Obrázky na stránke
PDF
ePub

SEU

phanus, cum lapidaretur (Act. vn, 59), oravit. sanctis, et damnandos impios cum angelis mali.

CAPUT III. – 5. Istorum sane infidelium, quos gnis, si Deus voluerit, et quibus voluerit credibile vel Gentiles, veljam vulgo usitato vocabulo Paganos fiet. appellare consuevimus, quoniam duo suntgenera; 7. Non itaque ulterius oneranda est bæc epistola, unum eorum, qui superstitiones, quas (a) putant, dilectissimi. Ubi enim speretis per ministerium noChristianæ religioni anteponunt; alterum eorum, strum nosse quod vultis, satis diximus ; et eosdem qui nullo religionis nomine obstricti sunt; ego in libros, si nondum habetis, ut habere possitis, per quibusdam libris, quos de Civitate Dei prænotavi, sanctum fratrem et compresbyterum meum Firquorum ad vos existimo jam pervenisse notitiam, et mum (a), qui vos multum diligit, nobisque diligenquorum adhuc reliquos, si Dominus voluerit, absol- tius intimavit, ut vestræ mutuæ dilectioni gratias vendos in mediis meis occupationibus molior, ad- agat, pro nostræ tenuitatis facultate curavimus. versus primum istorum genus quod Apostolus no

DE EPISTOLA SUBSEQUENTE. tat, ubi dicit, Quæ immolant gentes, dæmoniis, et non Deo immolant (I Cor. x, 20); vel certe, ubi dicit,

(LIB. II RETRACT., CAP. XLVII.) Coluerunt et servierunt crealuræ potius quam Eodem tempore scripsi etiam librum de CorrecCreatori (Rom. I, 25) ; decem volumina non parva tione Donatistarum, propter eos qui nolebant illos confeci, quorum priora quinque illos redarguunt, legibus imperialibus corrigi. Hic liber sic incipit : qui propter adipiscendam vel retinendam humana

« Laudo, et gratulor, et admiror. » rum rerum istam terrenam temporalemque felici

DE CORRECTIONE DONATISTARUM tatem, non unius summi et veri, sed multorum deorum cultum necessarium esse contendunt.Poste.

LIBER, riora vero alia quinque contra illos sunt, qui se ad. versus salutarem doctrinam tumidius et inflalius extollentes, ad beatitudinem, quæ post hanc vitam

EPISTOLA CLXXXV (6). speratur, etiam per dæmonum multorumque deo- Augustinus Bonifacio (tribuno ac demum comiti in rum cultum existimant pervenire. Ubi et nobiles Africa, ex epist. 220), commonstransilli Donatiseorum philosophi in tribus his (6) quinque, sed tarum hæresim nihil habere commune cum Ariaultimis libris, refelluntur a nobis. Cæteri ab unde- na, et qua moderatione per metum legum impecimo quot esse potuerint, quorumjam tres absolvi, rialium hæretici possunt ad Ecclesiæ societalem quartum in manibus habeo, ea quæ nos de Civitate reduci : nonnulla de Donatistarum et CircumcelDei tenemus et credimus, continebunt ; ne aliena lionum immanitate, ac postremo de peccato in tantummodo refutare, non etiam nostra in hoc opere Spiritum sanctum non remittendo. Idem arguasserere voluisse videamur. Iste autem post decem menlum tractavit in epistola 93. quartus, idemque totius operis quartus decimusli- CAPUT PRIMUM. 1. Laudo, et gratulor, et adber, si Dominus voluerit, enodatas habebit omnes, miror, fili dilectissime Bonifaci, quod inter curas quas mihi proposuistis in vestra epistola, quæs- bellorum et armorum, vehementer desideras ea tiones.

