Obrázky na stránke
PDF
ePub

lectio, per Dominum obsecro ut id nobiscum communicare digneris.

EPISTOLA CLXVIII * (a).

Timasius et Jacobus Augustino, gratias agentes pro scripto ipsis libro de Natura et Gratia, adversus libellum Pelagii, naturam non sine gratiæ invidia defendentis.

Domino vere beatissimo, et merito venerabili patri episcopo AUGUSTINO, TIMASIUS et JACOBUS, in Do mino salutem.

Ita nos refecit et recreavit gratia Dei, ministrate per verbum tuum, ut prorsus germani dicamus, « Misit verbum suum, et sanavit eos » (Psal. cv1, 20), domine beatissime, et merito venerabilis pater. Sane ea diligentia ventilasse Sanctitatem tuam textum ejusdem libelli reperimus, ut ad singulos apices responsa reddita stupeamus, sive in his quæ refutare, detestari, aut fugere deceat christianum; sive in illis in quibus non satis invenitur errasse, quamvis nescio qua calliditate, in ipsis quoque gratiam Dei credidit supprimendam. Sed unum est quod nos in tanto beneficio afficit, quia tarde hoc tam præclarum gratiæ Dei munus effulsit: siquidem contigit absentes fieri quosdam, quorum cæcitali ista tam perspicuæ veritatis illustratio deberetur (b); ad quos, etsi tardius, non diffidimus propitio Deo eamdem gratiam pervenire, qui vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire (1 Tim. 11, 4). Nos vero, etsi olim spiritu claritatis, qui in te est, docti, subjectionem ejus abjecerimus erroris, in hoc etiam nunc gratias agimus, quod hæc quæ ante credidimus, nunc aliis aperire didicimus, viam facilitatis uberiore Sanctitatis tuæ sermone pandente. Et alia manu: Incolumem Beatitudinem tuam, nostrique memorem, misericordia Dei nostri glorificet in æternum.

EPISTOLA CLXIX (c). Augustinus Evodio, respondens ad duas quæstiones, de Trinitate, et de columba in qua Spiritus sanctus demonstratus est; docens difficiliorum hujuscemodi quæstionum intelligentiam minime necessariam esse ad salutem.

AUGUSTINUS episcopus, EvoDio episcopo. CAP. PRIMUM. 1. Si ea quæ me magis occupant, a quibus in aliud averti nolo, Sanctitas tua nosse tanti habet, mitte aliquem qui tibi describat. Jam enim plura perfecta sunt, quæ hoc anno ante pascha propinquante quadragesima a nobis fuerant inchoata. Nam tribus illis libris de Civitate Dei, contra dæmonicolas inimicos ejus, duos alios addidimus: quibus quinque libris satis disputatum arbitror adversus eos qui propter præsentis vitæ feli

misericordia illi qui non facit misericordiam.Hinc enim et Dominus, Dimittite, inquit, et dimittelur vobis ; date, et dabitur vobis (Luc. vi, 37, 38). Superexsultat autem misericordia judicio : non dictum est, Vincit misericordia judicium, non enim est adversa judicio; sed, superexsultat, quia plures per misericordiam colliguntur,sed qui misericordiam præstiterunt. Beati enim misericordes, quia ipsis miserebitur Deus (Matth. v, 7).

20. Et hoc utique justum est, ut dimittatur eis, quia dimiserunt ; et detur eis, quia dederuut. Inest quippe Deo et misericordia judicanti, et judicium miseranti. Propter quod ei dicitur, Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine (Psal. c, 1): nam quisquis velut nimium justus judicium sine misericordia quasi securus exspectat, iram justissimam provocat, quam timens ille dixit, Ne intres in judicium cum servo tuo (Psal. cXLII, 2). Unde dicitur populo contumaci, Quid vultis mecum judicio contendere (Jer. 11, 29 ) ? Cum enim rex justus sederit in throno, quis gloriabitur castum se habere cor? aut quis gloriabitur mundum se esse a peccato ? Quæ igitur spes est, nisi superexsultet misericordia judicio? Sed erga illos qui misericordiam fecerunt, veraciter dicendo, Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus; et sine murmuratione dando; hilarem enim datorem diligit Deus (II Cor. IX, 7). Denique sanctus Jacobus jam ex isto loco de misericordiæ operibus loquitur, ut quos vehementer illa sententia terruerat, consoletur; cum admonet quomodo etiam quotidiana peccata, sine quibus hic non vivitur, quotidianis remediis expientur : ne homo, qui cum in uno offenderit fit omnium reus, in multis offendendo (quia in multis offendimus omnes) propter magnum aggerem reatus sui minutatim collectum, ad tribunal tanti judicis perveniat1, et eam quam non fecit, misericordiam non inveniat; sed potuis dimittendo atque dando mereatur sibi dimitti peccata, reddique promissa.

