quibus nunc quæris, imaginum, quolibet alio motu EPISTOLA IX* (a). animam sortiri corpus quam sensibilium cogitatione formarum, quas eam, priusquam corpore sensi Quæstioni de somniis per superiores potestates immissis busque utatur, nullo modo arbitror pati posse. respondet. Quamobrem pro nostra familiaritate, et pro ipsius NEBRIDIO AUGUSTINUS. divini juris fide sedulo monuerim charrissime mihi ac jucundissime, nullam cum istis infernis umbris 1. Quanquam mei animi cognitor sis, fortassetacopules amicitiam, neve illam quæ copulata est, men ignoras quantum velim præsentia tua frui. cunctere divellere.Nullo enim modo resistitur corpo Verum hoctam magaum beneficium Deus quandoris sensibus, quæ nobis sacratissima disciplina est, que præstabit. Legi rectissimam epistolam tuam, in qua de solitudine questuses, et quadam desertione a si per eos' inflictis plagis vulneribusque blandimur. EPISTOLA VIII' (a). familiaribus tuis,cum quibus vita dulcissima est. Sed quid aliud hic tibi dicam, nisi quod te non dubito Quanum cælestium potestatum in animam actione fiat, ut imagines ac somnia dormienti subrepant. facere ? Confer te ad tuum animum, et illum in AUGUSTINO NEBRIDIUS. Deum leva, quantum potes. Ibi enim certius habes et 1. Festinanti mihi ad rem pervenire, nullum proce nos, non per corporeas imagines, quibus nunc in mium, nullum placet exordium. Qui fit, mi Augusti nostra recordatione uti necesse est; sed per illam cone, vel qui modus est ille, quo utuntur superiores po gitationem, qua intelligis non loco esse nos simul. testates, quas culestes intelligi volo, cum eis placet nobis 2. Epistolas tuas cum considerarem, quibus non dubium tibi quærenti magna respondi, vehemendormientibus aliqua somnia demonstrare? Qui, inquam, ter meilla terruit,qua percontaris quomodo fiat ut modus est ; id est, quomodo id faciunt, qua arte, quibus nobis a superioribus potestatibus vel a dæmonimanganis , quibusve instrumentis aut medicamentis ? animumne s nostrum per cogitationes suas impellunt, ut bus, et cogitationes quædam inserantur et somnia. Magna enim res est, cui tu quoque pro tua prunos etiam ea cogitando imaginemur ? an ipsa in suo cor dentia perspicis, non epistola, sed aut præsenti pore, vel in sua phantasia, facta nobis offerunt et ostendunt ? Sed si in suo corpore ea faciunt, sequitur ut et collocutione, aut aliquo libello respondendum esse.Tentabo tamen, callens ingenium tuum, quænos alios oculos corporeos intrinsecus habeamus cum dormimus, quibus illa videamus quæ illi in suo corpore for dam quæstionis hujus lumina : præseminare, ut aut cætera tecum ipse contexas, aut posse ad rei maverint. Si vero ad istas res non corpore adjuvantur suo, sed in phantastico suo ista disponunt, atque ita tantæ probabilem investigationem perveniri miphantastica nostra contingunt, et fit visam quod est nime desperes. somnium ; cur, qurso te, non ego phantastico meo luum 3. Arbitror enim omnem motum animi aliquid faphantasticum ea somnia generare compello, quæ mihi cere in corpore. Id autem usque ad nostros exire primo in eo ipse formavi ? Certe et mihi est phantasia, sensus, tam hebetes, tamque tardos,cum sunt majo. et quod volo potens est fingere, cum omnino nullum libi res animi motus; velutcum irascimur, aut tristes, aut gaudentes sumus. Ex quo licet conjicere, cum facio somnium, sed ipsum corpus nostrum video in nobis somnia generare. Nam cum semel habuerit per affectum etiam cogitamus aliquid, neque id nobis in nostro quo animæ copulatur, cogit nos idipsum miris modis corpore apparet, apparere tamen posse aeriis ætheper phantasium simulare. Sæpe dormientes cum sitimus, rei-ve animantibus (6), quorum et sensus accerribibere somniamus, et esurientes