque tientes ab ingeniti quasi et incapabilis potentia PaDei mortalibus secreta, Qui cum in forma Dei esset, tris Filium segregari. Deus enim Pater de substantia aliqui male pronuntiantes, male sentiendo bené sua genuit Filium æqualem sibi;/docet hoc veridicus digesta, non esse ausum Filium Dei per imparilita- ille secretorum interpres divinorum Joannes. Proptem æqualem, sed per rapinam fieri Deo Patri pror- terea, inquit, Judæi volebant eum interficere, quia non sus affirmant:quod inique sentitur. Sienim diceret: solum solvebat sabbatum, sed et Patrem suum dicebat Qui cum Deus esset, non rapinam arbitratus est Deum, æqualem se faciens Deo (Id. v, 18). Consubsesse se æqualem Deo; posset angustiis fidei suæ lantialem itaque sibi genuit Filium Pater, quia non quilibet qualecumque, etsi debile de quo sine mora accepit tanquam creatura indigens unde genuisexcluderetur, spatium invenire: nunc vero, quia set; tota copia quod ipse est hoc genuit, perfectum Cum in forma Dei esset dixit, omnem machinationis genuit, quia sine tempore est ipse qui genuit, et injustæ aditum interclusit; ubiest forma, nihil habet quem genuit. Si homo generat quod est, Deus non prorsus minus omnino natura. Deus enim, ait idem potuit generare quod est ? Accepit homo ab ipso Apostolus, erat in Christo, mundum reconcilians sibi Deo, et tamen licet acceperit, hoc generat quod (II Cor. v, 19). Quomodo enim susciperet minor accepit; a nullo accipiens Pater Deus, quod est gemajorem, nisi se una natura cognosceret parem ? nerare non potuit ? Hanc æqualitatem substantiæ Neque enim lineamentis spatiisque membrorum Ouovolav sermo græcus ostendit, nihil austerum, sed hæc Dei forma distenditur, ut Pater Filium in se optimum dulceque; et hoc credendum esse humasuscipiat habitantem, aut in se Filius Patremosten- nis cordibus introducit. Etsi enim verbum ipsum dat manentem, sicut ipse ait, Pater in me manens facit in Lege scriptum non invenitur, res ipsa tamen opera mea (Joan. xiv, 10); aut evacuatur, cum Spi- invenitur; quia æqualis esse Patri Filius, per bearitum sanctum suum Pateret Filius omnem creatu. tum Joannem primitus, et per Paulum postea comram suam proferat illustrantem. Quomodo cogitari probatur : Joannes enim æqualitatem dixit; Paulus non potest, quomodo explicari non potest, simul formam implevit. In duobus, inquit Scriptura, aut secum unum est 1, quod secundum incommutabi- tribus testibus stabit omne verbum (Deut. xvii, 6, et lemomnino substantiam in Trinitate Deus est. Ecce Matth. xvii, 16). Per duos enim verissimos testes quid estouovolo»,quod exprobraturinjuste.Non enim jam probavimus unius substantiæ esse, æqualesverbum solum, sed res in verbo; nec solus sermo que Patrem et Filium;addamus et tertium, Thomam sonans auribus, sed substantia una est Dei credenda illum discipulum post dubitationem fortius confiin mentibus. Si enim in homine credente in se totus tentem Dominum et Deum, quem nec resurrexisse Deus credendus est habitare,quomodo Filium totum crediderat cruxifixum : Dominus meus, inquit, et in se Pater, aut Filius Patrem non credatur excipere? Deus meus (Joan. XX, 28). Approbat Filius dictum, Ac per hoc ipse io Patre, et Pater in eo manet, et ex quia se cognoscit a sua creatura justissime Deum Patre et Filio ' sanctus credendus est Spiritus non et Dominum proclamatum. Patri utique et sancto solum processisse, sed semper