21. Multa dixi, quibus tibi tædium fortassis inferrem, qui hæc, quæ tamen approbas, non exspectas discere, quod ea docere consuevisti. Si quid autem est in eis, quantum ad rem ipsam pertinet; nam quali eloquio explicata sint, non nimis curo; si quid ergo in eis, quod eruditionem offendat tuam, quæso ut rescribendo admoneas, et me corrigere non graveris. Infelix est enim qui non tantos et tam sanctos tuorum studiorum labores et digne honorat, et de his Domino Deo nostro cujus munere talis es, gratias agit. Unde cum libentius debeam a quolibet discere quod inutiliter ignoro, quam promptius quoslibet docere quod scio; quanto justius abs te hoc charitatis debitum flagito, cujus doctrina, in nomine et adjutorio Domini, tantum in latina lingua ecclesiasticæ litteræ adjutæ sunt, quantum nunquam antea potuerunt! Maxime tamen istam sententiam, Quicumque totam legem servaverit, offendat autem in uno, factus est omnium reus, si quo alio modo exponi melius posse novit tua Di

Mss. aliquot, omissa voce propter, habent sic: Magnum aggerem reatus sui minutatim collectum ad tribunal lanti judicis pervehat.

* Huc translata est ex libro de Gestis Pelagii. (a) Ex lib. de Gest. Pelagii: quæ autem 168 erat, nunc 34. Scripta forte an. 415.

** Hanc emendavimus ad bl. ff. vc. tres v. Am. Bad. Er. Lov., quibus accessit Ms. Sulpitiani cænobii ex ord. Cisterc.

(b) Ipsum præcipue Pelagium cogitabant Timasius « et Jacobus, cum dicerent, hoc se affici quod tarde illum «< librum scripserim... Nomen quippe, vel nomina ipsi « quoque adhuc tacenda putaverunt, ut vivente amicitia, « error potius moreretur amicorum. Hæc verba sunt Augustini in lib. de Gestis Pelagii, c. 25, proxime post allatum epistolæ superioris exemplum.

(c) Alias 102: quæ autem 169 erat, nunc 35. Scripta, exeunte an. 415.

citatem deos colendos putant, eamque felicitatem vos facere credentes. Hæc stultitia prædicationis, a nobis impediri opinantes, christiano nomini in. ac slultum Dei, quod sapientius est hominibus (I festi sunt. Deinceps dicendum est, sicut primo libro Cor. 1, 21, 25), mullos contrahit ad salutem, ut non polliciti sumus (De Civit. Dei, lib. 1, c. 36), adversus solum qui nondum certa valent intelligentia conseos qui propter vitam post mortem futuram neces- picere naturam Dei, quam fide tenent, verum etiam sarium existimant cultum deorum suorum, propter qui nondum in ipsa anima sua ita incorpoream quam vitam nos christia sumus. Dicta vi etiam trium substantiam a corporis generalitate discernunt,quepsalmorum expositiones, non parvis voluminibus, madmodum certi sunt se vivere, nosse, velle, ideo sexagesimi septimi, septuagesimi primi, septuage- non sint alieni a salute, quam stultitia illa prædi. simi septimi. Reliqui nondum dictati neque trac- cationis fidelibus confert. tati, vehementer a nobis exspectantur atque flagi- 4. Nam si propter eos solos Christus mortuus est, tantur. Ab his me revocari et retardari, irruentibus qui certa intelligentia possunt ista discernere, pene de transverso quibuslibet quæstionibus, nolo: ita frustra in Ecclesia laboramus. Si autem, quod ve. ut nec libros de Trinitate, quos diuin manibus verso ritas habet, infirmi populi credentium ad medicum nondumque complevi, modo attendere velim, quo- currunt, sanandi per Christum, et hunc crucifixum, niam nimis opérosi sunt, et a paucis eos intelligi ut ubi abundavit peccatum, superabundet gratia posse arbitror ; unde magis urgent quæ pluribus (Rom. v, 20); miris fit modis per altitudinem diviutilia fore speramus.

