tatus sum ex utero : tanquam diceret. Eam sortitus sum animam ex utero, quæ tibi cohæreret. Sed quis audeat in hanc se temere præcipitare sententiam, cum ratio de adventu vel exortu animæ in tanto naturæ profundo sic lateat, ut satius sit eam semper quærere quandiu in hac vita sumus, quam aliquando invenisse præsumere? Ex illa vero in seipsum transfiguratione nostra quemadmodum possent hæc accipi, dictum est. Si quid autem dici potuit convenientius, vel potuerit, nullius præjudicamus ingenio, doctrinæ nullius invidemus. CAPUT XIII. — 33. Jam illud quod sequitur, Ne discedas a me, quoniam tribulatio proxima est, vide ut illuminet quemadmodum dictum sit, Quare me dereliquisti. Quomodo enim dereliquit, cui dicitur, Ne discedas a me, nisi quia dereliquit vitæ veteris temporalem felicitatem? Rogatur autem ne discedat et deserat spem vitæ æternæ. Sed quid est, quoniam tribulatio proxima est? quasi ei passio adhuc immineret, cum in ipsa media passione ista dicere intelligatur, quæ de illo in hoc psalmo prophetata sunt. Hic enim dicturus est etiam, quæ in Evangelio apertissime scripta sunt, Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt sortem (Matth. xxvi, 35); quod factum est cum jam penderet in ligno. Quid est ergo, tribulatio proxima est, in qua media loquebatur ? Sed nimirum illud vult intelligi, quia cum caro in doloribus est et in pœnis, profecto anima tunc habet magnum agonem patientiæ, in quo ne deficiat, laborandum et orandum est. Nihil est autem animæ sua carne propinquius : ideo mundi hujus quilibet magnus perfectusque contemptor, cum alibi patitur, nihil patitur. Potest enim adhibere vigilem rationem, cum amittit bona quæ extrinsecus sunt, et ab animo sapientis, qui ex cupiditate non hæret, sine dubio longe sunt; non curare quod patitur, quia nec patitur. Cum vero amittit præcipua corporis bona, id est corporis vitam ac salutem, jam tribulatio proxima est animi bonis, quibus ipse intus tanquam corporis dominus est: quid faciet qualibet ratione, ut non doleat cum corpus vulneratur aut uritur, cui tanto implicatur consortio, ut parti possit, non dolere non possit ? 35. Clamat ergo martyris anima transfigurata in Christum,cum jam in carne tribulari cœperit, et dicit Deo, a quo derelicta est in terrena felicitate, sed quæ cum illo est in spe vitæ æternæ, Ne discedas a me, quoniam tribulatio proxima est: non est in agro meo, non in auro, non in pecore, non in tectis atque parietibus, non in meorum orbitatibus; sed in carne mea est, cui copulor, cui connector, cujus sensum non habere non possum ; unde me de proximo urget, ut a patientiæ virtute deficiam. Ne discedas a me; quoniam non est qui adjuvet: neque amicus, neque propinquus, neque humana laus, neque præteritæ recordatio voluptatis, neque aliquid eorum quo terrenæ felicitatis ruina fulcitur, neque ipsa quæ in animo est meo humana virtus; quia si tu deseris, quæ hominis virtus ? 34. Ideo et diabolus hunc nocendi ordinem tenens, illius magni viri quem postulaverat tentandum, prius externa bona accepit in potestatem: quibus ablatis et perditis, cum illum inconcussum videret; dixerat enim, Dominus dedit, Dominus abstulit ; sicut Domino placuit, ita factum est: sit nomen Domini benedictum (Job. 1, 21); etiam carnem cruciandam vulnere postulavit, tali cum eo confligens certamine, ut bona proxima invaderet, hoc est corporis bona; quibus ille perditis si forte succumberet, atque ad impietatem cor inclinaret, etiam bona animi deperirent,quibus perdendis jam in corpore sæviensvicinius tantator instabat. Denique ille vir in tanta tentatione, ubi erat animi bonis proxima tribulatio, quamvis multa prophetice loquatur, longe tamen loquitur aliter quam cum illa externa bona deperissent (Id.1, 11), in quibus filios non amiserat, sed præmiserat. PATROL. XXXIII. 