quasi comedentes vide mus, etin cujus comparatione noster ne sensus quimur ; et multa talia, quæ quasi commercio quodam a dem putandus est. Igitur ea quæ, utita dicam, ves tigia sui motus animus figit in corpore, possunt et corpore in animam phantastice transferuntur. Hæc pro sui obscuritate, pro noslraque imperitia, ne mireris si manere, et quemdam quasi habitum facere ; quæ minus eleganter minusque subtiliter explicata sunt : latenter cum agitata fuerint et contrectata, secuntu id facere quantum poteris laborabis. dum agitantis et contrectantis voluntatem, ingerunt nobis cogitationes et somnia ; atque id fit mira Edd., per eas. At Mss. magno consensu præferunt per facilitate. Si enim nostrorum corporum terrenorum eos, quod ad sensus refertur. Nam paulo supra dicitur : nihil est aliud imaginalio sensibilium rerum hoc in cor. et tardissimorum exercitationes, agendis organis pore, quam plaga inflicta per sensus. Hinc intelliges in musicis, seu in funambulo, cæterisque hujuscemodi lib. de Vera Religione, c. 34, n. 64, id quod Augustinus adversus Manichæos dicit : Date qui resistat sensibus car. spectaculis innumerabilibus, ad quædam incredinis, et plagis quibus per illos in anima vapulavit. Neque bilia pervenisse manifestum est ; nequaquam est porro infernas umbras quibus hic Nebridium revocat, absurdum, eos qui acrio vel æthereo corpore aliintelligere alias videtur præter phantasias seu phantasmata illa quæ amplexabantur Manichæi, ex lib. 3 Con quid in corporibus agunt, quæ naturali ordine pefess., c. 6, et lib. 9, c. 4. ? Lov., machinis,cujus loco Mss. habent, manganis. Idem netrant, longe majore uti facilitate ad movendum significat ; hinc enim magganella, bellica quædam ins. quidquid volunt, non sentientibus nobis, et tamen trumenta. Suidas porro, magganon paradoxon ti, mirum quidpiam interpretatur aliquis, præstigias. * 3 Lov., aut medicamentis aninum nostrum. Mutavimus Lov., limina. At Mss. et antiquiores Edd., lumina. nonnihil ad Mss. fidem. *Epist. IX et X ad Nebridium castigatæ sunt ad a. bl.bg. *In hac emendada usi sumus cb. gg. gv. n. r. sb. vc. cb.g. gg.gv.n.r.sb. duos t. duos v. etad Am. Bad.Er.Lov. duobus t. duobus v. et Lov. (a) Alias 115 prima : quæ autem 9 erat, nunc 40. (a) Alias 245 : quæ autem 8 erat, nunc 27. Scripta Scripta circa idem tempus. paulo post superiorem. (6) Dæmonibus. Vide lib. 1 cont. Academ. c. 7, n. 20. quam valeo. inde aliquid perpetientibus. Neque enim etiam quo laturam. Veniamne ipse ad vos? At hic sunt qui modo fellis abundantia nos ad iram crebriorem nec venire mecum queant, et quos deserere nefas cogat sentimus ; et tamen cogit, cum hæc ipsam, putem. Tu enim potes et apud tuam mentem suaquam dixi, abundantia facta sit irascentibus nobis. viter habitare; ii vero ut idem possint, satagitur. 4. Sed hoc tamen si non vis simile a nobis præ Eamne crebro et redeam, et nunc tecum, nunc cum tereunter accipere, versa id cogitatione quantum ipsis sim ? Athoc neque simul, neque ex sententia pates. Nam si animo existat assidue aliqua diffi vivere est. Non enim brevis est via,sed tanta omnino, cultas agendi atque implendi quod cupit, assidue cujus peragendæ negotium sæpe suscipere, non sit irascitur. Ira est autem, quantum mea fert opinio, ad optatum otium pervenisse.Huc accedit infirmitas turbulentus appetitus auferendi ea quæ facilitatem corporis, qua ego quoque, ut nosti, non valeo quod actionis impediunt. Itaque plerumque non homi volo, nisi omnino desinam quidquam plus velle nibus tantum, sed calamo irascimur in scribendo eumque collidimus atque frangimus; et aleatores 2. Profectiones ergo quas quietas et faciles habere tesseris, et pictores penicillo, et cuique instrumento nequeas,per