nosse quæ Dei sunt. Vere hinc te apparet etiam de 6.Porro cum altero infidelium genere, qui vel vim ipsa virtute militari, fidei servire quam habes in nullam esse divinam credunt, vel ad eam res huma. Christo. Ut ergo breviter insinuem Dilectioni tuæ, nas pertinere non credunt, nescio utrum sermo sit inter Arianorum et Donatistarum quid intersit errohabendus de aliqua quæstione pietatis ; quamvis rem, Ariani Patris, et Filii, et Spiritus sancti diver. non fere quisquam nostris temporibus(c) reperialur sas substantias esse dicunt : Donatistæ autem non ila stullus, qui vel in cordesuo dicere audeat: Non hoc dicunt, sed unam Trinitatis substantiam conest Deus (Psal. xii, 1). Illi autem alii stulti nonde- fitentur. Et si aliqui ipsorum minorem Filium esse sunt qui dixerint, Non videbit Dominus(Psal. xciii, dixerunt quam Pater est, ejusdem tamen substan7); id est, providentiam suam in hæc terrena non tiæ non negarunt: plurimi vero in eis hoc se dicunt tendit (d). Verumtamen in his libris, quos volo ut omnino credere de Patre et Filio et Spiritu sancto, legat Charitas vestra, dum (e) asserit Civitas Dei, quod catholica credit Ecclesia. Nec ipsa cum illis non solum esse Deum, quod natura insitum vix ulla vertitur quæstio ; sed de sola communione infeliunquam exstirpat impietas ; sed etiam rerum hu- citer litigant, et contra unitatem Christi rebelles manarum curam gerere ab ipsa institutione homi- inimicitias perversitate sui erroris exercent. Alinum usque ad beatificandos justos cum Angelis quando autem, sicut audivimus, nonnulli ex ipsis

(a) Forte, quam magni putant.
ib) Forte, horum quinque.
Ic) Serm. 69, cap. 2 num. 3.

(d) Forte, non inteadit : ita serm. 69, c. 2, n. 3, idem argumentum tractans, ait: « Oculum in te non intendit « suum qui fecit tuum ? »

(e) Ex vetusti codicis notis fugientibus quas legentium oculi assequi non poterant, vocem dum conflatam esse quæ mirum in modum orationem cruciat ac deformat, quidam suspicantes censeat legendum, quod quidem asseril.

* In hujus recensione collati sunt a. bg. bl. bn. c. cc. ff. g. gv.j. s. t. vc. duo sb. quinque v. Am. Bad. Er. Lov.

(a) Firmus, de quo hic, Afer" erat : eum Augustinus summa amicitia complectebatur. Monasticam agebat, si tamen is est de quo Hieronymus ad Augustinum epist. 81 ; qui aliquandiu cum eodem Hieronymo, Paula, Eustochio, et aliis sanctis Bethlehem commoratus est. Cerle conversatio ejus ex hac ipsa, nec non ex 248 epist., confirmari affatim potest.

(b) Alias 50 : quæ autem 185 erat, nunc in Appendice est 4. Scripta circa an. 417.

volentes sibi Gothos conciliare, quando eos vident trari, ipsumjam mortuum anathematizaremus (a): aliquid posse, dicunt hoc se credere quod et illi sed tamen Ecclesiam Christi, quæ non litigiosis credunt. Sed majorum suorum auctoritate convin- opinionibus fingitur, sed divinis attestationibus cuntur; quia nec Donatus ipse sic credidisse asse- comprobatur, propter quemlibet relinquere non ritur, de cujus parte se esse gloriantur.

debemus ; quia bonum est confidere in Domino, 2. Non te autem ista conturbent, fili dilectissime.

quam confidere in homine (Psal. cxvii, 8). Neque Hæreses enim et scandala futura prædicta sunt, ut

enim, quod sine injuria innocentiæ illius dixerim, interinimicos erudiamur;ac sic et fides et dilectio

si peccavit Cæcilianus, ideo hæreditatem suam per

didit Christus. Facile est homini, seu vera, seu falnostra possit esse probatior : fides utique, ne ab eis

sa de altero homine credere ; sed sceleratæ impudecipiamur ; dilectio autem, ut etiam ipsis corri

dentiæ est, propter crimina hominis, quæ orbi gendis, quantum possumus, consulamus; non solum instantes ne infirmis noceant, atque ut ab er

terrarum non possis ostendere ; communionem rore nefario liberentur, sed etiam orantes pro eis,

orbis terrarum velle damnare. ut aperiat Dominus illis sensum, et intelligant Scri