36.Circumdederunt me vituli multi: hoc est minores in plebe. Tauri pingues obsederunt me : hoc est superbi ac divites, principes plebis. Aperuerunt in me os suum: clamantes, Crucifige, crucifige (Luc. XXII, 21). Quasi leo rapiens et rugiens: rapuerunt enim comprehensum adducentes ad præsidem, et rugierunt petendo ejus mortem. Sicut aqua effusus sum tanquam ut in me lapsi caderent persecutores mei. Dispersa sunt omnia ossa mea : quid sunt ossa, nisi corporis firmamenta? Corpus autem Christi, Ecclesia: firmamenta autem Ecclesiæ qui, nisi Apostoli,qui etiam columnæ alibi nuncupantur? Hi utique dispersi sunt, cum ad passionem ipse duceretur, vel cum esset passus et mortuus. Factum est ergo cor meum tanquam cera liquescens in medio ventris mei. Hoc sane quemadmodum capiti nostro, ipsius corporis salvatori coaptetur, invenire dificile est. Neque enim nisi magno pavore contingit, ut cor velut cera liquescat humanum: quod unde in illo fieri posset, qui potestatem habebat ponendi et recipiendi animam suam? Sed profecto aut infirmorum suorum in se transtulit causam; sive illorum qui metu mortis pavescunt, sicut ipse Petrus ex egregio præsumptore tam creber negator effectus; sive illorum tristitia salubri contabescunt, sicut idem ipse Petrus cum amare flevit. Nam et tristitia quasi solvit cor: unde dicitur etiam græce quod appellata sitλún. Aut certe profundum sacramentum nos intelligere voluit, ut cordis sui nomine significaret Scripturas suas, ubi ejus utique latebat consilium, quod tunc apertum est, cum ea quæ de illo prophetata fuerunt, passus implevit. Solutæ sunt ergo Scripturæ ejusin jis quæ perfecta sunt adventu ejus, nativitate, passione, resurrectione,glorificatione. Quis enim jam ea non intelligit in Prophetis, quando usque ad intellectum etiam carnalis multitudinis pervenerunt ? quam fortasse significavit medio ventris sui, ut in ejus corpore quod est Ecclesia, quasi ventris locum habeat carnalis et infirmior multitudo. Aut si ventris nomen magis interioribus competit, ad eos potius qui perfectiores sunt, Scripturarum intellectum pertinere monstratum est, cum cor ejus, id est Scripturæ ejus quæ continent consilium ejus, in medio eorum, hoc est in cogitatione eorum, tan(Dix-Huit.) quam cera dissolvitur, hoc est, fervore spiritus aperitur, disputatur, exponitur. CAPUT XV. -37. Exaruit velut testa virtus mea. Testa igne firmata est: sic et virtus corporis Christi non sicut fenum igne consumitur, sed sicut testa passione velut igne firmatur. Vasa enim figuli probat fornax, sicut alio loco Scriptura dicit, et homines justos tentatio tribulationis (Eccli. xxvi, 6). Etlingua mea adhæsit faucibus meis.Potest quidem silen. tium ejus significatum videri,quod et alius propheta commendat, cum dicit, Sicut agnus coram tondente fuit sine voce (Isai.L, 7). Sed si linguam ejus, eos in ejus corpore, quod est Ecclesia, intelligamus, per quos suum loquitur Evangelium; tunc ejus faucibus. adhærent, cum a præceptis ejus non recedunt. 38. Quod vero sequitur, Et in pulverem mortis deduxisti me, quomodo capiti coaptabitur; quandoquidem corpus ejus, quod tertia die resurrexit, non est utique in pulverem dissolutum ? nec aliter exposuerunt Apostoli quod in alio psalmo positum est, Neque dubis sanctum tuum videre corruptionem, nisi quia ejus caro non est corrupta, quæ tam celeriter resurrexit (Psal. xv, 10; Act. 1, 24-32). Unde item in alio psalmo dicit, Quæ utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem? Numquid confitebitur tibi pulvis, aut annuntiabit veritatem tuam (Psal. xxix,10)? hoc scilicet dicens, quod si eo modo, quo et cæteri, mortuus dimitteretur in pulverein, et caro ejus resurrectioni ultimæ servaretur, nulla esset utilitas in sanguine ejus ; quia nihil prodesset mors ejus, nec