tuerunt. Si autem illi inter sanctos resurgent, id spiritus ex illius unius spiritu propagatus, non tamen est inter eos qui bene egerunt; inter quos et illi ad eum revertitur, sed ad Dominum a quo illi datus resurrecturi sunt, nisi inter eos qui male egerunt, est. Verum quia hoc testimonium ita pro istis sonat, ne aliquas humanas animas credamus corpora ul non omni modo huic opinioni quam defendi sua non recepturas, sive in resurrectionem vitæ, volo, videatur esse contrarium, admonendam tansive in resurrectionem judicii? Quæ sententia prius- tum credidi prudentiam tuam, ne talibus testimoquam refellatur, ipsa novitate jam displicet:deinde niis ex his angustiis me coneris eruere. Nam licet quis ferat, si credant se illi qui ad Baptismum cum nemo faciat optando, ut verum sit quod verum non suis parvulis currunt, propter carnes eorum, non est : tamen si fieri posset, optarem ut hæc senten. propter animas currere ? Beatus quidem Cypria- tia vera esset ; sicut opto ut, si vera est, abs te liquinus non aliquod decretum condens novum, sed dissime atque invictissime defendatur. Ecclesiæ fidem firmissimam servans, ad corrigen CAPUT IX. 27. Hæc autem difficultas etiam dum eos qui putabant ante octavum diem nativi- illos sequitur, qui jam existentes alibi animas, et tatis non esse parvulum baptizandum, non carnem, ab initio divinorum operum præparatas, a Deo mitti sed animam dixit non esse perdendam ; et mox opinantur in corpora. Nam et ab his hoc idem quæ. natum rite baptizari posse, cum suis quibusdam ritur : si animæ inculpatæ obedienter veniunt, quo coepiscopis sensuit (Cypr. epist. 59, ad Fidum). mittuntur; cur in parvulis, si non baptizati vitam 24. Sed contra Cypriani aliquam opinionem, ubi istam finierint, puniuntur ? Eadem prorsus in utraquod videndum fuit, fortasse non vidit, sentiat que sententia difficultas est. Illi sibi videntur de quisque quod libet ; tantum contra apostolicam hac facilius exire questione, qui animas assevemanifestissimam fidem nemo sentiat, quæ ex unius rant pro meritis vitæ prioris singulas singulis cordelicto omnes in condemnationem duci prædicat: poribus implicari. Hoc enim putant esse in Adam ex qua condemnatione non liberat, nisi gratia Dei mori, in carne scilicet quæ propagata est ex Adam, per Jesum Christum Dominum nostrum, in quo supplicia pendere : a quo reatu, inquiunt, gratia uno omnes vivificantur quicumque vivificantur. Christi liberat pusillos cum magnis. Hoc quidem Contra Ecclesia fundatissimum morem nemo sen- recte, veraciter, optimeque, quod gratia Christi libetiat, ubi ad Baptismum, si propter sola parvulo- rat a reatu peccatorum pusillos cum magnis. Sed rum corpora curreretur, baptizandi offerrentur et in alia superiore vita peccare animas, et inde præmortui. cipitari in carceres carneos, non credo, non ac25. Quæ cum ita sint, quærenda causa est atque quiesco, non consentio. Primum, quoniam per reddenda, quare damnentur animæ quæ novæ nescio quos fieri circumitus id aiunt isti , ut post creantur singulis quibusque nascentibus, si præter nescio quanta volumina sæculorum iterum ad istam Christi Sacramentum parvuli moriantur : damnari sarcinam corruptibilis carnis et supplicia pendenda enim eas, si sic de corpore exierint, et sancta Scrip- redeundum sit:qua opinione quid horribilius cogi. tura, et sancta est testis Ecclesia. Unde illa de ani- tari possit, ignoro. Deinde, quis tandem justus demarum novarum creatione sententia, si hanc fidem functus est, de quo non (si isti vera dicunt) sollifundatissimam non oppugnat, sit et mea ; si oppu citi esse debeamus, ne in sinu Abrahæ peccans, in gnat, non sit et tua. flammas illius divitis dejiciatur (Luc. xv1, 22, 23) ? 