stabit Chananæus adversus Israel ; cum Chananæi rum, nec scientiam omnium sacramentorum, nec abstulerit labores Israel ; sed stabit Nabuthæus prophetiam, nec tantam fidem qua montes transadversus Achab, quoniam labores Nabuthæiabstu- ferantur, nec omnia quæ possidet homo distributa lit Achab : Chananæus quippe impius, Nabuthæus pauperibus, nec corporis inignibus passionem projustus. Eodem modo, non stabit paganus adversus desse aliquid Apostolus testis est (I Cor. XIII, 1-3): christianum qui abstulit labores ejus, quando idolo- hoc ergo tam magnum bonum, si parvum vel nulrum exspoliata vel diruta ? sunt templa; sed stabit lum putatis, merilo infeliciter erratis ; merito si in christianus adversus paganum qui abstulit labores unitatem catholicam non transitis, peritis. ejus, quando martyrum strata sunt corpora. Sic 44. Si ergo, inquiunt, oportet ut nos extra Eccleergo, non stabit hæreticus adversus catholicum qui siam et adversus Ecclesiam fuisse pæniteat, utsalvi abstulit labores ejus, quando prævaluerunt leges esse possimus; quomodo post istam pænitentiam catholicorum imperatorum ; sed stabit catholicus apud vos clerici, vel etiam episcopi permanemus! adversus hæreticum qui abstulit labores ejus, quan- Hoc non fieret, quoniam revera, quod fatendum est, do furores prævalebant impiorum Circumcellio- fieri non deberet, nisi pacis ipsius compensatione num. Ipsa quippe Scriptura solvit quæstionem, sanaretur. Sed sibi hoc dicant, et multo maxime quæ non ait, Tunc stabunt homines, sed, Tunc humiliter doleant, qui in tanta morte præcisionis stabunt justi: et ideo in magna constantia, quia in jacent, ut isto quodam vulnere matris Catholicæ bona conscientia.

reviviscant. Cum enim præcisus ramus inseritur, 42. Justus autem hic nemo est justitia sua, id est, fit aliud vulnus in arbore, quo possit recipi, ut tanquam sibi a seipso facta ; sed, ut dicit Apostolus, vivat qui sine vita radicis peribat: sed cum receptus Sicut unicuique Deus partitus est mensuram fidei. recipienti coaiuerit, et vigor consequitur et fructus; Sequitur autem et adjungit: Sicut enim in uno cor- si autem non coaluerit, ille quidem arescit, sed vita pore mulla membra habemus, omnia autem membra arboris permanebit. Est enim ettale inserendi genus, non eumdem actum habent:ita mulli unum corpus ut nullo præciso ramo qui intus est, ille qui foris sumus in Christo (Rom. XII, 3-5). Ac per hoc nemo est inseratur, non tamen nullo, sed vel levissimo potest esse justus, quamdiu fuerit ab unitate hujus arboris vulnere. Ita ergo et isti cum ad radicem corporis separatus. Quemadmodum enim mem- Catholicam veniunt, nec eis quamvis post erroris brum si præcislatur ab hominis vivi corpore, non sui pænitentiam honor clericatus vel episcopatus potesttenere spiritum vitæ; sic homo qui præciditur aufertur, fit quidem aliquid tanquam in cortice de Christi justi corpore, nullo modo potest spiritum arboris matris contra integritatem severitatis : tenere justitiæ, etiamsi figuram membri teneat, verumtamen quia neque qui plantat est aliquid, quam sumpsit in corpore. In hujus ergo compagem neque qui rigat (I Cor. 111,7), ad Dei misericordiam corporis veniant, et labores suos non dominandi precibus fusis coalescente insitorum pace ramorum, cupiditate, sed bene utendi pietate possidere, Nos charitas cooperit multitudinem peccatorum. autem voluntatem nostram, ut jam dictum est, ab 45. Ut enim constitueretur in Ecclesia, ne quishujus cupiditatis sordibus,quolibet inimicojudican- quam post alicujus criminis pænitentiam clericatum te purgamus, quando eos ipsos quorum labores accipiat, vel ad clericatum redeat, vel in clericatu dicuntur, ut nobiscum et illis et nostris in societate maneat (a), non desperatione indulgentiæ, sed utantur, quantum valemus inquirimus.

