mum sextum annum adventus Cerdici, fidelitate sibi jurata, dedit ei Hamteschiram et Somersetam; quam partem vocavit West-Sexam." Factum hoc ex Divionensis cujusdam chronicis, refert Lelandus, non post vigesimum sextum sed post duodecimum annum adventus Cerdici; qui in æræ Christianæ DVI. incidit. Thomas Rudburnus, decennio insuper addito, anno Dominicæ incarnationis DXVI. quem ille "secundum regni Arthuri numerat, Cerdicum sæpius cum Arthuro conflixisse, pertæsum Arthurum cum Cerdico deinceps prælia inire fœdus cum illo pepigisse, et concessisse Cerdicum Cornubiensibus ut sub annuo tributo ritum Christianæ religionis observarent," in majore memorat historia.

Res a Gilda Albanio in Britannia, Arthuro regnante, gestas in ejus vita Caradocus sic enarrat. "Cadocusb abbas Nancarbanensis ecclesiæ rogavit Gildam doctorem ut regeret studium scholarium per anni spatium: et rogatus rexit utillimum, nulla mercede accepta a scholaribus, præter orationes cleri et scholarium. Ubic ipsemet scripsit opus quatuor evangelistarum; quod adhuc remanet in ecclesia sancti Cadoci, auro et argento undique coopertum, ad honorem Dei et scriptoris sanctissimi et Evangeliorum. Tenent Walenses indigenæ illud volumen pretiosissimum in conjurationibus suis, nec audent aperire ad videndum; nec confirmant pacem et amicitiam inter inimicos, nisi illud affuerit imprimis appositum. Finitod anni spatio, et scholaribus recedentibus a studio, sanctus abbas Cadocus et Gildas doctor optimus communi consilio adierunt duas insulas, scilicet Ronech et Ecni. Nolebant impediri in ecclesiastico officio a confluentia hominum: propterea nesciebant melius consilium, quam relinquere Carbanam vallem et adire insulare secretum. Dume sic perseveraret S. Gildas intentus jejuniis et orationibus, venerunt piratæ de insulis Orcadibus: qui afflixerunt illum, raptis ab eo suis famulis servientibus et ductis in exilium, cum spoliis et omnibus suæ habitationis supellectibus, unde afflictus nimium, non potuit ibi amplius habitare."

a Rudburn. chronic. lib. 2. cap. 1.

b Caradoc. Lancarvan. vit. Gild. cap. 14. d Ibid. cap. 16.

c Ibid. cap. 15.

e Ibid. cap. 18.

"Reliquit' insulam, ascendit naviculam, et ingressus est Glastoniam cum magno dolore; Meluas rege regnante in æstiva regione. Susceptus vir suscipiendus a Glastoniense abbate, docuit confratres et diversas plebes, seminans semen seminandum cœlestis doctrinæ. Ibi scripsit historias de regibus Britanniæ. Glastonia, id est, urbs vitrea : quæ nomen sumpsit a vitro et urbisi nomine primitus in Britannico sermone. Obsessak est itaque ab Arthuro tyranno cum innumerabili multitudine, propter Guennivar uxorem suam, violatam et raptam a prædicto iniquo rege, et ibi ductam (propter refugium inviolati loci, propter munitiones arundineti et fluminis ac paludis) causa tutelæ. Quæsiverat' rex rebellis reginam per unius anni circulum; audivit tandem illam remanentem: illico commovit exercitum totius Cornubiæ et Dibueniam; paratum est bellum inter inimicos. Hoc viso abbas Glastoniæ, comitante clero et Gilda sapiente, intravit medias acies: consuluit Meluas regi suo pacifice ut redderet raptam. Reddita ergo fuit, quæ reddenda fuerat, per pacem et benevolentiam. His" peractis, duo reges largiti sunt abbati multa territoria: qui venerunt ad templum S. Mariæ visitandum et orandum; confirmante abbate fraternitatem dilectam pro pace habita, et pro beneficiis quæ fecerant et amplius quæ facturi erant. Inde redierunt reges pacificati: promittentes veneranter obedire reverentissimo abbati Glastoniensi, et nunquam violare sanctissimum locum nec etiam subjacentia loco principali."