ad peragenda opera Spiritui coæternum. Ouovolov utique verbum est Trinitatis omnino procedere ; sicut eadem Trinitas græcum, et Christus græcum est nomen : qui accuAbraham amicum suum in unitate nominis dignata sat per injustitiam de verbo, quod non intelligit, est visitare (Gen. XVII, 1). Quid est quod calumnian- fidem ; non accipiat et de nomine nomen. Oyoúslov tur de ououslov verbo greco, quia scriptum in Lege verbum unius ejusdemque substantiæ sonat in minime inveniatur? cur non vident culpam suam ? græco, non quemquam infirmum, sed Patrem et cur sibi non displicent, cum ponunt in symbolo Filium et Spiritum sanctum. Jam ergo nemo improverba vel nomina, quæ non sunt ulla Scriptura bet quasi verbum græcum, sed aperte separet quisdigesta ? Qui disponit arguere, non faciat unde alium quis est (quod non potest) óuoúolos Patrem et Filium nititur accusare. Inspiciunt de verbo simplici et et Spiritum sanctum. Contra hoc pugnetur quod ratione fidei pleno, quasi de stipula oculum fratris; possidet, quod habet, quod docet verbum græcum, et suum sauciatum præter Scripturas ponendo quod non contra ipsum verbum, quod auribus retincredunt, tanquam de immanitate non pervidenitra- niet? syllabis articulatum; contra divitias, contra bis. Ecce Opovolov recte probamus positum, et in as- æqualitatem naturæ, quam possidet verbum ipsum sertionem fidei, qua Trinitatis unitas a Catholicis græcum, non contra exteriorem veluti corticem ab creditur, a Græcis patribus dictum. Quid si Græcus eo, qui se audere dicit si prævalet, repugnetur. ipse objiciat, noo Latino, non Barbaro, sed sibi ma- Absit ut erubescamus catholici in universo manengis licere verba ad fidem pertinentia divulgare? Nam tes, nos appellari propter fidem veram unius ejussciendum est, Amen et alleluia, quod nec Latino nec demque substantiæ, a nonnullis verbum græcum Barbaro licet in suam linguam transferre, hebræo non intelligentibus, Homusianos, quia nos appelcunctas gentes vocabulo decantare. Non enim in lari gaudemus, de græco Christi nomine, ChristiaAfrica, aut in cunta Barbaria, sed in Syria vel Græ- nos. Neque enim in parte accipiendum est verbum cia, ubi et ipsa caro voluit de virgine nasci dominica, græcum, et in parte alia refellendum. Nemo ergo decuit vel oportuit verba fideicompendiose firmare. utatur Christi nomine ex vocabulo græco: erubesDenique non latino, non barbaro stilo venerandus cat se dici Christianum, quia nomen est græcum : ille Moyses, non Prophetæ, non Apostoli, non ipsi non accipiatur Paulus, qui dicit Romanis, scribens, Evangelistæ, sed aui hebræo aut græco Scripturas In quo clamamus : Abba, Pater (Rom. viii, 15); in uno eloquio dominicas firmaverunt, quas postea viri nomine duabus utitur linguis. Dicit enim Abba, probati ac disertissimiin omnibus periti linguis, de græco vocabulo Patrem (a), et latine nominat idenhebræo primitus io greco, de greco in latino stilo tidem Patrem. Contemnatur idem apostolus Pau. edisserere cum labore nimio maturarunt. Onouglas lus, et in novissimis partibus ad Corinthios episto. ergo exponitur, unius substantiæ Pater et Filius et læ primæ, ubi plebem arguens, simul græco et syro Spiritus sanctus. Nemo ergo jam calumnietur verbo, utitur verbo :Si quis, inquit, non amat Dominum, sit quia licet scriptum non sit, quod habet interius vel anathema maranatha (1 Cor. xvi, 22). Anathema græco sonat, ostendit; non