rigore factum est disciplinæ : alioquin contra claves CAPUT X. — 43. Sed hoc est, inquiunt, quod nos datas Ecclesiæ disputabitur, de quibus dictum est, movet : siinjusti sumus, quarenos quæritis ? Quibus Quæ solveritis in terra,soluta erunt et in cælo (Matth. respondemus: Quærimus vosinjustos, ne permanea- XVI, 19). Sed ne forsitan etiam detectis criminibus , tis injusti; quærimus perditos, ut de inventis gau- spe honoris ecclesiastici animus intumescens sudere possimus, dicentes, Mortuus erat frater, etre. perbe ageret pænitentiam, severissime placuit ut vixit; perierat, et inventus est (Luc. xv, 32). Quare post actum de crimine damnabili pænitentiam, ergo me, inquit, non baptizas, ut abluas a peccatis? nemo sit clericus, ut desperatione temporalis Respondeo : Quia non facio injuriam characteri altitudinis mediena major et verior esset humilitatis. imperatoris, cum errorem corrigo desertoris.Quare, Nam et sanctu David de criminibus mortiferis inquit, apud te vel pænitentiam non ago? Imonisi penitentiam egit,et tamen in honore suo perstitit

. egeris, salvus esse non poteris : quomodo enim Et beatum Petrum quando amarissimas lacrymas gaudebis te esse correctum, nisi doleas fuisse per- fudit, utique Dominum regasse pænituit, et tamen versum ? Quid ergo, inquit, apud vos, cum ad vos Apostolus mansit.Sed non ideo supervacua putanda transimus, accipimus? Respondeo : Non quidem est posteriorum diligentia, qui ubi saluti nihil accipitis Baptismum, qui vobis extra compagem detrahebatur, humilitati aliquid addiderunt, quo corporis Christi inesse potuit, prodesse non potuit; salus tutius muniretur, experti, credo, aliquorum sed accipitis unitatem spiritus in vinculo pacis(Eph. fictas poenitentias per affectatas honorum potenIV, 3), sine qua nemo poterit videre Deum, et cha. tias. Cogunt enim multas invenire medicinas ritatem, quæ, sicut scriptum est, cooperit mulliludinem peccatorum (I Petr.1v,8). Quod tam magnum 1 Edd., etiam de cæteris criminibus. Mss., detectis. bonum, sine quo nec linguas hominum et Angelo- copos, Agapitum, Macedonium, etc., scribit, « Constitu

(a) Innocentius Papa I, in epistola 6 ad Apuliæ epis

« tos apud Nicæam canones, pænitentes etiam ab infiAlias, donata.

( mis officiis clericorum excludere ».

multorum experimenta morborum. Verum in hujus- honoribus receperunt ; et Baptismo quem foris ab modi causis ubi per graves dissensionum scissuras eis damnati dederant, nullam contradictionem non hujus aut illius hominis est periculum, sed quæstionemque moverunt ? Quare ergo mirantur, populorum stragesjacent, detrahendum est aliquid aut queruntur, aut calumniantur quod eos sic severitati, ut majoribus malis sanandis charitas suscipimus pro vera pace Christi, et non recordan. sincera subveniat.

