Imperet bellante prior, jacentem
Lenis in hoftem.

Jam mari terrâque manus potentes
Medus, Albanáfque timet fecures :
Jam Scythæ refponfa petunt, fuperbi
Nuper, et Indi.

Jam fides, et pax, et honor, pudórque
Prifcus, et neglecta redire virtus
Audet; apparétque beata pleno

Copia cornu.

Augur, et fulgente decorus arcu

Phoebus, acceptúfque novem Camœnis,
Qui falutari levat arte feffos
Corporis artus,

Si Palatinas videt æquus arces,

Rémque Romanam, Latiúmque felix,
Alterum in luftrum, meliúfque femper
Proroget ævum.

Quæque Aventinum tenet, Algidúmque,
Quindecim Diana preces virorum
Curet; et votis puerorum amicas

Applicet aures.

Hæc Jovem fentire, Deófque cunctos,
Spem bonam certámque domum reporto,
Doctus et Phoebi chorus, et Diana
Dicere laudes..

55

60

65

70

75

Q. HO

99

Q. HORATII FLACCI SATYRARUM

LIBER PRIMUS.

SATYRA I.

UI fit, Mæcenas, ut nemo, quam fibi fortem,
Seu ratio dederit, feu fors objecerit, illâ
Contentus vivat: laudet diverfa fequentes?
O fortunati mercatores, gravis annis

Miles ait, multo jam fractus membra labore.

Contrà, mercator, navim jactantibus Auftris,
Militia eft potior. quid enim? concurritur: horæ
Momento cita mors venit, aut victoria læta.
Agricolam laudat juris legúmque peritus,
Sub galli cantum confultor ubi oftia pulfat.
Ille, datis vadibus, qui rure extractus in urbem eft,
Solos felices viventes clamat in urbe.
Cætera de genere hôc (adeò funt multa) loquacem
Delaffare valent Fabium. ne te morer, audi,
Quò rem deducam. fi quis Deus, en ego, dicat,
Jam faciam quod vultis. eris tu, qui modò miles,
Mercator: tu confultus modò, rufticus. hinc vos,
Vos hinc mutatis difcedite partibus. eia,
Quid ftatis nolint. atqui licet effe beatis.
Quid caufæ eft, meritò quin illis Jupiter ambas
Iratus buccas inflet, neque fe fore pofthac
Tam facilem dicat, votis ut præbeat aurem?
Præterea, ne fic, ut qui jocularia, ridens
Percurram: (quanquam ridentem dicere verum

F 2

6

10

20

Quid

25

30

Quid vetat ut pueris olim dant cruftula blandi
Doctores, elementa velint ut difcere prima.
Sed tamen amoto quæramus feria ludo.)
Ille gravem duro terram qui vertit aratro,
Perfidus hic caupo, miles, nautæque per omne
Audaces mare qui currunt, hâc mente laborem
Sefe ferre, fenes ut in otia tuta recedant,
Aiunt, cùm fibi fint congefta cibaria: ficut
Parvula (nam exemplo eft) magni formica laboris
Ore trahit quodcumque poteft, atque addit acervo,
Quem ftruit, haud ignara, ac non incauta futuri.
Quæ, fimul inverfum contriftat Aquarius annum,
Non ufquam prorepit, et illis utitur antè
Quæfitis patiens: cùm te neque fervidus æftus
Demoveat lucro, neque hyems, ignis, mare, ferrum;
Nil obftet tibi, dum ne fit te ditior alter.

Quid juvat immenfum te argenti pondus et auri
Furtim defofsâ timidum deponere terrâ?

Quod fi comminuas, vilem redigatur ad affem.
At, ni id fit, quid habet pulchri conftructus acervus?
Millia frumenti tua triverit area centum:

Non tuus hoc capiet venter plùs quàm meus: ut fi
Reticulum panis venales inter onufto

Fortè vehas humero; nihilo plus accipias, quàm
Qui nil portârit. vel dic, quid referat intra
Naturæ fines viventi, jugera centum, an

Mille aret? at fuave eft ex magno tollere acervo.
Dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,
Cur tua plùs laudes cumeris granaria noftris?
Ut, tibi fi fit opus liquidi non amplius urnâ,
Vel cyatho: et dicas, magno de flumine mallem
Quàm ex hoc fonticulo tantundem fumere. eò fit,
Plenior ut fi quos delectet copia justo,

35

45

50

55

61

Cum ripâ fimul avulfos ferat Aufidus acer.
At qui tantuli eget, quanto eft opus, is neque limo
Turbatam haurit aquam, neque vitam amittit in undis.,
At bona pars hominum decepta cupidine falfo,
Nil fatis eft, inquit: quia tanti, quantum habeas, fis.
Quid facias illi? jubeas miferum effe, libenter
Quatenus id facit. ut quidam memoratur Athenis
Sordidus ac dives, populi contemnere voces
Sic folitus: populus me fibilat; at mihi plaudo