annuntiaretur veritas Dei, quæ illum continuo resurrecturum esse prædixerat. Quid sibi vult ergo quod hoc loco ait, Et in pulverem mortis deduxistime? Nisi corpus ejus accipiamus Ecclesiam, in qua illi qui pro ejus nomine passi sunt, vel patiuntur, non ita ut ipse cito resurgunt, sed in mortis pulverem deducuntur, tum resurrecturi, cum illud tempus venerit de quo in Evangelio dicit, Veniet hora quando omnes qui in monumentis sunt, audient vocem ejus, et procedent (Joan. v, 28, 29). Aut certe tropice pulverem mortis ipsos Judæos intelligi voluit, in quorum manus deductus est scriptum est enim, Non sic impii, non sic; sed tanquam pulvis quem projicit ventus a facie terræ (Psal. 1, 4). CAPUT XVI. 39. Denique sequitur, Quoniam circumdederunt me canes multi; concilium malignantium obsedit me : tanquam ipsos dixerit pulverem mortis in quem deductus est, quos dixit canes multos et concilium malignantium; canes eos videlicet appelans, qui plerumque contra innocentes latrant, cum quibus non habent consuetudinem. Jam vero in iis quæ subjungit, tanquam Evangelium recitatur. Crucifixio quippe ejus exprimitur in eo quod dicit, Foderunt manus meas et pedes meos, dinumeraverunt omnia ossa mea. Ipsi vero consideraverunt el conspexerunt me. Fossæ sunt enim clavis manus et pedes ejus, et cum extenderetur in ligno, quodammodo numerata sunt ossa ejus. Consideratus est autem atque conspectus quid illi futurum esset, et utrum veniret Elias et liberaret eum (Matth. xxvi, 49). 40.Jam illud quod sequitur, nullius expositionis indiget: Diviserunt sibi vestimenta mea,et super vestem meam miserunt sortem. Verba deinde quæ subtexuntur, orantis sunt, tam ex persona capitis, id est hominis mediatoris, quam ex persona corporis, quod est Ecclesia, quam dicit etiam unicam suam. Tu autem, Domine,inquit, ne longe facias auxilium tuum: hoc ad ejus carnem pertinet, cujus resurrectio non in longum est missa ut aliorum. In defensionem meam aspice: ne quid noceant inimici,qui sibi videntur aliquid potuisse carnem perimendo mortalem. Non autem nocent, si defendente gratia Dei, non eis ad malum anima superata consentiat: sic enim et alibi prophetatum est, Terra tradita est in manus impii; hoc est caro terrena. 41. Erue a framea animam meam. Framea gladius est; nec utique tali ferro Christus occisus est, sed cruce; nec latus ejus gladio, sed lancea percusserunt. Translato ergo verbo, frameam linguam dixit persequentium, sicut in alio psalmo dicitur, Et lingua eorum gladius acutus (Psal. LVI, 5). Unde, quia in ejus carne lingua prævaluit malignorum, orat ut animæ nihil noceat, cum dicit, Erue a framea animam meam : ut hæc in prophetia oratio, si ad caput corporis referas, non videatur velut indigentis petitio, sed potius rei futuræ figurata prædictio. Aut certe, quia corpus ejus, hoc est Ecclesia, graves persecutiones fuerat perpessura, frameam dixit, qua maxime trucidati sunt martyres; unde vult eorum animas erui, ne timeant eos qui corpus occidunt, animam autem occidere non possunt (Matth. x, 28), et consentiant ad illicita. Aut etiam in ipsorum passionibus inimicorum linguam frameam dicit, unde animam suam,hoc est animan corporis sui,animam sanctorum suorum vult erui. 42.Quod autem sequitur,Et de manu canis unicam meam,nihil aptius quam unica Ecclesia mihi videtur intelligi. Canem vero appellavit mundum, non ratione sed consuetudine contra in solitam veritatem latrantem. Hæc est enim canum natura, ut cum quibus habent consuetudinem, sive illi boni, sive mali sint, non ad eos latrent; insolitorum autem personis visis, etiam innocentibus, irritentur. Manu autem canis, potestatem mundi significavit. Cujus etiam regnum infestum futurum corpori suo, id est Ecclesiæ suæ, leonis nomine figuravit in eo quod adjunxit: Salvum me fac de ore