tur quid ipsi fecerint pro vana, quæ contra Chris46. Habeant ergo isti de præterito detestabili er- tum est, pace Donati ? Quod eorum factum si rore,sicut Petrus habuit de mendaci timore,amarum contra eos teneatur et intelligenter asseratur, quid dolorem, et veniant ad Ecclesiam Christi veram, hoc omnino respondeant non habebunt. est matrem Catholicam : sintin illa clerici, sint epi- CAPUT XI. - 48. Quod autem dicunt, Si peccaviscopi utiliter, qui contra illam fuerunthostiliter. Non mus in Spiritum sanctum, quia exsufflavimus baptiinvidemus, imo amplectimur,optamus,hortamur,et smum vestrum, ut quid nos quæritis, cum remitti quos in viis et sepibus invenimus, intrare cogimus; nobis hoc peccatum omnino non possit, dicente etsi nondum ? quibusdam persuademus quia non Domino, Qui peccaverit in Spiritum sanctum, non res eorum, sed ipsos quærimus. Apostolus Petrus remittetur ei, neque in hoc sæculo, neque in futuro quando Salvatorem negavit, et tlevit, et apostolus (Matth. XII, 32) ; non attendunt quia secundum mansit, nondum acceperat promissum Spiritum istum sensum nemo liberandus est. Quis enim non sanctum : sed multo magis isticum non acceperunt, loquitur adversus Spiritum sanctum et peccat in ubi a corporis compage divisi, quod solum corpus eum, sive qui nondum est christianus, sive qui est vivificat Spiritus sanctus, extra Ecclesiam et contra hæreticus Arianus, aut Eunomianus, aut MacedoEcclesiam Ecclesiæ Sacramenta tenuerunt, et tan- nianus,quieum dicuntesse creaturam; aut Photiniaquam civili bello, nostris contra nos erectis signis nus, qui ejus omnino negat aliquam esse substanarmisque pugnaverunt. Veniant; fiat pax in virtute tiam, sed unum tantummodo esse Deum Patrem ; Jerusalem, quæ virtus charitas est : cui sanctæ civi- sive alii hæretici, quos commemorare longum est ? tati dictum est, Fiat pax in virtute tua, et abundan- Nulli ergo istorum liberandi sunt ? aut ipsi Judæi, tia in turribus tuis (Psal. cxx1, 7). Non se extollant quibus Dominus hoc objecit, si in eum crederent, adversus maternam sollicitudinem, quam proipsis, non erant baptizandi ? non enim ait Salvator, In et pro tantis populis quos decipiunt vel decipiebant, Baptismo remittetur ; sed, non remittetur, inquit, colligendis et habuit et habet : non superbiant, neque in hoc sæculo, neque in futuro. quia sic eos suscipit ; non referant ad elationis sure 49. Intelligant ergo non omne, sed aliquod signimalum quod facit ipsa propter pacis bonum. ficatum esse peccatum in Spiritum sanctum, quod

47. Sic multitudinibus per schismata et hæreses omnino non remittetur. Sicut enim cum dixisset, Si pereuntibus subvenire consuevit. Hoc displicuit non venirem, peccatum non haberent (Joan. xv, 22), Lucifero (a), quia factum est in eis suscipiendis at- utique non omne peccatum intelligi voluit, quandoque sanandis qui veneno perierant Ariano ; et cui quidem pleni erant multis magnisque peccatis ; sed displicuit in tenebras cecidit schismatis, amisso lu- aliquod proprium peccatum, quod si non haberent, mine charitatis. Hoc erga istos ab initio servavit possent illis omnia dimitti quæ habebant, id est, Africana Catholica ex episcoporum sententia, qui in quod in cum venientem non crediderunt; hoc enim Ecclesia Romana inter Cæcilianum et partem Donati non haberent peccatum, si non veniret : sic etiam judicaverunt, damnatoque uno quodam Donato (6) cum dixit, Qui peccaverit in Spiritum sanctum, vel, qui auctor schismatis fuisse manifestatus est, cæte- Qui verbum dixerit adversus Spiritum sanctum,non ros correctos, etiamsi extra Ecclesiam ordinati es- utique omne quod in Spiritum sanctum peccatur sent, in suis honoribus suscipiendos esse censuerunt: facto sive dicto, sed aliquod certum et proprium non quod etiam foris ab unitate corporis Christi intelligi voluit. Hoc est autem duritia cordis usque possent habere Spiritum sanctum; sed maxime ad fidem hujus vitæ, qua homo recusat in unitate propter eos, quos foris positi possentdecipere, et a corporis Christi, quod vivificat Spiritus sanctus, resusceptione illius muneris impedire; deinde ut etiam missionem accipere peccatorum.Cum enim dixisset ipsorum infirmitas lenius excepta intus sanabilis discipulis, Accipite Spiritum sanctum, continuo fieret, jam nulla petotinacia claudente oculos cordis subjecit, Si cui dimiseritis peccata, dimiltentur ei ; adversus evidentior veritatis. Quid autem aliud si cui tenueritis, tenebuntur (Id. xx, 22, 23). Huic etiam ipsi cogitaverunt, quando Maximianistas ergo dono gratiæ Dei, quicumque restiteritet repuquos in sacrilego, sicut eorum concilium (c) indicat, gnaverit, vel quoquo modo fuerit ab eo alienus usschismate damnaverant, et in quorumjam locum que in finem hujus temporalis vitæ, non remittetur alios ordinaverant, posteaquam viderunt ab eis ei, neque in hoc sæculo, neque in futuro ; hoc scilipopulos non recedere, ne omnes perderent, in suis cet tam grande peccatum, ut eo teneantur cuncta

peccata, quod non probatur ab aliquo esse commis

sum, nisi cum de corpore exierit. Quamdiu vero hic Sic aliquot Mss. Edd. vero, et sic nondum. Ms. Augustinianorum : Et sic intrandum quibusdam.

vivit, eum, sicut dicit Apostolus, patientia Dei ad (a) Calaritano episcopo. Vid. lib. de Agone Christiano, pænitentiam adducit ; sed si ipse perseverantissima (6) Casensi Nigrensi.

iniquitate, sicut consequenter adjungit Apostolus, (c) Bagaitanum.

