litigamus,ne ipsius reginæ,ubi unam fidem etiam de ipsa requie retinemus,interiora membra vexemus. Etsi enim quia vetera transierunt, cum eis transiit etiam carnalis vacatio sabbati; non tamen quia sabbato et dominico sine superstitiosa vacatione prandemus, ideo duobus dominis servimus, quia et sabbati et dominici unus est dominus.

24. Iste autem qui vetera transisse sic dicit, ut in Christo cederet ara altari, gladius jejunio,precibus ignis,pani pecus, poculo sanguis, nescit altaris nomen. magis Legis et Prophetarum Litteris frequentatum, et altare Deo prius in tabernaculo, quod per Moysen factum est,collocatum (Exod. XL,24); aram quoque in apostolicis Litteris inveniri,ubi Martyres clamant sub ara Dei (Apoc. vi, 9, 10). Dicit cessisse jejunio gladium,non recordans illum quo milites evangelici armantur ex utroque Testamento, gladium bis acutum (Eph. vi,17,et Hebr. iv, 12). Dicit cessisse precibus ignem, quasi non et tunc preces deferebantur in templum,et nunc a Christo ignis est missus in mundum (Luc.x11,49). Dicit cessisse pani pecus,tanquam nesciens et tunc in Domini mensa panes propositionis poni solere (Exod.xxv,30), et nunc se de agni immaculati corpore partem sumere. Dicit cessisse poculo sanguinem,non cogitans etiam nunc se acci. pere in poculo sanguinem (Luc. xx11, 7-20). Quanto ergo melius et congruentius vetera transisse, et nova in Christo facta esse sic diceret,ut cederet altare altari,gladius gladio,ignis igni, panis pani, pecus pecori,sanguis sanguini. Videmus quippe in his omnibus carnalem vetustatem spirituali cedere novitati. Sic ergo intelligendum est, sive in isto die volubili septimo prandeatur, sive a quibusdam etiam jejunetur, tamen sabbato spirituali sabbatum carnale cessisse; quando in isto sempiterna et vera requies concupiscitur,in illo vacatio temporalis jam superstitiosa contemnitur.

CAP. XI.-25.Cætera quæ sequuntur,quibus suam disputationem iste concludit,sicut alia quædam quæ inde commemoranda non arbitratus sum, multo magis ad causam non pertinent, in qua de jejunio sabbati vel prandio disputatur.Sed ea tibi ipsi, maxime si ex iis quæ a me dicta sunt aliquid adjuvaris, advertenda et judicanda dimitto. Si autem quoniam huic quantum potui sufficienter respondisse me puto,de hac re sententiam meam quæris,ego in evangelicis et apostolicis Litteris, totoque instrumento quod appellatur Testamentum Novum,animo id re. volvens, video præceptum esse jejunium. Quibus autem diebus non oporteat jejunare,et quibus oporteat, præcepto Domini vel apostolorum non invenio definitum.Ac per hoc sentio,non quidem ad obtinendam, quam fides obtinet atque justitia1 in qua est pulchritudo filiæ regis intrinsecus, sed tamen ad significandam requiem semptiernam ubi est verum sabbatum, relaxationem quam constrictionem jejunii aptius convenire.

Editi,quam fides optinet æque justitiam. At. Mss. Corb. et Germ. habent, quam fides obtinet atque justitia, et merito: nam verbum obtinet, ad requiem sempiternam refertur.

26. Verumtamen in hujus sabbati jejunio sive prandio,nihil mihi videtur tutius pacatiusque servari,quam ut qui manducat,non manducantem non spernat,et qui non manducat,manducantem non judicet;quia neque simanducaverimus abundabimus, neque si non manducaverimus egebimus (Rom. xiv, 3) custodita scilicet eorum inter quos vivimus, et cum quibus Deo vivimus ', in his rebus inoffensa sosietate. Sicut enim quod ait Apostolus verum est,malum esse hominiqui per offensionem manducat(Ibid., 20, et I Cor. vin, 8); ita malum est homini qui per offensionem jejunat. Non itaque simus eis similes, qui videntes Joannem non manducantem nec bibentem, dixerunt: Dæmonium habet. Sed nec rursus eis, qui videntes Christum manducantem et bibentem,dixerunt: Ecce homo vorax et vinosus, amicus publicanorum et peccatorum (Matth. x1,19). Rem quippe valde necessariam his dictis Dominus ipse subjecit, atque ait: El justificata est sapientia in filiis suis (Ibid.). Qui sint autem isti, si requiris, lege quod scriptum est: Filii sapientiæ Ecclesia justorum (Eccli. în, 1.) : ii sunt qui quando manducant, non manducantes non spernunt; quando non manducant, manducantes non judicant; sed eos plane qui per offensionem non manducant sive manducant, vel spernunt vel judicant.