leonis. Unde est scriptum, Nihil interest inter minas regis et iram leonis (Prov. XIX, 12): quanquam et diabolum apostolus Petrus leoni comparet rugienti, et quærenti circumeundo quem devoret (I Petr. v, 8). Superbosque hujus mundi Christianis humilibus adversaturos ostendens, consequenter dicit: El a cornibus unicornium humilitatem meam. Ideo quippe in unicornibus superbi intelliguntur, quia superbia odit consortium, et quantum in ipso est, solus cupit eminere omnis superbus. CAPUT XVII. -43. Jam nunc attende ubi sit fructus vel quod derelictus est, ne exaudiretur pro terrena felicitate, non ad insipientiam, sed ut saperemus quid Novi gratia Testamenti desiderare debeamus; vel quod non est derelictus sed exauditus in eo quod ait, Ne discedas a me, qui dixerat, Quare me XXVIII, 28, sec. LXX). Porro pietas cultus Dei est, dereliquistı;quod utique contrarium est, nisi illud nec coditur ille nisi amando. Summa igitur et vera ad aliud, hoc ad aliud referatur. Attende et audi sapientia est in præcepto illo primo, Diliges Domiquantum sapis, hauri quantum capis, quantumque num Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima ipse rem tantam eloqui valeo, imo quantum tribuit lua (Matth. XX11, 37) : ac per hoc sapientia est chaille qui nos exaudit, et in Christo, in quantum homo ritas Dei : nec diffunditur in cordibus nostris, nisi mediator est inter nos et Deum, et cum Christo, in per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom.v,5). quantum Deus est æqualis Deo, et polens est facere, Initium autem sapientiæ timor Domini(Psal. cx,10): ut ait Apostolus,supra quam petimus aut intelligimus et timor non est in charitate, sed perfecta charitas (Ephes. Ini, 20): vide in hoc psalmo Testamenti Novi foras mittil timorem (1 Joan. iv, 18). Proinde præ. gratiam ; vide illius derelictionis, tribulationis, missus timor in cor nostrum, pellit inde consuetu. deprecationis fructu quid agatur, quid insinuetur, dinem malorum operum, fet servat charitati loquid commendetur, quid illustretur. Intuere quid cum, qua tanquam domina vemente, ut illa insilegamus tanto ante prophetatum, quid jam cerna. dat, abscedit. musimpletum:Narrabo nomen tuum,inquit,fralri. 46. Ergo qui timetis Dominum, laudate eum : bus meis ; in medio Ecclesiæ cantabo te. Fratres illi ut Deum non serviliter sed libere colatis, eum sunt, de quibus in Evangelio ait : Vade, et dic fra- amare discite quem timetis, et poteritis laudare tribus meis (Joan. xx, 17). Ecclesia illa est, quam quod amatis. Timentes enim Deum homines Vetemodo dixit unicam suam; hæc est unica Catholica, ris Testamenti, propter litteram terrentem et occiquæ toto orbe copiosa diffunditur, quæ usque ad dentem, nondum habentes Spiritum vivificantem ultimas gentes crescendo porrigitur: unde in Evan- (II Cor. m, 6), currebant cum sacrificiis ad tem. geliodicit, Et prædicabitur hoc Evangelium in uni- plum; et quamvis in figuram futuri sanguinis quo verso orbe, in testimonium omnibus gentibus ; et tunc redempti sumus, tamen nescientes quid per eas veniet finis (Matth. xxiv, 14). præfiguraretur, cruentas victimas immolabant. 44.Quod autem ait,Cantabo, hoc est illud canticum Nunc vero in gratia Novi Testamenti, quilimetis Donovum, de quoin alio psalmo dicitur : Cantate Do- minum, laudale eum. Ipse quippe in alio psalmo, mino canticum novum, cantate Domino omnis lerra illa mutanda prænuntians quæ tunc in umbra fu(Psal. xcv, 1). Habes hic utraque ; et quo cantico turi offerebantur, Non accipiam, inquit, de manu cantaturum sedixerit, et in cujus Ecclesiæ medio: lua vitulos, neque de gregibus tuis hircos. Et paulo illud pertinet ad novum canticum, hæc ad omnem post, ut ostenderet sacrificium Novi Testamenti, terram. Ipse quippe cantat in nobis, cujus gratia quando illa fuerant