tiarum sapientiæ et scientiæ Dei, et perinscrutabilia 2. Non enim, ut scribis, Qui ignorat, ignorabitur judicia ejus (Id. x1, 33), ut et nonnulli a corporibus (1 Cor. XIV, 38), de hac re dixit Apostolus, tanquam incorporea discernentes, cum sibi ex hoc magni ista pæna ille plectendus sit, qui non valet intel. videntur, et irrident stultitiam prædicationis, qua ligentia sic discernere ineffabilem Trinitatis unita- salvi fiunt credentes, ab unica via longe exerrent, tem, sicut discernitur in animo nostro memoria, quæ ad vitam æternam sola perducit : et multi in intellectus, voluntas : aliunde hoc dicebat Apostolus. cruce Christi gloriantes, et ab eadem via non reLege, et videbis quod ea loquebatur, quæ fidem vel cedentes, etiamsi ista quæ subtilissime disseruntur, mores multorum ædificarent, non quæ vix ad pau- ignorant, quia non perit unus ex illis ? pro quibus corum, eamque exiguam, quantulacumque in hac mortuus est (Joan. Xvui, 12), ad eamdem perveniant vita de re tanta esse potest, intelligentiam perve- æternitatem, veritatem charitatem, id est ad stanirent; id est, ut linguis prophetia præponeretur, bilem, certam, plenamque felicitatem, ubi manenut non perturbate illa gererentur, quasi prophetiæ tibus, videntibus, amantibussuntcuncta perspicua. spiritus etiam invitos loqui cogeret, ut mulieres in CAPUT II. – 5. Proinde in unum Deum, Patrem ecclesia tacerent, ut omnia honeste et secundum or- et Filium et Spiritum sanctum firma pietate credinem fierent. Hæc cum ageret, ait, Si quis vidit damus, ita ut nec Filius credatur esse qui Pater est, esse propheta, aut spiritualis, cognoscat quæ scribo vo- nec Pater qui Filius est, nec Pater nec Filius qui bis, quia Domini est mandatum. Si quis autem ignorat, utriusque Spiritus est. Nihil putetur in hac Trinitate ignorabitur : his verbis coercens, et ad pacificum temporibus locisve distare ; sed hæc tria æqualia ordinem revocans inquietos, tanto ad seditionem esse et coæterna, et omnino esse una natura : non faciliores, quanto sibi videbantur.spiritu excellere, a Patre aliam, et a Filio aliam, et a Spiritu sancto cum superbiendo cuncta turbarent. Si quis ergo

aliam conditam esse creaturam ; sed omnia et sinvidetur propheta esse, aut spiritualis, cognoscat, inquit, gula quæ creata sunt vel creantur, Tripitate cre. quæ scribo vobis, quia Domini est mandatum. Si quis ante subsistere nec quemquam liberari a Patre sine videtur esse, et utique non est : nam qui est, sine Filio et Spiritu sancto, aut a Filio sine Patre et Spidubitatione cognoscit, nec admonitione et cohorta- ritu sancto aut a Spiritu Sancto sine Patre et Filio; tione opus habet, quia omnia judicat, et a nemine sed a Patre et Filio et Spiritu sancto, uno, vero, judicatur (Id. 11, 15). Illi ergo seditiones et perturba- vereque immortali, id est omni modo incommutationes in Ecclesia faciebant, qui videbantur esse in bili solo Deo. Multa autem etiam separatim in Ecclesia, quod non erant. Hos docet cognoscere Do- Scripturis de singulis dici, ut insinuetur, quamvis mini esse mandatum, quia non est seditionis Deus, sed inseparabilis Trinitas, tamen Trinitas: ut quemadpacis. Siquis autem ignorat, ignorabitur, id est, impro

modum simul dici non possunt cum sonis corpobabitur. Non enim Deus, si ad scientiam referas, ralibus commemorantur, quamvis simul sint inignorat eos quibus dicturus est, Noe novi vos (Luc. separabiliter ; ita et quibusdam Scripturarum loXII, 27) ; sed eorum improbatio hoc verbo insj. cis, et per quasdam creaturas singillatim vicissimnuata est.

que monstrentur, sicut Pater in voce qua sonuit, 3. Cum autem Dominus dicat, Beati mundo corde, Tu es Filius meus (Luc. 111, 22); et Filius in homine quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. v, 8), eaque visio quem suscepit ex Virgine (Id, I, 7); et Spiritus nobis in fine summum præmium promittatur, non

sanctus in columbæ specie corporali (Jatth. mi, est metuendum, si nunc ad liquidum, quæ de Dei

16) : hæc separatim quidem, sed nullo modo sepanatura credimus,conspicere non valemus, ne inde

rata tria illa demonstrant. sit dictum, Qui ignorat, ignorabitur. Quia enim in

! Mss. duo v., non perit unus ex pusillis. Prope acce. sapientia Dei non cognovit mundus per sapientiam

dit Sulpitian. Cod., qui habet: Non perit unus pusillus, Deum, placuit Deo per stultitiam prædicationis sal- pro quibus, etc.

