Obrázky na stránke
PDF
ePub

a. Delata hereditas intelligitur, quam quis possit adeundo consequi. Ter. Clem. l. 151 D. de V. S. 50, 16.

b. (Hereditatum) duplex condicio est: nam vel ex testamento, vel ab intestato ad nos pertinent. Gaj. II. § 99.

c. Quamdiu potest ex testamento adiri hereditas, ab intestato non defertur. Ulp. 1. 39 D. de A. v. O. H. 29, 2.

d. 1. Ius nostrum non patitur eundem in paganis et testato et intestato decessisse, earumque rerum naturaliter inter se pugna est: 'testatus' et 'intestatus.' Pomp. 1. 7 D. de R. J. 2. Unius pecuniae plures dissimilibus de causis heredes esse non possunt, nec umquam factum est, ut eiusdem pecuniae alius testamento alius lege heres esset. Cic. de inv. II. 21, 63.

3. Miles pro parte testatus potest decedere, pro parte intestatus. Ulp. 1. 6 D. de test. mil. 29, 1.

e. 1. 'Hereditas' iuris nomen est, quod et accessionem et decessionem in se recipit. Ulp. l. 178 § 1 de V. S.

2. Hereditas in multis partibus iuris pro domino habetur adeoque hereditati quoque ut domino per servum hereditarium adquiritur. Hermog. 1. 61 pr. D. de A. R. D. 41, 1. 3. Hereditas non heredis personam sed defuncti sustinet. Ulp. 1. 34 eod.

4. Heres et hereditas tametsi duas appellationes recipiunt, unius personae tamen vice funguntur. Iavol. 1. 22 D. de usurp. 41, 3.

5. Res hereditariae, antequam aliquis heres existat, nullius in bonis sunt. Gaj. 1. 1 pr. D. de R. D. 1, 8.

§ 154. (§ 144.) II. Das prätorische Erbfolgesystem der bonorum possessio.

[Müll. § 180. B. III. § 25. P. § 316. 320. Ku. I. § 811.865.866. II. 535— 540. D. § 176-78.]

I. Neben dem civilen Erbfolgesystem der hereditas, welches wesentlich auf den 12 Tafeln beruht, entstand schon während der Republik das prätorische Erbfolgesystem der bonorum possessio (§ 6. I. c.), welches, wie das prätor. R. überhaupt (§ 7. II. B.), den sich erweiternden und freieren R-anschauungen und Bedürfnissen Rechnung tragend adiuvandi, supplendi, corrigendi iur. civ.

[ocr errors]

gratia fich an das erstere anschloß.

a. Lege obvenire hereditatem non improprie quis dixerit et eam, quae ex testamento defertur, quia lege XII tabularum testamentariae hereditates confirmantur. Ulp. 1. 130 D. de V. S. 50, 16.

b. Hereditatis appellatione bonorum quoque possessio continetur. Paul. 1. 138 eod.

[ocr errors]
[ocr errors]

c. Ius bonorum possessionis introductum est a praetore emendandi veteris iuris gratia. §. Aliquando tamen neque emendandi neque impugnandi veteris iuris, sed magis confirmandi gratia pollicetur bonorum possessionem. §. Adhuc autem et alios complures gradus praetor fecit in bonorum possessionibus dandis, dum id agebat, ne quis sine successore moriatur: nam angustissimis finibus constitutum per legem XII tab. ius percipiendarum hereditatum praetor ex bono et aequo dilatavit. pr. § 1. 2. I. h. t. (de B. P. 3, 9.)