Secundum duritiam cordis sui et cor impænitens,

C. 30.

thesaurizat sibi iram in die iræ et revelationis justi omnia quæ circa nos sunt possit Sinceritas tua tanjudicii Dei (Rom. 11, 4, 5), non remittetur ei, neque quam per viventem atque intelligentem epistolam in hoc sæculo, neque in futuro.

noscere. Pelagium, quem credimus, ut ab illo dis. 50. Isti autem cum quibus agimus, vel de quibus tingueretur qui Pelagius Tarenti dicitur , Britonem agimus, non sunt desperandi ; adhuc enim sunt in fuisse cognominatum (a), quod ut servum Dei dilecorpore : sed non quærant Spiritum sanctum, nisi in xeris, novimus : nunc autem quemadmodum diliChristi corpore,cujus habent foris sacramentum,sed gas, ignoramus. Nam et nos non solum dileximus, rem ipsam non tenentintus cujus est illud sacramen- verum etiam diligimus eum ; sed aliter nunc dili. tum; et ideo sibi judicium manducant et bibunt (i gimus, aliter aliquando dileximus : tunc enim, Cor. XI, 29). Unusenim panis sacramentum est uni- quia nobis rectæ fidei videbatur ; nunc autem, ut tatis, quoniam sicut Apostolus dicit, Unus panis, ab iis quæ inimica et adversa gratiæ Dei sentire diunum corpus multi sumus (Id.x,17).Proinde Ecclesia citur, illius misericordia liberetur. Nam cum hoc de catholica sola corpus est Christi, cujus ille caput est illo aliquandiu fama jactaret, non utique facile creSalvator corporis sui (Eph. v, 23). Extra hoc corpus dendum fuit; solet quippe fama mentiri : sed proneminem vivificat Spiritus sanctus ; quia, sicut ipse pius ut crederemus, accessit quod librum quemdam dicit Apostolus, Charitas Dei diffusa est in cordibus ejus, ea prorsus persuadere molientem quæ granostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis tiam Dei per unum mediatorem Dei et hominum (Rom. v,5): non est autem particeps divinæ chari- hominem Jesum Christum generi humano impertatis, qui hostis est unitatis. Non habentitaque Spi- titain, de fidelium cordibus creditam deleant, legiritum sanctum, qui sunt extra Ecclesiam : de illis mus, traditum nobis a famulis Christi, qui eum talia quique scriptum est, Qui seipsos segregant, anima- docentem studosissime audierant, fuerantque se. les, Spiritum non habenles (Judæ 19). Sed nec ille ctati. Cui quidem libro, eisdem rogantibus, quia id eum percipit, qui fictus est in Ecclesia, quoniam et fieri oportere videbamus, tacito nomine auctoris, inde scriptum est, Sanctus enim Spiritus disciplinæ ne offensus insanabilior redderetur, unius nostrum effugiet fictum (Sap. 1, 5). Qui ergo vult habere disputatione responsum est (6). Quo libro id contiSpiritum sanctum, caveat foris ab Ecclesia rema. netur, et multipliciter atque abundanter asseritur, nere, caveat in eadem eam simulatus 1 intrare: aut quod etiam quibusdam litteris agit ad tuam Venesijam talisintravit;caveatin simulatione persistere, rationem datis (c), ubi dicit se non debere existiut veraciter coalescat arbori vitæ.

mari sine gratia Dei defendere liberum arbitrium, 51. Prolixum tibi librum direxi, et tuis fortasse cum possibilitatem volendi atque operandi, sine occupationibus onerosum. Si ergo potuerit tibi vel qua nihil boni velle atque agere valeremus, a Crepartibus legi, dabit tibi Dominus intellectum, ut atore nobis insitam diceret : ut videlicet hæc intelhabeas quid respondeas eis corrigendis atque sa- ligatur doctore ipso gratia Dei, quæ Paganis atque nandis, quos etiam tibi ipsi tanquam fideli filio ma- Christianis, impiis et piis, fidelibus atque infideliter Ecclesia, ubi potueris, et quomodo potueris, bus communis est. sive ipse loquendo et respondendo, sive ad docto- 2. Hæc mala quibus Salvatoris evacuaretur adres Ecclesiæ perducendo, in adjutorio Domini ventus, ubi hoc possumus dicere quod de Lege dicit corrigendos sanandosque commendat.