cessatura, Immola, inquit, Deo cantamus, sicut dicit Apostolus : An vullis expe- sacrificium laudis, et redde Altissimo vota lua. Et rimentum ejus accipere, qui in me loquitur Chris. in fine ejusdem psalmi, Sacrificium, inquit, laudis lus (Il Cor. XIII, 3) 9 Medium vero Ecclesiæ ad glorificabit me; et illic via est, qua ostendam illi emitentiam scilicet referas, et ad ipsam manifesta- salulare meum (Psal. xlix, 9, 14, 23). Salutare Dei tionem, quia omnia quanto clarius nota sunt, tanto Christus est, quem infantem Simeon senex cum magisin medio esse dicuntur; vel certe ad interiores agnovissetin spiritu, eumque sumspisset in manus, Ecclesiæ, quia interiora sunt media. Neque enim Nunc dimillis, inquit, Domine, servum tuum, secunomois qui labiis personat, cantat canticum no- dum verbum tuum in puce; quoniam viderunt oculi vum, sed qui eo modo cantat ut Apostolus admo- salutare tuum (Luc. 11, 29, 30). net, diceas: Canntates et psallentes in cordibus ves- CAPUT XIX. · 47. Qui timetis ergo Dominum, Iris Domino (Ephes. V, 19). Intus enim est hoc gau- laudate eum; universum semen Jacob, magnificate dium, ubi vox laudis et canitur et auditur ; qua eum. Non vacat quod ei non sufficit dicere, semen voce laudatur qui gratis amandusest toto corde, tota Jacob, nisi adderet universum; ne in solis eis intelanima, tota mente, amatoremque suum accendit in ligeretur, qui ex Israelitis fuerant credituri. Semen se gratia Spiritus sui sancti : quid enim aliud est enim Jacob ipsum est semen Abrahæ; omnibus canticum novum, quam laus Dei ? autem in Christum credentibus, non solis qui ex CAPUT XVIII. — 45. Denique sequitur, et hoc evi- Israel fideles erant, Apostolus dicit : Ergo Abrahæ dentius demonstrat. Cum enim dixisset, Narrabo semen estis, secundum promissionem hæredes (Ganomen tuum fratibus meis, quia Deum nemo vidit lat. m, 29). Ibi namque commemoravit præfiguraunquam, sed unigenitus Filius qui est in sinu tionem Novi Testamenti, in eo quod scriptum est, Patris, ipse enarravit (Joan. 1, 18); atque adjunxis- In Isaac vocabitur tibi semen (Rom. ix, 7); non utiset, in medio Ecclesiæ cantabo le : quomodo can- que in Ismael, ancillæ filio. In quibus duobus filiis tavit, id est, quia in nobis cantavit, cum profici- Abrahæ, servo, et libero, et duabus mulieribus, mus in nomine quod narravit fratribus suis; et ancilla, et libera, scribens ad Galatas, duo Testaquia laudem Dei cantavit in nobis, continuo mani- menta dicit in allegoria præfigurala (Galat. iv, festavit, dicens, Quilimetis Dominum, laudate eum. 22-24). Unde dicit, Non qui filii carnis, ii sunt filii Quis autem veraciter laudat, nisi qui sinceriter Dei; sed filii promissionis depulantur in semine. amat? Tantumdem ergo est ac si diceret : Qui ti- Promissionis enim verbum hoc est! Ad hoc tempus metis Doininum, ante eum. Dixit enim homini, si- veniam, et erit Saræ filius (Rom. 1x, 8, Gen. xviii, 10). cut scriptum est. Ecce pietas est sapientia (Job 48. Multum est et nimis longum diligenter enuquam cera dissolvitur, hoc est, fervore spiritus 40.Jam illud quod sequitur, nullius expositionis inaperitur, disputatur, exponitur. diget: Diviserunt sibi vestimenta mea,et super vestem CAPUT XV.- 37. Exaruit velut lesta virlus mea. meam miserunt sortem.Verba deinde quæ subtexunTesta igne firmata est: sic et/virtus corporis Christi tur, orantis sunt, tam ex persona capitis, id est ho. non sicut fenum igne consumitur, sed sicut testa minis mediatoris, quam ex persona corporis, quod passione velut igne firmatur. Vasa enim figuli pro- est Ecclesia, quam dicitetiam unicam suam. Tu aubalfornax, sicut alio loco Scriptura dicit, et homines tem, Domine,inquit, ne longefacias auxilium tuum: justos tentatio tribulationis (Eccli. xxvn, 6). Etlin- hoc ad ejus carnem pertinet, cujus