6. Ad hoc utcumque intelligendum assumimus coæternus Patri, sed in Verbo solo; et sepultus est memoriam, intelligentiam, voluntatem. Quamvis Filius Dei, sed in carne sola. enim hæc suis separatisqus temporibus singillatim 8. Proinde quæ de Filio Dei verba dicuntur, vidensingula enuntiemus, nihil tamen horum sine aliis dum est secundum quid dicantur. Non enim homine duobus agimus aut dicimus. Nec ideo putanda sunt assumpto personarum numerus auctus est, sed ea hæc tria Tripitati sic comparata, ut omni ex parte dem Trinitas mansit. Nam sicut in noinine quolibet, conveniant:cui enim similitudini in disputando con- præter unum illum qui singulariter susceptus est, venientia tanta conceditur, ut ei rei cui adhibenda anima et corpus una persona est; ita in Christo est, ex omni parte coaptetur? vel quando ex crea- Verbum et homo una persona est. Et sicut homo, tura ad Creatorem aliquid simile assumitur?Primo verbi gratia, philosophus non utique nisi secundum ergo in hocinveniturista similitudo dissimilis, quod animam dicitur, nec ideo tamen absurde, sed contria hæc, memoria intelligentia, voluntas, animæ gruentissima et usitatissima locutione dicimus phiinsunt; non eadem tria, est anima : illa vero Tri- losophum cæsum, philosophum mortuum, philonitas non inest, sed ipsa Deus est. Ideo ibi mirabi- sophum sepultum, cum totum secundum carnem lis simplicitas commendatur; quia non ibi aliud est accidat, non secundum illud quod est philosophus : esse, aliud intelligere, vel si quid aliud de Dei na- ita Christus Deus, Dei Filius, Dominus gloriæ, et si tura dicitur ; anima vero quia est, etiam dum non quid hujusmodi secundum Verbum dicitur ; et ta. intelligit, aliud est quod est, aliud quod intelligit. men recte dicitur Deus crucifixus,cum hoc eum secun. Deinde quis audeat dicere Patrem non intelligere dum carnem passum esse, non secundum illud quo per seipsum, sed per Filium, sicut memoria non in. Dominus gloriæ est, non habetur incertum (a). telligit per seipsam, sed per intellectum, vel potius 9. Sonitus autem ille vocis, et columbæ species anima ipsa, cui hæc insunt, per intellectum tan- corporalis, et linguæ divisæ velut ignis qui insedit tummodo intelligit ; sicut per memoriam tantum- super unumquemque eorum, sicut illa in monte Sina modo meminit, et per voluntatem tantummodo vult? quæ terribili specie facta sunt (Exod. xix, 18), et Ad hoc ergo adhibetur ista similitudo, ut quoquo sicut columna illa nubis per diem, et flammæ per modo intelligatur, quemadmodum horum trium in noctem (Id. xi, 21), significativa operatione acta anima cum singula nomina enuntiantur, quibus ea- atque transacta sunt. Illud in his maxime cavendum dem singula demonstrantur, tamen unumquodque est, ne cuiquam Dei natura vel Patris, vel Filii, vel nomen his tribus cooperantibus enuntiatur, cum et Spirilus sancti commutabilis et convertibilis esse reminiscendo, et intelligendo, et volendo dicitur;ita credatur. Nec moveat quod aliquando res que sinullain esse creaturam, qua vel solus Pater, vel so- gnificat, nomen ejus rei quam significat, accipit. lus Filius, vel solus Spiritus sanctus demonstretur, Spiritus sanctus dictus est corporali specie tanquam non simul Trioitas operetur, quæ insepara- quam columba descendisse et mansisse super eum. biliter operatur : ac per hoc nec vocem Patris, nec Sic enim et petra Christus (1 Cor. x, 4), qui signifianimam et carnem Filii, nec columbam Spiritus cat Christum. sancti esse factam, nisi eadem cooperante Trini- CAPUT III. – 10. Miror autein tibi videri sonitum tate.

vocis illius qua dictum est, Tu es filius meus, non 7. Nec sane sopus ille vocis, qui continuo esse de- mediante anima, sed divino nutu sola corporali nastitit, coaptatus est in unitatem personæ Patris, nec tura sic fieri potuisse; et non tibi videri eodem modo illa columbæ species corporalis coaptata est in uni- potuisse fieri animantis cujuslibet speciem corpotatem personæ Spiritus sancti. Nam ipsa quoque, ralem motumque viventi similem, divino nutu, nullo sicut nubes illa lucida quæ operuit in monte cum animali interposito spiritu. Si enim obtemperat Deo tribus Discipulis Salvatorem (Matth. xvii, 5), vel creatura corporea sine vivificantis animæ ministepotius sicut ille ignis qui eumdem Spiritum sanctum rio, ut edantur soni quales edi ex corpore animato demonstravit (Act. 11, 3), officio significationis im- solent, ut forma locutionis articulatæ auribus infepleto, mox esse desivit.Sed solus homo,quia propter ratur; cur non obtemperet, ut sine animæ vivificanipsam naturam liberandam illi omnia fiebant, in tis ministerio figura motusque volucris, eadem pounitatem personæ Verbi Dei, hoc est unici Filii Dei

