Spumantem, et fixo ferrum in pulmone tepescit. [num; Tum Meropem atque Erymanta manu, tum sternit AphidTum Bitian ardentem oculis animisque frementem,
Non iaculo neque enim iaculo vitam ille dedisset -,
Sed magnum stridens contorta phalarica venit,
Fulminis acta modo, quam nec duo taurea terga,
Nec duplici squama lorica fidelis et auro
Sustinuit: collapsa ruunt immania membra.
Dat tellus gemitum, et clipeum super intonat ingens.
Talis in Euboico Baiarum litore quondam
Saxea pila cadit, magnis quam molibus ante
Constructam ponto iaciunt; sic illa ruinam
Prona trahit, penitusque vadis illisa recumbit;
Miscent se maria et nigrae attolluntur arenae;
Tum sonitu Prochyta alta tremit, durumque cubile
Inarime Iovis imperiis imposta Typhoeo.
Hic Mars armipotens animum viresque Latinis
Addidit, et stimulos acres sub pectore vertit,
Immisitque fugam Teucris atrumque timorem.
Undique conveniunt, quoniam data copia pugnae,
Bellatorque animo deus incidit.
Pandarus ut fuso germanum corpore cernit,
Et quo sit fortuna loco, qui casus agat res;
Portam vi multa converso cardine torquet,
Obnixus latis humeris, multosque suorum
Moenibus exclusos duro in certamine linquit ;
Ast alios secum includit recipitque ruentes,
Demens, qui Rutulûm in medio non agmine regem
Viderit irrumpentem, ultroque incluserit urbi,
Immanem veluti pecora inter inertia tigrim.
Continuo nova lux oculis effulsit, et arma
Horrendum sonuere; tremunt in vertice cristae
Sanguineae, clipeoque micantia fulmina mittit.
Agnoscunt faciem invisam atque immania membra
Turbati subito Aeneadae. Tum Pandarus ingens
Emicat, et mortis fraternae fervidus ira
Effatur:,,Non haec dotalis regia Amatae,
,,Nec muris cohibet patriis media Ardea Turnum;
,,Castra inimica vides; nulla hinc exire potestas."
Olli subridens sedato pectore Turnus:
,,Incipe, si qua animo virtus, et consere dextram :
,,Hic etiam inventum Priamo narrabis Achillen."
Dixerat; ille rudem nodis et cortice crudo
Intorquet summis adnixus viribus hastam.
Excepere aurae: vulnus Saturnia Iuno
Detorsit veniens portaeque infigitur hasta.
,,At non hoc telum, mea quod vi dextera versat,
,,Effugies: neque enim is teli nec vulneris auctor."
Sic ait, et sublatum alte consurgit in ensem,
Et mediam ferro gemina inter tempora frontem
Dividit impubesque immani vulnere malas.
Fit sonus: ingenti concussa est pondere tellus.
Collapsos artus atque arma cruenta cerebro
Sternit humi moriens, atque illi partibus aequis
Huc caput atque illuc humero ex utroque pependit. 755 Diffugiunt versi trepida formidine Troes:
Et si continuo victorem ea cura subisset,
Rumpere claustra manu sociosque immittere portis,
Ultimus ille dies bello gentique fuisset.
Sed furor ardentem caedisque insana cupido
Egit in adversos.
Principio Phalerim et succiso poplite Gygen
Excipit, hinc raptas fugientibus ingerit hastas
In tergum: Iuno vires animumque ministrat.
Addit Halym comitem et confixa Phegea parma,
Ignaros deinde in muris Martemque cientes
Alcandrumque Haliumque Noëmonaque Prytanimque.
Lyncea tendentem contra sociosque vocantem
Vibranti gladio connixus ab aggere dexter
Occupat: huic uno deiectum comminus ictu
Cum galea longe iacuit caput. Inde ferarum
Vastatorem Amycum, quo non felicior alter
Unguere tela manu ferrumque armare veneno,
Et Clytium Aeoliden, et amicum Crethea Masis,
Crethea Musarum comitem, cui carmina semper
Et citharae cordi, numerosque intendere nervis,
Semper equos atque arma virûm pugnasque canebat.
Tandem ductores audita caede suorum
Conveniunt Teucri, Mnestheus acerque Serestus,
Palantesque vident socios hostemque receptum.
Et Mnestheus,,Quo deinde fugam, quo tenditis?" inquit.
,,Quos alios muros, quae iam ultra moenia habetis?
,,Unus homo, et vestris, o cives, undique septus
,,Aggeribus, tantas strages impune per urbem
,Ediderit? iuvenum primos tot miserit Orco?
,,Non infelicis patriae veterumque deorum
,,Et magni Aeneae segnes miseretque pudetque ?"
Talibus accensi firmantur, et agmine denso
Consistunt. Turnus paullatim excedere pugna,
Et fluvium petere ac partem, quae cingitur unda.
Acrius hoc Teucri clamore incumbere magno,
Et glomerare manum: ceu saevum turba leonem
Quum telis premit infensis, at territus ille,
Asper, acerba tuens, retro redit, et neque terga
Ira dare aut virtus patitur, nec tendere contra
Ille quidem, hoc cupiens, potis est per tela virosque.
