Obrázky na stránke
PDF
ePub
[ocr errors]
[ocr errors]

3. Ne liberum quis . haberet arbitrium retractandae et revocandae sententiae, poenae appellatoribus praestitutae sunt. In omnibus pecuniariis causis magis est, ut in tertiam partem eius pecuniae caveatur. Paul. V. 33 § 1. 8. 4. Omnimodo ponendum est, ut quotiens iniusta appellatio pronuntiatur, sumptus, quos dum sequeretur adversarius impendit, reddere cogatur, non simplos sed quadruplos. Paul. V. 37.

b. Ab eo, a quo appellatum est, ad eum qui de appellatione cogniturus est, litterae dimissoriae diriguntur quae vulgo apostoli appellantur: quorum postulatio et acceptio intra quintum diem ex officio facienda est. Qui intra tempora praestituta dimissorias non postulaverit vel acceperit vel reddiderit, praescriptione ab agendo summovetur et poenam appellationis inferre cogitur. Paul. V. 34.

B. Das Verfahren in der Appellationsinstanz, in welcher, da es sich um Feststellung der materiellen R-frage handelt, auch unbeschränkt neue Thatsachen, Beweise und Einreden vorgebracht werden können, schließt mit einem das frühere Erkenntniß bestätigenden oder refor= mirenden Urtheile.

II. Gegen ein nichtiges Urtheil (sententia nulla, nullius momenti), als bloßes Scheinurtheil, bedarf es nicht der Appellation.

A. Nichtig ist das Urtheil: a. wegen Unfähigkeit od. Incompetenz des Richters; b. wegen mangelnder Prozeßfähigkeit einer Partei; c. wenn es in Abwesenheit einer Partei (vgl. aber § 203. II.) ge= sprochen ist; d. wenn es gegen ein rechtskräftiges Erkenntniß verstößt oder einen feststehenden R-sah direkt negirt. Vgl. auch B. b. 1. 2. § 204. II. A.

a.

si inter eos quis dixerit ius, inter quos iurisdictionem non habuit, pro nullo hoc habetur nec est ulla sententia. Ulp. 1. 1 § 2 D. qu. quis. iur. 2, 2.

[ocr errors]

b. 1. Servus in iudicio interesse non potest nec, si condemnatio aliqua in personam eius facta sit, quod statutum est subsistit. Gord. 1. 6 C. de iud. 3, 1.

2. Contra indefensos minores tutorem vel curatorem non

habentes nulla sententia proferenda est. Paul. 1. 45 § 2 D. de re iud. 42, 1.

3. Furioso sententia a iudice dici non potest. Pomp. 1. 9 eod. c. Ea quae altera parte absente decernuntur, vim rerum iudicatarum non obtinent. Paul. V. 5 a. § 6.

d. 1. Si expressim sententia contra iuris rigorem data fuerit, valere non debet, et ideo et sine appellatione causa denuo induci potest; non iure profertur sententia, si specialiter contra leges vel senatusconsultum vel constitutionem fuerit prolata. Mod. 1. 19 D. de app. 49, 1.

2. Contra constitutiones autem iudicatur, cum de iure constitutionis non de iure litigatoris pronuntiatur. Mac. 1. 1 § 2 D. qu. sent. 49, 8.

3. Cum prolatis constitutionibus contra eas pronuntiat iudex, eo quod non existimat causam, de qua iudicat, per eas iuvari, non videtur contra constitutiones sententiam dedisse. Call. 1. 32 D. de re iud. 42, 1.

B. Die fragl. Ungültigkeit des Urtheiles kann den Gegenstand eines weiteren Verfahrens bilden, in welchem über die rechtliche Existenz des Urtheiles entschieden wird. Geltend gemacht wird die Nichtigkeit des Urtheiles: entweder defensiv durch Negation des Klagegrundes bei Uebernahme der act. iudicati seitens des Beflagten (§ 196. b.), resp. der gegnerischen Berufung auf die R-kraft (exc. r. iud.) seitens des nochmals seinen Anspruch verfolgenden Klägers; oder aggressiv seitens des Verurtheilten durch cum poena dupli erfolgende Anfechtung der in Folge des Urtheiles gemachten Leistung mittelst revocatio in duplum aber nicht mittelst

cond. indeb.

