Obrázky na stránke
PDF
ePub
[ocr errors]

do aliquid in eo considerare vellemus. Rogavi debuisse occidi a christianis et justis ; quasi nos eos etiam ut manu mea notari permitteret, fateor, ti- qui hæc in Catholica faciunt, justos vocemus : quæ mens ne mihi forte causa exigente, cum peten- tamen nobis ab istis dici facilius quam probari sodum esset, pro illo aliud proferretur ; neque hoc lent, cum tam multas violentissimas cædes et stravoluit.

ges plerique ipsorum et episcopi et presbyteri et CAPUT IV. 7. Deinde mihi cæpit instare, ut ad quilibet clerici congregatis turbis hominum furiosisinterrogationem suam breviter responderem, quæ- simorum, non catholicis lantum, sed nonnunquam rens a me quem justum putarem, eum qui perse- etiam suis, ubi possunt, inferre non cessent. Quæ queretur, an cum qui persecutionem paterelur. Cui cum ita sint, dissimulans tamen ab sceleratissimis respondebam, non recte ita interrogari : fieri enim factis suorum, qua ipse plus novit, urgebat ut diposse ut ambo iniqui sint, fieri etiam posse ut ini- cerem, quisjustorum vel malum aliquem occiderit. quiorem justior persequatur. Non ergo esse conse- Quod etiamsi ad causam jam non pertinebat ; fatequens, ut ideo sit quisque justior, quia persecutio- bamur enim hæc ubicumque sub nomine christianem patitur, quamvis id plerumque contingat. Dein- no fierent, non fieri a bonis; sed tamen ut admonede cum viderem in hoc eum multum immorari, ut retur quid esset quærendum respondimus, quærenjustitiam suæ partis ex eo certam vellet intelligi, tes utrum Elias justus ei videretur fuisse : quod quia persecutionem passa fuerit ; quæsivi ab eo, negare non potuit.Deinde subjecimus quam multos utrumjustum et christianum putaret episcopum Me- pseudoprophetas sua manu peremerit (III Reg. xvili, diolanensis Ecclesiæ Ambrosium. Cogebatur utique 40). Hic revera vidit quod videndum erat, talia tum negare quod ille vir christianus esset etjustus; quia licuisse justis. Hæc enim prophetico spiritu auctosi fateretur, statim objiceremus quod eum rebap- ritate Dei faciebant,qui procul dubio Novit cui etiam tizandum esse censeret. Cum ergo ea loquicogere- prosit occidi. Exigebat ergo ut docerem jam novi tur, quibus ille non esset habendus christianus et Testamenti temopribus, quis justorum aliquem justus, commemoravi quantum persecutionem per- occiderit, etiam sceleratum et impium. tulerit, circumdata etiam militibus armatis ecclesia. CAPUT V. – 10. Tunc reditum est ad superiorem Quæsivi etiam utrum Maximianum, qui ab eis apud tractatum, quo volebamus ostendere neque nos illis Carthaginem schisma fecerat, et justum et christia- debere objicere suorum scelera, neque illos nobis si pum putaret. Non poterat nisi negare. Commemo- qua invenirentur talia facta nostroruin. De Novo raviergo etiam illum talem persecutionem pertulisse enim Testamento ostendi quidem non posse, quod ut ecclesia ejus usque ad fundamenta dirueretur. justus quisquam interfecerit aliquem ; sed tamen His igitur exemplis ei, si possem, persuadere mo- illud probari posse ipso exemplo Domini, sceleratos liebar utjam desineret dicere persecutionis perpes- ab innocentibus fuisse toleratos. Traditorem enim sionem, christianæ justitiæ certissimum esse do- suum, qui jam pretium ejus acceperat, usque ad cuinentum.