5. Utrum Cæcilianus a traditoribus divinorum Co

dicum fuerit ordinatus, nescio ; non vidi, ab inipturas. Quia in sanctis Libris ubi manifestatur Dominus Christus, ibi et ejus Ecclesia declaratur : isti

micis ejus audivi : non mihi de Lege Dei, non de autem mirabili cæcitate, cum ipsum Christum præ

præconio Prophetarum, non de sanctitate Psalmoter Scripturas nesciant, ejus tamen Ecclesiam non

rum, non de Apostolo Christi, non de Christi elodivinarum Litterarum auctoritate coguoscunt, sed

quio recitatur. Ecclesiam vero toto terrarum orbe humanarum calumniarum vanitate confingunt.

diffusam, cui non communicat pars Donati, univer

sarum Scripturarum testimonia consova voce pro3. Agnoscunt nobiscum Christum in eo quod le- clamant. In semine tuo benedicentur omnes gentes, gitur, Foderunt manus meas et pedes meos ; dinu- Lex Dei dixit (Gen. XXVI, 4). Ab ortu solis usque ad meraverunt omnia ossa mea. Ipsi vero considera

occasum, sacrificium mundum offertur nomini meo verunt et conspexorunt me ; diviserunt sibi vesti.

quoniam glorificatum est nomen meum in gentibus menta mae, et super vestem meam miserunt sortem:

per Prophetam Dominus dixit (Malach. 1, 11). Doet nolunt agnoscere Ecclesiam in eo quod post minabitur a mari usque ad mare, et a flumine uspaululum sequitur, Commemorabuntur et conver- que ad lerminos orbis terrarum, per Psalmum Dolentur ad Dominum universi fines terræ ; et ado- minus dixit (Psal. lxx), 8). Fructificans et crescens rabunt in conspectu ejus universæ patriæ gentium:

in universo mundo, per Apostolum Dominus dicit quoniam Domini est regnum, et ipse dominabitur (Coloss. 1, 6). Eritis mihi testes in Jerusalem, et in gentium (Psal. xxi, 17, 18, 19, 28, 29). Agnoscunt tota Judæa, et id Samaria, el usque in fines terræ, nobiscum Christum in eo quod legitur, Dominus Filius Dei ore suo dixit (Act. 1, 8). Cæcilianus Ecdixit ad me, Filius meus es tu, ego hodie genui le : clesiæ Carthaginensis episcopus humanis litibus et nolunt agnoscere Ecclesiam in eo quod sequitur, accusatur : Ecclesia Christi in omnibus gentibus Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam constituta, divinis vocibus commendatur. Ipsa pieet possessionem tuam terminos terræ (Psal. 11, 7, 8).

tas, veritas, charitas, nos non permittit contra CæAgnoscunt nobiscum Christum in eo quod ipse Do- cilianum accipere testimonium, quos in Ecclesia minus in Evangelio loquitur, Oportebat Christum non videmus cui Deus perhibet testimonium : qui pali, et resurgere a mortuis teria die : et nolunt

enim divina testimonia non sequuntur, pondus huagnoscere Ecclesiam in eo quod sequitur, et præ- mani testimonii perdiderunt. dicari in nomine ejus pænitentiam et remissionem CAPUT II. – 6. Addo quod Cæciliani causam, peccatorum per omnes gentes, incipientibus ab Je- ipsi ad imperatoris Constantini judicium accusanrusalem (Luc. XXIV, 46, 47). Et innumerabilia sunt

do miserunt ; imo vero ipsum Cæcilianum post testimonia Librorum sanctorum quæ in hunc librum episcopalia judicia (b), ubi eum opprimere non pocoarctare non debui. In quibus sicut apparet Do- tuerunt, ad supradicti imperatoris examen, pertiminus Christus, sive secundum divinitatem qua nacissimis persecutionibus perduxerunt. Et quod æqualis est Patri, qui in principio erat Verbum, et

in nobis modo reprehendunt, ut decipiant impe. Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum ;

ritos, dicentes non debere christianos contra inisive secundum susceptæ carnis humilitatem, qua micos Christi aliquid a christianis imperatoribus Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. postulare, ipsi priores fecerunt Quod etiam in col1, 1, 14): sic apparet etiam ejus Ecclesia, non in

latione quam simul apud Carthaginem habuimus, sola Africa, sicut isti impudentissima vanitate deli.