CAPUT XII.-27.Et de die quidem sabbati facilior causa est, quia et Romana jejunat Ecclesia, et aliæ nonnullæ,etiamsi pauca, sive illi proximæ sive longinquæ die autem dominico jejunare scandalum est magnum, maxime posteaquam innotuit detestabilis multumque fidei catholicæ Scripturisque divinis apertissime contraria hæresis Manichæorum,qui suis auditoribus ad jejunandum istum tanquam constituerunt legitimum diem; per quod factum est, ut jejunium dici dominici horribilius haberetur. Nisi forte aliquis idoneus sit nulla refectione interposita ultra hebdomadem perpetuare jejunium, ut jejunio quadraginta dierum, quantum potuerit, appropinquet, sicut aliquos fecisse cognovimus.Nam et ad ipsum quadragenarium numerum pervenisse quemdam,a fratribus fide dignissimis nobis asseveratum est. Quemadmodum enim veterum patrum temporibus, Moyses et Elias nihil contra prandia sabbatorum fecerunt, cum diebus quadraginta jejuna verunt; ita qui potuerit septem dies jejunando transire,non sibi ad jejunandum elegit dominicum diem, sed in iis eum invenit, quos jejunaturum se vovit plurimos dies. Jejunium tamen etiam continuatum si in hebdomade solvendum est, nullo congruentius quam dominico die solvitur. Si autem post hebdomadem corpus reficitur, non utique ad jejunandum dies dominicus eligitur; sed in numero, quem voveri placuit, invenitur.

28. Nec illud moveat quod Priscillianista, Manichæorum simillimi,ad jejunandum die dominico solent testimonium de Apostolorum Actibus adhibere,

Edd.omittunt: El cum quibus Deo vivimus, quæ verba ex novem Mss. restituuntur.

cum esset apostolus Paulus in Troade.Sic enim scriptum est: In una autem sabbati congregatis nobis frangere panem, Paulus disputabat illis, exiturus alia die, produxitque sermonem usque ad medium noctis (Act.xx,7). Deinde cum descendisset de cœnaculo,ubi congregati erant, ad resuscitandum adolescentem, qui gravatus somno de fenestra ceciderat et mortuus ferebatur, de ipso Apostolo Scriptura sic loquitur:Ascendens autem,inquit,cum fregisset panem atque gustasset, satisque esset allocutus usque ad diluculum, sic profectus est (Ibid., 11). Absit ut hoc sic accipiatur, tanquam solerent Apostoli dominico die solemniter jejunare. Una enim sabbati tunc appella. batur dies, qui nunc dominicus appellatur, quod in Evangeliis apertius invenitur. Nam dies resurrectionis Domini, prima sabbati a Matthæo, a cæteris autem tribus una sabbati dicitur (Matth.xxvi,1; Marc.xvi, 2; Luc.xxiv, 1; et Joan. xx, 1);quem constat eum esse, qui dominicus postea appellatus est. Aut ergo post peractum diem sabbati, noctis initio fuerant congregati, quæ utique nox jam ad diem dominicum, hoc est ad unam sabbati pertinebat; et ita eadem nocte fracturus panem, sicut frangitur in sacramento corporis Christi, produxit sermonem usque ad medium noctis, ut post sacramenta celebrata, rursus usque ad diluculum alloquens congregatos, quoniam multum festinabat, ut lucescente proficisceretur dominico die: aut certe si in una sabbati non pernoctem, sed per diem hora dominici fuerant congregati; eo ipso quo dictum est, Paulus disputabat illis, exi turus alia die, expressa est causa producendi sermonis, quia fuerat exiturus, et eos sufficienter instruere cupiebat. Non ergo solemniter die dominico jejunabant,sed necessarius sermo, qui studii ferventissimi audiebatur ardore, reficiendi corporis causa interrumpendus esse non visus est profecturo Apostolo, qui eos, propter alios suos usquequaque dis. cursus, vel alias nunquam, vel rarissime visitabat; præsertim quia tunc ex illis terris sicut consequentia docent, ita discessurus erat, ut jam non esset eos in carne visurus. Ac per hoc magis ostenditur dominicis diebus solita illis non fuisse jejunia, quia ne hoc crederetur, curavit scriptor libri causam producendi sermonis exponere; ut sciremus si aliqua necessitas oriatur, urgentiori actioni non esse prandium præferendum : quamvis ab istis avidissime audientibus, et ipsum fontem cogitantibus profecturum, atque ideo magna siti non aquæ, sed verbi sine satietate quidquid influebat haurientibus, non tantum carnale prandium, verum etiam cœna contempta