26. Nolo mihi dicatur, pro hac sententia debere cur enim non et post hoc corpus peccare possit, accipi quod scriptum est, Qui finxit spiritum ho. si et ante potuit ? Postremo, longe aliud est in minis in ipso (Zach. xii, 1) et, Qui finxit singillatim Adam peccasse, unde dicit Apostolus, in quo omcorda eorum (Psal. xxXI, 15). Aliquid fortissimum nes peccaverunt; et aliud est extra Adam nescio atque invictissimum requirendum est, quod nos ubi peccasse, et ideo in Adam, id est in carnem non cogat Deum credere ullarum animarum sine quæ ex Adam propagata est tanquam in carcerem culpa aliqua damnatorem. Nam vel tantumdem trudi. Illam vero opinionem, quod ex una fiant valet, vel plus est forsitan creare, quam fingere ; omnes animæ, nec discutere volo, nisi necesse sil; et tamen scriptum est, Cor mundum crea in me, atque utinam ista, de qua nunc agimus, si vera Deus (Psal. L, 12): nec ideo putari potest, animam est, sic abs te defendatur, ut hoc necesse jam non sit. hoc loco optare se fieri, priusquam aliquid esset. 28. Quamvis autem desiderem, rogem, votis arSicut ergo jam existens creatur innovatione justi- dentibus exoptem et exspectem ut per te mihi Dotiæ, sic jam existens fingitur conformatione doc. minus hujus rei auferat ignorantiam : tamen si, trinæ. Nec illud quod in Ecclesiaste scriptum est, quod absit, minime meruero, patientiam mihi peTunc convertetur in terram pulvis sicut fuit, et tam a Domino Deo nostro ; in quem sic credimus, spiritus revertetur ad Dominum qui dedit illum ut si aliqua nobis non aperiat etiam pulsantibus, (Eccle. X11, 7); istam confirmat sententiam, quam nullo modo adversus eum murmurare debeamus. volumus esse nostram : plus enim hoc suffragatur Memini prius ? ipsis Apostolis dictum, Multa habeo eis qui ex una putant omnes esse animas. Nam vobis dicere ; sed non potestis illa porlare modo sicut convertitur, inquiunt, pulvis in terram, sicut (Joan. xvi, 12). In his, quantum ad me attinet, etiam fuit ; et tamen caro, de qua hoc dictum est, ad ho- hoc deputem : neque qui hoc sciam me indigner minem non revertitur, ex quo propagata est, sed *M88. quindecim: Per nescio quos circuitus id agunt isti. ad terram, unde primus homo factus est ; sic et * Mss. tredecim : Meminerimus ipsis, etc, SEU indignum, ne boc ipso etiam convincar indignior. tavi esse quærendum, ne forte ex illis opinionibus Multa enim alia similiter nescio, quæ commemo- incarnationis animæ aliquam teneamus incautius, rare vel enumerare non possun : et hoc tolerabi- quæ liberandam prorsus animam parvuli contraliter ignorarem, nisi metuerem ne aliqua istarum dicat, negans eam esse in isto malo. Hoc igitur opinionum contra illud quod firmissima retinemus firmissime retento, quod anima parvuli de reatu fide, incautis obreperet mentibus. Sed antequam peccati liberanda est, nec alio modo liberanda, nisi sciam quænam earum potius eligenda sit, hoc me gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum : non temere sentire profiteor, eam quæ vera est non si possumus etiam ipsius mali causam et originem adversari robustissimæ ac fundatissimæ fidei, qua nosse, vaniloquis, non disputatoribus, sed litigaChristi Ecclesia nec parvulos homines recentissi- toribus paratius instructiusque resistimus ; si aume natos a damnatione credit, nisi per gratiam tem non possumus, non quia latet miseriæ princinominis Christi, quam in suis Sacramentis com- pium, ideo pigrescere misericordiæ debet officium. mendavit, posse liberari. Adversus eos autem qui sibi videntur scire quod nesciunt, hoc tutiores sumus, quod hanc ignoranDE SENTENTIA JACOBI tiam nostram non ignoramus. Aliud est enim quod LIBER, nescire malum est; aliud quod sciri vel non potest, EPISTOLA CLXVII ' (a). vel non opus est, vel ad vitam quam quærimus inAugustinus Hieronymo, de loco qui est Jacobi, 10, differens est : hoc vero quod de Litteris apostoli a Qui offenderit in uno, factus est omnium reus: » Jacobi nunc requiro, in hac ipsa qua vivimus, et multa admiscens de Stoicis, qui docebant omnia ut semper vivamus Deo placere studemus, actione versatur. peccata esse paria;et quisquis haberet unam virtu. tem,habere omnes;quicareret una,nullam habere. 