tentia Creatoris, ingeratur aspectibus ? An sensus mirabili et singulari susceptione coaptatus est, per- audiendi hocmereri potest, videndinon potest, cum manente tamen Verbo in sua natura incommuta- ex adjacenti materia corpus ' utrumque formetur, biliter, in qua nihil compositi cum quo subsistat ulla etquod insonat auribus et quod apparet aspectibus, phantasia humani animi suspicandum est. Legitur et vocis articuli et lineamenta membrorum, et au. quidem, El Spiritus sapientiæ multiplex (Sap. vii, dibilis et visibilis motus, ut et verum sit corpus 22); sed recte dicitur etiam simplex. Multiplex enim, quod sentitur corporis sensu, et nihil sit amplius quoniam multa suntquæ habet; simplex autem,quia quam quod sentitur corporis sensu ? Anima enim non aliud quam quod habet est : sicut dictus est Fi nullo sensu corporis vel in aliquo animante senti. lius habere vitamin semetipso (Joan.v, 26), et eadem tur. Non igitur est opus quærere quomodo apparuevita ipse est. Homo autem Verbo accessit, non Ver- ritcolumbæ species corporalis, sicut non quærimus bum in hominem convertibiliter accessit; atque ita quomodo sonuerint voces articulati corporis. Si et Filius Dei simul cum homine suscepto dicitur : Sic Vatic. codex. At alii habent, corporis. unde idem filius Dei incommutabilis est atque (a) Vide Epist. 187, c. 3, n. 8 et 9. PATROL. XXXIII.

(Vingt-quatre.)

enim potuit anima non esse media, ubi vox, non defendi possit illa sententia quam religiosæ memo quasi vox, dicitur facta; quanto magis potuit, ubi riæ Marcellino suam esse scripsit, singulas animas dicitur tanquam columba, hoc verbo significata sola novas nascentibus fieri, ut non labefactetur fundaspecie corporali oculis reddita, non natura viventis tissima Ecclesiæ fides, qua inconcusse credimus animantis expressa ? Hoc modo etiam illud dicitur. quod in Adam ompes moriuntur (1 Cor. xv, 22), et Factus est subito de cælo sonus, quasi ferretur fla. nisi per Christi gratiam liberentur, quod per suum tus vehemens, et visæ sunt illis linguæ divisæ vetat Sacramentum etiam in parvulis operatur, in conignis : ubi dicitur species quædam quasi flatus, et demnationem trahuntur. Scripsi et alium ad eum. velut ignis sensibilis usitatis similis notisque natu- dem (a), quoinodo illi videatur accipiendum quod ris, non ipsa usitatæ notæque naturæ ad tempus scriptum est in Epistola Jacobi, Quicumque aulem factæ significari videntur.

totam Legem servaverit, offendat autem in uno, 11. Si autem subtilior ratio, vel excellentior rei factus est omnium reus (Jacobi, 11, 10). Sed in hoc vestigatio demonstrateam naturam quæ nec lempo- dixi etiam quid mihi videatur : in illo autem, de raliter nec localiter movetur, non moveri nisi per animæ origine tantum quid ei videatur, consultatoillam quæ temporaliter tantum, non localiter mo- ria quadam disputatione quæsivi. Occasionem veri potest; consequenserit ut omnia illa per minis- quippe cujusdam sanctissimi et studiosissimi ju. terium creaturæ viventis etfecta sint, sicut per Ange- venis presbyteri Orosii, qui ad nos ab ultima Hislos fiunt: unde diligentius disserere et longum est, pania, id est, ab oceani littore, solo sanctarum Scripet non necessarium. Huc accedit quia sunt visiones, turarum ardore inflammatus advenit, amittere noquæ apparent spiritui tanquam corporis sensibus, lui;cui, ut ad illum quoque pergeret, persuasi. Huie non solum dormientibus vel furentibus, sed ali- etiam ipsi Orosio ad quædam interrogata quæ illum quando sanæ mentis vigilantibus; non per fallaciam de Priscillianistarum hæresi, et Origenis quibusdam illudentium dæmonum, sed per aliquam revelatio- opinionibus quas non recepit Ecclesia, permovenem spiritualem, quæ fit per formas incorporeas bant, uno libro non grandi, quanta potui brevitate corporibus similes; quæ discerni omnino non pos- et perspicuitate respondi. Scripsi etiam grandem sunt, nisi divino adjutorio plenius revelentur, et quemdam librum adversus Pelagii hæresim (6), mentis intelligentia dijudicentur, vix aliquando cum cogentibus nonnullis fratribus, quibus contra grafiunt', sed plerumque postea cum transierint. Quæ tiam Christi opinionem perniciosissimam ille percum ita sint, sive in naturis corporeis, sive sola suaserat. Hæc omnia si habere volueris, aliquem specie corporali, natura autem spirituali, nostro spi- mitte qui tibi cuncta describat. Me autem permitte ritui tanquam sensibus corporis apparere videan- his vacare quærendis atque dictandis, quæ quoniam tur, quando hæc sacra Scriptura commemorat, cu- multis sunt necessaria, præponenda esse arbitror jus istorum duorum generis sint, et utrum mediante ad valde panicos pertinentibus inquisitionibus tuis. viva creatura fiant, si corpore fiunt, judicare temere