[ocr errors]

a. Si quaeratur, iudicatum sit nec ne, et huius quaestionis iudex non esse iudicatum pronuntiaverit: licet fuerit iudicatum, rescinditur, si provocatum non fuerit. Mac. 1. 1 pr. D. qu. sent. 49, 8.

b. 1. Respondi: iudicium quod iam mortuo debitore per defensorem eius accipitur nullum esse, et ideo heredem non liberari; defensorem autem si ex causa iudicati solverit, repetere non posse. Iul. 1. 74 § 2 D. de iud. 5, 1.

2. Non est iudicium familiae erciscundae nisi inter coheredes acceptum: sed quamvis non sit iudicium, tamen sufficit ad impediendam repetitionem, quod quis se putat condemnatum. Paul. 1. 36 D. fam. erc. 10, 2.

3. . . si ex condemnatione fuerit pecunia soluta, . . propter auctoritatem rei iudicatae repetitio cessat. Ulp. 1. 29 § 5 D. mand. 17, 1.

III. Gegen ein bereits rechtskräftiges Urtheil kann endlich auch beim Vorhandensein eines Restitutionsgrundes (§ 30. III.) in integr. rest. vom höheren (od. gleichen) Richter ertheilt werden, durch welche dasselbe rescindirt, und ein neues Verfahren an die Stelle gesezt wird, zu unterscheiden von der Restitution gegen Versäumniß der Appellation. Ebenso unterliegt ein durch Betrug herbeigeführtes Urtheil der Anfechtung durch die ordentlichen R-mittel wegen

dolus.

a. Inter minores xxv annis et eos qui reipublicae causa absunt hoc interest, quod minores etiam qui per tutores curatoresve suos defensi sunt, nihilo minus in integrum contra rem iudicatam restituuntur cognita scilicet causa: ei vero qui reipublicae causa absit, ceteris quoque qui in eadem causa habentur, si per procuratores suos defensi sunt, hactenus

in integrum restitutione subveniri solet, ut appellare his permittatur. Mac. 1. 8 D. de I. I. R. 4, 1.

b. Appellatio iniquitatis sententiae querelam, in integrum vero restitutio erroris proprii veniae petitionem vel adversarii circumventionis allegationem continet. Herm. 1. 17 D. de min. 4, 4.

c. Quod appellatio interposita maioribus praestat, hoc beneficio aetatis consequuntur minores. Ulp. 1. 42 eod.

d. Cum a te pecuniam peterem eoque nomine iudicium acceptum est, falso mihi persuasisti, tamquam eam pecuniam servo meo aut procuratori solvisses, eoque modo consecutus es, ut consentiente me absolvereris: . . ex integro agere possum et si obiiciatur exceptio rei iudicatae, replicatione (sc. doli) iure uti potero. Paul. 1. 25 D. de dolo. 4, 3.

§ 207. (§ 20.) IV. Prozeßstrafen.

Böswilliges und leichtfertiges, sowie überhaupt grundloses Prozessiren ist für den unterliegenden Theil in bestimmten Fällen mit pekuniären Nachtheilen, Prozeß oder Succumbenzstrafen (poenae temere litigantium) verknüpft. Vgl. § 192. II. A. B. E. § 206. A. a. Dahin gehören:

[ocr errors]

I. Die Fälle der sog. Litiscrescenz ('lis infitiando crescit in duplum') § 24. II. b. 3. § 135. V. A. d. --, in welchen den unterliegenden Beklagten die Verurtheilung auf das Doppelte trifft. II. Die sponsio et restipulatio poenalis. (Vgl. § 128. I. § 195. III. b. § 202.)

Ex quibusdam causis sponsionem facere permittitur, veluti de pecunia certa credita et pecunia constituta; sed certae quidem creditae pecuniae tertiae partis, constitutae vero pecuniae partis dimidiae. Gaj. IV. § 171.

III. Abgesehen von den vorigen Fällen kann jede Partei von der anderen das iusiur. calumniae (Gefährdeeid) verlangen, welches als moralisches Abschreckungsmittel gegen ungerechtfertigtes Prozefsiren fungirt.

a. Quodsi neque sponsionis neque dupli actionis periculum ei cum quo agitur iniungatur, ac ne statim quidem ab initio. pluris quam simpli sit actio, permittit praetor iusiurandum exigere 'non calumniae causa infitias ire': unde quamvis heredes... item feminae pupillique eximantur periculo sponsionis, iubet tamen eos iurare. Gaj. IV. § 172.

b. Qui fam. erc. et comm. div. et fin. reg. agunt, et actores sunt et rei: et ideo iurare debent, 'non calumniae causa litem intendere' et 'non calumniae causa infitias ire'. Paul. 1. 44 § 4 D. fam. erc. 10, 2.