negare non ausi sunt : imo et gloriari ausi sunt rant, sed toto orbe terrarum diffusa.

quod apud Imperatorem majores eorum crimina4. Testimoniis enim divinis lites suas præferunt,

liter Cecilianum fuerintinsecuti; insuper addentes quia in causa Cæciliani quondam Ecclesiæ Cartha- mendacium, quod eum illic vicerint fecerintque ginensis episcopi, cui crimina objecerunt quæ nec

damnari. Quomodo ergo ipsi non sunt persecutores, potuerunt probare nec possunt, se ab Ecclesia ca- qui cum accusando persecuti sint Cæcilianum, et tholica, hoc est, ab unitate omnium gentium, di- (a) Producta fuit hæc epistola in quinta Synodo, collat serunt. Quamvis et si vera essent quæ ab eis objecta

5, cum de Theodoro Mopsuesteno ageretur, quæreretur

que an is posset post obitum damnari. sunt Cæciliano, et nobis possent aliquando mons- (6) Romanum et Arelatense.

ab eo fuerint superati, falsam sibi gloriam impu- obtemperare non vult, acquirit grande præmium : dentissimo mendacio arrogare voluerunt ; non so. quicumque autem legibus imperatorum, quæ pro lum culpam non putantes, verum etiam pro sua Dei veritate feruntur, obtemperare non vult, acquilaude jactantes, si probarent Cæcilianum majori- rit grande supplicium. Nam et temporibus Prophebus suis accusantibus fuisse damnatum ? Quemad- tarum omnes reges qui in populo Dei non prohimodum autem in ipsa collatione modis omnibus buerunt nec everterunt quæ contra Dei præcepta victi sint, quoniam valde prolixa sunt Gesta, et tibi fuerant instituta, culpantur ; et qui prohibuerunt aliis rebus Romanæ paci necessariis occupato, et everterunt, super aliorum merita laudantur. Et multum est ut legantur, Breviarium (a) eorum tibi rex Nabuchodonozor, cum servus esset idolorum, legi forsitan poterit, quod credo habere fratrem et constituit sacrilegam legem ut simulacrum adoracoepiscopum meum Optatum ; aut si non habet, retur; sed ejus impiæ constitutioni qui obedire nopotest facillime accipere de Ecclesia Silifensi 1 : luerunt, pie fideliterque fecerunt : idem tamen rex, quando quidem etiam liber iste jam sua prolixitate divino correctus miraculo, piam et laudabilem pro curis tuis forsitan onerosus est.

veritate constituit, ut quicumque diceret blasphe7. Hoc enim contigit Donatistis, quod accusatori- miam in Deum verum Şidrac, Misac, et Abdenago, bus sancti Danielis. Sicut enim in illos leones(Dan. cum domo sua penitus interiret (Dan. 111, 5, 96). vi, 24), sic in istos conversæ sunt leges quibus in- Hanc legem si qui contempserunt, et id quod fuenocentem opprimere voluerunt; nisi quod propter rat constitutum merito perpessi sunt, debuerunt misericordiam Christi, magis pro eis sunt istæ le- dicere quod isti dicunt, se justos esse, quia ex le. ges, quæ illis videntur adversæ : quoniam multi ge regis persecutionem patiebantur : quod utique per illas correcti sunt, et quotidie corriguntur ; dicerent, si ita insanirent, sicuti isti insaniunt qui et se esse correctos, atque ab illa furiosa pernicie dividunt membra Christi, et exsufflant Sacramenta liberatos gratias agunt. Et qui oderant diligunt, Christi, et de persecutione gloriantur ; quia pro. molestasque sibi fuisse saluberrimas leges, quan- hibentur ista facere legibus imperatorum, quas tum in insania detestabantur, tantum recepta sa- constituerunt pro unitate Christi ; et jactant fallanitate gratulantur ; et in residuos, cum quibus citer innocentiam suam, et quam non possunt a fuerant perituri, jam simili dilectione nobiscum, ut Domino accipere, ab hominibus quærunt martypariter instemus ne illi pereant, excitantur. Moles- rum gloriam. tus est enim et nos dicus furenti phrenetico, et 9. Veri autem martyres illi sunt, de quibus Domipater indisciplinato filio; ille ligando, iste cædendo; nus ait, Beati qui persecutionem patiuntur propter sed ambo diligendo. Si autem illos negligant,et per- justitiam (Matth. v, 10). Non ergo qui propter iniquiire permittant, ista potius mansuetudo falsa cru- tatem, et propter christianæ unitatis impiam divisiodelis est. Si enim equus et mulus, quibus non est nem, sed qui propter justitiam persecutionem paintellectus, morsibus et calcibus resistunt homini- tiuntur, hi martyres veri sunt. Nam et Agar passa bus a quibus eorum curanda vulnera contrectantur; est persecutionem a Sara (Genes. xvi, 6); et illa et cum inter dentes eorum et calces sæpe homines erat sancta quæ faciebat, illa iniqua quæ patiebatur. periclitentur, et aliquando vexentur, non tamen eos Numquid huic persecutioni quam passa est Agar, deserunt, donec per dolores et molestias medici- comparandus est sanctus David quem persecutus pales revocent ad salutem : quanto magis homo est iniquus Saul (I Reg. XXII, Xix, et sqq.)? Valde ab homine, et frater a fratre, ne in æternum pereat, utique distat, non qnia patiebatur, sed quia propter non est deserendus,qui correctus intelligere potest justitiam patiebatur. Et ipse Dominus cum latroniquantum sibi prestabatur beneficium, quando se bus crucifixus est (Luc. XXII, 33) : sed quos passio persecutionem perpeti querebatur !