EPISTOLA CLXX * (c). non debemus :dum tamen Creatoris, hoc est sum

Alypius et Augustinus Maximo medico recens ab mæ atque ineffabilis Trinitatis invisibilem incom

ariana hæresi ad fidem catholicam converso, hormutabilemque naturam, et a mortalium carnalium

tantes ut sludeat et alios eodem adducere, præsersensibus, et ab omni convertibilitate, sive in melius,

tim cum nonnullos in errorem adduxisset aucto. sive in deterius, sive in quodlibet aliud atque aliud,

ritate sua; instruentes illum adversus eos qui de remotam atque discretam, vel sine ulla dubitatione

trium personarum eadem essentia impie disputant. credamus, vel qualicumque etiam intelligentia ca

Domino eximio, meriloque honorabili et religioso piamus.

fratri MAXIMO , ALYPlus et AUGUSTINUS, in Domino CAPUT IV. - 12. Hæc tibi de duabus quæstioni- salutem. bus, hoc est, de Trinitate, et columba, in qua Spiritus

1. Cum a sancto fratre et coepiscopo nostro Peregrino, sanctus non sua natura, sed significativa specie de- de tua tuorumque non corporali, sed spirituali salute monstratus est; sicutet Filius Dei non sua nativitate, præcipue quæreremus, de tua quidem lætos, de tuorum

vero tristes nos ejus responsa fecerunt, quod non sunt de qua Pater dixit, Ante luciferum genui te (Psal. Ecclesiæ catholicæ salubri correctione sociati. Et quia cix, 3), sed in homine suscepto ex utero Virginis, a

id cito futurum sperabamus, adhuc non esse factum

multum dolemus, domine eximie, meritoque honoraJudæis crucifixus est; videris quam otioso ego ta

bilis et religiose frater. men occupatissimus scribere potui. Nec putavi omnia pertractanda quæ posuisti in litteris tuis ;

Lov., qui per suum, etc. At nostram lectionem prie

ferunt Mss. omnes. verum ad illa duo quæ ex me audire voluisti, me : Mss., constanter hic et in sequente epistola præferespondisse, etsi non sufficienter aviditati tuæ, runt nomen, Maximi: præterquam quod vetustiores Cor

beiensis, Germanensis, etc., hancce inscriptionem prætamen charitati obedienter existimo.

mittunt : Sanctorum Alypii et Augustini ad Marimun 13. Præter autem illos duos libros, quos tribus medicum Thenitanum Eunomianistam. Attamen in Possi

dii Indiculo, c. 5, dicitur scripta hæc epistola ad Maxime adjunxisse supra commeinoravi, et trium psal

minum. In Ms. cc., Maximus dicitur medicus civis Theni: morum expositionem (Supra, cap. 1, n. 1), scripsi tanus. etiam librum (a) ad sanctum presbyterum Hierony.

Sic quatuor Mss. [non esse factum dolemus, etc.).

Emendata ad a. bl. cc. cb. ff. gg. mr. vv, vc. duos t. mum de Anime Origine, consulens eum quomodo

duos v.

(a) Epist. 167.

(b) Lib. de Natura et Gratia, ad Timasium et Jacobum: · Sic duo Mss. [fierent].

ic) Alias 66 : quæ autem 170 erat, nunc 52. Scripta (a) Hic liber est Epist. 166.

forte an. 415.

2. Proinde Charitatem tuam in Domini pace salutan. nomina, non naturæ, et ideo ad aliquid, vel relativa dites, et præcipimus, et rogamus ut eos quod didicisti, cuntur, quæ aliquando eadem sunt, aliquando diversa. docere non differas ; unum scilicet Deum esse solum, Eadem scilicet cum frater refertur ad fratrem, amicus ad cui servitus illa debetur quæ latpeia Græco vocabulo amicum, vicinus ad vicinum, cognatus ad cognatum, et si nuncupatur. Ipsum enim verbum est in lege, ubi scriptum qua similia,quæ infinitum est velle omnia percurrere. In est, Dominum Deum tuum adorabis et ili soli servies (a) his enim quod est iste ad illum, hoc est ille ad istum. Di. (Deut. vi, 13): quem si Deum Patrem tantummodo dixe- versa sunt autem, sicut pater ad filium, filius ad patrem, rimus, respondebitur, Ergo hutpcia Filio non debetur ; socer ad generum, gener ad socerum, dominus ad serquod nefas est dicere. Si autem debetur, quomodo ergo

vum, servus ad dominum. Non est quidem hoc iste ad iluni tantum debetur Deo, si et Patri et Filio debetur, nisi

lum, quod ille ad istum ; sed ambo tamen homines sunt quia unus Deus, cui soli per latpeiav servire jussi sumus,

relatio diversa est, non natura. Quoniam si attendas quid iia dicitur solus Deus, ut et Pater intelligatur et Filius,

si alter ad alterum, non est hoc ad illum iste, quod ad immo etiam et Spiritus sanctus ? De illo quippe dicit Apo

istum ille : quia iste pater, ille filius ; aut iste socer, stolus, Nescitis quia corpora vestra templum sunt in vobis

ille gener; aut iste Dominus ille servus. Si autem atten. Spiritus sancli quem habetis a Deo, el non estis vestri ?