ultimum pacis osculum interinnocentes secum esse 8. Narravit etiam in ipsa schismatis novitate ma- perpessus est : quibus non tacuit esse inter illos jores suos, cum cogitarent culpam Cæciliani, ne tanti sceleris hominem ; et tamen primum Sacraschisma fieret, quoquo modo velle sopire, dedisse mentum corporis et sanguinis suis, nondum illo exquemdam interventorem (a) populo suæ commu- cluso, communiter omnibus dedit (Matth. xvi, 20nionis apud Carthaginem constituto, antequam Ma- 28). Quo exemplo cum prope omnes moverentur, jorious adversus Cæcilianum ordinaretur. Hunc tentavit dicere, ante passionem Domini communio. ergo interventorem in suo conventiculo a nostris di- nem illam cum scelerato non obfuisse Apostolis,quia cebatoccisum.Quod fateor, nunquam antea prorsus nondum habebant baptismum Christi, sed baptisaidieram, cum tam multa ab eis objecta crimina mura Joannis. Quod posteaquam dixit, cæpi ad eo refellerentur et redarguerentur a nostris, atque in quærere quemadmodum ergo scriptum esset quod eos plura et majora jacerentur. Sed tamen postea- Jesus baptizaverit plures quam Joannes, cum ipse quam hoc narravit, rursus a me instanter coepit non baptizaret, sed discipuli ejus, hoc est, per suos quærere quem justum putarem, eumne qui occidit, discipulos baptizaret (Joan. iv, 1, 2). Quomodo ergo an eum qui occisus esset ; quasi jam mihi proba- dabant quod non acceperant ? quod ipsi maxime visset, ita ut narraverat, esse commissum. Dicebam solent dicere, An forte Christus baptismo Joannis ergo, prius utrum verum esset esse quærendum; baptizabat 9 Deinde in hac sententia multa quæsinon enim temere credi oportere quæcumque dicun- turus eram, quomodo ab ipso Joanne tunc quæsitur: et tamen fieri potuisse, ut vel ambo æque mali tum sit de baptismo Domini, et responderit quod essent, vel etiam pejorem quisquam malus occideret. ille haberet sponsam, et ille esset sponsus (Id. ill, Revera enim fieri potest, ut sceleratior sit rebaptiza- 29). Numquid ergo fas erat ut baptismo Joannis baptor totius hominis,quam solius corporis interemptor. tizaret sponsus, id est baptismo amici vel servi ?

9. Uode etiam illud quod a me postea quæsivit, Deinde quomodo poterant Eucharistiam accipere jam quærendum non erat. Aitepimetiam malumnon nondum baptizati ? aut quomodo Petro volenti ut

totum se lavaret, responderit : Qui lotus est semel, (a) Interventor dicebatur, qui vacante sede regobat

non eum oportet iterum lavari, sed est mundus tolus Ecclesiam.

(ld. xii, 10.) Perfecta enim mundatio non in Joan

nis, sed in Domini baptismo est, si eo se dignum qui accipit præbeat; si autem indignum, Sacramen. ta in eo non ad salutem, sed ad perniciem, permanebunt tamen. Cum ergo ista quæsiturus essem etiam ipse vidit de baptismo discipulorum Domini non sibi fuisse quærendum.

11. Inde itum est in aliud, multis ut poterant utrinque sermocinantibus inter quæ dictum est quod adhuc eos nostri persecuturi essent; nobisque dicebat videre se velle quales nos essemus in illa persecutione præbituros, utrum consensuri essemus tali sævitiæ, an nullum commodaturi consensum.Nos dicebamus Deum videre corda nostra, quæ ipsinon possent: et illos temere sibi adhuc ista metuere, quæ si contigerint, a malis contingere, quibus deteriores ipsi habent; nec tamen ideo nos a catholica communione segregare debere, si quid forte nobis invitis, vel etiam, si valuerimus, contradicentibus factum fuerit, cum tolerantiam pacificam didicerimus, dicente Apostolo: Sufferentes invicem in dilectione,studentes servare unitatem spiritus in vinculo pacis (Eph. iv, 2,3).Quam pacem atque tolerentiam illos non tenuisse dicebamus, qui schisma fecerunt, ut nunc intersuos, qui mitiores eorum sunt, graviora tolerent, ne scindatur quod scissum est; cum leviora nollent pro ipsa unitate tolerare. Dicebamus etiam nondum fuisse temporibus veterum pacem unitatis, et tolerantiam tanta commendatione prædicatam, sicut exemplo Domini et Novi Testamenti charitate; et tamen Prophetas illos et sanctos viros dicere solere in populum scelera eorum, cum tamen se ab illius populi unitate et a communione pariter accipiendorum Sacramentorum quæ tunc fuerunt,divellere non tentassent.

