830

835

,,Quid pius Aeneas tanta dabit indole dignum? ,,Arma, quibus laetatus, habe tua, teque parentum ,,Manibus et cineri, si qua est ea cura, remitto. ,,Hoc tamen infelix miseram solabere mortem: ,,Aeneae magni dextra cadis." Increpat ultro Cunctantes socios, et terra sublevat ipsum, Sanguine turpantem comtos de more capillos. Interea genitor Tiberini ad fluminis undam Vulnera siccabat lymphis, corpusque levabat Arboris acclinis trunco; procul aerea ramis Dependet galea, et prato gravia arma quiescunt. Stant lecti circum iuvenes; ipse aeger, anhelans, Colla fovet, fusus propexam in pectore barbam. Multa super Lauso rogitat, múltosque remittit, Qui revocent maestique ferant mandata parentis. ⠀ At Lausum socii exanimem super arma ferebant Flentes, ingentem atque ingenti vulnere victum. Agnovit longe gemitum praesàga mali mens: Canitiem multo deformat pulvere, et ambas Ad coelum tendit palmas, et corpore inhaeret.. ,,Tantane me tenuit vivendi, nate, voluptas, ,,Ut pro me hostili paterer succedere dextrae; ,,Quem genui? Tuane haec genitor per vulnera servor, ,,Morte tua vivens? Heu, nunc misero mihi dénium « ,,Exitium infelix; nunc alte vulnus adactum!! ⠀⠀ 850 ,,Idem ego, nate, tuum maculavi crimine nomen, *;

,Pulsus ob invidiam solio sceptrisque paternis. ,,Debueram patriae poenas odiisque meorum:

το

840

845

Omnes per mortes animam sontem ipsc dedissem! ,,Nunc vivo, neque adhuc hominos lucemquerelinquo. 855 ,,Sed linquam. Simul hoc dicens attollit in aegrum Se femur, et, quamquam vis alto vulnere tardat, Haud deieétus equum duci iubet. Hoc decus illi; ~ Hoc solamen erat, bellis hoc victor abibat Omnibus. Alloquitur maerentem et talibus infit: ,,Rhaebe, diu res si qua diu mortalibus ulla est,,Viximus. Aut hodie victor spolia illa cruenta ,,Et cáput Aeneae' referes, Lausique dolorum

860

,,Ultor eris mecum; aut, aperit si nulla viam vis,
,,Occumbes pariter: neque enim, fortissime, credo, 865.
,,Iussa aliena pati et dominos dignabere Teucros."
Dixit, et exceptus tergo consueta locavit

Membra, manusque ambas iaculis oneravit acutis,
Aere caput fulgens cristaque hirsutus equina.

Sic cursum in medios rapidus dedit: aestuat ingens 870
Uno in corde pudor, mixtoque insania luctu,
[Et furiis agitatus amor et conscia virtus.]
Atque hic Aenean magna ter voce vocavit.
Aeneas agnovit eum, laetusque precatur:
,,Sic pater ille deùm faciat, sic altus Apollo!
,,Incipias conferre manum."

875

880

885

Tantum effatus, et infesta subit obvius hasta.
Ille autem: „,Quid me, erepto, saevissime, nato
Terres? Haec via sola fuit, qua perdere posses.
,,Nec mortem horremus, nec divům parcimus ulli.
,,Desine: nam venio moriturus, et haec tibi porto
,,Dona prius." Dixit, telumque intorsit in hostem.
Inde aliud super atque aliud figitque, volatque
Ingenti gyro; sed sustinet aureus umbo.
Ter circum adstantem laevos equitavit in orbes,
Tela manu faciens; ter secum Troïus heros
Immanem aerato circumfert tegmine silvam.
Inde ubi tot traxisse moras, tot spicula taedet
Vellere, et urguetur pugna congressus iniqua;
Multa movens animo, iam tandem erumpit, et inter 890
Bellatoris equi cava tempora coniicit hastam.
Tollit se arrectum quadrupes et calcibus auras
Verberat, effusumque equitem super ipse secutus
Implicat, eiecto que incumbit cernuus armo.
Clamore incendunt coelum Troesque Latinique.
Advolat Aeneas, vaginaque eripit ensem,
Et super haec,,Ubi nunc Mezéntius acer et illa
,,Effera vis animi? Contra Tyrrhenus, ut auras
Suspiciens hausit coelum mentemque recepit:
,,Hostis amare, quid increpitas mortemque minaris? 900
,,Nullum in caede nefas, nec sic ad proelia veni,

895

,,Nec tecum meus haec pepigit mihi foedera Lausus.
„Unum hoc, per si qua est victis venia hostibus, oro,
,,Corpus humo patiare tegi. Scio acerba meorum
,,Circumstare odia: hunc, oro, defende furorem,

,Et me consortem nati concede sepulcro."

Haec loquitur, iuguloque haud inscius accipit ensem,
Undantique animam diffundit in arma cruore.

P. VIRGILII MARONIS

AENEIDOS

LIBER UNDECIMUS.