per aliquem alium, sed per 1 Alias, unius. i Lov., unum esse. At aliæ Edd. et Ms. Corb., unum est. % Sic Mss. At editi, retinuit. · Ms. Corb., vel filio. (a) Absit ut tanta Augustino imperitia fuisse credatur, PATROL, XXXIII. (Trente-sept.) sermone dixit, Condemnatus; Maranatha definivit, Donec Dominus reddeat Jam crgo nemo appellet oleum, quo fideles unguntur, græco nomine chris ma; povolov reprobatur unam Trinitatis resonans eamdemque naturam. Quid est enim quod dixit beatissimus Paulus, Si quis non amat Dominum, nisi, Si quis humiliat Deum 1? Non ergo recte dicitur Dominum amare, qui Dei et Domini unius audet substantiam separare, de quo dicitur in Lege: Audi, Israel, Dominus Deus tuus, Deus unus est (Deut. vi, 4). Non corporeutique lineamentisque corporeis extensus, sed una Pater et Filius et Spiritus sanctus deitate perfectus. Plura quidem græco verbo definita reperiuntur in Lege; sed pro multis hæc pauca, quæ dicta sunt, sapientibus credo sufficere. Si æqualitas non est, non auderet inferio dicere superiori Omnia mea tua sunt, et tua mea. Nec auderet dicere: Volo ut ubi ego sum, et isti sint mecum (Joan. XVII, 10, 24). Non, inquam, diceret Volo; sed diceret supplicans, Rogo. Absurdum igitur non est, ut in conciliis patrum græco verbo Patris et Filii et Spiritus sancti una substantia firmaretur, cum super Apostolos primitus Spiritus sancti propria largitate linguarum varietas funderetur. Audivimus enim eos, ait Scriptura Actuum Apostolorum, loquentes variis linguis magnalia Dei (Act. II, 11). Magnalia utique sunt non deorum, sed Dei, græca lingua unam substantiam credi Patris et Filii et Spiritus sancti. Hebraice igitur, græce et latine super crucem Domini a Pilato fuit causa ejus scripta (Luc. XXI, 38). Si licuit ut græca lingua, vel imo permisit ipse Dominus, ut causa mortis ejus esset scripta, cur abhorret ut substantia ejus qua Deus est æqualis cum Patre, græco vocabulo approbetur ostensa? Si minime licet Patris et Filii et Spiritus sancti unam substantiam lingua exseri græca, ergo nec Deum laudari decet et barbara. Sicut enim græca lingua, quod est ouovatov, una dicitur vel creditur a fidelibus Trinitatis omnino substantia, sic una rogatur ut misereatur a cunctis Latinis et Barbaris unius Dei natura; ut a laudibus Dei unius nec ipsa lingua barbara sit ullatenus aliena. Latine enim dicitur, Domine, miserere. Sola ergo hæc misericordia ab ipso uno Deo Patre et Filio et Spiritu sancto lingua debet hebræa vel græca, aut ipsa ad postremum postulari latina, non autem et barbara? Si enim licet dicere, non solum Barbaris lingua sua, sed etiam Romanis, Sihora armen *, quod interpretatur, Domine, miserere; cur non liceret in conciliis Pa 1 Ms. Corb., humiliatur Deo. Bad. Am. Er., humiliat se Deo. Me. Arnulf., Shroia armen. Corb. vero, Kuroia armes; habetque ascriptum in margine, Kuroi eleimen. Denique vetus cod. Ms. quem vidit Nicolaus Rigaltius, præfert Fhroti armes. Consule Glossarium vulgatum a C. du Fresne et D. du Cange, ubi is observat Stephano Stephanio in Notis ad Saxonem Grammaticum, pag. 219, víderi legendum esse, Her thing forbarme, lingua Gothica, quæ hic barbara dicitur. Hanc enim linguam capta Roma didicit, ut Erasmus in ora libri ad hunc locum annotavit. trum in ipsa terra Græcorum, unde ubique destinata est fides, lingua propria opovσio confiteri, quod est Patris et Filii et