12. Inde nescio quomodo ventum est ad commemorationem beatæ memoriæ Genethlii Carthaginen. sis ante Aurelium episcopi,quod nescio quam constitutionem datam contra illos compresserit, et effectum habere non siverit. Laudabant illum omnes, et benignissime præferebant. Inter quas laudes a nobis subjectum est, quod etiam ipse tamen Genethlius, si in eorum manus incidisset rebaptizandus censeretur. Et hæcjam stantes loquebamur,quia discedendi tempus urgeret. Ibi plane illle senex dixit, jam formam esse factam, ut quisquis ad eos fidelium a nobis venerit, baptizetur,quod eum in vitum et cum dolore animi dicere,quantum poterat, apparebat. Sane cum etiam ipse multa mala suorum apertissime gemeret,atque ostenderet, quod totius civitatis ejus testimonio probabatur, quam esset remotus a talibus factis, et quæ ipsis suis dicere soleat modesta conquestione proferret, nosque commemoraremus illud Ezechielis prophetæ,ubi aperte scriptum est, nec filii culpam patri, nec patris culpam filio ejus imputandam,ubi dictum est: Sicut enim anima patris mea est,ita et anima filii mea est; anima enim quæcumque peccaverit,sola morietur (Ezech. xvi, 20,4), placuit omnibus in talibus disputationibus violenta facta malorum hominum nobis ab invicem objici non debere. Remanebat ergo

Mss. octo habent: Sed in nomine Domini baptisma est.

schismatis quæstio. Itaque hortati eum sumus ut etiam atque placido atque pacato animo annitatur nobiscum, ut diligenti examinatione tanta inquisitio terminum sumat. Ubi ille benigne cum diceret nos solum ista quærere, nolle autem nostros hæc quæri: ea facta pollicitatione discessimus, ut exhiberemus ei plures collegas nostros, certe vel decem, qui tanta benevolentia et lenitate et tam pio studio id quæri vellent, quantum in nobis eum jam animadvertisse atque approbare sentiebamus. Hoc etiam de suorum numero et ipse pollicitus est.

CAPUT VI. — 13. Unde vos hortor et obtestor per Domini sanguinem, ut eum promissi sui commoneatis, et gnaviter instetis, ut res cœpta peragatur,quam prope ad finem pervenisse jam cernitis. Quantum enim arbitror, difficillime potestis invenire in episcopis vestris tam utilem animum et voluntatem,quam in isto sene perspeximus. Postero enim die ipse ad nos venit, et hæc iterum quærere coeperamus. Sed quia ordinandi episcopi necessitas nos inde jamjamque rapiebat, diutius cum illo esse nequivimus. Jam enim miseramus ad Majorem Coelicolarum (a) quem audieramus novi apud eos baptismi institutorem extitisse1,et multos illo sacrilegio seduxisse ut cum illo, quantum ipsius temporis patiebantur angustiæ, aliquid loqueremur. Quem posteaquam venturum comperit, videns nos aliud suscepisse negotium, cum et ipsum nescio quæ necessitas profectionis urgeret, benigne a nobis placideque discessit.

14. Videtur autem mihi, ut turbulentas turbas et impedimentum potius quam adjumentum afferentes omnino devitemus, et vere ex animo amico atque tranquillo susceptum tam magnum negotium Domino opitulante peragamus, ad aliquam villam nos convenire debere non magnam, ubi nullius nostrum esset ecclesia: quam tamen villam communiter possident homines et nostræ communionis et ipsius, sicuti est villa Titiana. Sive ergo in Tubursicensi, sive in Thagastensi, talis locus, vel ille quem commemoravi, vel aliquis alius inventus fuerit,faciamus Codices canonicos præsto esse. Et si qua proferri potuerintex utraque parte documenta: ut postpositis cæteris, nulla, si Domino placuerit, interpellante molestia,quotquot diebus potuerimus ad hoc vacantes, et unusquisque nostrum apud suum hospitem Dominum deprecantes, adjuvante ipso cui pax christiana gratissima est, rem tantam et bono animo cœptam ad inquisitionis terminum perducamus Rescribite sane quid de hac re vel vobis illi videatur. EPISTOLA XLV'.

Augustinus Paulino, rogans ut demum rescribat post biennii silentium, mittatque sibi opus contra Paganos, quod ab ipso elaborari dudum audivit. Dominis germanissimis, dilectissimis et in Christo laudabilibus PAULINO et THERASIE, ALYPIUS et AUGUSTINUS, in Domino salutem.