3. Quomodo igitur intelligendum est, obsecro te, CAPUT PRIMUM. - 1. Quod ad te scripsi, hono- Quicumque totam Legem servaverit, offendat autem rande mihi in Christo frater Hieronyme, quærens de in uno, factus est omnium reus ? Itane qui furtum anima humana, si nascentibus singulis novæ sin- fecerit, imo vero qui dixerit diviti, Sede hic, paugulæ nunc usque fiunt, ubi peccati vinculum con- peri autem, Tu sta illic, et homicidii, et adulterii, et trahant, quod per Sacramentum gratiæ Christi etiam sacrilegii reus est ? Quod si non est, quomodo qui in infantibus recenter natis solvendum esse non in uno offendat factus est omnium reus 9 an illud dubitamus, cum in non parvum volumen proce quod dixit de divite et paupere ad ista non pertideret, nolui ulla alia onerare quæstione : sed quod net, quorum si quis in uno offenderit, fiet omnium urget acrius, multo minus est negligendum. Proin- reus ? Sed recolendum est unde venerit illa sende quæso, et per Deum obsecro ut exponas mihi, tentia, et quæ illam superiora pepererint, quibusquod multis existimo profuturum, aut si jam vel que connexa dependeat. Fratres mei, nolite, iuquit, abs le vel ab alio aliquo expositum habes, dirigas in personarum acceptione habere fidem Domini nosnobis, quomodo accipiendum sit quod in Epistola tri Jesu Christi gloriæ. Etenim si introierit in conJacobi apostoli scriptum est, Quicumque enim to- ventum vestrum vir annulum aureum habens in tam legem servaverit, offendat autem in uno, factus veste candida, introierit autem el pauper in sordiest omnium reus. Quæ res talis ac tanta est, ut quod do habitu, et intendatis in eum qui indutus est veste hinc tibi non jam olim scripsi, multum me poe- præclara, el dicatis ei, Tu sede hic bene ; pauperi niteat. autem dicatis, Tu sta illic, aul, Sede sub scabello 2. De agenda namque præsenti vita, quomodo ad pedum meorum: nonne judicatis apud vosmetipsos, vitam perveniamus æternam, non de præterita per- et facti estis judices cogitationum iniquarum ? Auscrutanda, quam penitus demersit oblivio, sicutest dite, fratres mei dilectissimi ; nonne Deus elegit illud quod de anima quærendum putavi, hæc ver- pauperes in hoc mundo, divites in fide, et hæredes titur quæstio. Eleganter autem dictum esse narra- regni quod repromisit Deus dilligentibus se ? Vos tur quod huic rei satis apte convenit. Cum quidam autem exhonorastis pauperem : propter illum sciruisset in puteum, ubi aqua tanta erat, ut eum ma- licet cui dictum est, Sla illic : cum habenti annugis exciperet ne moreretur, quam suffocaret ne lo- lum aureum dictum esset, Tu sede hic bene.Ac deinde queretur ; accessit alius, et eo viso admirans ait 1 : sequitur, eamdem ipsam sententiam latius versans Quomodo huc cecidisti ? At ille : Obsecro, inquit, et explicans: Nonne, inquit, divites per potentiam cogita quomodo hinc me liberes ; non quomodo opprimunt vos, et trahunt ad judicia ? nonne ipsa huc ceciderim, quæras. Ita quoniam fatemur, et blasphemant bonum nomen, quod invocatum est sufide catholica tenemus, de reatu peccati tanquam per vos ? Si quidem legem perficitis regalem, secunde puteo, etiam parvuli infantis animam Christi gra- dum Scripturam, Diliges