Apostolus, Si per naturam justitia, ergo Christus EPISTOLA CLXXXVI - (a).

gralis mortuus est (Galat. 11, 21), refellebamus, ut

poteramus, in cordibus eorum, qui ista sentirent, Alypius et Augustinus Paulino episcopo, ipsum ple- ut his cognitis, etiam ille, si fieri posset, non laces

nius instituentes adversus Pelagii hæresim. situs ista emendaret; atque ita et pernicies destru. Domino beatissimo et in Christi visceribus ger

eretur erroris, et hominis verecundire parceretur. manitus amplectendo, plus quam dici potest de

Sed posteaquam ad nos litteræ de Oriente venesiderabili fratri et coepiscopo PAULINO (), ALY.

runt, eamdem causam apertissime ventilantes, PIUS et AUGUSTINUS.

nullo modo jam qualicumque episcopali auctoritate

deesse Ecclesiæ debueramus. Missæ sunt itaque de CAPUT PRIMUM. – 1. Tandem aliquando providit Deus nobis litterarum fidelissimum perlatorem,

hac re ex duobus conciliis, Cathaginensi et Milevi.

tano, relationes ad apostolicam Sedem (d), anteomnium nostrum merito charissimum fratrem

quam Gesta ecclesiastica, quibus apud episcopos Januarium ; per quem, etiamsi non scriberemus,

provinciæ Palæstinæ Pelagius perhibetur esse pur

gatus, vel in manus nostras, vel in Africam perve1 Edd., simulate. At Mss., simulatus intrare.

nissent. Scripsimus etiam ad beatæ memoriæ Pa* Adhibiti sunt ad hujus castigationem cc. ff. vc. duo V. Am. Bad. Er. Lov. quibus accessit Ms. Sulpitianus.

(a) Alias 106 : quæ autem 186 erat, nunc in Appendice Mss. cc. et Sulp., Terenti dicitur. est 5. Scripta circa medium an. 417.

* Sic. Ms. Sulp. responsum est quod libro continetur. (6) Non Bonifacio, uti codices quosdam habuisse mo- (a) Pelagius gente Britannus dicitur a Mario Mercatore nent Erasmus et Lovanienses ; sed Paulino Nolano epis- in Commonitorio; ab Orosio in Apolo., Britannicus copo datam esse hanc epistolam liquet prorsus, cum ex noster ; a Prospero in Carmine de Ingratis, Coluber lib. de Deno perseverantiæ, c. 21, atque ex lib. Prosperi Britannus ; isque inde putatur suggillari ab Hieronymo contra Collatorem, c. 43, tum etiam ex iis quæ Augus. prælat in Jerem. Scotorum pullibus prægravatus. tinus hic n. 40 commemorat de originis vitio dicta ab (b) In lib. de Natura et Gratia. illo qui scribit ; quæ quidem verba de prompta sunt ex (c) Vid. lib. de Gratia Christi, c. 35. Paulini epistola ad Severum octava.

(d) Epist. 175 et 176.

meus es.

pam Innocentum, præter conciliorum relationes, vens prodige, cuncta consumpsit, et miseria duræ litteras familiares ubi de ipsa causa aliquanto diu- servitutis attritus, reversusquein semetipsum dixit, tius egimus (a). Ad omnia nobis ille rescripsit eo Surgam, et ibo ad patrem meum (Luc. xv, 12-18): modo, quo' fas erat atque oportebat apostolicæ, quam cogitationem bonam quando haberet, nisi Sedis antistiten (6).

