difcipuli, qui ex remotiffimis regionibus, ut Hanno, qui poftea Colonienfis factus eft Antiftes, ad eam optimarum artium ftudiis vacaturi perrexerant. Quanquam diffoluto vitae communis, quam Fratres f. Georgii degebant, vinculo, ineunte faeculo XIII, Scholafticorum plurimi officiis fuis ita defecerant, ut fcholae et fplendor et nomen tandem extingueretur, non nulli tamen Epifcopi, ut Lupoldum de Bebenburg nominem, ingenii gloria non minus, quam fcientiarum amore clariffimi, increfcentibus ignorantiae tenebris, quibus et Capituli Ecclefiae Cathedralis focii, et plurimi Epifcopatus incolae involvi videbantur, retardandis omni virium conatu ftuduerunt. Quod exemplum praeclarius fuit, quam quod non imitarentur plures Abbates, Priores, et Scriptores monafterii ad montem f. Michaelis *). Accedit fchola Abbatiae Banthenfis, ftudiis juvenum nobili genere deftinata, cujus fama per plura viguit faecula; fed

*) e. g. Abb. Wolframus a. 1112 — 1123, Prior Frutolfus, Prior Thiemo et Frater Heroldus, ejus coaevi. Abb. Hermannus a. 1123 - 46, Prior Allenhardus, et eorum coaevi Scriptores Adelhardus, Gundoldus, Helmericus, Volmarus, Nithardus, Wecilius f., Arnoldus, Dietpertus, Gotefcalcus, Hermannns, Marquardus senior, Udalricus, Burchardulus, Guntherus, Pilgrinus, Marquardus junior, Hermannus jun., Mathfridus, Berengarius et Wecilius j. Abb. Udalricus III. a. 1475 83, maxime vero Abb. Andreas Lang a. 1483 1502, qui ipfe et verbis et fcriptis docuit, et cujus monumenta hiftoriae ecclefiafticae, inedita adhuc, non poffumus non admirari. (Conf. Jaeck's Beitr. z. Kunst- u. Literaturgesch. Heft. 1.)

et eam multo antea, quam Ecclefia novam et, ut dicunt, reformatam induit formam, interiiffe dolemus, nec prius, quam fub Abbate Alexandro a Rotenhan, medio faeculi XVI, revixisse conftat *)..

Rebus fic compofitis fieri potuit, ut tot tantique Codices plurimarum fcientiarum a faeculo IX. ad aetatem typographicam ufque, non fine magnificis picturis, fcripti, in thefauris Ecclefiae Bambergenfis repofiti, fine ullo fructu ad noftra ufque tempora affervarentur, licet eruditiffimus Erasmus de Neuftetter, cognomine Stürmer, et ejus amicus Decanus Hector à Kotzau in fine faeculi XVI et initio XVII omnem libi darent operam, ut Codices illi, eorum fumtibus de novo ligati, omnium ufui forent.

-

Encyclopädie aller Wiffenfchaften und Künfte, von Erfch und Gruber, Art. Bamberg, Banz und Michelsberg, vom B. Jaeck. 2) Plac. Sprenger's dipl. Geschichte der Abtei Banz. Th. I. Nürnb. 1803. 8. 3) Delf. Buchdrucker - Geschichte von Bamberg. Nürnb. 1800. 4. 4) Schatt's Lebens Abrifs des Abtes Gallus Dennerlein, nebft 10 Beilagen aus der Chronik von Banz 1071 1803. Bamb. 1821. 8. 5) Lambertus Schaffnaburgenfis ad a. 1075. 6) Launoii, Jo., opera omnia. Colon. 1731. fol. P. I. V. IV. p. 40. 7) Jaeck's Lehrbuch der Gefchichte Bambergs vom J. 1007 bis auf unfere Zeiten. II. Augsb. Erlang. b. Palm u. Enke. 1820. 8. 8) Jaeck's Pantheon der Literaten und Künstler Bambergs, in 9 Bänden. Erlang. 1812 21. 4. u. 8. 9) Jaeck's Gefchichte Bamberg's von der Entftehung des Bisthums etc. 3. Bände. Bamb. 1808/9, 8.

Quanquam eximius erat ordo, in quem singu los quam accuratissime descriptos Joannes Graf ad finem saeculi XVIII Bibliothecae praefectus et ad Ecclefiam Cathedralem Vicarius, redegit, nihilo tamen minus tantum aberat, ut vel unus Nobilis ad inquirendos eos incitaretur, ut potius ne obscuro quidem genere natis, eos inquirere, permiffum foret *).