jungebat, causa separabat. Ideo in Psalmo vox illa 8. Sicut ergo Apostolus dicit, Infatigabiles, cum intelligenda est verorum martyrum, volentiam se tempus habemus, operemus bonum ad omnes (Galat. discerni a martyribus falsis, judica me, Deus, et divi, 10) : qui possunt, catholicorum prædicatorum : cerne causam meam de gente non sancla (Psal. xLll, sermonibus ; qui possunt, catholicorum principum 1): non dixit, Discerne pænam meam ; sed, dislegibus; partim per eos qui divinis admonitionibus, cerne causam meam. Potest enim esse impiorum partim per eos qui jussis imperialibus parent, om- similis pæna, sed dissimilis est martyrum causa ; nes ad salutem vocentur, omnes a pernicie revo- quorum et illa vox est, Injuste persecuti sunt me, centur. Quia et imperatores quando pro falsitate adjuva me (Psal. cxviii, 86): ideo se dignum exiscontra veritatem constituunt malas leges, proban- timavit qui adjuvaretur juste, quia illi persequetur bene credentes, et constituunt malas leges, pro- bantur injuste ; nam si juste illi persequerentur, bantur bene credentes et coronantur perseverantes : non fuerat adjuvandus, sed corrigendus. quando autem pro veritate contra falsitatem cons- 10. Si autem putant, quod nemo possit juste alitituunt bonas leges, terrentur sævientes, et corri- quem persequi, sicut in collatione dixerunt, illam guntur intelligentes. Quicumque ergo legibus im- esse veram Ecclesiam quæ persecutionem patitur, peratorum, quæ contra veritatem Dei feruntur, non quæ facit; omitto dicere quod superius comme

moravi, quia si ita est ut dicunt, Cæcilianus ad veram 1 Edd., Sitivensi, At Mss. tredecim, Sitifensi. Edd., præceptorum. At Mss. plerique, prædicatorum.

Ecclesiam pertinebat, quando eum majores illorum (a) Breviculus collationis exstat tom. 7.

usque ad Imperatoris judicium accusando persequebantur. Nos enim dicimus ideo illum ad veram accidisset, possenthabere qualemcumque umbram Ecclesiam pertinuisse, non quia persecutionem pa- nominis martyrum ; sed ad hoc solum veniebant, tiebatur, sed quia propterjustitiam patiebatur; illos ut integris idolis ipsi perimerentur : nam singuli autem ideo fuisse abalienatos ab Ecclesia, non quia quique valentissimi juvenes cultores idolorum, quis persequebantur, sed quia injuste persequebantur: quot occideret ipsis idolis vovere consueverant. nos itaque hoc dicimus. Illi vero si non quærunt Quidam etiam se trucidandos armatis viatoribus causas quare quisque faciat persecutionem, vel ingerebant, percussuros eos se, nisi ab eis perimequare patiatur, sed hoc putant esse signum veri rentur, terribiliter couaminantes. Nonnunquam et a Christiani, si persecutiouem non faciat, sed patia- judicibus transeuntibus extorquebant violenter, ut tur; sine dubio Cæcilianum in ea definitione cons- a carnificibus vel ab officio ferirentur. Unde quidam tituunt, qui non faciebat, sed patiebatur: majores illos sic illusisse perhibetur, ut eos tanquam percuautem suos ab ea definitione foras mittunt, qui tiendos ligari etdimitti juberet, atque ita eorumimfaciebant, non patiebantur.

