600

,,Omnibus exhaustos iam casibus, omnium egenos, ,,Urbe, domo, socias: grates persolvere dignas ,,Non opis est nostrae, Dido, nec quidquid ubique est Gentis Dardaniae, magnum quae sparsa per orbem. ,,Di tibi, si qua pios respectant numina, si quid ,,Usquam iustitia est et mens sibi conscia recti, ,,Praemia digna ferant. Quae te tam laeta tulerunt 605 ,,Saecula? qui tanti talem genuere parentes?

,,In freta dum fluvii current, dum montibus umbrae
,,Lustrabunt convexa, polus dum sidera pascet:
,,Semper honos nomenque tuum laudesque manebunt,
„Quae me cumque vocant terrae." Sic fatus, amicum 610
Ilionea petit dextra, laevaque Serestum,

Post alios, fortemque Gyan, fortemque Cloanthum.
'Obstupuit primo adspectu Sidonia Dido,
Casu deinde viri tanto, et sic ore locuta est:
,,Quis te, nate dea, per tanta pericula casus
,,Insequitur? quae vis immanibus applicat oris?
,,Tune ille Aeneas, quem Dardanio Anchisae
,,Alma Venus Phrygii genuit Simoentis ad undam?
,,Atque equidem Teucrum memini Sidona venire
,,Finibus expulsum patriis, nova regna petentem
,,Auxilio Beli; genitor tum Belus opimam
Vastabat Cyprum, et victor dicione tenebat.

,,Tempore iam ex illo casus mihi cognitus urbis
,,Troianae, nomenque tuum, regesque Pelasgi.
,,Ipse hostis Teucros insigni laude ferebat,

,,Seque ortum antiqua Teucrorum ab stirpe volebat.
,,Quare agite, o tectis iuvenes succedite nostris.
,,Me quoque per multos similis fortuna labores
,,Iactatam hac demum voluit consistere terra:
„Non ignara mali miseris succurrere disco."
Sic memorat, simul Aenean in regia ducit
Tecta, simul divûm templis indicit honorem.
Nee minus interea sociis ad litora mittit
Viginti tauros, magnorum horrentia centum

615

620

625

630

Terga suum, pingues centum cum matribus agnos, 635 Munera laetitiamque dii.

At domus interior regali splendida luxu
Instruitur, mediisque parant convivia tectis:
Arte laboratae vestes ostroque superbo,
Ingens argentum mensis, caelataque in auro
Fortia facta patrum, series longissima rerum
Per tot ducta viros antiquae ab origine gentis.
Aeneas-neque enim patrius consistere mentem
Passus amor-rapidum ad naves praemittit Achaten,
Ascanio ferat haec, ipsumque ad moenia ducat:
Omnis in Ascanio cari stat cura parentis.
Munera praeterea Iliacis erepta ruinis

640

645

Ferre iubet, pallam signis auroque rigentem,
Et circumtextum croceo velamen acantho,

Ornatus Argivae Helenae, quos illa Mycenis,

650

Pergama quum peteret inconcessosque Hymenaeos,

Extulerat, matris Ledae mirabile donum;

Praeterea sceptrum, Ilione quod gesserat olim,
Maxima natarum Priami, colloque monile
Baccatum, et duplicem gemmis auroque coronam.
Haec celerans iter ad naves tendebat Achates.

655

At Cytherea novas artes, nova pectore versat
Consilia, ut faciem mutatus et ora Cupido
Pro dulci Ascanio veniat, donisque furentem
Incendat reginam atque ossibus implicet ignem :
Quippe domum timet ambiguam Tyriosque bilingues.
Urit atrox Iuno, et sub noctem cura recursat.
Ergo his aligerum dictis affatur Amorem:

660

,,Nate, meae vires, mea magna potentia, solus, ,,Nate, patris summi qui tela Typhoïa temnis,

665

,,Ad te confugio et supplex tua numina posco.
,,Frater ut Aeneas pelago tuus omnia circum
,,Litora iactetur odiis Iunonis iniquae,
,,Nota tibi, et nostro doluisti saepe dolore.
,,Hunc Phoenissa tenet Dido blandisque moratur
,Vocibus, et vereor, quo se Iunonia vertant
,,Hospitia: haud tanto cessabit cardine rerum.
,,Quocirca capere ante dolis et cingere flamma
,,Reginam meditor, ne quo se numine mutet,

670

,,Qua facere id possis, nostram nunc accipe mentem: ,,Regius accitu cari genitoris ad urbem

,,Sidoniam puer ire parat, mea maxima cura,

,,Dona ferens pelago et flammis restantia Troiae:
,,Hunc ego sopitum somno super alta Cythera
,,Aut super Idalium sacrata sede recondam,
,,Ne qua scire dolos mediusve occurrere possit;
Tu faciem illius noctem non amplius unam
,,Falle dolo, et notos pueri puer indue vultus,
,,Ut, quum te gremio accipiet laetissima Dido
,,Regales inter mensas laticemque Lyaeum,
,,Quum dabit amplexus atque oscula dulcia figet,
Occultum inspires ignem fallasque veneno.“
Paret Amor dictis carae genetricis, et alas

دو

675

680

685

Exuit, et gressu gaudens incedit Iuli.