resurrectio non gua mea adhæsit faucibus meis.Potest quidem silen. in longuin est missa ut aliorum. In defensionem tium ejus significatum videri,quod et alius propheta meam aspice: ne quid noceant inimici,qui sibi videncommendat, cum dicit, Sicut agnus coram londente tur aliquid potuisse carnem perimendo mortalem. fuit sine voce (Isai.lii, 7). Sed si linguam ejus, eos in Non autem nocent, si defendente gratia Dei, non eis ejus corpore, quod est Ecclesia, intelligamus, per ad malum anima superata consentiat: sic enim et quos suum loquitur Evangelium ; tunc ejus faucibus alibi prophetatum est, Terra tradita est in manus adhærent, cum a præceptis ejus non recedunt. impii ; hoc est caro terrena. 38. Quod vero sequitur, Et in pulverem mortis de. 41. Erue a framea animam meam. Framea gladius duxisti me, quomodo capiti coaptabitur; quando- est; nec utique tali ferro Christus occisus est, sed quidem corpus ejus, quod tertia die resurrexit, non cruce; nec latus ejus gladio, sed lancea percusserunt. est utique in pulverem dissolutum ? nec aliter Translato ergo verbo, frameam linguam dixitperseexposuerunt Apostoli quod in alio psalmo positum quentium, sicut in alio psalmo dicitur, Et lingua est, Neque dubis sanctum tuum videre corruptionem, eorum gladius aculus (Psal. Lvi, 5). Unde, quia in nisi quia ejus caro non est corrupta, quæ tam cele- ejus carne lingua prævaluit malignorum, orat ut riter resurrexit (Psal. xv, 10 ; Act. 11, 24-32). Unde animæ nihil noceat, cum dicit, Erue a framea ani. item in alio psalmo dicit, Quæ utilitas in sanguine mam meam : ut hæc in prophetia oratio, si ad caput meo, dum descendo in corruptionem? Numquid con corporis referas, non videatur velutindigentis petifitebilur tibi pulvis, aut annuntiabit veritalem tuam tio, sed potius rei futuræ figurata prædictio. Aut (Psal. xxix,10)? hoc scilicet dicens, quod si eo modo, certe, quia corpus ejus, hoc est Ecclesia, graves quo et cæteri, mortuus dimitteretur in pulverem, persecutiones fuerat perpessura, frameam dixit, qua et caro ejus resurrectioni ultimæ servaretur, nulla maxiine trucidati sunt martyres; unde valt eorum esset utilitas in sanguine ejus ; quia nihil prodesset animas erui, ne timeant eos qui corpus occidunt, mors ejus, nec annuntiaretur veritas Dei, quæ animam autem occidere non possunt (Matth.x, 28), illum continuo resurrecturum esse prædixerat. Quid et consentiant ad illicita. Aut etiam in ipsorum passibi vult ergo quod hoc loco ait, Et in pulverem sionibusinimicorum linguam frameam dicit, unde mortis deduxisti me ? Nisi corpus ejus accipiamus animam suam,hoc est animan corporis sui,animam Ecclesiam, in qua illi qui pro ejus nomine passi sanctorum suorum vult erui. sunt, vel patiuntur, non ita ut ipse cito resurgunt, 42.Quod autem sequitur, Et de manu canis uricam sed in mortis pulverem deducuntur, tum resurrec- meam, nihil aptius quam unica Ecclesia mihi videtur turi, cum illud tempus venerit de quo in Evangelio intelligi. Canem vero appellavit mundum, non ratiodicit, Veniet hora quando omnes qui in monumentis ne sed consuetudine contra insolitam veritatem sunt, audient vocem ejus, et procedent (Joan. v, 28, latrantem. Hæcestenim canum natura, ut cum qui29). Aut certe tropice pulverem mortis ipsoj Ju- bus habentconsuetudinem, sive illi boni, sive mali dæos intelligi voluit, in quorum manus deductus sint, non ad eos latrent; insolitorum autem personis est : scriptum est enim, Non sic impii, non sic; sed visis, etiam innocentibus, irritentur. Manu autem tanquam pulvis quem projicit ventus a facie terræ canis, potestatem mundi significavit. Cujus etiam (Psal. 1, 4). regnum infestum futurum corpori suo, id est EccleCAPUT XVI. - 39. Denique sequitur, Quoniam siæ suæ, leonis nomine figuravil in eo quod adjuncircumdederunt