1. Nequaquam nos nescio qua vestra cessatio, qua 1 Edd., instituisse Mss. quatuordecim, institisse. Ms. Gemmet., extitisse. Longe melius.

Edita nunc primum ex codice Phimarconensi. Quæ autem 45 erat, nunc 127, Scripta circa ineuntem an. 398. (a) Colicolarum nomen occurrit in legibus aliquot ab

ecce per totum biennium, ex quo nobis dulcissimi fratres Romanus et Agilis ad vos remeaverunt, nullas a vobis litteras sumpsimus, pigros ad scribendum fecit. Nam cum in aliis rebus quanto quisque amplius diligitur, tanto dignior imitatione videatur, in hac re contra est. Quo enim vos amamus ardentius,eo minus ferimus quod nobis non scribitis; nec vos in eo volumus imitari. Ecce igitur salutamus vos, si non respondentes epistolis vestris, quæ nullæ ad nos veniunt, saltem expostulantes, et non dolore mediocri, quamvis fortasse etiam Charitas vestra similiter conqueratur, siquidem missas a vobis nostis quæ ad nos non pervenerunt, vicissimque a nobis quæ emissæ erant non sunt vobis datæ. Quod si ita est, querelas nostras convertamus in preces ad Dominum, ne tanta solatia deneget nobis.

2. Scribere te audieramus adversum Paganos; quod si absolutum est, quæsumus ne differas mittere perlatorem hujus epistolæ. Charus nobis est, cujus æstimationi in regionibus nostris possumus non temere bonum testimonium perhibere. Rogat per nos Sanctimonium vestrum, ut eum commendare dignemini cum quibus ei negotium est, et apud quos ne bona causa ejus opprimatur, timet. Quid in re agatur commodius ipse narrabit: quid etiam ad singula, quæ forte animum moverint inter... gratissimum habemus, et apud Dominum Deum nostrum sincerissimæ vestræ benignitati gratias agimus, si per vestram operam de christiani fratris securitate gaudeamus.

EPISTOLA XLVI* (a).

Publicola Augustino proponit multas quæstiones. Dilecto et venerabili patri AUGUSTINO episcopo, PUBLICOLA.

1

In

Scriptum est: « Interroga patrem tuum, et indicabit « tibi; seniores tuos, et dicent tibi » (Deut. xxx11, 7). Unde et mihi exquirendam legem de ore sacerdotis judicavi in causa tali: quæ qualis sit,per litteras expono; simul etiam ut et ego instruar in diversis causis. Singu las autem quæstiones et diversas, per capitula designari feci, ad quas singillatim dignare respondere. Arzugibus, ut audivi, decurioni qui limiti 1 præest vel tribuno solent jurare barbari, jurantes per dæmones suos, qui ad deducendas bastagas (b) pacti fuerint, vel aliqui ad servandas fruges ipsas, singuli possessores vel conductores solent ad custodiendas fruges suscipere, quasi jam fideles, epistolam decurione mittente, vel singuli transeuntes quibus necesse est per eos transire. Mihi autem disceptatio in corde nata est, si ille possessor

Honorio datis, quibus illi constitutas in hæreticos pœnas subire tementur, « nisi ad Dei cultum venerationemque christianam conversi fuerint. »

1 Am. Bad. et Mss. septem, militi, Sed melius alii, limiti. Vid. Notit. dignitatum Imperii.

* XLVI et XLVII recensitæ sunt ad a. bg. bl. c. cc. ff. ggy. n. r. s. t. vc. duos sb. quatuor v. ad Am. Bad. Er. Lov.

(a) Alias 153: quæ autem 46 erat, nunc 214. Scripta forte an. 398.