proximum tuum sicut teitia liberandam ; satis est ei quod modum quomo- psum, bene facitis si : autem personas accipitis, do salva fiat novimus, etiamsi nunquam quomodo peccatum operamini, redarguti a lege quasi transin malum illud devenerit, noverimus. Sed ideo pu- gressores. Vide quemadmodum transgressores legis · Mss. decem, miserans ait. appellat, qui dicunt diviti, Sede hic, et pauperi, Sta · Emendata est collatis bl. c. fs. mr. tt. vc. duobus illic. Vide, ne putarentcontemptibile esse peccatum e. duobus sb. octo v. et Am. Bad. Er. Lov. (a) Alias 29 : quæ autem 167 erat, pund 89. Scripta eo in hac una re legem transgredi, secutus adjunxit, dem tempore. Quicumque autem totam legem servaverit, offendat áulem in uno, factus est omnium reus. Qui enim tiam in bono ponit : unde, Estoteastuli ut serpendicit, Non machaberis, dixit et, Non occides. Quod tes (Matth. x, 16) ; et illud, Ut et innocentibus det sinon occides,mæcharis autem, factus es transgressor astutiam (Prov. I, 4). Quanquam et apud illos Rolegis : propter id quod dixerat, redarguti a lege, manæ linguæ disertissimus dixerit, Neque illi taquasi trıınsgressores. Quæ cum ita sint, consequens men ad cavendum dolus, aut astutia deerant (Salvidetur (nisi alio modo intelligendum ostendatur) lust., de Bello Catilin.), astutiam ponens in bono: ut qui dixerit diviti, Sed hic, et pauperi, Sta illic, sed apud illos rarissimum, apud nostros frequentishuic non honorem, quem illi deferens, et idolola 'a, simum est. Itemque in partibus temperantiæ, aperet blasphemus, et adulter, et homicida, et ne, quod tissime contraria est effusio parcimoniæ : ea vero longum est,cuncta commemorem,reus omnium cri- quæ tenacitas dici vulgo solet, vitium quidem est, minum judicandus sit: offendens quippe in uno, fac- tamen parcimoniæ simile, non natura, sed fallacistus est omnium reus. sima specie. Item dissimilitudine manifesta contraCAPUT II. 4. At enim qui unam virtutem ha- ria est injustitia justitiæ: solet autem quasi imitabet, omnes habet; et qui unam non habet, nullam ri justitiam vindicandi se libido, sed vitium est. habet ? Hoc si verum est, confirmatur ista sententia. Ignavia fortitudini perspicue contraria est : duritia Sed ego eam exponi volo, non confirmari ; quæ per vero distat natura, fallit similitudine. Constantia, seipsam apud nos omnibus philosophorum aucto- pars quædam virtutis est; ab hac, inconstantia lonritatibus firmior est. Et illud quidem de virtutibus ge abhorret, et indubie contrasistit : pertinatia ve et vitiis, si veraciter dicitur, non est consequens ut ro constantia dici affectat, et non est ; quia illa est propter hoc omnia peccata sint paria. Nam illud de virtus, hoc vitium. inseparabilitate virtutum, etsi forsitan fallor, tamen 7. Ut ergo non iterum eadem commemorare nesi verum memini, quod vix memini, omnibus phi- cesse sit, exempli gratia ponamus aliquid unde poslosophis placuit, qui easdem virtutes agendæ vitæ sint cætera, intelligi. Catilina, ut de illo scripserunt necessarias esse dixerunt. Hoc autem de parilitate qui nosse potuerunt, frigus, sitim, famem ferre popeccatorum, soli Stoici ausi sunt disputare, contra terat,eratque patiens inediæ, algoris, vigiliæ, supra omnem sensum generis humani : quam eorum va- quam cuiquam credibile est, ac per hoc et sibi et nitatem in Joviniano illo qui in hac sententia Stoi- suis magna præditus fortitudine videbatur (Sallust., cus erat, in aucupandis autem et defensandis vo- de Bello Catilin.). Sed hæc fortitudo prudens non luptatibus Epicureus, de Scripturis sanctis diluci- erat; mala enim pro bonis eligebat: temperans don dissime convicisti (Hieron. lib. 2 cont. Jovin.). In erat; corruptelis