totam cogitare vitam,non est hominis quilibet, ex quo difficultatem se pati arbitratur. de illa una ultima,quæ mors vocatur,cogitantis; de Hac autem assiduitate irascendi fel crescere etiam qua vel sola intelligis vere esse cogitandum. Dedit medici affirmant. Cremento autem fellis rursus quidem Deus paucis quibusdam, quos gubernatores et facile ac prope nullis causis existentibus irasci ecclesiarum esse voluit, utet illam non solum exspemur. Ita quod suo motu animus fecit in corpore, ctarent fortiter, sed alacriter etiam desiderarent,et ad eum rursus commovendum valebit. earum obeundarum labores sine ullo angore susci5. Possunt latissime ista tractari, et multis rerum perent: sed neque iis qui ad hujusmodi administratestimoniis ad certiorem plenioremque perduci noti tiones temporalis honoris amore raptantur, neque tiam. Sed huic epistolæ adjunge illam quam tibi rursum iis, qui cum sint privati, negotiosam vitam nuper de imaginibus de memoria misi, et eam appetunt, hoc tantum bonum concedi arbitror,ut indiligentius pertracta : nam minus plene a te intel ter strepitus inquietosque conventus atque discurlecta, rescripto tuo mihi apparuit. Huic ergo quam sus, cum morte familiaritatem, quam quærimus, fanunc legis, cum adjunxeris de illa quod dictum ibi ciant; deificari enim utrisque in otio licebat. Aut si est, de naturali quadam facultate animi minuentis hoc falsum est, ego sum omnium,ne dicam stultissiet augentis cogitatione quodlibet; fortasse etiam mus, certeignavissimus, cui nisi proveniat quædam formæ corporum, quas nunquam vidimus, vel co secura cessatio,sincerum illud bonum gustare atque gitando apud nos vel somniando figurentur 1. amare non possum. Magna secessione a tumulture rum labentium, mihi crede, opus est, ut non duritia, EPISTOLA X (a). non audacia, non cupiditate inanis gloriæ,non suDe convictu cum Nebridio et secessione a munda perstitiosa credulitate fiat in homine, nibil timere. narum rerum tumultu. Hinc enim fitillud etiam solidum gaudium, nullis omnino lætitiis ulla ex particula conferendum. 3. Quod si in naturam humanam talis vita non ca1. Nunquam æque quidquam tuarum inquisitio dit, cur aliquando' evenit ista securitas? cur tanto nam me in cogitando tenuit æstuantem, atque illud evenit crebrius,quanto quisque in mentis penetraliquod recentissimis litteris tuis legi, ubi nos arguis bus adorat Deum? curin actu etiam humano plequod consulere negligamus ut una nobis vivere li rumque ista tranquillitas manet, si ex illo adyto ad ceat. Magnum crimen, et, nisi falsum esset, pericu agendum quisque procedat?curinterdum et cum lolosissimum.Sed cum probabilis ratio demonstrare quimur, mortem nonformidamus, cum autem non videatur, hic nos potius quam Carthagini, vel loquimur, etiam cupimus? Tibi dico, non enim hoc etiam ruri, ex sententia posse degere, quid tecum cuilibet dicerem, tibi, inquam, dico, cujus itinera in agam, mi Nebridi, prorsus incertus sum. Mittatur superna bene novi, tunc,cum expertus sæpe sis quam ne ad te accommodissimum tibi vehiculum? nam dulce vivat,cum amori corporeo aniinus moritur,nebasterna · innoxie te vehi posse noster Lucinia gabistandem totam hominis vitam posse intrepidam nus auctor est. Al matrem cogito, ut quæ absen fieri, ut rite sapiens nominetur ? aut hanc affectiotiam sani non ferebat, imbecilli multo minus esse nem, qua ratio nititur, tibi accidisse unquam, nisi cumin intimis tuis angeris", asserere audebis ? Quæ 1 Hic Epistola terminatur apud Lov. et veteres Mss. At cum ita sint,restare unum vides,uttu quoque in comapud Bad. Am. et Er.ad vocem figurentur, Epistola 14, detracto exordio, recentissimis subjungitur continenter mune consulas, quo vivamus simul. Quid enim cum