(b) Bastaga a bastazo, bajulo, ferculum est, juxta Lexicon Jurid. portandis rebus fiscalibus accommodatum: bastagia vero dicebatur ipsum onus portandarum rerum per jumenta.

qui susceperit barbarum, cujus fides per dæmonum jura tionem firma visa est, non coinquinatur vel ipse, vel illa quæ custodit, velille qui deducitur a deductore barbaro. Sed hoc debes scire quia qui jurat barbarus a possessore pro servandis frugibus accipiat aurum, vel a viatore deductor: sed tamen cum hac veluti mercede quæ solet dari a possessore, vel a viatore, juramentum etiam illud in medio est mortale datum decurioni vel tribuno: :quod perturbat me ne polluat illum qui suscipit barbari juramentum, vel illa quæ custodit barbarus. Quacumque enim conditione, etiam auro dato et obsidibus datis, ut audivi, tamen juramentum iniquum medium intercessit. Dignare autem mihi definitive rescribere, et non suspense. Quod si ipse scribas dubitanter, ego in majores dubitationes incidere possum, quam antequam interrogassem. - Hoc etiam audivi, quia ipsi homines conductores qui præsunt rei meæ, juramentum per dæmones suos jurantibus barbaris accipiunt pro servandis frugibus. Si ergo cum illi jurant per dæmones suos ut custodiant fruges, non polluunt ipsas fruges, ut si inde manducaverit christianus sciens vel de pretio ipsarum rerum fuerit, coinquinetur, significare dignare.

Item ab alio audivi quod conductori non juratur a barbaro, et alter dixit quia juratur conductori. Si etiam falsum mihi dixit ille, qui dixit jurari conductori, si jam pro hoc quod solum audivi, non debeo uti de ipsis frugibus, vel de pretio ipsarum propter auditum solum, quia dictum est : « Si autem quis dixerit: « Hoc immolatitium est idolis, nolite manducare, prop« ter illum qui indicavit ? ■ (I Cor. x, 28). Si tamen eliam hæc causa similis est causæ de immolatitio. Quod siita est, quid debeo de ipsis frugibus, vel de pretio ipsa rum facere? - Si debeo requirere de utroque, qui mihi dixit quia non juratur conductori, aut qui dixit quia juratur conductori; et dictum uniuscujusque probare per testes, qui verum dixit de illis duobus, et tandiu non contingere de ipsis frugibus, vel de pretio, quandiu mihi probatum fuerit si verum dixit ille qui dixit quia non juratur conductori? Si barbarus qui per juramentum suum jurat malum, fecerit illum christianum conductorem, vel tribunum qui limiti præest, jurare sibi pro fide illi servanda pro custodiendis frugibus, per ipsum juramentum mortale per quod ipse jurat, si solus ille christianus coinquinatus sit? Si non et illa quorum causa jurat? Aut si paganus qui limiti præest, juraverit barbaro pro fide illi servanda per mortale juramentum, si non coinquinat pro quibus jurat? Si quem misero ad Arzuges, si licet ei juramentum accipere a barbaro illud mortate; et si non coinquinatur, si susceperit tale juramentum christianus ? - Si de area trituratoria tritici vel cujuscumque leguminis, aut torculari, de quo dæmoni oblatum est, si licet inde manducare christianum scientem? De luco si licet ad aliquem usum suum christianum scientem ligna tollere? Si quis vadens ad macellum emat carnem quæ non sit immolatitia, et cogitationes duas habuerit in corde, quod immolata sit, et non sit immolata, et illam tenuerit cogitationem qua non immolatam cogitabit, si manducaverit an peccat? · Si quis bonam rem, de qua dubitat an bona aut mala sit, si faciat putans bonain, cum

[ocr errors]

[ocr errors]

re?

tamen putasset et malam, si peccatum ad scribatur ei? « hoc ipsum est ? » (Deut. vii, 26). Dominus te servet :

Si quis dixerit quod immolatitium est mentiens, et saluto te ; ora pro me. postea dixerit iterum quia mentitus est, et ad fidem

EPISTOLA XLVII (a). vere mentitus est, si licet christianum inde manducare, Augustinus Publicolæ dissolvit aliquot ex propositis aut vendere, et de pretio uti ex eo quod audivit ?

quæstionibus. Si christianus aliquis ambulans, possus necessitatem, Honorabili et dilectissimo filio PUBLICOLÆ, AUGUSTIvictus fame unius diei, vel bidui, vel multorum dierum,