enim turpissimis foedabatur: justa qua tua suavissima et præclarissima disputatione non erat; nam contra patriam conjuraverat. Etideo satis evidenter apparuit, non placuisse auctoribus nec fortitudo erat; sed duritia sibi, ut stultos fallenostris, vel ipsi potius, quæ per eos locuta est, ve- ret, nomen fortitudinis imponebat:nam si fortitudo ritati, omnia paria esse peccata. Quomodo autem esset, non vitium, sed virtus esset; si autem virtus fieri possit ut etiamsi hoc de virtutibus verum est, esset, a cæteris virtutibus tanquam inseparabilibus non tamen ideo cogamur fateri æqualitatem om- comitibus nunquam relinqueretur. nium peccatorum, quantum possum, adjuvante 8. Quapropterdum quæritur etiam de vitiis utrum Domino aperire conabor : quod si effecero, appro- ipsa similiter omnia sint, ubi unum erit; aut nulla babis ; ubi vero causæ defuero, tu supplebis. sint, ubi upum non erit; laboriosum est id osten 5. Certe hinc persuadent, qui unam virtutem ha- dere, propterea quia uni virtuti duo vitia opponi buerit habere omnes, et omnes deesse cui una de- solent, et quod aperte contrarium est, et quod spefuerit, quod prudentia, nec ignava, nec injusta, nec cie similitudinis adumbratur. Unde illa Catilinæ, intemperans potest esse : nam si aliquid horum quia fortitudo non erat, quæ esset, cum secum virfuerit, prudentia non erit. Porro si prudentia tunc tutes alias non habebat, facilius videbatur: quod erit, si et fortis, et justa,et temperans sit, profecto vero ignavia fuerit, ubi exercitatio quaslibet graubi fuerit, secum habet cæteras. Sic et fortitudo vissimas molestias perpetiendi atque tolerandi, suimprudens esse non potest, vel intemperans, vel pra quam cuiquam credibile est, fuit, ægre persuainjusta : sic temperantia necesse est ut prudens, deri potest. Sed forte acutius intuentibus, ignavia fortis, et justa sit : sic justitia non est, nisi sit pru- apparet ipsa duritia; quia laborem bonorum studens, fortis, et temperans. Ita ubi vera est aliqua diorum quibus vera acquiritur fortitudo, Deglexeearum, et aliæ similiter sunt ; ubi autem aliæ de. rat. Verumtamen quia sunt audaces qui timidi non sunt, vera illa non est, etiamsi aliquo modo simi- sunt, et rursus timidi quibus abest audacia, cum sit lis esse videatur. utrumque vitium; quoniam qui vera virtute fortis 6. Sunt enim, ut scis, quædam vitia virtutibus est, nec temere audet, nec inconsulte timet ; cogiaperta discretione contraria, ut imprudentia pru- mur fateri vitia plura esse virtutibus. dentiæ. Suntautem quædam tantum quia vitia sunt, 9. Unde aliquando vitium vitio tollitur; ut amore ideo contraria, quadam tamen specie fallaci simi. laudis, amor pecuniæ : aliquando unum cedit, ut lia, ut eidem prudentiæ, non imprudentia, sed as- plura succedant; velut qui ebriosus fuerit, si moditutia. Nuncenim eam dico astutiam, quæ usitatius cum biberit, et tenacitatem et ambitionem didicerit. in malitiosis intelligi et vocari solet ; non sicut Possuntitaque vitia etiam cedere vitiis succedentipostrą loqui Scriptura consuevit, quæ sæpe astu- 1 Mss. duo: Ila Catilinæ duritia, quia fortitudo, etc, bus, non virtutibus; et ideo plura sunt. Virtus vero quo una ingressa fuerit, quoniam secum cæteras ducit, profecto vitia cedent omnia quæcumque inerant: non enim omnia inerant, sed aliquando totidem, aliquando plura paucioribus, vel pauciora pluribus succedebant. CAPUT III.