me canes multi ; concilium mali- xit: Salvum me fac de ore leonis.Unde est scriptum, gnantium obsedit me : tanquam ipsos dixerit pul- Nihil interest inter minas regis et iram leonis verem mortis in quem deductus est, quos dixit canes (Prov. xix, 12): quanquam et diabolum apostolus inultos et concilium malignantium ; canes eos vide- Petrus leuni comparet rugienti, et quærenti circumlicet appelans, qui plerumque contra innocentes eundo quem devoret (I Petr. v, 8). Superbosque latrant, cum quibus non habent consuetudinem. hujus mundi Christianis humilibus adversaturos Jam vero in iis quæ subjungit, tanquam Evangelium ostendens, consequenter dicit : El a cornibus unirecitatur. Crucifixio quippe ejus exprimitur in eo cornium humilitatem meam. Ideo quippe in uniquod dicit, Foderunt manus meas el pedes meos, cornibus superbi intelliguntur, quia superbia odit dinumeraverunt omnia ossa mea. Ipsi vero consi- consortium, et quantum in ipso est, solus cupit deraverunt el conspexerunt me. Fossæ sunt enim eminere omnis superbus. clavis manus et pedes ejus, et cum extenderetur in CAPUT XVII. -43.Jam nunc attende ubi sit fruligno, quodammodo numerata sunt ossa ejus. Con- ctus : vel quod derelictus est, ne exaudiretur pro sideratus est autem atque conspectus quid illi fu- terrena felicitate, non ad insipientiam, sed ut sapeturum esset, et utrum veniret Elias et liberaret eum remus quid Novigratia Testamenti desiderare debea(Matth. XXVII, 49). mus ; vel quod non est derelictus sed exauditus in eo quod ait, Ne discedas a me, quidixerat, Quare me XXVIII, 28, sec. LXX). Porro pietas cultus Dei est, dereliquisti; quod utique contrarium est, nisi illud nec coditur ille nisi amando. Summa igitur et vera ad aliud, hoc ad aliud referatur. Attende et audi sapientia est in præcepto illo primo, Diliges Domiquantuin sapis, hauri quantum capis, quantumque num Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima ipse rem tantam eloqui valeo, imo quantum tribuit lua (Matth. XXII, 37) : ac per hoc sapientia est chaille qui nos exaudit, et in Christo, in quantum homo ritas Dei : nec diffunditur in cordibus nostris, nisi mediator est inter nos et Deum, et cum Christo, in per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom.v,5). quantum Deus est æqualis Deo, et potens est facere, Initium autem sapientiæ timor Domini(Psal. cx,10): ut ait Apostolus,supra quam petimus aut intelligimus et timor non est in charitate, sed perfecta charitas (Ephes. II, 20) : vide in hoc psalmo Testamenti Novi foras mittil timorem (1 Joan. iv, 18). Proinde præ. gratiam ; vide illius derelictionis, tribulationis, missus timor in cor nostrum, pellit inde consuetu. deprecationis fructu quid agatur, quid insinuetur, dinem malorum operum, et servat charitati lo. quid commendetur, quid illustretur. Intuere quid cum, qua tanquam domina vemente, ut illa insilegamus tanto ante prophetatum, quid jam cerna. dat, abscedit. musimpletum:Narrabo nomen tuum,inquit,fralri. 46. Ergo qui timetis Dominum, laudate eum : bus meis ; in medio Ecclesiæ cantabo te. Fratres illi ut Deum non serviliter sed libere colatis, eum sunt, de quibus in Evangelio ait: Vade, et dic fra- amare discite quem timetis, et poteritis laudare tribus meis (Joan. xx, 17). Ecclesia illa est, quam quod amatis. Timentes enim Deum homines Vetemodo dixit unicam suam; hæc est unica Catholica, ris Testamenti, propter litteram terrentem et occiquæ toto orbe copiosa diffunditur, quæ usque ad dentem, nondum habentes Spiritum vivificantem oltimas gentes crescendo porrigitur: unde in Evan- (II Cor. 11, 6), currebant cum sacrificiis ad temgelio dicit, Et prædicabitur hoc Evangelium in uni- plum; et quamvis in figuram futuri sanguinis quo verso orbe, in teslimonium omnibus gentibus ; et tunc redempti sumus, tamen nescienles quid per eas veniet finis (Matth. xxiv, 14). præfiguraretur, cruentas victimas immolabant. 