NUS, in Domino salutem. ut jam durare non possit, ita occurrerit, ut in ipsa 1. Æstus animi tui posteaquam didici littteris necessitate famis, in qua sibi videt jam mortem proxi- tuis, etiam mei continuo facti sunt, non quo me mare, invenerit cibum in idolio positum, ubi nullus sit omnia talia permoverent, qualibus indicasti te esse hominum, et non possit invenire alium cibum, debet mori permotum: sed quomodo tibi auferrentur hi æstus, aut exinde cibari? Si christianus videat se a barburo fateor, æstuavi ; maxime quia petis ut definitive vel Romano velle interfici, debet eos ipse christianus tibi rescriberem, ne in inajores dubitationes inciinterficere, ne ab illis interficiatur : vel si licet sine deres, quam antequam interrogasses. Hoc enim interfectione eos repellere vel impugnare, quia dictum video non esse in mea potestate. Nam quomodoliest : « Non resistere malo ? » (Matth. V, 39). – Si bet scripsero quæ mihi videntur esse certissima, si murum possessioni debet christianus facere propter hos- tibi non persuasero, procul dubio eris incertior. Non tem, et si ille christianus qui feceril murum, causa non autem sicut mihi adjacet suadere, eo modo adjacet existit homicidii, cum inde aliqui cæperint pugnare, et etiam persuadere cuilibet. Verum tamen ne tuæ interficere hostes ? Si licet de fonte bibere, vel de dilectioni negarem operulam meam, post aliquan. puteo ubi de sacrificio aliquid missum est ? Si de pateo tam deliberationem rescribendum putavi. qui in templo est, et desertum factum est debet christia- 2. Movet te certe utrum ejus fide utendum sit, nus bibere? Si in templo quo colitur idolum, puteus ibi qui ut eam servet per dæmonia juraverit. Ubi te sit vel fons, et nihil ibi factum sit in eodem puteo vel volo prius considerare, utrum si quispiam per deos fonte, si debet haurire aquam inde christianus, et bibe- falsos juraverit se fidem servaturum, et eam non

Si christianus debet in balneis lavare, vel in servaverit, non tibi videatur bis peccasse. Si enim thermis, in quibus sacrificatur simulacris ? Si christia- tali juratione promissam custodiret fidem, ideo nus debet in balneis, quibus in die festo suo Pagani loti tantum peccasse judicaretur, quia per tales deos sunt, lavare, sive cum ipsis, sive sine ipsis 9 Si in juravit ; illud autem nemo recte reprehenderet, solio (a) ubi descenderunt Pagani nb idolis venientes in quia fidem servavit. Nunc vero, quia et juravit per die festo suo, et aliquid illic in solio sacrilegii sui quos non debuit, et contra pollicitam fidem fecit fecerint, et scierit christianus, si debel in eodem solio quod non debuit, bis utique peccavit ; ac per hoc descendere? -Si christianus invitatus ab aliquo appo- qui utitur fide illius quem constat jurasse per deos sitam habuerit carnem in escam, de qua dictum suerit illi falsos, et utitur non ad malum, sed ad licitum et quia immolatitia est, et non manducaverit eam; postea bonum, non peccato ejus se sociat quo per dæmonia autem ab aliquo translatam ipsam carnem aliquo casu juravit, sed bono pacto ejus quo fidem servavit. invenerit venalem, et emerit eam, aut appositam ha- Neque hic eam fidem dico servari, qua fideles vocanbuerit ab aliquo alio invitatus, et non cognoverit eam, tur qui baptizantur in Christo. Ila enim longe alia et manducaverit, si peccat 9

Si da horto vel de pos

est longeque discreta ad fide humanorum placitosessione idolorum vel sucerdotum eorum debet christia. rum atque pactorum. Verumtamen sine ulla dubinus sciens olus emere, vel aliquem fructum, et inde tatione minus malum est per deum falsum jurare edere ? Sane de juramento, vel de idolis, ut laborem veraciter, quam per Deum verum fallaciter. Quanto non patiaris in requirendo, quæ Domino donante inve- enim per quodjuratur magis est sanctum, tanto manerimus, ante oculos tuos volui proponere: siquid autem gis est pænale perjurium. Alio ergo quæstio est,utrum aliud apertius aut melius in Scripturis inveneris,dignare non peccet qui per falsos deos sibi jurari fecit, quia mihi significare. Unde quæ invenimus, hæc sunt ubi ille qui ei jurat, deos falsos colit. Cui quæstioni posLaban dixit ad Jacob, « Deus Abraham et Deus Nachor , suntilla testimonia suffragari, quæ ipse commemo(Gen. XXXi, 53); quem autem Deum, non significavit rasti de Laban et Abimelech, si tamen Abimelech per Scriptura. Et iterum, « Abimelech quando venit ad Isaac deos suos juravit, sicut Laban per Deum Nachor 1. « ubi juravit, vel qui cumillo erant »(Id. xxvi, 31); sed Hæc, ut dixi,alia quæstio est,quæ me merito fortassis quale juramentum, non significavit Scriptura. Iterum moveret, nisi illa exempla occurrissent de Isaac et de idolis, ubi ad Gedeon dictum esl a Domino in libro Jacob, et si qua alia possunt inveniri. Si tamen illud Judicum, ut de vitulo quem occiderat holocaustum non adhuc movet quod in Novo Testamento dictum faceret (Jud. vi, 26). Et in Jesu Nave de Jericho, ut est, ne omnino juremus (Matth. v, 34, 36). Quod omne aurum, argentum, et æramentum inferretur in quidem mihi propterea dictum videtur,non quia vethesauris Domini, et sanctum vocatum est de civitate, rum jurare peccatum est, sed quia pejerare immane quæ anathema est (Jos. vi, 19). Et quid est illud quod peccatum est; a quo nos longe esse voluit, qui omin Deuteronomio positum est : « Non inferres abomi