-10. Hæc utrum ita se habeant, diligentius inquirendum est. Non enim et ista divina sententia est, qua dicitur,Qui unam virtutem habuerit, omnes habet; eique nulla inest, cui una defuerit: sed hominibus hoc visum est, multum quidem ingeniosis, studiosis, sed tamen hominibus. Ego vero nescio quemadmodum dicam, non dico virum, a quo denominata dicitur virtus, sed etiam mulierem quæ viro suo servattori fidem, si hoc faciat propter præceptum et promissum Dei, eique1 primitus sit fidelis,non habere pudicitiam,aut pudicitiam nullam vel parvam esse virtutem; sic et maritum qui hoc idem servat uxori: et tamen sunt plurimi tales, quorum sine aliquo peccato esse neminem dixerim, et utique illud qualecumque peccatum ex aliquo vitio venit. Unde pudicitia conjugalis in viris feminisque religiosis cum procul dubio virtus sit, non enim aut nihil, aut vitium est, non tamen secum habet omnes virtutes. Nam si omnes ibi essent, nullum esset vitium; si nullum vitium, nullum omnino peccatum: quis autem sine aliquo peccato? quis ergo sine aliquo vitio, id est fomite quodam, vel quasi radice peccati,cum clamet qui supra pectus Domini recumbebat, Si dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos decipimus, et veritas in nobis non est (I Joan. 1, 8)? Neque hoc apud te diutius agendum est; sed propter alios qui forte hoc legerint, dico. Nam tu quidem in eodem ipso opere splendido contra Jovinianum (Lib. п) etiam hoc de Scripturis sanctis diligenter probasti: ubi etiam ex hac ipsa Epistola, cujus verba sunt quorum nunc intellectum requirimus, posuisti quod scriptum est, In multis enim offendimus omnes (Jacobi 1, 2). Non enim ait, Offenditis, sed offendimus, cum Christi loqueretur apostolus: et cum hoc loco dicat, Quicumque autem totam legem servaverit, offendat autem in uno, faclus est omnium reus; ibi non in uno, sed in multis; nec quosdam, sed omnes dicit offendere. 11. Absit autem ut quisquam fidelis existimet tot millia servorum Christi, qui veraciter dicunt se habere peccatum, ne seipsos decipiant, et veritas in eis non sit, nullam habere virtutem, cum virtus magna sit sapientia: dixit autem, ipsa sapientia, homini, Ecce pietas est sapientia (Job XXVIII, 28, sec. LXX). Absit ergo ut dicamus tot ac tantos fideles et pios homines Dei non habere pietatem, quam Græci vel εὐσέβειαν, vel expressius et plenius θεοσέβειαν vocant: quid autem est pietas, nisi Dei cultus ? et unde ille colitur, nisi charitate? Charitas igitur de corde puro et conscientia bona et fide non ficta, magna et vera virtus est, quia ipsa est et finis præcepti (1 Tim. 1,5). Merito dicta est fortis sicut mors (Cant. vIII, 6): Edd., el quæ primitus. Sed melius Mss. Casal. et Vatic., eique primitus; vel, uti habent alii tres Vatic., et cui primitus sit fidelis, scilicet Deo. sive quia nemo eam vincit, sicut mortem ; sive quia in hac vita usque ad mortem est mensura charitatis, sicut Dominus ait; Majorem hac charitatem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan. xv, 13); sive potius, quia sicut mors animam avellit a sensibus carnis, sic charitas a concupiscentiis carnalibus. Huic subservit scientia,cum est utilis; nam sine illa inflat (1 Cor. vin, 1) : quod vero illa ædificando impleverit, nihil ibi ista inane quod inflet, inveniet. Utilem porro scientiam definiendo monstravit, ubi cum dixisset, Ecce pietas est sapientia; continuo subjunxit, Abstinere vero a malis, scientia est. Cur ergo non dicimus, qui hanc virtutem habet, habere omnes; cum plenitudo legis sit charitas (Rom. XIII, 10) ? An quanto magis est in homine, tanto magis est virtute præditus: quanto autem minus, tanto minus inest ei virtus ; quia ipsa est virtus; et quanto minus inest virtus, tanto magis est vitium? Ubi ergo illa plena et perfecta erit, nihii ex vitio remanebit. 