et ipsam illi in occulto pater misericordissimus ins3. Quæ omnia modo legere poteris, si eorum forte pirasset ? Quod intelligens minister ille Novi Testaad te vel nulla vel non cuncta pervenerant: ubi vide- menti, Non quia idonei sumus, inquit, cogilare alibis,servata erga hominem moderatione quæ debuit, quid a nobis quasi ex nobismetipsis ; sed sufficientia ne damnaretur si prava damnaret?, ipsum tamen nostra ex Deo est. Unde et ille cum dixissct, Forlitunovellum et perniciosum errorem sic ecclesiastica dinem meam ad te custodiàm (II. Cor. 111, 5); ne vel auctoritate compressum, ut multum miremur esse hoc ipsum quia custodit, suisviribus arrogaret, tanadhuc quosdam qui per quemlibet errorem gratiæ quam ei venisset in mentem quia nisi DominuscusDei conentur obsistere ; si tamen hæc gesta esse todierit civitatem, in vanum vigilant qui custodiunt didicerunt quæ gratia Dei per Jesum Christum Do. eam (Psal. cxxvi, 1); et non dormit neque dormiminum nostrum (quod fides vera et catholica tenet tat qui custodit Israel (Psal. cxx, 4); adjunxit cau. semper Ecclesia) pusillos cum magnis a morte sam unde fiatidoneus custodire, vel quo potius primi hominis ad vitam secundi hominis transfert; custode servetur, Quoniam, inquit, Deus, susceptor non solum peccata dolendo, verum etiam ad non peccandum recteque vivendum, eos qui jam uti 6. Recolatigituriste si potest merita sua, unde fapossunt voluntatis arbitrio sic adjuvando, ut nisi ctum sit ut Deus dignaretur ejus esse susceptor, ac si adjuvet, nihil pietatis atque justitiæ, sive in opere, Deus esset susceptus. Recolat utrum quæsierit, an sive etiam in ipsa voluntate habere possimus : quæsitus sit, ab illo scilicet qui venit quærere et salDeus quippe operatur in nobis et velle, et operari, vare quod perierat (Luc. xix, 10). Nam si quærere pro bona voluntate (Philip. 11, 13).

voluerit ante gratiam quid meruerit ut accipereteam, CAPUT II. – 4. Nam quis nos, nisi qui venit quæ- mala sua poterit homo invenire, non bona, etiamsi rere et salvare quod perierat, ab illa perditionis eum unius dici vitam habentem super terram gratia massa et concretione discernit ? Unde Apostolus Salvatoris invenerit. Quia si aliquid boni operatur interrogat dicens, Quis enim te discernit ? ubi si homo ut gratiam mereatur, non ei mercesimputatur dixerit homo, Fides mea,voluntas mea, bonum opus secundum gratiam,sed secundum debitum.Siautem meum ; respondetur ei, Quid enim habes quod non credit in eum qui justificat impium, ut deputetur accepisti ? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi fides ejus ad justitiam (Rom. iv, 4, 5) (justus enim non acceperis (1 Cor.lv, 7) ? Hoc utique totum ideo, ex fide vivit (Habac. 11, 4]), profecto antequam granon ut homo non glorietur, sed ut qui gloriatur, in tia justificetur, id est justus efficiatur, impius quid Domino glorietur (Id. 1, 31); non ex operibus, ne est, nisi impius ? Quem sidebitum sequeretur, quid forte quis extollatur (Eph.11,9): non quia bona opera ejus merito nisi supplicium redderetur ? Si ergo 3 frustrantur, cum Deus reddat unicuique secundum gratia, jam non ex operibus est ; alioquin gratia opera ejus,sitquegloria et honor et pax omni ope. jam non est gratiam (Rom. xi, 6). Operibus enim ranti bonum (Rom. 11,6,10); sed quia opera ex gratia, debitum redditur, gratia gratis datur; unde etiam non ex oporibusgratia; quoniam fides que per dilec- nuncupatur. tionem operatur (Galat.v, 6), nihil operaretur nisi CAPUT III. - 7. Si quis autem dixerit quod graipsa dilectio Dei diffunderetur in cordibus nostris tiam bene operandi fides mereatur ; negare non per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom.v, possumus, imo vero gratissime confitemur. Hanc 5). Nec ipsa fides esset in nobis, nisi Deus unicuique enim fidem volumus habeant, qua impetrent chapartiretur mensuram fidei (Id. xi, 3).

ritatem quæ sola vere bene operatur, isti fratres 5. Bonum est igitur homini ut cum totis viribus nostri qui multum de suis operibus gloriantur : liberi arbitrii sui veraciter dicat, Fortitudinem meam charitas autem usque adeo donum Dei est, ut Deus ad te custodiam (Psal. lviii, 10): quia ille qui puta- dicatur (I Joan. iv, 8). Qui ergo habent fidem qua vit sine ipsius adjutorio se posse custodire quod impetrentjustificationem, per Dei gratiam pervenededit, profectus in longinquam regionem, et vi- runt ad legem justitiæ : unde dicitur, Tempore ac

ceptabili exaudivite, et in die salutis adjuvi te (Isai. 1 Sic leg. ex Mss. [Rescripsit eodem modo, quo fus erat, etc.]. Nec non paulo inferius, ad litteram Cex Ms. Sulp.