das quid quisque sit ad seipsum, vel in seipso,hoc est Empti enim eslis magno pretio.Glorificate Deum,et portale

ille quod iste ; quia ille homo est sicut iste. Unde intelin corpore vestro (1 Cor. vi, 19, 20): quem Deum, nisi

ligit prudentia tua non ab eis rationabiliter dici, a quoSpiritum sanctum cujus corpora nostra dixerat esse tem

rum errore te Dominus liberavit, ideo Dei Patris et Dei plum? Debetur ergo łatpeia Spiritui sancto. Nam si tem

Filii naturam esse diversam, quia iste Pater est, ille
Fillius ; et Deum Patrem

non genuisse id quod est ipse, plum et facere, sicut Salomon fecit de lignis et lapidibus,

quia non genuit Patrem Filii sui, quod est ad illum ipse: juberemur; utique faciendo templum, ^atpeicv exhiberé

quis enim

nou videat ista vocabula non in seipsis demonconvinceremur: quanto magis hampelas debemuscui non trare naturas, sed alterius ad alterum significare pertemplum tacimus, sed sumus!

sonas ? 3. Ac per hoc si Patri et Filio et Spiritui sancto lampeia 7. Tale est etiam illud quod simili loquuntur errore, debetur, et exhibetur a nobis,de qua dictum est, Dominum ideo Filium allerius esse naturæ, diversæque substantiæ, Deum tuum adorabis,el illi soli servies; proculdubio Domi- quia Pater Deus non est de altero Deo, Filium autem Deus nus Deus noster, soli per lurpsiav servire debemus, non est quidem, sed de Patre Deo : et hic enim non indicatur est Pater solus, nec Filius solus, nec solus Spiritus san substantia, sed origo, id est, non quid sit, sed unde sit ctus, sed ipsa Trioitas unus Deus solus, Paler, el Filius, quisque vel non sit. Neque enim Abel et Adam ideo non et Spiritus sanctus : non ut Pater sit ipse qui Filius, vel

unius naturæ atque substantiæ fuerunt, quia iste fuit Spiritus sanctus ipse sit aut Pateraut Filius,cum sit inilla

homo de homine illo, ille de nullo. Si ergo utriusque naTrinitate Pater Filii solius, et Filius Patris solius, Spiritus

tura quæritur, homo Abel, homo Adam: si autem origo, autem sanctus et Patris et Filii sit Spiritus; sed propter primus homo ex quo Abel, nullus homo ex quo Adam. Ita unam eamdemque naturam atque inseparabilem vitam,

in Deo Patre et Deo Filio, si utriusque natura queratur, ipsa Trinitas, quantum ab homine potest, fide præcedente uterque Deus, nec magis ' alter altero Deus : si autem intelligitur unus Dominus Deus noster, de quo dictum est,

origo, Pater est Deus de quo Filius Deus ; de quo autem Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies, et

Pater, nullus est Deus. quem prædicat Apostolus; ait enim, Quonium ex ipso, et 8. Frustra itaque ad hoc respondere conantes dicunt: in ipso, el per ipsum sunt omnia ; ipsi gloria in sæcula Sed homo cum passione generat, Deus autem sine passæculorum. Amen (Rom. XI, 36).

sione genuit Filium. Hoc enim non solum ipsos nihil, sed 4. Non enim sic ex Deo Patre unigenitus Filius, quem

nos adjuvat plurimum. Nam si temporalibus et passibili. admodum ex illo est universa creatura, quam ex nihilo

bus rebus Deus tribuit ut quod sunt hoc generent, quanto creavit. Hunc quippe de sua substantia genuit, non ex

magis ipse æternus et impassibilis, non aliud quam est nihilo fecit: nec eum ex tempore genuit, per quem cuncta

ipse generavit, unus unicum ; ideo nostra inenarrabili adtempora condidit. Quoniam sicut flamma splendorem miratione, quoniam sine passione, et tanta secum æqualiquem gignit, tempore non præcedit; ita Pater numquam

tate, ut eum nec potestate præcederet, necætate. Sed ideo sine Filio fuit. Ipse est quippe Sapientia Dei Patris, de

totum quod habet, quod potest, non tribuit sibi, sed Patri qua scriptum est : Splendor est enim lucis æternæ (Sap. quia non est a seipso, sed a Patre. Æqualis est enim PaVI1, 26). Luci ergo cujus candor est, id est, Deo Patri tri, sed hoc quoque accepit a Patre : nec sic accepit unde sine dubio coæterna est : et ideo non sicut in principio

esset æqualis, quasi prius fuerit inæqualis; sed natus fecit Deus cælum et terram, ita, in principio fecit Ver