"Habita licentia abbatis Glastoniensis, cleri et populi, cupivit religiosissimus Gildas eremitariam iterum vitam colere supra ripam fluminis proximi Glastoniæ: et voluntatem complevit in opere. Ubi ædificavit ecclesiam in nomine sanctæ et individuæ Trinitatis: in qua jejunabat et orabat assidue, et cilicio indutus, exemplum donans omnibus irreprehensibile bene vivendi cum religione. Vi

sitabant sancti viri illum visitandum, de longinquis partibus Britanniæ: admoniti redibant, et audita hortamenta et consilia retinebant cum exultatione." Mortuus tandem Gildas, et ad Glastoniensem abbatiam delatus, "sepelitur in medio pavimento ecclesiæ B. Mariæ." Hæc, in illius vita, Caradocus Lancarvanensis: quibus et hoc, ex Guilielmi Malmesburiensis de Glastoniensis ecclesiæ antiquitate libello petitum, adjungimus: "Sicut a majoribus accepimus, Gildas neque insulsus neque infacetus historicus, cui Britanni debent, si quid notitiæ inter cæteras gentes habent, multum annorum ibi exegit, loci sanctitudine captus: ibique anno Domini DXII. de medio factus, in vetusta ecclesia ante altare est sepultus."

Idem obitus annus et in magna Glastoniensis ecclesiæ tabula illi assignatur, ubi strenuissimi regis Arthuri capellanus nuncupatur, et in vita illius a Johanne Capgravio edita; ubi migrasse etiam quarto calendas Februarii legitur. In anonymo tamen Glastoniensi chronographo, ad annum DXXII. annotatum reperi: "S. Gildas Britonum historiographus migravit ad Dominum; corpusque suum in vetusta ecclesia ante altare beatæ Mariæ usque ad combustionem ecclesiæ requievit:" post combustionem enim illam, quam anno MCLXXXIV. contigisse ostendimus, "in vetusta ecclesia effusa esse corpora sanctorum Patricii a dextris altaris, Indracti sociorumque ejus a sinistris, et sancti Gilda de pavimento ante altare, et in scriniis collocata," Guilielmi Malmesburiensis interpolator retulit. Quod etiam in Glastoniensis cœnobii reliquiarum indiculo ita consignatum invenimus: " In feretro S. David Menevensis archiepiscopi continentur reliquiæ S. Gildæ Britonum historiographi: et solum deficiunt hanchiæ. Qui post obitum suum sepultus fuit in vetusta ecclesia ante altare gloriosæ virginis Mariæ: et ibidem sexcentos, quinquaginta, et viginti duos annos usque ad combustionem ejusdem ecclesiæ jacuit; et postea, sicut Domino placuit, translatus fuit in scrinio argenteo."

Philippus Ferrarius, in catalogo generali sanctorum qui in martyrologio Romano non sunt, nono Calendas Febru

Caradoc. Lancarv. vit. Gild. cap. 28. Supra, cap. 6. pag. 145. 147.

arii, Benaventæ in Anglia S. Sophiæ episcopi et martyris anno CCCCXC. ibidemque S. Cadoci martyris anno D. passi, memoriam celebrari asserit. Verum Johannes Capgravius', ad quem nos ille remittit, unum et eundem facit Cadocum et Sophiam: neque Beneventam hic intelligit aliam, quam notissimam illam Italiæ urbem Beneventanam. Narrat enim Cadocum, Gilda de quo jam egimus perfamiliarem, abbate in monasterio suo Lancarvanensi ordinato discipulo suo Ellenio (reginæ cujusdam transmarinæ filio) de terra Britanniæ decessisse; et novo Sophiæ, quod sapientia Dei plenus esset, accepto nomine, Beneventanæ civitatis primo abbatem, deinde episcopum effectum, nono Calendas Februarii martyrio ibidem vitam finivisse : atque hac demum fabella totam illius legendam concludit: "In" ejus honore fundata est ibi ecclesia magna super sepulchrum ejus; in qua nullus Britannus intrare permittitur. Futurum est enim, ut asserunt cives, quendam Britonem ex suo in Britannia monasterio, scilicet Lancarvan, illuc advenire; et reliquias corporis sancti furto inde quandoque auferre. Quinimo, quod gravius est, post ablationem corporis sancti fontem illum qui secus est urbem, quem ad operariorum usum in ædificatione murorum civitatis per illius preces de tellure manare fecit, velut mare super totam urbem et illius habitatores inundaturum præsagiunt."