ab hisce verbis, tametsi actus, etc. matre agendum sit, quam certe frater Victor non deIn Edd., bastarna. At in veteribus libris scribitur, basterna. Quæ vox apud Isidorum in Gloss. exponitur, serit, tumulto melius calles quam ego.Alia scribere, tecla manualis : unde quibusdam videtur esse gestato. ne te ab ista cogitatione averterem, nolui. ria sella, aut lectica, quæ famulorum manibus portabatur; aliis porro, lectica jumentorum dorso imponi solita, 1 In Mss. omittitur conjunctio, neque. ex eodem Isidoro in Orig. lib. 20, c. 12; bujusce modi In prius Edd. cui aliquando.Substituimus cur,ex Mss. erat illa de qua Gregorius Turon. in Franc. Rist.lib.3,n.26. 3 Ita Lov. At Er., cum intimis angereris. Bad. Am. et (a) Alias 116: quæ autem 10 erat, nunc 71. Scripta Gemmeticensis cod., cum inlimis tuis ageris. In cæteris circa idem tempus. fere Mss. cum in intimis tuis ageris, forte pro ageres. PATROL. XXXIII. (Trois.) NEBRIDIO AUGUSTINUS. EPISTOLA XI* (a). te scribo, significare potius quid mens animus haCur hominis susceptio Filio soli tribuitur, cum beat, quam explicare ; ut cætera pro ingenio tuo et divinæ personæ sint inseparabiles. familiaritate nostra, qua fit ut me optime noveris, per te ipse conjectes. NEBRIDIO AUGUSTINUS. 3. Nulla natura est, Nebridi, et omnino nulla sub1. Cum me vehementer agitaret quæstio, a te du stantia quæ nonin se habeat hæc tria,et præ segerat: dum cum quadam etiam familiari objurgatione pro primo ut sit, deinde ut hoc vel illud sit, tertio utin posita,quonam pacto una vivere possemus,et de hoc eo quod est maneat quantum potest.Primum illud solo statuissem rescribere tibi, et rescripta flagitare, causam ipsam naturæ ostentat, ex qua sunt omnia; neque ad aliud aliquid, quod ad nostra studia perti alterum,speciem per quam fabricantur,et quodamnet, stilum avertere,utinter nos istud ipsum termina modo formantur omnia; tertium,manentiam quamretur,cito me securum fecit recentis epistolæ tuæ bre dam, ut ita dicam, in qua sunt omnia. Quod si fieri vissima et verissima ratio: propterea scilicet hinc potest ut aliquid sit, quod non hoc vel illud sit, neque non esse cogitandum, quia vel nos cum potuerimus in genere suo maneat; aut hoc quidem aut illud sit, ad te, vel tu cum potueris ad nos necessario tenturus sed non sit, neque in genere suo maneat quantum sis. Hinc ergo,ut dixi, securus effectus consideravi potest;aut in suo genere quidem pro ipsius sui geneomnes epistolas tuas,ut viderem quarum responsio ris viribus maneat, sed tamen nec sit, neque hoc vel num debitor sim. In quibus tam multas quæstiones illud sit : fieri etiam potest, ut in illa Trinitate aliqua reperi, utetiamsi facile dissolvi possent, ipso acervo persona præter alias aliquid faciat. At si cernis ne. cujusvis ingenium otiumque superarent. Tam vero cesse esse ut quidquid sit,continuo et hoc aut illud difficiles sunt, ut etsi una earum mihi essetimposita, sit, et in suo genere maneat quantum potest, nihil non dubitarem me onustissimum confiteri. Hocau tria illa præterinvicem faciunt.Video adhuc partem tem proæmium adid valet, ut tantisper desinas nova me egisse hujus quæstionis, qua fit difficilis solutio. quærere, donec toto ære alieno liberemur, et de solo Sed breviter tibi a perire volui,si tamen egi quod vojudicio tuo mihi rescribas. Quanquam scio quam lui,quam subtiliter,et quanta veritate in Catholica sit adversum me, qui tuarum divinarum cogitation intelligatur huiusce inseparabilitas Trinitatis. num vel tantisper particeps esse differo. 