690

At Venus Ascanio placidam per membra quietem
Irrigat, et fotun gremio dea tollit in altos

Idaliae lucos, ubi mollis amaracus illum

Floribus et dulci adspirans complectitur umbra.
Iamque ibat, dicto parens, et dona Cupido
Regia portabat Tyriis, duce laetus Achate.
Quum venit, aulaeis iam se regina superbis
Aurea composuit sponda mediamque locavit;
Iam pater Aeneas et iam Troiana iuventus
Conveniunt, stratoque super discumbitur ostro.
Dant manibus famuli lymphas, Cereremque canistris
Expediunt, tonsisque ferunt mantelia villis.

695

700

Quinquaginta intus famulae, quibus ordine longo
Cura penum struere et flammis adolere Penates;
Centum aliae totidemque pares aetate ministri,
Qui dapibus mensas onerent et pocula ponant..
Nec non et Tyrii per limina laeta frequentes
Convenere, toris iussi discumbere pictis.
Mirantur dona Aeneae, mirantur Iulum,
Flagrantesque dei vultus simulataque verba
Pallamque et pictum croceo velamen acantho.
Praecipue infelix, pesti devota futurae,

705

710

Expleri mentem nequit ardescitque tuendo
Phoenissa, et pariter puero donisque movetur.
Ille ubi complexu Aeneae colloque pependit,
Et magnum falsi implevit genitoris amorem;
Reginam petit. Haec oculis, haec pectore toto
Haeret et interdum gremio fovet, inscia Dido,
Insideat quantus miserae deus. At memor ille
Matris Acidaliae, paullatim abolere Sychaeum
Incipit, et vivo tentat praevertere amore
Iam pridem resides animos desuetaque corda.
Postquam prima quies epulis mensaeque remotae;
Crateras magnos statuunt et vina coronant.

Fit strepitus tectis, vocemque per ampla volutant
Atria; dependent lychni laquearibus aureis
Incensi, et noctem flammis funalia vincunt.
Hic regina gravem gemmis auroque poposcit
Implevitque mero pateram, quam Belus et omnes
A Belo soliti; tum facta silentia tectis:
,,Iupiter-hospitibus nam te dare iura loquuntur-,
,,Hunc laetum Tyriisque diem Troiaque profectis
,,Esse velis, nostrosque huius meminisse minores!
,,Adsit laetitiae Bacchus dator, et bona Iuno!
,,Et vos, o, coetum, Tyrii, celebrate faventes!"
Dixit, et in mensam laticum libavit honorem,
Primaque, libato, summo tenus attigit ore,
Tum Bitiae dedit increpitans; ille impiger hausit

715

720

725

730

735

Spumantem pateram, et pleno se proluit auro;

Post alii proceres. Cithara crinitus Iopas

Personat aurata, docuit quem maximus Atlas.
Hic canit errantem lunam solisque labores,

740

745

Unde hominum genus et pecudes, unde imber et ignes,
Arcturum pluviasque Hyadas geminosque Triones,
Quid tantum oceano properent se tinguere soles
Hiberni, vel quae tardis mora noctibus obstet.
Ingeminant plausu Tyrii, Troesque sequuntur.
Nec non et vario noctem sermone trahebat
Infelix Dido, longumque bibebat amorem,

Multa super Priamo rogitans, super Hectore multa; 750

Nunc, quibus Aurorae venisset filius armis, Nunc, quales Diomedis equi, nunc, quantus Achilles. ,,Imo age et a prima dic, hospes, origine nobis

,,Insidias" inquit,,Danaûm, casusque tuorum,

,,Erroresque tuos: nam te iam septima portat

755

,,Omnibus errantem terris et fluctibus aestas."

P. VIRGILII MARONIS
AENEIDOS

LIBER SECUNDUS.

Conticuere omnes, intentique ora tenebant.
Inde toro pater Aeneas sic orsus ab alto:
,,Infandum, regina, iubes renovare dolorem,
Troianas ut opes et lamentabile regnum
Eruerint Danai; quaeque ipse miserrima vidi,
Et quorum pars magna fui. Quis talia fando
Myrmidonum Dolopumve aut duri miles Ulixi
Temperet a lacrimis? et iam nox humida coelo
Praecipitat, suadentque cadentia sidera somnos.
Sed si tantus amor casus cognoscere nostros
Et breviter Troiae supremum audire laborem;
Quamquam animus meminisse horret luctuque refugit,
Incipiam. Fracti bello fatisque repulsi
Ductores Danaûm, tot iam labentibus annis,
Instar montis equum divina Palladis arte
Aedificant, sectaque intexunt abiete costas;
Votum pro reditu simulant: ea fama vagatur.
Huc delecta virûm sortiti corpora furtim
Includunt caeco lateri, penitusque cavernas
Ingentes uterumque armato milite complent
Est in conspectu Tenedos, notissima fama
Insula, dives opum, Priami dum regna manebant,
Nunc tantum sinus et statio male fida carinis:
Huc se provecti deserto in litore condunt.
Nos abiisse rati et vento petiisse Mycenas.