Hujus Cadoci, dum Lancarvanensis fuisset abbas, hortatu Iltutum (nobilissimi militis Bicani et Rieniguilidæ filiæ regis minoris Britanniæ filium) seculo renunciasse ferunt; postquam a consobrino suo Arthuro rege "cum honore receptus, tandem ad regem Morganensium veniens curiam ejus sub ipso rexisset, secundus a rege factus:" quanquam a S. Germano presbyterum ordinatum fuisse affirmet scriptor vitæ Samsonis, quam ex Floriacensis bibliothecæ membranis Johannes a Bosco in lucem emisit; hæc de eo memorans: "Hildutus discipulus sancti Germani erat, ipseque Germanus ordinavit eum in sua juventute ad gradum presbyteratus. Ille vero Hildutus de totis scripturis Veteris ac Novi Testamenti, et in omni philoso

Ex Johanne Tinmuthensi.
Johan. Tinmuthens. in vita Iltuti.

" Johan. Tinmuthensis.
* Vit. Samsonis, cap.

phiæ genere, ac metricæ et rhetoricæ disciplinis doctus erat; Scripturæ universæ peritissimus, ac futurorum præsciusi": Eundem etiam S. Germani fuisse discipulum, et in vita Maglorii apud Surium3, et in Vincentii speculo historiali, et in Landavensi regestoa legimus: licet id agre temporum ratio patiatur: sive cum illis Antissiodorensem Germanum, qui plus justo senior, sive cum Andrea Saussaio Parisiensem, qui ætate non paulo fuit junior, hic accipere libeat. A Dubricio Landavensi episcopo in loco qui ab illo Lan-iltut, id est, ecclesiæ Iltuti accepit nomen est constitutus. Is locus, Morganiæd prope mare nec procul a Lancarvanensi Cadoci monasterio ad Bovertonum positus, paulo contractius Lan-twit hodie appellatur ibi ecclesia primum, deinde monasterio extructo, Merchiauno cognomento Vesano Morganiæ rege approbante, gymnasium aperuit: de quo scriptor vitæ ipsius anonymus: "Confluebant ad illum scholares plurimi: quorum de numero quatuor isti; Samson, Paulinus (vel;) Paulus potius) Gildas et Dewi (id est, David) studebant sapienter eruditi; aliique complures sicut illi," et vitæ Gilda scriptor, ex Floriacensi bibliotheca editus: "Ine schola doctoris Hilduti erudiebantur plurimi nobilium filii; inter quos præclariores erant, tam generis nobilitate quam morum probitate, Samson videlicet atque Paulus: sed hos quoque mira ingenii sagacitate superabat Gildas beatus. Ex quibus Samson sanctissimus postea Britannorum extitit archiepiscopus; Paulus vero Oxismorum ecclesiæ præfuit episcopus." Gildas autem non Albanius (de cujus morte jam egimus) hic intelligendus sed (de cujus nativitate in fine hujus capitis erit agendum) Badonicus: Samson Dolensis, et Paulus Leonensis in Britannia Armorica episcopi sunt pariter accipiendi.

Dubricii Landavensis episcopi temporibus claruisse etiam Cungarum eremitam author est Capgravius: quem

y Sur. vit. sanctor. tom. 5. Octob. 24. 2 Vincent. lib. 21. cap. 105.

a

Regest. Landav. in vita Samsonis..

Martyrolog. Gallican. Januar. 29. pag. 83.

Johan. Tinmuth. in vita Dubricii.

d Glamorgan-shire.

f S. Poul de Leon.

e Vit. Gild. cap. 3.

8 Jo. Capgrav. in vita S. Cungari.