12. Proinde mihi videntur Stoici falli, quia proficientem hominem in sapientia nolunt omnino habere sapientiam ; sed tunc habere cum in ea omnino perfectus fuerit: non quia illum provectum negant: sed nisi ex profundo quodam emergendo, repente emicet in auras sapientiæ liberas, nulla ex parte esse sapientem. Sicut enim nihil interest ad hominem præfocandum, utrum aquam stadiis multis super se habeat altam, aut uno palmo, aut digito : sic illos qui tendunt ad sapientiam, proficere quidem dicunt, tanquam ab imo gurgitis surgentes in aerem, sed nisi totam stultitiam velut opprimentem aquam, proficiendo velut emergendo evaserint, non habere virtutem, nec esse sapientes: ubi autem evaserint, mox habere totam, nec quidquam stultitiæ remanere, unde omnino ullum peccatum possit existere. 13. Hæc similitudo, ubi stultitia velut aqua, et sapientia velut aer ponitur, ut animus a præfocatione stultitiæ tanquam emergens, in sapientiam repente respiret, non mihi videtur satis accommodata nostrarum Scripturarum auctoritati: sed illa potius, ut vitium vel stultitia tenebris, luci autem virtus vel sapientia comparetur, quantum ista similia de corporalibus ad intelligibilia duci possunt. Non itaque sicut de aquis in aerem surgens, ubi earum summum transierit, repente quantum sufficit inspiratur ; sed sicut de tenebris in lucem procedens, paulatim progrediendo illuminatur. Quod donec plenissime fiat, jam eum tamen dicimus tanquam de abditissima spelunca egredientem, vicinia lucis afflatum tanto magis, quanto magis propinquat egressui : ut illud quod in eo lucet, sit utique ex lumine quo progreditur; illud autem quod adhuc obscurum est, sit ex tenebris unde egreditur. Itaque et non justificabitur in conspectu Dei omnis vivens (Psal. CXLII, 2); et tamen justus ex fide vivit (Habac. 11, 4). Etinduti sunt sancti justitia (Job. xx1x,14), alius magis, alius minus et nemo hic vivit sine peccato, et hoc alius magis, alius minus; optimus autem est, qui minimum. cui loquor, doctori similis factus sum, cum proposuerim quid abs te discere velim? Sed quia de peccatorum parilitate, unde in id quod agebam incidit quæstio, examinandam tibi sententiam meam promere statueram,jam eam tandem aliquando concludam. Quia etsi verum est, eum qui habet unam, omnes habere virtutes; eum qui unam non habet, nullam habere: nec sic peccata sunt paria. Quia ubi virtus nulla est, nihil quidem rectum est; nec tamen ideo non pravo pravius est, distortoque distortius. Si autem, quod puto esse verius, sacrisque Litteris congruentius, ita sunt animæ intentiones, ut corporis membra, non quod videantur locis, sed quod sentiantur affectibus; et aliud illuminatur amplius, aliud minus, aliud omnino caret lumine et tenebroso inumbratur obstaculo: profecto,ita ut quisque illustratione piæ charitatis affectus est, in alio actu magis,in alio minus,in alio nihil; sic potest dici habere aliam, et aliam non habere, aliam magis, aliam minus habere virtutem. Nam et, Major estin isto charitas, quam in illo, recte possumus dicere; et, Aliqua in isto, nulla in illo, quantum pertinet ad charitatem quæ pietas est: et in ipso uno homine quod majorem habeat pudicitiam quam patientiam et majorem hodie quam heri, si proficit; et adhuc non habeat continentiam, et habeat non parvam misericordiam. 15. Et ut generaliter breviterque complectar quam de virtute habeam notionem, quod ad recte vivendum attinet, virtus est charitas, qua id quod diligendum est diligitur. Hæc in aliis major, in aliis minor, in aliis nulla est, plenissima vero quæ jam non possit augeri, quamdiu hic homo vivit, est in nemine; quamdiu autem augeri potest, profecto illud quod minus est quam debet, ex vitio est. Ex quo vitio non est justus in terra, qui faciat bonum, et non peccet (III Reg. vii, 46): ex quo vitio non justificabitur in conspectu Dei omnis vivens. Propter quod vitium, si dixerimus