4. Nunc accipe quomodo possit non movere ani2. Accipe igitur quid mihi videatur de susceptione mum illud quod movet. Species quæ proprie Filiu hominis mystica quam propter salutem nostram fa tribuitur, ea pertinet etiam ad disciplinam, et ad arctam esse religio, qua imbuti sumus, credendum tem quamdam, si bene hoc vocabulo in his rebus uticognoscendumque commendat:quam quæstionem mur, et ad intelligentiam qua ipse animus rerum non facillimam omnium elegi, cui potissimum res cogitatione formatur. Itaque quoniam per illam susponderem. Ila namque quæ de hoc mundo quærun. ceptionem hominis id actum est, ut quædam nobis tur,nec satis ad beatam vitam obtinendam mihi vi disciplina vivendi,et exemplum præcepti,sub quadentur pertinere; et si aliquid afferunt voluptatis, rumdam sententiarum majestate ac perspicuitateincum investigantur, metuendum est tamen ne occu sinuaretur, non sine ratione hoc totum Filio tribuipent tempus rebus impendendum melioribus. Qua tur. In multis enim rebus quas cogitationi et prumobrem quod ad hoc pertinet susceptum in præ dentiæ committo tuæ,quamvis multa insint, aliquid sentia, prius miror te esse commotum cur non Pa tamen eminet, et ideo sibi proprietatem quamdam ter sed Filius dicatur hominem suscepisse,sed etiam non absurde vindicat; velut in illis tribus generibus Spiritus sanctus. Nam ista Trinitas catholica fide quæstionum,etiamsi quæratur an sit, ibi est et quid ita inseparabilis commendatur et creditur,ita etiam sit, esse enim non potest profecto, nisi aliquid sit; a paucis sanctis beatisque intelligitur, ut quidquid ibi etiam, probandum improbandumve sit ; quidab ea fit, simul fieri sit existimandum, et a Patre, quid enim est, nonnulla æstimatione dignum est: et a Filio, et a Spiritu sancto: nec quidquam Pa ita cum quæritur quid sit, necesse est ut et sit, et trem facere, quod non et Filius et Spiritus sanctus, aliqua æstimatione pendatur.Hoc modo etiam cum nec quidquam Spiritum sanctum, quod non et quæritur quale sit, et aliquid est utique ita, cum Pater et Filius, nec quidquam Filium, quod non et sibi inseparabiliter juncta sunt omnia; nomen taPater et Spiritus sanctus faciat. Ex quo videtur men quæstio non ex omnibus accipit, sed ut sese esse consequens, ut hominem Trinitas tota suscepe habuerit quærentis intentio. Ergo disciplina homirit: nam si Filius suscepit, Pater autem et Spiritus pibus est necessaria, qua imbuerentur, et qua ad sanctus non susceperunt, aliquid præter invicem modum formarentur. Non tamen idipsum quod faciunt. Cur ergo in mysteriis et sacris nostris ho per hanc disciplinam fit in hominibus, aut non esminis susceptio Filio tributa celebratur ? Hæc est se possumus dicere, aut non appetendum; sed scire plenissima quæstio ita difficilis,et de retam magna, prius intendimus, et per quod conjiciamus aliquid, ut nec sententia hic satis expedita,nec ejus probatio et in quo maneamus.Demonstranda igitur prius erat satis secura esse possit. Audeo tamen, siquidem ad quædam norma et regula disciplinæ;quod factum est per illam suscepti hominis dispensationem quæ pro* XI et XII non reperiuntur nisi in Vaticano exemplari. (a) Alias 268: quæ autem 11 erat, nunc 75. Scripta prie Filio tribuenda est, utesset consequens et ipsius circaidem tempus. Patris, id est unius principii ex quo suntomnia, co gnitio per Filium, et quædam interior et ineffabilis terum enim video tibi non convenire, alterum non suavitas atque dulcedo,in ista cognitione permanen mihi vacare. Nam ex quo abii abs te, nulla mihi opdi contemnendique omnia mortalia,quod donum et portunitas, nullumotium datum est ea quæ inter nos munus proprie Spiritui sancto tribuitur. Ergo cum quærere solemus, agitandi atque versandi.Sunt quiagantur omnia summa communione etinseparabili dem hiemales nimis longæ noctes,neca me totæ dortate, tamen distincte demonstranda erant propter miuntur ; sed se objiciunt magis cogitanda