II. a. Der Name bon. poss. kommt her von der Besizeinweisung in den Nachlaß, welche der Prätor gewissen Personen ertheilte, falls sie sich rechtzeitig bei ihm meldeten (petere, admittere, adgnoscere bon. poss.) Ursprünglich ertheilte der Prätor die bon. poss. nur nach vorgängiger causae cognitio für den einzelnen Fall durch befonderes Defret (B. P. decretalis). Nachdem jedoch das prätor. Edikt allmälig feste Grundsäge darüber ausgebildet und aufgestellt hatte, welche Personen zur B. P. zugelassen, sowie in welchen Fristen und in welcher Reihenfolge (successorium edictum) sie zugelassen werden sollten, wurde die Ertheilung der B. P. auf die einfache Antrittserklärung des Nachsuchenden und Bescheinigung seines R. hin, ohne weitere Untersuchung (de plano), zur Regel (B. P. edictalis, ordinaria). b. Die Delationsgründe sind bei der B. P. dieselben wie bei der hereditas; sie wird gegeben aus dem Testament, beim Nichtvorhandensein eines Testaments, und gegen das Testament: si tabulae testamenti extabunt (B. P. contra tab. und secundum tab.); si tab. test. nullae extabunt (B. P. intestati).

a. 1. Bonorum possessionem ita recte definiemus: ius persequendi retinendique patrimonii sive rei quae cuiusque, cum moritur, fuit. Invito autem nemini bonorum possessio adquiritur. Ulp. 1. 3 § 2. 3 D. h. t. (de B. P. 37, 1.) 2. Bonorum possessio datur parentibus et liberis intra annum ex quo petere potuerunt; ceteris intra centum dies.

Qui omnes intra id tempus si non petierint bonorum possessionem, sequens gradus admittitur, perinde atque si superiores non essent. Ulp. XXVIII, 10. 11.

3. Successorium edictum idcirco propositum est, ne bona hereditaria vacua sine domino diutius iacerent et creditoribus longior mora fieret. E re igitur praetor putavit praestituere tempus his, quibus bonorum possessionem detulit, et dare inter eos successionem, ut maturius possint creditores scire, utrum habeant cum quo congrediantur, an vero bona vacantia fisco sint delata, an potius ad possessionem bonorum procedere debeant, quasi sine successore defuncto. Id. 1. 1 pr. D. de succ. ed. 38, 9.

b. 1. Bonorum possessionis beneficium multiplex est: nam quaedam bonorum possessiones competunt contra volun

tatem, quaedam secundum voluntatem defunctorum, nec non ab intestato habentibus ius legitimum vel non habentibus propter capitis deminutionem. Paul. 1. 6 § 1 D. h. t.

2. Sunt autem bonorum possessiones ex testamento quidem hae: prima, quae . . vocatur contra tabulas; secunda, quam omnibus iure scriptis heredibus praetor pollicetur ideoque vocatur secundum tabulas; et cum de testamentis prius locutus est, ad intestatos transitum fecit. § 3 I. h. t. III. Was die Wirkung der ertheilten B. P. anbelangt, so ist zunächst a. der B. P.or nicht heres, sondern nur heredis loco, und es werden daher auch die erbschaftlichen Klagen ihm, und gegen ihn, als ficticiae actiones gegeben (vgl. § 201. I. § 205. II. B. a. 5.); behufs Erlangung des Besizes der Erbschaftssachen steht ihm ein eigenes Interdikt, das interd. quorum bonorum (§ 176. II. b.) zu Gebot.

b. Gegenüber dem Civilerben ist die B. P. bald cum re (mit Erfolg), bald sine re (ohne Erfolg): ersteres, wenn der Civilerbe hinter oder neben dem prätorischen im Edikt zur B. P. berufen ist; leşteres, wenn der Civilerbe vor ihm berufen ist, also selbst hätte die B. P. erlangen können, in diesem Falle ist die ertheilte B. P. nur eine provisorische. (Vgl. § 157. III. b. § 160. III. a. 3. c.)

a.

1. Quos autem praetor solus vocat ad hereditatem, heredes quidem ipso iure non fiunt (nam praetor heredem facere, non potest: per legem enim tantum vel similem iuris constitutionem heredes fiunt, veluti per senatusconsultum et constitutiones principales): sed cum eis praetor dat bonorum possessionem, loco heredum constituuntur et vocantur bonorum possessores. § 2 I. h. t.