petum incruentus et illæsus evaderet. Jam vero per 11. Sed hoc, ut dixi, omitto; illud dico:si Eccle- abrupta præcipitia, per aquas et flammas occidere sia vera ipsa est que persecutionem patitur, non quæ seipsos, quotidianus illis ludus fuit. Hæc enim eos facit;quærant ab Apostolo quam Ecclesiam signifi- tria mortis genera diabolus docuit, ut mori volentes, cabat Sara, quando persecutionem faciebat ancillæ. quando non inveniebant quem terrerent, ut ejus Liberam quippe matrem nostram, cælestem Jerusa- gladio ferirentur, per saxa se mitterent, autignibus lem, id est veram Dei Ecclesiam, in illa muliere dicit gurgitibusque donarent. Quis autem illos hæc dofuisse figuratam, quæ affligebat ancillam (Galat, iv, cuisse credendus est, possidens cor eorum, nisi ille 22-31). Siautem melius discutiamus, magis illa per- quiet Salvatori nostro, ul se de pinna templi præcisequebatur Saram superbiendo, quam illam Sara pitaret, tanquam de Lege suggessit (Luc. iv, 9)? coercendo:illa enim dominæ faciebatinjuriam,ista Cujus suggestionem a se utique prohiberent, si imponebat superbæ disciplinam. Deinde quæro, si magistrum Christum in corde portarent. Sed quia boniet sancti nemini faciunt persecutionem, sed tan- in se diabolo potius dederunt locum,aut sic pereunt tummodo patiuntur,cujus putantesse in Psalmo vo- quemadmodum grex ille porcorum, quem de monte cem, ubi legitur, Persequar inimicos meos, et com- in mare turba dæmonum dejicit (Marc. v, 13); aut prehendam illos, et non convertar donec deficiant illis mortibus erepti, et pio matris Catholicæ gremio (Psal. xvii, 38). Si ergo verum dicere vel agnoscere collecti, ita liberantur, quemadmodum est a Domino volumus, est persecutio injusta,quam faciuntimpii liberatus, quem pater ejus a dæmonio sanandum Ecclesiæ Christi ; et est justa persecutio quam obtulit, dicens quod aliquando cadere in aquam, faciuntimpiis Ecclesiæ Christi. Ista itaque beata est aliquando in ignem soleret (Matth. xvn, 14). quæ persecutionem patitur propter justitiam ; illi 13. Unde magna in eos fit misericordia, cum etiam vero miseri qui persecutionem patiuntur propter per istas imperatorum leges, ab illa secta, ubi per injustitiam. Proinde ista persequitur diligendo, illi doctrinas dæmoniorum mendaciloquorum mala ista sæviendo; ista ut corrigat, illi ut evertant; ista ut didicerunt, prius eripiuntur inviti, ut in Catholica revocet ab errore, illi ut præcipitent in errorem : postea bonis præceptis et moribus sanentur assueti. denique ista persequitur inimicos et comprehendit, Nam multi eorum quorum jam in unitate Christi, donec deficiant in vanitate, ut in veritate proficiant; pium fidei fervorem charitatemque miramur, cum illi autem retribuentes mala pro bonis, quia eis con- magna lætitia Deo gratias agunt quod illo errore sulimus ad æternam salutem, etiam temporalem caruerunt, ubi mala ista bona putaverunt : quas nobis conantur auferre, sic amantes homicidia, ut in gratias modo volentes non agerent, nisi prius etiam seipsis ea perficiant, quando in aliis perpetrare non nolentes ab illa nefaria societate discederent. Quid possunt. Sicut enim charitas laborat Ecclesiæ sic de illis dicamus,qui nobis quotidie confitentur quod eos abilla perditione liberare,uteorum nemo moria- jam olim volebant esse catholici ; sed inter eos habitur; sic eorum laborat furor aut nos occidere, ut suæ tabant, inter quosid quod volebant esse non potecrudelitatis pascant libidinem, aut etiam seipsos, rant per infirmitatem timoris, ubi si unum verbum ne perdidisse videantur occidendorum hominum pro Catholica dicerent, et ipsi et domus eorum funpotestatem