cum imbecillitatem nostram,quiab unitate in varietatem otium est, quæ diffirmando 1 sunt otio necessaria. lapsi sumus. Nemo enim quemquam erigit ad id in Quid ergo faciam?mutusne apud te,an tacitus sim ? quo ipse est,nisi aliquantum ad id, in quo est ille,de Neutrum vis, neutrum volo. Quare age, atque accipe scendat. Habes epistolam, non quæ tuam curam de quod deme excudere potuit ultimum noctis, quamhac re finierit, sed quæ cogitationes tuas certo for diu exsequebatur, quo hæc epistola scripta est. tasse aliquo fundamento inchoaverit; ut cætera in 2. Necesse est te meminisse quod crebro inter nos genio quod mihi notissimum est, persequaris, et sermone jactatum est, nosque jactavit anhelantes, pietate cui maxime standum est, consequaris. atque æstuantes, de animæ scilicet vel ' perpeluo EPISTOLA XII (a). quodam corpore, vel quasi corpore,quod a nonnullis Quæstionem in superiore epistola perstrictam etiam dici vehiculuin recordaris. Quam rem certe, iterum tractandam suscipit. siquidem loco movetur, non esse intelligibilem, claNEBRIDIO AUGUSTINUS. rum est. Quidquid autem intelligibilenon est, intelligi 1. Plures epistolas te scribis misisse quam accepi pon potest. Atquod intellectum fugit, si saltem senmus ; sed neque libi possum non credere, neque sum non refugit,æstimare inde aliquid verisimiliter3 mihi tu. Etsi enim rescribendo paresse non valeo; ta non usquequaque denegatur. Quod vero neque inmen non minore a me diligentia servantur litteræ tuæ, telligi neque sentiri potest, temerariam nimis atquam frequentantur abs te. Prolixiores autem nos que nugatoriam gignit opinionem ; et hoc de quo tras, non te amplius quam binas accepisse convenit agimus tale est, si tamen est. Cur ergo, quæso te, inter nos non enim misimus tertias. Sane reco non nobis ad hanc quæstiunculam indicimus fegnitis exemplaribus animadverti quinque fere tuis rias, et nos totos imprecato Deo in summam serogationibus esse responsum ; nisi quod una ibi renitatem naturæ summæ viventis attollimus ? quæstio quasi transeunter perstricta, quanquam 3. Hic forsitan dicas, quanquam corpora percipi non temere ingenio tuo commissa sit, non tamen nequeant, multa nos tamen ad corpus pertinentia infortasse satisfecit avaritiæ tuæ; quam refrenes ali- telligibiliter posse percipere, ut est quod novimus quantulum opus est, et nonnulla compendia liben esse corpus.Quis enim neget, aut quis hoc verisimile ter feras. Ita plane ut si quidquam fraudo intelli potius quam verum esse fateatur? Ita cum ipsum corgentiam, dum sum parcus in verbis, nihil parcas pus verisimile sit, esse tamen in natura tale quiddam mihi ; sed tu jure, quo mihi valentius esset forte verissimum est : ergo corpus sensibile, esse autem aliquid, si quidquam posset esse jucundius, totum corpus intelligibilejudicatur; non enim posset aliter quod debetur, efflagites. Hanc igitur epistolam nu percipi. Ita nescio quid illud,de quo quærimus, cormerabis inter minores epistolas meas,quam tibi,non pus, quo inniti anima, ut de loco ad locum transeat, sibi nihil mihi de acervo minuere. Non enim et tu putatur, quanquam etiamsi non sensibus nostris, mittis minores, quæ non eumdem acervum augeant. tamen quibusdam longe vegetioribus sensibile sit, Quare illud quod de Filio Dei quæris, cur ipse po. utrum tamen sit, intelligibiliter cognosci potest. tius dicatur hominem suscepisse, quam Pater, cum 4.Hoc si dices, veniat in mentem illud quod intellisimuluterque sit, dignosces facillime si sermocina gere appellamus,duobus modis in nobis fieri:autiptionum nostrarum quibus, utpotuimus (nam ineffa sa per se mente atque ratione intrinsecus,ut cuminbile quiddamest),quid sit Dei Filius quo conjunctisi. telligimus esse ipsum