65

Ipfe domi, fimul ac nummos contemplor in arcâ.
Tantalus à labris fitiens fugientia captat
Flumina. quid rides? mutato nomine, de te
Fabula narratur. congeftis undique faccis
Indormis inhians, et tanquam parcere facris
Cogeris: aut pictis tanquam gaudere tabellis.
Nefcis quò valeat nummus, quem præbeat ufum ?
Panis ematur, olus, vini fextarius : adde,
Queis humana fibi doleat natura negatis.
An vigilare metu exanimem, noctéfque diéfque
Formidare malos fures, incendia, fervos,
Ne te compilent fugientes; hoc juvat? horum
Semper ego optârim pauperrimus effe bonorum.
At fi condoluit tentatum frigore corpus,
Aut alius cafus lecto te affixit: habes, qui
Affideat, fomenta paret, medicum roget, ut te
Sufcitet, ac reddat gnatis carífque propinquis.
Non uxor falvum te vult, non filius: omnes
Vicini oderunt, noti, pueri atque puellæ.
Miraris, cùm tu argento poft omnia ponas,
Si nemo præftet, quem non merearis, amorem?
At fi cognatos nullo natura labore

Quos tibi dat, retinere velis, fervaréque amicos;
Infelix operam perdas: ut fi quis afellum
In campo doceat parentem currere frenis.
Denique fit finis quærendi: cúmque habeas plus,
Pauperiem metuas minùs; et finire laborem
Incipias, parto quod avebas: nec facias, quod
Umidius quidam (non longa eft fabula) dives
Ut metiretur nummos, ita fordidus, ut fe
Non unquam fervo meliùs veftiret: ad ufque
Supremum tempus, ne fe penuria victûs
Opprimeret, metuebat. at hunc liberta fecuri
Divifit medium, fortiffima Tyndaridarum.
Quid mi igitur fuades? ut vivam Manius aut fic,
Ut Nomentanus? pergis pugnantia fecum
Frontibus adverfis componere. non ego avarum
Cùm veto te fieri, vappam jubeo ac nebulonem.
Eft inter Tanaïm quiddam, focerúmque Vifelli.
Eft modus in rebus: funt certi denique fines,
Quos ultra, citráque nequit confiftere rectum.
Illuc, unde abii, redeo. nemón' ut avarus
F 3

Se probet: ac potiùs laudet diversa sequentes :
Quodque aliena capella gerat diftentius uber,
Tabefcat: neque fe majori pauperiorum

Turbæ comparet: hunc atque hunc fuperare laboret.
Sic feftinanti femper locupletior obftat:

Ut cùm carceribus miffos rapit ungula currus ;
Inftat equis auriga fuos vincentibus, illum
Præteritum temnens extremos inter euntem.
Indè fit, ut rarò, qui fe vixiffe beatum
Dicat, et exacto contentus tempore, vitâ
Cedat, utì conviva fatur, reperire queamus.
Jam fatis eft; ne me Crifpini ferinia Lippi
Compilâffe putes, verbum non ampliùs addam.

SATYRA II.

120

AMBUBAIARU M collegia, pharmacopolæ,
Mendici, mimæ, balatrones, hoc genus omne
Moftum, ac follicitum eft cantoris morte Tigelli:
Quippe benignus erat. contrà hic, ne prodigus effe
Dicatur, metuens, inopi dare nolit amico,
Frigus quo durámque famem depellere poffit.
Hunc fi perconteris, avi cur atque parentis
Præclaram ingratâ ftringat malus ingluvie rem,
Omnia conductis coëmens obfonia nummis ;
Sordidus, atque animi quòd parvi nolit haberi,
Refpondet. laudatur ab his, culpatur ab illis.
Fufidius vappa famam timet, ac nebulonis,
Dives agris, dives pofitis in fœnore nummis.
Quinas hic capiti mercedes exfecat; atque
Quanto perditior quifque eft, tanto acrius urget:
Nomina fectatur, modò fumptâ vefte virili,
Sub patribus duris, tironum. maxime, quis non,
Jupiter, exclamat, fimul atque audivit at in fe
Pro quaftu fumtum facit. Hic? vix credere poffis
Quàm fibi non fit amicus: ita ut pater ille, Terentî 20
Fabula quem miferum nato vixiffe fugato

Inducit, non fe pejùs cruciaverit, atque hic.
si quis nunc quærat, quò res hæc pertinet. illuc ;
Dum vitant ftulti vitia, in contraria currunt.
Malthinus tunicis demiffis ambulat: eft qui
Inguen ad obfcoenum fubductis ufque facetus.
Paftillos Rufillus olet, Gorgonius hircum.
Nil medium eft, funt qui nolint tetigiffe, nifi illas,

IS

25

Quarum