æqualis, sicut semper natus, ita semper æqualis. Non bum ; sed in principio erat Verbum (Joan. i 11. Spiritus

itaque inæqualem genuit, et æqualitatem jam nato addiquoque sanctus non sicut creatura ex nihilo est factus:

dit"; sed gignendo eam dedit, quia æqualem non impa. sed sic a Patre Filioque procedit, ut nec a Filio nec a

rem genuit. Ideo in forma Dei æqualem esse Deo, non Patre sit factus 1.

ei rapina fuerat (Philipp. II, 6), sed natura ; quoniam 5. Hæc Trinitas unius est ejusdemque naturæ atque

id nascendo sumpsit, non superbiendo præsumpsit. substantiæ: non minor in singulis, quam in omnibus,nec

9. Propterea vero Patrem dicit esse majorem, quia semajor in omnibus, quam in singulis ; sed tanta in solo Pa- ipsum exinanivit, formam servi accipiens, non amittens tre, vel in solo Filio, quanta in Patre simul et Filio ; et

Dei : propter quam formam servi, non tantum Patre, vetanta in solo Spiritu sancto, quanta simul in Patre et Filio

rum etiam seipso et Spiritu sancto minor factus est , nec et Spiritu sancto. Neque enimn Pater, ut haberet Filium

tantum hac excellentissiina Trinitate, sed etiam minorade seipso, minuit seipsum ; sed ita genuit de se alterum

tus est paulo minus ab Angelis (Hebr. 11, 9); hominibus se, ut totus maneret in se, et esset in Filio tantus quantus

quoque minor fuit, quando parentibus subditus fuit(Luc. et solus. Similiter et Spiritus sanctus integer de integro,

11, 51). Propter hanc utique formam servi, quam veniente non præcedit unde procedit, sed tantus cum illo quantus

plenitudine temporis exinanitus amisit, dixit: Pater maex illo, nec minuit eum procedendo, nec auget hærendo.

jor me est (Joan. xiv, 28). Propter illam formam vero, Et hæc omnia nec confuse unum sunt, nec disjuncte? tria

quam nec exinanitus amisit, dixit, Ego et Pater unum sunt : sed cum sint unum, tria sunt, et cum sint tria,

sumus (Id, x, 30) ; et homo scilicet factus, et permanens unum sunt. Proinde quitam multis cordibus fidelium suo.

Deus : homo enim assumplus est a Deo, non in homine rum donavit ut essent cor unum, quanto magis conservat

consumptus est Deus. Ideo valde rationabiliter et Patre in seipso ut sint hæc tria et singula Deus et simul omnia

minor est homo Christus, et Patri æqualis est idem non tres dii, sed unus Deus! Hic est unus Dominus Deus

ipse Deus Christus. noster, cui universa pietate servitur, cui soli aatpeia

10. Cum igitur huic rectæ atque catholicæ fidei præsenilla debetur.

tibus nobis cum magna exultatione populi Dei consocia6. Qui cum in rebus quæ nascuntur in tempore, sua

tum te esse gaudeamus, quare adbuc de tuorum segnitia bonitate effecerit ut suæ substantiæ prolem quælibet res

tristes sumus , Obsecramus te per misericordiam Dei, ut gignat, sicut homo gignit hominem, non alterius naturæ,

ipso adjuvante auferas istum moerorem de cordibus nos. sed ejus cujus ipse est ; vide quam impie dicatur ipse non

tris. Neque enim credendum est auctoritatem tuam ad genuisse id quod ipse est. Hæc enim propinquitatis sunt

perversitatem tuorum plurimum valere potuisse, et ad

correctionem valere nihil. An forte contemnunt te, quia (a) Latreuseis.

in Ecclesiae catholicæ participatio!lem hac ætate venisti, Abest Filioque a Mss. Cob. Germ. Regio et Vict. Alii

cum te amplius debeant almirari, atque venerari, quia quidam codd. uti et Edd. Bad. Am. Er. hunc versum

vetustissimum errorem senili quadam juventute vicisti? prorsus omittunt : Sed sic a Palre Filioque procedit ut nec a Filio, nec a Patre sit factus.

Edd,, magis magnus alter, etc. At Vatic. Mss. duo, non · Edd., distincle. At Mss., disjuncte.

magis alter altero Deus. Duo Gallic., nec major, etc.

« PredošláPokračovať »