2. In omnibus vice heredum bonorum possessores habentur. Ulp. 1. 2 D. h. t.

3. Habemus adhuc alterius generis fictiones in quibusdam formulis, veluti cum is, qui ex edicto bonorum possessionem petit, ficto se herede agit: cum enim praetorio iure, non legitimo succedat in locum defuncti, non habet directas actiones et neque id, quod defuncti fuit, potest intendere SVVM ESSE, neque id, quod ei debebatur, potest intendere DARI SIBI OPORTERE; itaque ficto se herede intendit, velut hoc modo: IVDEX ESTO. SI AVLVS AGERIVS (id est ipse actor) LVCIO TITIO HERES ESSET, TVM SI FVNDVM, DE QVO AGITVR, EX IVRE QVIRITIVM EIVS ESSE OPORTERET; [et si debebatur L. Titio pecunia] praeposita simili fictione intentio ita subiicitur: TVM SI PARET NVMERIVM NEGIDIVM AVLO AGERIO SESTERTIVM X MILIA DARE OPORTERE. Gaj. IV. § 34.

b. 1. Bonorum possessio aut cum re datur aut sine re: cum re, si is qui accepit, cum effectu bona retineat; sine re, cum alius iure civili evincere hereditatem possit. Ulp. XXVIII. 13.

2. Nam si verbi gratia iure facto testamento heres institutus creverit hereditatem, sed bonorum possessionem secundum tabulas testamenti petere noluerit, contentus eo quod iure civili heres sit, nihilominus ii, qui nullo facto testamento ad intestati bona vocantur, possunt petere bonorum possessionem: sed sine re ad eos (bonorum possessio) pertinet, cum testamento scriptus heres evincere hereditatem possit. Gaj. III. § 36.

[ocr errors]

IV. Beide Erbfolgesysteme standen noch bis auf Justinian selbständig nebeneinander, wenngleich im Laufe der Zeit manche anfangs bloß prätorisch erbberechtigte Personen ein civiles Erb-R. erhielten. Erst durch die von Justinian veranstaltete durchgreifende Reform des gesammten Erb-R. sind B. P. und hereditas im Wesentlichen miteinander verschmolzen worden. In der Geschichte der B. P. ist Vieles dunkel und sehr bestritten, so insbesondere ihr Ausgangspunkt, d. h. die Frage, welches die ursprüngliche Bedeutung der B. P. gewesen sei, ferner wie das ganze prätorische Erbfolgesystem überhaupt entstanden sei, und in welcher Gestalt es sich dem Civil-R. gegenüber zuerst Geltung verschafft habe. Am wahrscheinlichsten ist die Annahme, daß die B. P. ursprünglich adiuvandi iur. civ. gr. für die civilen (Testaments- u. Intestat) Erben behufs Beseitigung der beim Mangel civiler Deliberationsfristen möglichen Verzögerung des Erbantrittes (II. a. 3.), und Verhütung der bei der civilen pro herede usucapio drohenden Zersplitterung des Nachlasses - eingeführt war; dann aber (vielleicht schon gleichzeitig) auch supplendi iur. civ. gr. um die nach Civil-R. leicht eintretende Erblosigkeit (§ 162. IV.) weiter hinauszuschieben (I. c.) — in Ermangelung von Civilerben anderen Personen (ab intestato § 163. III. IV. u. sec. tab. § 157. III.) gewährt wurde; daß dagegen die correktorische Funktion der neben, ja vor den Civilerben ertheilten (§ 163. I. § 168. I. a.) B. P. erst später, gleichen Schritt haltend mit den auch in das Erb-R. eindringenden R-anschauungen des ius gentium, sich entwickelt hat.

§ 155. (§ 145.) III. Pro herede usucapio.

[Müll. § 206. B. J. § 146. P. § 315. 239. K. § 274. Ku. I. § 838. II. 548. D. § 125.]