ditus everterentur? Quis est tam demens, qui neget CAPUT III. 12. Qui autem nesciunt consuetu- istis debuisse per jussa imperialia subveniri, ut de dinem illorum, putant eos modo seipsos occidere, tantoeruerentur malo, dum illi quos timebant timere quando ab eorum insanissima dominatione, per coguntur, et eodem timore aut etiam ipsi corrigunoccasionem leguin istarum quæ pro unitate sunt tur, aut certe cum se correctos esse confingunt, constitutæ, tanti populi liberantur. Qui autem sciunt correctis parcunt, a quibus antea timebantur? et ante ipsas leges quid facere soleant, non eorum 14. Si autem seipsos occidere voluerint, ne illi qui mirantur mortes, sed recordantur mores; maxime liberandi sunt liberentur, et eo modo liberantium quando adhuc cultos fuerat idolorum, ad Pagno- terrere pietatem, ut dum timetur ne quidam perditi rum celeberrimus solemnitates ingentia turbarum pereant, non eruantur perditioni, qui veljam noleagmina veniebant,non ut idola frangerent, sed ut bant perire, vel coerciti poterant non perire ; quid interficerentur a cultoribus idolorum. Nam illud si hic agit charitas christiana, præsertim cum illi qui accepta legitima potestate facere vellent, siquid eis suas mortes voluntarias et furiosas minantur,in po

pulorum liberandorum comparatione perpauci sint? Quid agit ergo fraterna dilectio? utrum dum paucis transitorios ignes metuit caminorum, dimittit omnes æternis ignibus gehennarum ; et tam multos vel jam volentes, vel postea non valentes per catholicam pacem ad vitam venire perpetuam, relinquit in interitum sempiternum, cavendo ne quidam voluntario moriantur interitu, qui vivunt ad impedimentum salutis aliorum, quos non permittunt secundum Christi doctrinam vivere, ut eos doceant quocumque tempore secundum consuetudinem doctrinæ diabolicæ ad eas, quæ in illis modo timentur, mortes voluntarias festinare? an potius conservat quos potest, etsi sponte pereant quos conservare non potest? Ut enim omnes vivant, ardenter exoptat; sed omnes ne pereant, plus laborat. Gratias autem Domino, quod et apud nos, non quidem in omnibus, sed valde in pluribus locis,et per alias Africæ partes, sine ullis istorum insanorum mortibus, pax catholica cucurrit, et currit. Ibi autem illa funesta contingunt, ubi est tam furiosum et inutile hominum genus, qui et aliis temporibus eadem facere con

sueverunt.

CAPUT IV. 15. Et prius quidem quam istæ leges a catholicis imperatoribus mitterentur, pacis atque unitatis Christi paulatim doctrina crescebat, et in eam quisque sicut discebat, et volebat, et poterat, ex ipsa parte transibat; cum tamen apud illos perditorum hominum dementissimi greges in diversis causis quietem innocentium perturbarent. Quis non dominus servum suum timere compulsus est, si ad illorum patrocinium confugisset? quis eversori minari saltem audebat1? quis consumptorem apothecarum,quis quemlibet poterat exigere debitorem, auxilium eorum defensionemque poscentem ? Timore fustium et incendiorum mortisque præsentis, pessimorum servorum, ut liberi abscederent, tabulæ frangebantur. Extorta debitoribus chirographa reddebantur. Quicumque dura illorum verba contempserant, durioribus verberibus, quod jubebant, facer cogebantur. Innocentium qui eos offenderant, domus aut deponebantur ad solum, aut ignibus cremabantur. Quidam patres familias honesto loco nati, et generoso cultu educati, vix vivi post eorum cædes ablati sunt, vel vincti ad molam, et eamin gyrum ducere,tanquam jumenta contemptibilia, verbere adacti sunt. Quod enim de legibus auxilium a civilibus potestatibus adversus eos aliquid valuit? quis in præsentia eorum officialis anhelavit? quis, quod illi noluissent, exactor exegit? quis eos qui eorum cædibus exstincti sunt, vindicare tentavit, nisi quod propria de illis pœnas poscebat insania, cum alii provocandis in se gladiis hominum, quos, ut ab eis ferirentur, morte terrebant, alii per varia præcipitia, alii per aquas, alii per ignes se in mortes voluntarias usquequaque mittebant, et animas ferales a se sibi illatis suppliciis projiciebant?