XLIX, 8). Proinde in iis qui per electionem gratiæ in textum hæc lectio relata est, scilicet : Si tamen hæc salvi fiunt, adjutor Deus operatur et velle, et operari gesla esse didicerunt quæ, etc. (Si tamen hæc Gesta didicerunt : quod, etc.).

pro bona voluntate ; quoniam diligentibus Deus 2 Mss. Vatic.: Erga homines moderatione, ne damnaren- omnia cooperantur in bonum (Rom. vii, 28) : si tur, si prava damnarent. 3 Edd. : Ista pia cogitatione frustrantur : mendose, ut

omnia, utique et ipsam dilectionem quam fide imvisum est eruditis viris qui substituerunt, retributione petramus, ut eum qui nos prior dilexit ut in illum frustrantur. Sed opinamur id quod ad marginem anno- crederemus, per ejus gratiam diligamus, et dilitatum fuerat, scilicet, pia cogitatio irrepsisse demum in textum : quippe cum Bedæ vulgatus commentarius ad

gamur qui operati non sumus. Galat. 2 et Vetus Corb. codex ejusdem operis sub Flori 8. Qui vero suis meritis præmia tanquam debita nomine, habeant tantummodo, bona opera frustrantur.

exspectant, nec ipsa merita Dei gratiæ tribuunt, sed (a) Lpist. 177. (b) Epist. 181, 182 et 183,

viribus propriæ voluntatis, sicut dictum est de carnali Israel, persequentes legem justitiæ, in legem quo largitore suscepit. Nec ob aliud meretur amjustitiæ non perveniunt: quare ? Quia non ex fide, pliora, nisi pie fideliterque sciendo a quo sibi bona sed tanquam ex operibus. Ipsa est enim justitia ex sunt omnia, et hoc sciendo non ex seipso, ne vel fide, quam Gentes apprehenderunt, de quibus dic- hoc ' sit in eo quod non sit ex Deo. Unde optime tum est : Quid ergo dicemus ? Quia Gentes, quæ non Apostolus : Nos inquit, non spiritum hujus mundi cognoverunt juslitiam, apprehenderunt justiliam; accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est; ut sciamus justitiam autem quæ ex fide est. Israel autem per- quæ a Deo donata sunt nobis (1 Cor. 11, 12). Ac per sequens legem justitiæ, in legem justitiæ non perve- hoc et ipsum hominis meritum donum est gratuinit : quare? Quia non ex fide, sed tanquam ex ope- tum : nec a Patre lumipum, a quo descenditomne ribus. Offenderunt enim in lapidem offensionis, si- datum optimum (Jacobi 1, 17), boni aliquid accicut scriptum est, Ecce pono in Sion lapidem offen. pere quisquam meretur, nisi accipiendo quod sionis, et petram scandali ; et qui crediderit in eum non merelur. non confundetur (Rom. ix, 30-33). Ipsa est justitia CAPUT IV. – 11. Multum est autem indulgentius, ex fide, qua credimus nos justificari, hoc est, justos et sine ulla dubitatione magis gratuitum, quod Dei fieri gratia Dei per Jesum Christum Dominum nos- gratia per Jesum Christum Dominum nostrum præstrum, ut inveniamur in illo, non habentes nostram tatur infantibus, ut eis non obsit ex Adam genejustitiam quæ ex Lege est, sed eam quæ est per fidem ratio, et prosit in Christo regeneratio, in quibus et Christi. Quæ ex Deojustitia (Philipp. 11, 9) in fide, ipsum accipiendi sensum tanto ante misericordia in fide utique est?, qua credimus nobisjustitiam divi- Dei prævenit : qui certe si in hac parvula ætate de nitus dari, non a nobis in nobis nostris viribus fieri. corpore exierint, vitam æternam regnumque cæ