Edd. et Mss.. per Deum Jacob. Castigatius citatur a « nationem in domum tuam, et anathema eris, sicut canonistis, per Deum Nachor.

(a) Alias 154 : quæ autem 47 erat, nunc 215. Scripta (a) Vase scilicet in quo sedentes lavabantur.

circa idem tempus.

nimodo ne juremus admonuit. Sed tibi aliud videri scio; unde nunc disputandum non est, ut illud potius agamus unde me consulendum putasti. Proinde sicut non juras, ita nec alium, si hoc placet,jurare compellas: quamvis dictum sit ne juremus; nusquam autem in Scripturis sanctis legi meminerim, ne ab alio jurationem accipiamus. Alia vero quæstio est, utrum ea pace debeamus uti,quæ inter alios invicem jurantes facta est. Quod si nolumus, ubi vivamus in terris, nescio utrum invenire possimus. Neque enim tantummodo limiti, sed universis provinciis pax conciliatur juratione barbarica. Unde et illud sequetur, ut non fruges tantum quæ ab eis custodiuntur,qui per deos falsos juraverunt, sed ubique inquinata sint omnia quæ ipsa pace muniuntur, quam juratio illa confirmat. Quod si absurdissimum est dicere,necilla te moveant quæ movebant.

3. Item si de area vel torculari tollatur aliquid ad sacrificia dæmoniorum sciente christiano, peccat si fieri permittit, aut prohibendi potestas est. Quod si factum comperit, ubi prohibendi potestatem non habuit, utitur mundis reliquis fructibus unde illa sublata sunt ; sicut fontibus utimur, de quibus hauriri aquam ad usum sacrificiorum certissime scimus. Eadem est etiam ratio lavacrorum. Neque enim spiritum deducere de aere dubitamus, in quem scimus ire fumum ex aris omnibus et incensis dæmoniorum. Unde apparet illud esse prohibitum, ne in honorem alienorum deorum aliqua re utamur, aut uti existimemur,sic eam accipiendo, ut quamvis animo contemnamus,eos tamen qui nostrum animum ignorant, ad hæc honoranda ædificemus. Et cum templa, idola, luci, et si quid hujusmodi, data potestate evertuntur,quamvis manifestum est cum id agimus, non ea nos honorare, sed potius detestari,ideo tamen in usus nostros privatos duntaxat et proprios non debemus inde aliquid usurpare, ut appareat nos pietate ista destruere,non avaritia. Cum vero in usus communes,non proprios ac privatos, vel in honorem Dei veri convertuntur, hoc de illis fit quod de ipsis hominibus, cum ex sacrilegis et impiis in veram religionem mutantur. Hoc Deus intelligitur docuisse illis testimoniis quæ ipse posuisti, cum de luco alienorum deorum jussit ligna ad holocaustum adhiberi; et de Jericho, ut omne aurum, argentum et æramentum et inferretur in thesauros Domini.Quapropter etiam illud quod in Deuteronomio scriptum est: Non concupisces argentum vel aurum illorum, nec accipies inde tibi, ne excedas propter illud: quoniam abominatio est Domino Deo tuo: et non conferes exscreatum in domum tuam,et eris anathema,sicut et illud est,et offensione offendes, et coinquinatione inquinaberis abominatione illa, quia anathema est (Deut. vii, 25, 26); satis apparet autipsos privatos usus in talibus esse brohibitos, aut ne sic inde aliquid inferatur in domum ut honoretur: tunc est enim abomiuatio et exsecratio; non cum talium sacrilegus honor apertissima destructione subvertitur.