est.

29. Sed tunc quamvis dominico die solita illis jejunia non fuissent, non erat tamen Ecclesiæ tam insignis offensio, si aliqua tali necessitate, qualem apostolus Paulus habuit, die toto dominico usque ad medium noctis, vel etiam usque ad diluculum reficere corpora non curarent. Nunc vero posteaquam hæretici, maxime impiissimi Manichæi1,jejunia dieido

Am. Bad. Er. et Mss. sex, prætermissa voce Manichai, habent, maxime impiissimi jejunia.

minici non aliqua necessitate occurrente peragere, sed quasi sacra solemnitate statuta dogmatizare cœperunt et innotuerunt populis christianis ; profecto nec tali necessitate, qualem Apostolus habuit, existimo faciendum esse quod fecit, ne majus malum incurratur in scandalo, quam bonum percipiatur ex verbo. Quidquid tamen causæ vel necessitatis exstiterit, cur homo christianus die dominico jejunare cogatur, sicut etiam illud in Actibus Apostolorum invenimus, in naufragii periculo, ubi et ipse Apostolus navigabat, quatuordecim diebus, ac per hoc duobus dominicis jejunatum (Act. xxvu, 33) ; nullo modo dubitare debemus, dominicum diem,quando non plures dies sine ulla refectione continuandi voventur, inter jejuniorum dies non esse ponendum.

CAPUT XIII. - 30. Cur autem quarta et sexta maxime jejunet Ecclesia, illa ratio reddi videtur, quod considerato Evangelio, ipsa quarta sabbati, quam vulgo quartam feriam vocant,consilium reperiuntur ad occidendum Dominum fecisse Judæi. Intermisso autem uno die, cujus vespera Dominus Pascha cum discipulis manducavit, qui finis fuit ejus dici quem vocamus quintam sabbati, deinde traditus est ea nocte quæ jam ad sextam sabbati,qui dies passionis ejus manifestus est, pertinebat. Hic dies primus azymorum fuit a vespera incipiens. Sed Matthæus evangelista quintam sabbati dicit fuisse primam diem azymorum ; quia ejus vespera sequente, futura erat coena paschalis, qua cœna incipiebat azymum et ovis immolatio manducari. Ex quo colligitur quartam sabbati fuisse, quando ait Dominus: Scitis quia post biduum Pascha fiet, et Filius hominis tradetur ut crucifigatur (Matth. xXVI, 2) acper hoc dies ipse jejunio deputatus est, quia, sicut Evangelista sequitur et dicit, Tunc congregati sunt principes sacerdotum et seniores populi in atrium principis sacerdotum, qui dicebatur Caiphas, et consilium fecerunt ut Jesum dolo tenerent et occiderent (Ibid. 3, 4). Intermisso autem uno die, de quo dicit Evangelium, Prima autem azymorum accesserunt discipuli ad Jesum dicentes: Ubi vis paremus tibicomedere pascha (Ibid.,17) ? hoc ergo die intermisso, passus est Dominus, quod nullus ambigit, sexta sabbati; quapropter et ipsa sexta recte jejunio deputatur: jejunia quippe humilitatem significant. Unde dictum est: Et humiliabam in jejunio animam meam (Psal. XXXIV, 13).