16. Horrebant ista plurimi in ipsa superstitione hæretica constituti ; et cum innocentiæ suæ sufficere arbitrarentur quod sibi talia displicerent, dicebatur eis a catholicis : Si innocentiam vestram mala ista non polluunt, quomodo dicitis orbem christianum vel falsis, vel certe ignotis Cæciliani peccatis esse pollutum ? quomodo vos nefario scelere, ab unitate catholica, tanquam ab area dominica separatis, quæ usque ad tempus ventilationis necesse est ut habeat et frumentum in horreo recondendum, et paleamignibus consumendam (Matth., 12)? Atque ita quibusdam ratio reddebatur, ut aliqui ad unitatem catholicam, etiam inimicitias perditorum parati sustinere; transirent; sed plures, quam. vis id vellent, eos tamen homines, quibus tanta fuerat licentia sæviendi, inimicos facere non audebant nonnulli quippe illos, cum ad nos transissent, crudelissimos passi sunt.

:

1 Am. Bad. Er. et Mss plures; Audebat auctori quis consumptorem. Forte pro, audebat aut prohiberi consumptorem et paulo post Mss. habent, apothecarium.

17. Acciditetiam ut apud Carthaginem quemdam diaconum suum, nomine Maximianum, contra episcopum suum superbientem, quidam episcoporum ejusdem partis, facto schismate et in plebe Carthaginis divisa parte Donati ordinarent episcopum contra episcopum. Quod cum eorum pluribus displiceret, eumdem Maximianum cum aliis duodecim qui ejus ordinationi præsentes affuerant, damnaverunt, cæteris autem ad eamdem societatem schismatis pertinentibus, die constituto, facultatem redeundi dederunt. Sed postea ex ipsis duodecim quosdam, et ex illis quibus dilatio data fuerat, post diem positum redeuntes, propter pacem suam in suis honoribus susceperunt; et quoscumque extra ipsorum communionem damnati baptizaverant, rebaptizare non ausi sunt. Cœpit hoc eorum factum contra illos pro Catholica multum valere, ut ora eorum penitus clauderentur. Quæ res cum (sicut oportebat) ad sanandos ab schismate animos hominum spargeretur instantius,et quaquaversum poterat, catholicorum sermonibus ac disputationibus monstraretur eos pro pace Donati et damnatos suos in honorem suum integrum suscepisse, et baptismum quem damnati vel etiam dilati, foris ab Ecclesia eorum dederant, non ausos fuisse rescindere ; et orbi terrarum contra pacem Christi contaminationem, nescio quorum, objicere peccatorum, et evacuare baptismum in illis quoque Ecclesiis datum, unde in Africam venit ipsum Evangelium: plurimi confundebantur, et manifesta veritate erubescentes corri gebantur, solito crebrius, et multo magis ubicumque ab eorum sævitia respirabat aliquanta libertas.

18. Tum vero illi sic exarserunt, et tantis sunt odiorum stimulis incitati, ut contra eorum insidias atque violentias et appertissima latrocinia, vix ullæ nostræ communionis Ecclesiæ possent esse securæ vix ulla via tuta qua iter agerent quicumque adversus eorum rabiem pacem catholicam prædicarent, eorumque dementiam perspicua veritate convincerent. Usque adeo prorsus non solum laicis, vel quibuslibet clericis, sed ipsis quoque episcopis catholicis quodammodo proponebatur dura conditio. Aut enim tacenda erat veritas, aut eorum immanitas perfe

« PredošláPokračovať »