IV. Elektiv mit letterem concurrirt für den Beklagten das calumniae iudicium.

Calumniae iudicium adversus omnes actiones locum habet et est decimae partis (rei; sed) adversus adsertorem tertiae partis est. §. Calumniae iudicio nemo damnatur nisi qui intelligit non recte se agere, sed vexandi adversarii gratia actionem instituit. Gaj. IV. § 175. 178. V. Ebenfalls elektiv mit den vorigen Schußmitteln wird dem fiegreichen Beklagten bei bestimmten Klagen ein contrarium iud. gewährt.

Contrarium autem iudicium ex certis causis constituitur,
veluti si iniuriarum agatur, et . . . decimae partis datur.
§. Contrario iudicio omnimodo damnatur actor, si causam
non tenuerit, licet aliqua opinione inductus crediderit se
recte agere. § 177. 178 ib.

Quellenregister.

(Die eingeklammerten Ziffern bezeichnen die Seitenzahl.)

I. Juristische Quellen.

A. Justinianische Quellen.

a. Institutiones.

I. 2. de iure nat. § 2. (6. 82.) § 3.
9. (3.) § 11. (4.)

3. de iure pers. § 4. (88. 91.)
§ 5. (86.)

4. de ingen. pr. § 1. (85.)
6. qui quib. ex caus. pr. § 3. (96.)
7. de 1. Fufia Canininia. (96.)
9. de patr. pot. § 1. (113.)
10. de nupt. pr. (113.) § 3. 4.
(115.) 8. (116.) § 10. (86.)
§ 13. (129.)

11. de adopt. § 2. (134.) § 3.
(132.) § 4. § 7-10. (130.)
12. qu. mod. i. pot. § 3. (91. 135.)
§ 4. (135.) § 6. (136. 137.) § 9.
(137.)

13. de tutel. § 5. (152.)
14. qui dari tut. pr. § 1. (150.)

§ 3. (152.) § 4. (150.)

16. de cap. min. § 2. (100.) § 4.
(86.) § 6. (142.)

17. de legit. patron. (149.)

19. de fiduc. tut. (154.)

20. de Atil. tut. § 3. 4. (155.)
21. de auct. tut. § 3. (155.)
22. qu. mod. tut. fin.
§ 4. (156.)
23. de curat. pr. (147.) § 1. (160.)

§ 2. (150. 161.)

pr. (146.)

24. de satisd. tut. pr. (155.) § 1.
(358.) § 2. (360.)

25. de excus. tut. pr. (149.) § 13.
16. (151.) § 17. (150.)
26. de susp. tut. pr. § 1.3.6.(156.)
II. 1. de rer. divis. pr. § 1-3. (166.
167.) § 8. (166.) § 10. (9.) § 18.
(192.) § 19. (199.) § 25. (201.)
§ 26. (197.) § 27.28. (198.) § 34.

II.

III.

Institutiones.

1. (197.) § 36. (200.) § 39. (194.)
§ 40. (16. 191.) § 41. (286.)
§ 47.48. (193.)

3. de servit. § 1. (219.) § 3.
(218.) § 4. (226.)

4. de usufr. § 1. (223.) § 2. (169.)
§ 3. (226.)

5. de usu. § 2. 5. (222.)
6. de usucap. pr. (189.) §13. (186.)
7. de donat. pr. § 1. 2. (303.)
§ 3. (351.)

8. quib. alien. pr. (345.)
9. p. qu. pers. adqu. § 1. (356.)
10. de test. ord. § 3. (373.) § 6.
(368.) § 10. 11. 14. (373.)
11. de mil. test. pr. (374.) § 6.
(355.)

12. qu. n. e. perm. pr. (355.) §5.
(368.)

13. de exhered. § 6. 7. (395.)
14. de her. inst.

5. 9. (377.)

16. de pup. subst.

pr. (376.) § 4.

§ 5. (380.)

17. qu. mod. test. infirm. § 7.
(382.)

18. de inoff. § 2. 3. (399.)
19. de her. qual. § 4. (369.) § 7.
(402.)

20. de legat. § 3. (420.) § 10.
12. (428.) § 13. (415.) § 14. (416.)
§ 18. (171.) § 21. (415.) § 24.
(415.) § 36. (415.)

22. de 1. Falc. § 3. (424.)
23. de fideic. her. § 1. (418.)
§ 7. (432.) § 12. (419.)
25. de codicill. pr. § 1. (419. 420.)
1. de her. q. ab int.
pr. § 7.
(383.)

« PredošláPokračovať »