31. Sequitur sabbatum, quo die caro Christi in monumento requievit, sicut in primis operibus mundi requievit Deus die illo ab omnibus operibus suis. Hinc exorta est ista in reginæ illius veste varielas, ut alii, sicut maxime populi Orientis, propter requiem significandam mallent relaxare jejunium, alii propter humilitatem mortis Domini jejunare, sicut Romana et nonnullæ Occidentis Ecclesiæ. Quod quidem uno die, quo Pascha celebratur propter renovandam rei gestæ memoriam, qua discipuli humanitus mortem Domini doluerunt, sic ab omnibus jejunatur, ut etiam illi sabbati jejunium devotissime celebrent, qui cæteris per totum annum sabba

tis prandent; utrumque videlicet significantes, et in uno anniversario die luctum discipulorum, et cæteris sabbatis quietis bonum. Duo quippe sunt, quæ justorum beatitudinem, et omnis miseriæ finem sperari faciunt, mors et resurrectio mortuorum. In morte requies est, de qua dicitur per Prophetam : Plebs mea intra in cellaria tua; abscondere pusillum donec transeat ira Domini (Isai. xxx1, 20). In resurrectione autem in homine toto, id est, in carne et spiritu perfecta felicitas. Hinc factum est ut horum duorum utrumque non significandum putaretur labore jejunii, sed potius refectionis hilaritate, excepto paschali uno sabbato, quo discipulorum, sicut diximus, luctus propter rei gestæ memoriam fuerat jejunio prolixiore signandus.

CAPUT XIV. 32. Sed quoniam non invenimus, ut jam supra commemoravi, in evangelicis et apostolicis Litteris,quæ ad Novi Testamenti revelationem proprie pertinent, certis diebus aliquibus evidenter præceptum observanda esse jejunia,et ideo res quoque ista, sicut aliæ plurimæ quas enumerare difficile est, invenit in veste illius filiæ regis, hoc est Eccle. siæ, varietatis locum; indicabo tibi quid mihi de hoc requirenti responderit venerandus Ambrosius, a quo baptizatus sum, Mediolanensis episcopus. Nam cum in eadem civitate mater mea mecum esset, et nobis adhuc catechumenis parum ista curantibus,illa sollicitudinem gereret utrum secundum morem nostræ civitatis sibi esset sabbato jejunandum, an Ecclesiæ Mediolanensis more prandendum, ut hac eam cunctatione liberarem,interrogavi hoc supradictum hominem Dei. At ille: Quid possum, inquit, hinc docere amplius quam ipse facio? Ubi ego putaveram nihil eum ista responsione præcepisse, nisi ut sabbato pranderemus; hoc quippe ipsum facere sciebam: sedille secutus adjecit, Quando hic sum, non jejuno sabbato; quando Romæ sum, jejuno sabbato: et ad quamcumque Ecclesiam veneritis, inquit, ejus morem servate,si patiscandalum non vultis aut facere. Hoc responsum retuli ad matrem, eique suffecit, nec dubitavit esse obediendum:hoc etiam nos secuti sumus. Sed quoniam contingit, maxime in Africa, ut una Ecclesia vel unius regionis Ecclesiæ, alios habeant sabbato prandentes, alios jejunantes; mos eorum mihi sequendus videtur,quibus eorum populorum congregatio regenda commissa est. Quapropter si consilio meo, præsertim quia in hac causa plus forte quam satis fuit,te petente atque urgente, locutus sum, libenter acquiescis; episcopo tuo in hac re noli resistere, et quod facit ipse, sine ullo scrupulo vel disceptatione sectare.

EPISTOLA XXXVII' (a). Gratulatur sibi Augustinus litterarias suas lucubrationes legi et approbari a Simpliciano; ejusque censuræ subjicil tum cæteros suos libros, tum eos quos de quæstionibus ab ipso propositis conscripsit. Domino beatissimo et venerabiliter sincerissima *Decrat in hoc tomo. Hic edita est collatis antea libris qui eam habent præfixam libris quæstionum ad Simplicianum.

(a) Ex 4 Tomo: quæ autem 37 erat, nunc 109. Scripta circa an. 397.