44. Quod autem ait, Cantabo, hoc est illud canticum Nunc vero in gratia Novi Testamenti, quilimetis Donovum, de quoin alio psalmo dicitur : Cantate Do- minum, laudale eum. Ipse quippe in alio psalmo, mino canticum novum, cantate Domino omnis lerra illa mutanda prænuntians quæ tunc in umbra fu(Psal. xcv, 1). Habes hic utraque ; et quo cantico turi offerebantur, Non accipiam, inquit, de manu cantaturum sedixerit, et in cujus Ecclesiæ medio: lua vitulos, neque degregibus tuis hircos. Et paulo illud pertinet ad novum canticum, hæc ad omnem post, ut ostenderet sacrificium Novi Testamenti, terram. Ipse quippe cantat in nobis, cujus gratia quando illa fuerant cessatura, Immola, inquit, Deo cantamus, sicut dicit Apostolus : An vultis ex pe- sacrificium laudis, et redde Altissimo vota tua. Et rimentum ejus accipere, qui in me loquitur Chris. in fine ejusdem psalmi, Sacrificium, inquit, laudis lus (Il Cor. XIII, 3) Medium vero Ecclesiæ ad glorificabit me; et illic via est, qua ostendam illi emipentiam scilicet referas, et ad ipsam manifesta- salutare meum (Psal. xlix, 9, 14, 23). Salutare Dei tionem, quia omnia quanto clarius nota sunt, tanto Christus est, quem infantem Simeon senex cum magis in medio esse dicuntur; vel certe ad interiores agnovisset in spiritu, eumque sumspisset in manus, Ecclesiæ, quia interiora sunt media. Neque enim Nunc dimillis, inquit, Domine, servum tuum, secunomnis qui labiis personat, cantat canticum no- dum verbum tuum in pace; quoniam viderunt oculi vum, sed qui eo modo cantat ut Apostolus admo- salutare tuum (Luc. 11, 29, 30). net, dicens: Canntales et psallentes in cordibus ves- CAPUT XIX. 47. Qui timetis ergo Dominum, tris Domino (Ephes. v, 19). Intus enim est hoc gau- laudate eum; universum semen Jacob, magnificate dium, ubi vox laudis et canitur et auditur ; qua eum. Non vacat quod ei non sufficil dicere, semen voce laudatur qui gratis amandus est toto corde, tota Jacob, nisi adderet universum; ne in solis eis intelanima, tota mente, amatoremque suum accendit in ligeretur, qui ex Israelitis fuerant credituri. Semen se gratia Spiritus sui sancti : quid enim aliud est enim Jacob ipsum est semen Abrahæ; omnibus canticum novum, quam laus Dei ? autem in Christum credentibus, non solis qui ex CAPUT XVIII. — 45. Denique sequitur, et hoc evi- Israel fideles erant, Apostolus dicit : Ergo Abrahæ dentius demonstrat. Cum enim dixisset, Narrabo semen estis, secundum promissionem hæredes (Ganomen tuum fratibus meis, quia Deum nemo vidit lat. 111, 29). Ibi namque commemoravit præfiguraunquam, sed unigenitus Filius qui est in sinu tionem Novi Testamenti, in eo quod scriptum est, Patris, ipse enarravit (Joan. 1, 18); atque adjunxis- In Isaac vocabitur tibi semen (Rom. ix, 7); non utiset, in medio Ecclesiæ cantabo le : quomodo can- que in Ismael, ancillæ filio. In quibus duobus filiis tavit, id est, quia in nobis cantavit, cum profici- Abrahæ, servo, et libero, et duabus mulieribus, mus in nomine quod narravit fratribus suis; et ancilla, et libera, scribens ad Galatas, duo Testaquia laudem Dei cantavit in nobis, continuo mani- menta dicit in allegoria præfigurala (Galat. iv, festavit, dicens, Quitimetis Dominum, laudate eum. 22-24). Unde dicit, Non qui filii carnis, ii sunt filii Quis autem veraciter laudat, nisi qui sinceriter Dei; sed filii promissionis depulantur in semine. amat? Tantumdem ergo est ac si diceret: Qui ti- Promissionis enim verbum hoc est ! Ad hoc tempus metis Dominum, ante eum. Dixit enim homini, si- veniam, et erit Saræ filius (Rom. 1x, 8, Gen. xvii, 10). eut scriptum est. Ecce pietas est sapientia (Job 48. Multum est et nimis longum diligenter enu |