Haud aliter retro dubius vestigia Turnus
Improperata refert, et mens exaestuat ira.
Quin etiam bis tum medios invaserat fostes,
Bis confusa fuga per muros agmina vertit;
Sed manus e castris propere coit omnis in unum;
Nec contra vires audet Saturnia Iuno
Sufficere: aëriam coelo nam Iupiter Irim
Demisit, germanae haud mollia iussa ferentem,
Ni Turnus cedat Teucrorum moenibus altis:
Ergo nec clipeo iuvenis subsistere tantum,
Nec dextra valet: iniectis sic undique telis
Obruitur. Strepit assiduo cava tempora circum
Tinnitu galea, et saxis solida aera fatiscunt,
Discussaeque iubae capiti, nec sufficit umbo
Ictibus; ingeminant hastis et Troes et ipse
Fulmineus Mnestheus. Tum toto corpore sudor
Liquitur et piceum - nec respirare potestas -
Flumen agit; fessos quatit aeger anhelitus artus.
Tum demum praeceps saltu sese omnibus armis
In fluvium dedit. Ille suo cum gurgite flavo
Accepit venientem ac mollibus extulit undis,
Et laetum sociis abluta caede remisit.
P. VIRGILII MARONIS
AENEIDOS
LIBER DECIMUS.
Panditur interea domus omnipotentis Olympi,
Conciliumque vocat divûm pater atque hominum rex
Sideream in sedem, terras unde arduus omnes
Castraque Dardanidûm adspectat populosque Latinos.
Considunt tectis bipatentibus; incipit ipse:
,,Coelicolae magni, quianam sententia vobis
,,Versa retro, tantumque animis certatis iniquis?
,,Abnueram bello Italiam concurrere Teucris.
,,Quae contra vetitum discordia? quis metus aut hos
,,Aut hos arma sequi ferrumque lacessere suasit?
,,Adveniet iustum pugnae, ne arcessite, tempus,
,,Quum fera Carthago Romanis arcibus olim
,,Exitium magnum atque Alpes immittet apertas.
,Tum certare odiis, tum res rapuisse licebit;
,,Nunc sinite, et placitum laeti componite foedus."
Iupiter haec paucis; at non Venus aurea contra
Pauca refert:
,,0 pater, o hominum rerumque aeterna potestas,
,,Namque aliud quid sit, quod iam implorare queamus? — ,,Cernis, ut insultent Rutuli, Turnusque feratur ,,Per medios insignis equis tumidusque secundo ,,Marte ruat? Non clausa tegunt iam moenia Teucros. ,,Quin intra portas atque ipsis proelia miscent
,,Aggeribus murorum, et inundant sanguine fossae. ,,Aeneas ignarus abest. Numquamne levari Obsidione sines? Muris iterum imminet hostis
Nascentis Troiae, nec non exercitus alter,
,,Atque iterum in Teucros Aetolis surgit ab Arpis
,,Tydides. Equidem credo, mea vulnera restant,
,,Et tua progenies mortalia demoror arma!
,,Si sine pace tua atque invito numine Troes
,,Italiam petiere: luant peccata, neque illos
,,Iuveris auxilio; sin tot responsa secuti,
,,Quae superi manesque dabant: cur nunc tua quisquam ‚Vertere iussa potest, aut cur nova condere fata? ,,Quid repetam exustas Erycino in litore classes?
Quid tempestatum regem ventosque furentes
,,Aeolia excitos, aut actam nubibus Irim?
,,Nunc etiam Manes - haec intentata manebat
,,Sors rerum - movet, et superis immissa repente
„Allecto medias Italûm bacchata per urbes.
,,Nil super imperio moveor: speravimus ista,
,,Dum fortuna fuit; vincant, quos vincere mavis.
„Si nulla est regio, Teucris quam det tua coniux ·
,,Dura; per eversae, genitor, fumantia Troiae
,,Excidia obtestor, liceat dimittere ab armis
Incolumem Ascanium, liceat superesse nepotem. ,,Aeneas sane ignotis iactetur in undis
,,Et, quamcumque viam dederit fortuna, sequatur;
,Hunc tegere et dirae valeam subducere pugnae.
,,Est Amathus, est celsa mihi Paphus atque Cythera,
,,Idaliaeque domus: positis inglorius armis
,,Exigat hic aevum. Magna dicione iubeto
Carthago premat Ausoniam: nihil urbibus inde Obstabit Tyriis. Quid pestem evadere belli ,,luvit et Argolicos medium fugisse per ignes, ,,Totque maris vastaeque exhausta pericula terrae, ,,Dum Latium Teucri recidivaque Pergama quaerunt? ,,Non satius, cineres patriae insedisse supremos ,,Atque solum, quo Troia fuit? Xanthum et Simoënta 60 ,,Redde, oro, miseris, iterumque revolvere casus ,,Da, pater, Iliacos Teucris." Tum regia Iuno, Acta furore gravi: „Quid me alta silentia cogis ,,Rumpere et obductum verbis vulgare dolorem? ,,Aenean hominum quisquam divûmque subegit
|