intellectum;aut admonitione a mus, recorderis. Quod ut hic breviter attingam,disci- sensibus, ut id quod jam dictum est, cum intelligimus plina ipsa et forma Dei, perquam facta suntoinnia esse corpus. In quibus duobus generibus illud priquæ facta sunt, Filius nuncupatur. Quidquid au mum per nos, id est, de eo quod apud nos est Deum tem per susceptum illum bominem gestum est, ad consulendo; hoc autem secundum de eo quod a coreruditionem informationemque nostram gestum est. pore sensuque nuntiatur, nihilominus Deum consu. (Vacat 67 linearum spatium in Ms. codice Vaticano lendo intelligimus. Quæsi rata sunt, nemo de illo corupde Epistola eruta est.) pore utrum sit intelligere potest, nisi cui sensus EPISTOLA XIII * (6). quidquam de illo nuntiarit. In quo animantium nuQuæstionem de animæ quodam corpore, ad se nihil mero si ullus est, nos quoniam non esse perspicipertinentem, rogal dimittant. mus, illud etiam perfectum puto, quod supra NEBRIDIO AUGUSTINUS. 1. Usitata tibi scribere non libet, nova non licet. Al cere cæperam, non ad nos istam pertinere ques tionem. Hæc etiam atque etiam cogites velim, et Recognovimus banc in bl. cb. gg. gv. n. r. sb. vc. duobus t. duobus v. et in Lov. (a) Alias 269 : quæ autem 12 erat, nunc 67. Scripta 1 Lov., definiendo, pro quo Mss. omnes a nobis inscirca idem tempus. pecti et unus Vaticanus habent, diffirmando. (6) Alias 218 : quæ autem 13 erat, nunc 68. Scripta 2 Sic Mss. At Lov., velut perpetuo. an, forte 389, certe ante 391. 3 Lov., verisimile. Mss. porro, verisimiliter. quod cogitando genueris, ut noverim cures. tandem et sensum fefellit illa proceritas Nævii pede longioris quam quiest sexlongissimus?? cui te credo EPISTOLA XIV (a). nimium quæsisse hominem æqualem,etcum minime Quare solnon idem præstat quod cætera sidera. Veri reperisses, usque in ejus formam nostram epistolam tas summaan hominis cujusque rationem contineat. tendere voluisse. Quare cumin terris quoque aliquid NEBRIDIO AUGUSTINUS. tale existat, nihil de cælo puto esse mirandum. Si 1. Recentissimis litteris tuis respondere malui;non autem te movet, quod præter solem nullius sideris lumen implet diem;quis, quæso te, hominibus tanquod contempserim præcedentia quæsita tua, minusve me delectaverint, sed quod in respondendo tus apparuit quantus ille homo quem Deus suscemajora quam opinaris molior. Quanquam enim lon pit, longe aliter quam cæteros sanctos atque sa pientes ? Quem si cum aliis sapientibus conferas, giorem, quam longissima est, epistolam tibi mit majori distantia continetur, quam collatione solis tendam esse præscripseris, non tamen tantum habemus otii, quantum existimas, et quantum nos cætera sidera. Quam sane similitudinem diligenter intuere. Fieri enim potest mente qua excellis, ut semper optasse nosti et optamus. Nec quæras cur ita sit : illa enim facilius quibus impedior, quam quamdam quæstionem de homine Christo a te cur impediar exposuerim. propositam transeuntes dissolverimus. 2. Scribis cur ego et tu cum simus singuli eadem 4. Item quæris utrum summa illa veritas et summa multa faciamus, sol autem non idem faciat quod sapientia et forma rerum,per quem facta suntomnia cætera sidera. Cujus rei causam conarer. Nam si quem Filium Dei unicum sacra nostra profitentur, eadem nos agimus, multa et ille cum cæteris agit: generaliter hominis, an etiam uniuscujusque nossi non ille, nec nos. Ambulo et ambulas, movetur trum rationem contineat. Magna quæstio. Sed mihi et moventur; vigilo et vigilas ; lucet et lucent ; dis videtur, quod ad hominem faciendum attinet, homiputo et disputas ; circuit et circumeunt ? : tametsi nis quidem tantum non meamvel tuam ibi esseratio. actus animi nullo modo est iis, quæ videmus, com nem; quod