9. Nam cur illam justitiam quæ ex Lege est, suam lorum scientes accipiunt, ejus muneris merito quod dixit Apostolus, non ex Deo ? quasi Lex non sit ex hic cum utique profuit, nescieruut. Certe in iis post Deo? Quis hoc nisi impius senserit ? Sed quia Lex priorum doctrinam, ista nonnisi priora sunt dona, per litteram jubet, non per Spiritum juvat, quicum- in quibus donandis Dei gratia sic operatur, ut nec que sic audit litteram Legis ut ei sufficere videatur voluntas accipientum vel præmittatur, vel adjunga. cognovisse quid jubeat aut prohibeat, quo id se tur, vel subsequatur : quandoquidem tantum benearbitrii sui virtute impleturum esse confidat, nec fide ficium non solum non libentibus, verum etiam reconfugiat adjuvandus ad Spiritum vivificantem, ne luctantibus datur ; quod eis ad magnum imputareum factum littera occidat ; is profecto zelum retur sacrilegium, si jam in iis aliquid valeret vo. Dei habet, sed non secundum scientiam. Ignorans luntatis arbitrium. enim Dei justitiam, id est, eam quæ datur ex Deo, et 12. Hoc diximus propter eos qui non valentes in suam volens constituere, uttantummodo ex Lege sit, causa gratiæ inscrutabilia Dei judicia perscrutari, justitiæ Dei non est subjectus : Finis enim legis cur ex Adam massa quæ profecto ex uno in condem. Christus ad justitiam omni credenti (Rom. X, 2-4), nationem tota collapsa est, illud vas faciat in hosicutidem apostolus dicit, ut nos simus justitia Deiin norem, illud in contumeliam ; tamen audent paripso (Il Cor. v, 21). Justificati igitur ex fide, pacem vulos reos propriorum constituere peccatorum, ut habemus ad Deum per Dominum nostrum Jesum qui bona malave cogitare non possunt, putentur Christum (Rom. v, 1) : justificati autem gratis per per liberum arbitrium vel pænam mereri posse vel gratiam ipsius (Id. 111, 24), ne fides ipsa superba sit. gratiam : cum potius apostolica veritas dicendo,

10. Nec dicat sibi, Si ex fide, quomodo gratis ? Ex uno omnes in condemnationem (Rom. v,16),satis quod enim fides meretur, cur non potius redditur, ostendat quod nascantur in pæna, ut non merito, quam donatur ? Non dicat ista homo fidelis, quia sed misericordia renascanturin gratia.Alioquin gracum dixerit, Ut merear justificationem habeo fidem; tia jam non est gratia, si non divinis operibus grarespondetur ei, Quid enim habes quod non accepisti tis datur, sed humanis meritis redditur. Quæ sola (1 Cor. iv, 7)? Cum ergo fides impetrat justificatio- sic discernit a pæna, utcum pæna sit ex Adam omnem, sicut unicuique Deus partibus est etiam ipsius nibus debita, gratia vero per unum Jesum Christum mensuram tidei, non gratiam Dei aliquid meriti nulli debita, sed gratuita, ut vere · sit gratia, inspræcedit humani, sed ipsa gratia meretur augeri, crutabilia judicia Dei tanquam Deus, esse possint, ut aucta mereatur perfici, comitante, non ducente, cum parvulos ipse discernat, quos merita nulla pedissequa, non prævia voluntate. Unde ille qui discernunt; sed iniqua esse non possint, quia unidixit, Fortitudinem meam ad lecustodiam, causam- versæ viæ Domini misericordia et veritas (Psal. que reddidit dicens, Quoniam Deus susceptor meus xxiv, 10). Unde cum præbetur alteri misericordiæ es; tanquam requirens quibus id meritis fuerit gratia, non habet quod de humano merito glorie. consecutus, nihilque se in inveniens ante gratiam tur ; quoniam non ex operibus, ne forte quis extolDei, Deus meus, inquit, misericordia ejus præveniet

latur. Cum vero alteri vindictæ redditur veritas, me. Quatumcumque, inquit, cogitavero anteceden- non habet cur juste queratur : id enim redditur tia merita mea, misericordia ejus præveniet me. quod peccato jure debetur ; quoniam unus in quo Proinde ab illo attributam fortitudinem suam ad omnes peccaverunt, utique etiam in singulis quiillum custodiens, eodem servatore non perdidit, busque punitur. In quorum pæna clarius osten