[ocr errors]

I. Im ältesten R. konnte durch 1 Jahr lang fortgesezten Besitz der Erbschaftssachen, welcher vor dem Erben erlangt war, die hereditas selbst od. eine Quote derselben - jedoch mit Beschränkung auf die erlangten corpora hereditaria (?) von jedermann ohne bona. fides und iustus titulus ufucapirt werden (§ 80. III. e.), so daß derselbe die Stellung eines Erben, insbesondere den Erbschaftsgläubigern gegenüber einnahm. Später (schon gegen Ende der Republik?) verwandelte sich aber diese Usucapion der hereditas selber in eine usucapion der einzelnen Erbschaftssachen, welche allmälig anfing, mit dem allgemeinen R-bewußtsein in Widerspruch zu treten. (Improba, lucrativa usucapio.)

a. Rursus ex contrario accidit, ut qui sciat alienam rem se possidere, usucapiat, veluti si rem hereditariam, cuius possessionem heres nondum nactus est, aliquis possederit; nam ei concessum est usucapere, si modo ea res est, quae recipit usucapionem: quae species possessionis et usucapionis pro herede vocatur. §. Et in tantum haec usucapio concessa est, ut et res quae solo continentur, anno usucapiantur. §. Quare autem etiam hoc casu soli rerum annua constituta sit usucapio, illa ratio est, quod olim rerum hereditariarum possessione velut ipsae hereditates usucapi credebantur, scilicet anno: lex enim XII tab. soli quidem res biennio usucapi iussit, ceteras vero anno; ergo hereditas in ceteris rebus videbatur esse, quia soli non est, quia neque corporalis est. Et quamvis postea creditum sit ipsas hereditates usucapi non posse, tamen in omnibus rebus hereditariis, etiam quae solo tenentur, annua usucapio remansit. §. Quare autem omnino tam improba possessio et usucapio concessa sit, illa ratio est, quod voluerunt veteres maturius hereditates adiri, ut essent qui sacra facerent, quorum illis temporibus summa observatio fuit, et ut creditores haberent, a quo suum consequerentur. §. Haec autem species possessionis et usucapionis etiam lucrativa vocatur: nam sciens quisque rem alienam lucrifacit. §. Necessario tamen herede extante nihil ipso iure pro herede usucapi potest. Gaj. II. § 52—56. 58.

b.

ut conserventur semper et perpetua sint sacra. Quaeruntur (sc. iurisconsulti), qui adstringantur sacris. Heredum causa iustissima est . .; deinde qui morte testamentove eius tantundem capiat quantum omnes heredes. .; tertio loco, si nemo sit heres, is qui de bonis, quae eius fuerint cum moritur, usuceperit plurimum possidendo; quarto qui de creditoribus eius plurimum servet . . . Haec nos a Scaevola didicimus; non ita descripta sunt ab antiquis. Nam illi quidem his verbis docebant tribus modis sacris adstringi: hereditate, aut si maiorem partem pecuniae capiat, aut, si maior pars pecuniae legata est, si inde quippiam ceperit. Cicero de legib. II. 48. 49.

c. Iurisconsultorum istae ineptiae sunt acutae, qui hereditatem negant usucapi posse, sed ea quae in hereditate sunt: tamquam quidquam aliud sit hereditas, quam ea quae in hereditate sunt. Seneca de benef. VI. 5.

II. Troßdem erhielt sich diese lucrativa p. h. us. auch das klassische R. hindurch (§ 89. I. A. b. 6.): obwohl dieselbe, nachdem der Prätor zum Schuße des B. P.or das interd. quorum bonorum (§ 176. II.) gegen jeden Besizer von Erbschaftssachen aufgestellt, sodann ein Senatusconsult unter Hadrian die p. h. us. auch dem mit der hereditatis petitio auftretenden Civilerben gegenüber für unwirksam erklärt hatte,a) und später wegen Entwendungen von Erbschafts

« PredošláPokračovať »