quod peccatum non habemus,nosmetipsos seducimus,et veritas in nobis non est (I Joan. 1, 8): propter quod etiam quantumlibet profecerimus, necessarium est nobis dicere, Dimitte nobis debita nostra (Matth. vi, 12); cum jam om. nia in Baptismo dicta, facta, cogitata, dimissa sint. Videt itaque, qui recte videt, unde, et quando, et ubi speranda sit illa perfectio cui non sit quod adjici possit. Si autem præcepta non essent, non utique esset ubi se homo certius inspiceret, et videret unde averteretur, quo conaretur, quare gratularetur, quid precaretur. Magna est ergo utilitas præceptorum, si libero arbitrio tantum detur, ut gratia Dei amplius honoretur. cidium facies, non furaberis, non concupisces,et si quod est aliud mandatum,in hoc sermone recapitulatur,in eo quod est, Diliges proximum tuum tanquam teipsum.Dilectio proximi malum non operatur. Ple nitudo autem legis, charitas (Rom. x111, 9, 10). Nemo autem diligit proximum, nisi diligens Deum, et hoc, quantum potest, proximo impendat, quem diligit tanquam semetipsum, ut et ille diligat Deum; quem si ipse non diligit, nec se, nec proximum diligit. Ac per hoc qui totam legem servaverit, si in uno offenderit, fit omnium reus; quia contra charitatem facit, unde tota lex pendet. Reus itaque fit omnium, faciendo contra eam in qua pendent omnia. 17. Cur ergo non dicantur paria peccata? An forte quia magis facit contra charitatem, qui gravius peccat; minus, qui levius? et hoc ipso quod admittit, fit quidem omnium reus: sed gravius peccans, vel in pluribus peccans, magis reus; levius autem vel in paucioribus peccans, minus reus: tanto majore scilicet reatu, quanto amplius ; tanto minore, quanto minus peccaverit: tamen etiamsi in uno offenderit, reus omnium est, quia contra eam facit in qua pendent omnia ? Quæ si vera sunt, eo modo et illud absolvitur quod ait homo etiam apostolicæ gratiæ, In multis enim offendimus omnes (Jacobi III, 2). Omnes enim offendimus, sed unus gravius, alius levius, quanto quisque gravius leviusve 1 peccaverit: tanto in peccato committendo major, quanto in diligendo Deo et proximo minor ; et rursus, tanto minor in peccati perpetratione, quanto major in Dei et proximi dilectione. Tanto itaque plenior iniquitatis, quanto inanior charitatis. Et tunc perfecti sumus in charitate, quando nihil restat ex infirmitate. 18. Nec sane, quantum arbitror, putandum est leve esse peccatum in personarum acceptione habere fidem Domini nostri Jesu Christi, si illam distantiam sedendi ac standi ad honores ecclesiasticos referamus: quis enim ferat eligi divitem ad sedem honoris Ecclesiæ, contempto paupere instructiore atque sanctiore? Si autem de quotidianis consessibus loquitur, quis non hinc peccat? Si tamen peccat, nisi cum apud seipsum intus ita judicat, ut ei tanto melior quanto ditior illo esse videatur: hoc enim videtur significasse, cum dicit,Nonne judicatis apud vosmetipsos, et facti estis judices iniquarum cogitationum? CAPUT VI. 19. Lex itaque libertatis, lex charitatis est de qua dicit: Si tamen legem perficitis regalem secundum Scripturas, Diliges proximum tuum sicut teipsum, bene facitis. Si autem personas accipitis, peccatum operamini,redargutia lege tanquam transgressores. Et post illam sententiam ad intelligendum difficillimam, de qua satis dixiquod dicen dum putavi, eamdem legem libertatis commemorans, Sic loquimini, inquit, et sic facite, sicut per legem libertatis incipientes judicari. Et quoniam quid paulo ante dixerit, novit, quoniam in multis offendimus omnes, suggerit dominicam tanquam quotidianam quotidianis, et si levioribus, tamen vulneribus medicinam. Judicium enim, inquit, sine 'Mss. undecim, magis minuere peccaverit. |