Spiritus sancti una substantia? Nam subjectionem Filii Patri debitam ex carnis infirmitate susceptam, etiam nos, quia justum est, verissime confitemur, in qua eum infirmitate non solum subditum, sed et servum evidentissime confitemur, ipso dicente in prophetia ad Patrem : 0 Domine, ego servus tuus, ego servus tuus et filius ancillæ tuæ (Psal. cxv, 16! Patet ergo in quo sit æqualis Patri Filius; in quo sit non solum subditus aut inferior, sed etiam humillimus servus. Ipse, in. quam, ostendit in quo sit humilis, in quo sit æqualis, unde omnipotens, unde infirmus, unde abjectus, unde speciosus, unde dives, unde egestati subjectus. 16. Laurentius vir clarissimus dixit: Evidentissime claruit, recta defensione assertiones fidei suæ Augusti· num virum clarisimum communisse; multaque magis tuos auctores, vir clarissime Pascenti, absque Scriptura temere posuisse; nec esse nomen fidei opoúslov, sed æqualitatem magis ipsius Trinitatis. Sed si inveniuntur in Lege verba quæ improbata sunt, dignare,vir nobilissime, respondere, ut certe vobis pares ire possitis. Nam proculdubio intueris,a vobis proposita præsentem virum Augustinum suis assertionibus nimirum transilire.Apud te enim, nobilissime vir, eligo, quam apud Deum perennis reatus culpam incurrere. 17. Pascentius vir spectabilis respondit: Scripta quæ proposui, non sunt quidem in Lege; sed debere propter honorem Patris astrui, recle defenduntur. 18. Laurentius vir clarissimus dixit: Sic ergo et ópovolov quod in dubium veniebat te proponente, etsi scriptum non est, res ipsa tamen quæ latet in verbo, vera est. Credatur 1 honorifice unitati, ne fiat injuria temere Trinitati. ADMONITIO. Exstat in pervetusto codice Ms. Abbatiæ S. Petri Carnutensis Epistola S. Augustini ad sanctum Dei Bibianum Santonicæ civitatis antistitem, sub hac salutatione, Domino vere sancto palmæ triumphatione decorato et pontificali officio coronato Bibiano orthodoxo, Augustinus Dei servorum servus, in Domino salutem ; incipiens hunc in modum : Litteras Apostolatus vestri charissimo filio nostro Trojano vestro diacono deferente ad nos scripsisse comperi te; et dum sospitas vestra nobis fuisset certificata per paginam, etc.; qua in epistola agitur de ritu divini officii in Hipponensi ecclesia per totius anni curriculum persolvendi. Verum eam epistolam vel ipsa inscriptione Augustino abjudicandam esse, nemo in Augustini lectione tantisper versatus non existimabit. Quocirca editionem nostram noluimus indigno fetu onerare. 1 Alius cod., clara est. Cedatur. QUÆ IN HOC SECUNDO VOLUMINE CONTINENTUR. S. AUGUSTINI EPISCOPI CUM ANTEA VULGATO COMPARATUS. Col. III 61-62 63 66 67 68 77 79 86 88 366 Ordo Ordo CLASSI6 PRIMA. 214 Ad Zenobium. 114 Nebridii. 74 Nebridii. 72 Ad Nebridium. 115 prima Ad Nebridium. 116 Ad Nebridium. 268 Ad Nebridium. 115 secunda Ad Nebridium. 113 Ad Romanianum. 126 Ad Antoninum. 148 Ad Valerium episcopum. CLASSIS II. 36 Paulini ad Romanianum. 9 Ad Hieronymum. 267 Ad Suffectanos. 172 Ad Crispinum. 119 Ad Januarium. 121 159 LXVII 12 Ad Hieronymum. 736 232 238 240 241 243 245 250 251 263 266 267 273 275 Ibid. 291 294 295 296 Ibid. 302 309 313 Ibid. 318 321 347 351 356 357 359 364 367 370 386 388 396 404 Ibid. 405 418 419 421 427 428 429 430 Ibid. 431 432 449 452 462 470 472 473 476 collat. Carth. ad Marcel. pisc. 487 493 507 508 509 510 LV 217 Ad Victorinum. 76 Ad Aurelium. LIX |