905

5

10

Oceanum interea surgens Aurora reliquit: Aeneas, quamquam et sociis dare tempus humandis Praecipitant curae, turbataque funere mens est, Vota deûm primo victor solvebat Eoo. Ingentem quercum decisis undique ramis Constituit tumulo, fulgentiaque induit arma, Mezentî ducis exuvias, tibi, magne, tropaeum, Bellipotens; aptat rorantes sanguine cristas, Telaque trunca viri et bis sex thoraca petitum Perfossumque locis, clipeumque ex aere sinistrae Subligat, atque ensem collo suspendit eburnum. Tum socios - namque omnis eum stipata tegebat Turba ducum sic incipiens hortatur ovantes: ,,Maxima res effecta, viri: timor omnis abesto, ,,Quod superest: haec sunt spolia et de rege superbo 15 ,,Primitiae, manibusque meis Mezentius hic est. ,,Nune iter ad regem nobis murosque Latinos: ,,Arma parate animis, et spe praesumite bellum, „Ne qua mora ignaros, ubi primum vellere signa Adnuerint superi pubemque educere castris, ,,Impediat, segnesve metu sententia tardet. ,,Interea socios inhumataque corpora terrae ,,Mandemus, qui solus honos Acheronte sub imo est. ,,Ite," ait,,egregias animas, quae sanguine nobis

20

,,Hanc patriam peperere suo, decorate supremis
"Muneribus; maestamque Evandri primus ad urbem
,,Mittatur Pallas, quem non virtutis egentem
,,Abstulit atra dies et funere mersit acerbo."
Sic ait illacrimans recipitque ad limina gressum,
Corpus ubi exanimi positum Pallantis Acoetes
Servabat senior, qui Parrhasio Evandro
Armiger ante fuit, sed non felicibus aeque

Tum comes auspiciis caro datus ibat alumno.

Circum omnis famulumque manus Troianaque turba
Et maestum Iliades crinem de more solutae.
Ut vero Aeneas foribus sese intulit altis;
Ingentem gemitum tunsis ad sidera tollunt
Pectoribus, maestoque immugit regia luctu.
Ipse, caput nivei fultum Pallantis et ora
Ut vidit, levique patens in pectore vulnus
Cuspidis Ausoniae, lacrimis ita fatur obortis :
,,Tene," inquit „miserande puer, cum laeta veniret,
,,Invidit Fortuna mihi, ne regna videres

25

30

35

40

,,Nostra, neque ad sedes victor veherere paternas?

„Non haec Evandro de te promissa parenti

45

Discedens dederam, cum me complexus euntem ,,Mitteret in magnum imperium, metuensque moneret, ,,Acres esse viros, cum dura proelia gente. ,,Et nunc ille quidem spe multum captus inani ,,Fors et vota facit, cumulatque altaria donis;

50

,,Nos iuvenem exanimum et nil iam coelestibus ullis
,,Debentem vano maesti comitamur honore.
,,Infelix, nati funus crudele videbis!

,,Hi nostri reditus, exspectatique triumphi!

,,Haec mea magna fides! At non, Evandre, pudendis 55 ,,Vulneribus pulsum adspicies, nec sospite dirum

"Optabis nato funus pater. Hei mihi, quantum

Praesidium Ausonia, et quantum tu perdis, Iule!"
Haec ubi deflevit, tolli miserabile corpus

Imperat et toto lectos ex agmine mittit
Mille viros, qui supremum comitentur honorem,
Intersintque patris lacrim's, solatia luctus

60

Exigua ingentis, misero sed debita patri.:
Haud segnes alii crates et molle feretrum.
Arbuteis texunt virgis et vimine querno,
Exstructosque toros obtentu frondis inumbrant.
Hic iuvenem agresti sublimem stramine ponunt,
Qualem virgineo demessum pollice florem
Seu mollis violae seu languentis hyacinthi,

65

Cui neque fulgor adhuc nec dum sua forma recessit, 70 Non iam mater alit tellus viresque ministrat.

Tum geminas vestes auroque ostroque rigentes

Extulit Aeneas, quas illi laeta laborum

Ipsa suis quondam manibus Sidonia Dido
Fecerat, et tenui telas discreverat auro.

75

Indutosque iubet truncos hostilibus armis
Ipsos ferre duces, inimicaque nomina figi.
Ducitur infelix aevo confectus Acoetes,

85

90

Pectora nunc foedans pugnis, nune unguibus ora:
Sternitur et toto proiectus corpore terrae.
Ducunt et Rutuló perfusos sanguine currus.
Post bellator equus, positis insignibus, Aethon,
It lacrimans, guttisque humectat grandibus ora.
Hastam alii galeamque ferunt: nam cetera Turnus
Victor habet. Tum maesta phalanx, Teucrique sequuntur
Tyrrhenique omnes et versis Arcades armis.
Postquam omnis longe comitum processerat ordo;
Substitit Aeneas, gemituque haec edidit alto: :
,,Nos alias hinc ad lacrimas eadem horrida belli
,,Fata vocant: salve aeternum mihi, maxime Palla,
,,Aeternumque vale." Nec plura effatus, ad altos
Tendebat muros, gressumque in castra ferebat.

Iamque oratores aderant ex urbe Latina,

95

100