autem ad orbem temporis, varias homi num rationes in illa sinceritate vivere. Verum hoc parandus. Si autem animum, ita ut æquum est, animo conferas, magis idem vel cogitare vel con cum obscurissimum sit, qua similitudine illustrari templari, vel si quid aliud commodius dicitur, si possit ignoro: nisi forte ad artes illas quæinsunt aniullus eis inest animus, sidera quam homines con mo nostro confugiendum est. Nam in disciplina mesideranda sunt. Cæterum in corporum motibus, tiendi una estanguliratio,una quadrati. Itaque quosi, ut soles diligenter attendas, nihil omninoa duobus ties demonstrare angulum volo,non nisi una ratio idem fieri potest. Antu cum deambulamus simul, anguli mihi occurrit. Sed quadratum nequaquam statim idem nos agere existimas ? Absit a prudentia scriberem, nisi quatuor simul angulorum rationem tua. Septentrioni namque vicipior nostrum qui intuerer: ita quilibet homo una ratione,qua homoindeambulat, aut alterum pari motu antecedat, aut telligitur, factus est. Aut ut populus fiat, quamvis et tardius ingrediatur necesse est; neutrum tamen ipsa una ratio, non tamen hominis ratio,sed homisentiri potest. Sed tu, ni fallor, quid intelligamus, num.Si igitur pars hujus universiest Nebridius,sicut non quid sentiamus exspectas. Quod si ab axe in est, et omne universum partibus confit; non potuit meridiem tendamus, conjuncti nobis atque inhæ universi conditor Deus rationem partium non habere. rentes quantum valemus, innitamurque marmori Quamobrem quod plurimorum hominem ibi ratio lævi et æquali, vel etiam ebori, tam non potest esse est, non ad ipsum hominem pertinet,quanquam miamborum idem motus, quam venæ pulsus, quam ris rursum modis ad unum omnia redigantur. Sed tu forma, quam facies. Remove nos et pone Glau id commodius cogitabis: his contentus sis interim ciam ' prolem, nihil egeris. Quippe his etiam si peto, quanquam jam excesserim Nævium. millimis geminis lanta est necessitas ut proprie EPISTOLA XV (a). moveantur, quanta fuit ut singuli nascerentur. Significat scriplum a se opusculum de religione, 3. Atenim hoc, inquies, rationi tantum : quodau. transmittendum Romaniano, quem hortatur ut tem solab astris differt, sensibus etiam clarum atque otium datum benc collocet. manifestum est. Si magnitudinem me cogis respicere, nosti de intervallis quam multa dicantur,et ad quan 1. Non hæc epistola sic inopiam chartæindicat, ut tum incertum perspicuitas isla revocetur.Sed ut con membranas saltem abundare testetur. Tabellas eburcedam ita esse ut apparet, sic enim et credo, cujus 1 Bad.Ant. et Er. habent : Ne septem pedes longiores quanquam sex longissima. Lov. : Ne septem pedum lon1 Apud Bad. Am. et Er, reliqua pars hujus Epistolæ gioris quam quæ sex longissimis. Sed legendum baud duconfunditur cum Epist. 9, detractis videlicet verbis quæ bie uti Mss. ope correximus, quanquam sic in illis scrihucusque præmittuntur. Attamen antiqui Mss. Vaticani batur ne vii nomen, videri ut possil significari, ne sepduo, Cervasiani collegii Parisiensis cod.Corbeiensis an. tem : sed nostram lectionem confirmat id quod in fine norum fere 900, aliique optimæ notæ, necnon Lov. hanc Epistolæ præferunt excessisse Nævium ; ubi rursus in Epistolam seorsim totamque exhibent ut bic edita est. Edd. corrupte legitur, excesserim veniam ? Mss. prope omnes, Clauciam prolem. 1 Sic Mss. duo Vaticani (hominibus). • Hanc emendavimus ad a. bl. bg. cb. g. 88. gv. n. * Recognita est ad a. bl. cb. g. gg. gv, n r. sb. duos r. sb. duos t. duos v. et ad Am. Bad. Er. Lov. t. duos v. et ad Lov. (a) Alias 115 secunda : quæ autem 14 erat, nunc 72. (a) Alias 113 : quæ autein 15 erat, nunc 73. Scripta Scripta circa idem tempus. an. 390. ROMANIO AUGUSTINUS. |