In excusis habetur, talibus sacrilegiis, Contra in Mss. talium sacrilegus; et melius.

4.D e escis autem idolorum nihil amplius nos debere observare, quam quod præcepit Apostolus, certus esto. Et ideo de hac re verba ejus recole, quæ si obscura essent, pro modulo nostro exponeremus. Non autem peccat, qui cibum postea nesciens manducaverit, quem prius tanquam idolothytum respuit. Olus vel quilibet fructus in quolibet agro natus, ejus est qui creavit ; quia Domini est terra, et plenitudo ejus; et omnis creatura Dei bona est (Psal. XXIII, 1; 1 Cor. x, 25, 26, et 1 Tim. iv, 4). Sed si illud quod in agris nascitur, consecratur idolo, vel sacrifi. catur,tunc inter idolothyta deputandum est. Cavendum est enim, ne si putaverimus non vescendum olere quod nascitur in horto templi idoli, consequens sit ut existimemus non debuisse Apostolum1 apud Athenas cibum sumere, quia civitas erat Minervæ ejusque numini consecrata. Hoc et de puteo responderim vel fonte qui in templo est. Plus autem movet revera, si aliquid sacrificiorum in fontem vel puteum projiciatur. Sed eadem ratio est aeris, qui omnem eum fumum recipit,de quo supra diximus: aut si hoc ideo putatur distare, quia illud sacrificium de quo fumus aeri confunditur, non fit ipsi aeri,sed idolo alicui veldæmonio, aliquando autem sie mittuntur sacrificia in aquas, ut ipsis aquis sacrificetur; non ideo utique solis hujus luce non utimur,quia ei sacrilegi ubi possunt sacrificare non cessant. Sacrificatur etiam ventis,quibus tamen utimur ad tantas nostras commoditates, cum eorumdem sacrificiorum fumum ipsi quodammodo haurire et vorare videantur. Si quis dubitat de aliqua carne, utrum immolatitia sit, et non est immolatitia, si eam cognitionem tenuerit quod immolatitia non sit, et ea vescatur, non utique peccat ; quia nec est, nec jam putatur immolatitia, etsi antea putabatur. Neque enim non licet corrigere cogitationes a falsitate in veritatem. Si quis autem bonum putaverit esse quod malum est, et fecerit, hoc putando utique peccat. Etea sunt omnia peccata ignorantiæ, quando quisque bene fieri putat, quod male fit.

5.De occidendis hominibus ne ab eis quisque occidatur, non mihi placet consilium (a); nisi forte sit miles, aut publica functione teneatur, ut non pro se hoc faciat, sed pro aliis, vel pro civitate, ubi etiam ipse est, accepta legitima potestate, si ejus congruit personæ. Qui vero repelluntur aliquo terrore ne male faciant, etiam ipsis aliquid fortasse præstatur. Hinc autem dictum est,non resistamus malo (Matth. v,39), ne nos vindicta delectet, quæ alieno malo animum

1 Sic recte ex. Ms. Gemmet. [Apostolos].

(a) Quid sibi de hac re videretur jam alias aperuerat Augustinus in lib. 1 de Libero arbitrio, c. 5, ubi demum Evodii sententiam comprobavit,n. 13: eos videlicet apud divinam providentiam haudquaquam esse peccato liberos, « qui pro iis rebus, quas contemni oportet, humana cæde polluti sunt. » Imbibit istam doctrinam propinante Ambrosio in lib.3 de Officiis, c.4, hisce verbis:

Non

« videtur quod vir christianus, et justus, et sapiens quærere sibi vitam aliena morte debeat: utpote qui etiamsi « in latronem armatum incidat, ferientem referire non possit, nedum salutem defendit, pietatem contaminet. >> Hausit etiam ex Cypriano, qui in epist.56 absolute pronuntiat: « Occidere non licet,sed occidi necesse est; et in epist.57 « Occidere innocentibus nec nocentem liceat,»

« PredošláPokračovať »