Sed mutato imperio mutatae etiam res erant. Jussu Maximiliani Josephi, Regis nostri celeber rimi, omnes libri, qui olim ecclefiae inftituto. rum erant, anno 1803/4 in unum congerebantur locum, omnium eruditorum usui inservientes. Inprimis Codices Manufcripti et incunabula typographica erant, quae in ordinem redigenda, redactaque describenda, Alexandro Schmoetzer, collegae meo, Praepositi Regiminis provinciae Bambergensis mandarunt. Qua de caufa laborum ejus curam non habui, ne sit mihi, quod vituperem: quis enim est, qui nefciat, fenectu tem juniorum vituperia aegrius ferre? Quo, amiciffimo meo, prima Maji a. 1815 defuncto **),

Cl. Gerard. Gley, non nisi illicite, Codicem fummi pretii anglo-saxonicum, Paraphrasis Harmoniae Evangelicae dictum, et saeculo IX scriptum, ex bibliotheca Capituli Ecclesiac Cathedralis ante saecularisationem perscrutatus est, unde eruerat: Langue et Litterature des anciens Francs. Paris. 1814. 8. (Conf. mea recensio in Hall. Allgem. Litteraturz. 1815. I. 193. u. Ifis v. Oken 1819/21. 4)

* A. Schmoetzer, Königl. Bibliothekar und Pfarrer am allgemeinen Krankenhause zu Bamberg, gefchildert von J. H. Jaeck. Bamh. im Comptoir der Zeitung. 1815. 4.

Bibliothecae praefecti munus uni mihi obtigit, cui, ordinanti perlustrantique totius Bibliothecae Regiae libros, et tempus et vires defuerunt, extemplo codices Mst. et incunabula perscrutandi. Ast accidit, ut a consiliis intimis Regis Daniae Dr. A. G. Cramer, Professor juris in universitate Kielensi, non minori philologiae et jurisprudentiae gloria, quam ingenii et memoriae laude eximius, per duorum vix mensium spatium multa, quae omnino recondita latuerant, e pluribus juris codicibus erueret; accidit, ut doctrinae fama insignis seminarii nostri sacerdotum Praefectus et theologiae dogmaticae Professor, Dr. Fr. Brenner, multa, quae ad historiam sacramentorum pertinent, in iis reperiret; accidit, ut celeberrimi juris et Doctores et Professores Bucher, Ortloff, Clofsius, Schrader et Rosshirt*) ex codicibus nostris vetustate quam maxime conspicuis corporis juris authoritatem, sive tex. tum authenticum, restituere, et commentari, non minori fortuna, quam ingenio, conarentur. Silentio praetermittam G. Seebode, gymnasii Hildesiensis Rectorem, qui magnam partem laudis, quae tomum ejus XXI. Corporis Historicorum Latinorum, Hannoverae sumptibus Fratrum

*) 1) Brenner's geschichtl. Darstellung der Sacramente von Christus bis auf unsere Zeiten. Bd. I, Bamb. 1818. 8. 2) Bucher fragm. Domitii Ulpiani. Erlang. 1819. 8. 3) Ortloff von d. Handfchriften und Ausgaben des Salischen Gesetzes. Koburg. 1819. 8. 4) Rofshirt Beitr. zum röm. Rechle. Heft 1. Heidelb. 1820. 8. 5) Schrader, Clossius et Tafel corpus juris civ. critico-exeget. Berolini. 1821/30. 4.

Hahn, consecuta est, uni nostrorum codicum L. Annaei Flori tribuit; praetermittam eruditos alios ex Gallia, Prussia et Russia, qui, dum in itinere constituti Bambergae monumenta adibant, in pervolvendis Bibliothecae nostrae Codicibus Mst. non sine fructu et gaudio com.

morarentur.

Quae cum ita se habeant', qui dilaturum me amplius studium Bibliothecae nostrae codicum opprobriis non obrueret, arbitror esse neninem. Unde factum est, ut non nullo abhinc tempore codices Authorum linguae latinae Classicorum, eosque Prosaicorum perscrutarer, qui varii ab editionibus impressis, tum antiquis tum recentioribus, quam maxime discedunt. Verum cum Q. Horatii Flacci opera omnium erudito. rum memoria et animis vigent, et ea sunt, que. rum studia adolescentiam alunt, senectutem delectant, secundas res ornant, adversariis perfugium atque solatium praebent, ducem eum et antesignanum judicavimus, qui coeteris omnibus facem praeferat.

Primus sex codicum Q. Horatii Flacci a me adhibitorum fuit ille membraneus Bibliothecae Regiae nostrae, de saeculo X. juxta specimen Mabillonii de re dipl. Lib. V. p. 367 Tab. XII. 2. Ex sacramentario Ratoldi Corb. N. 587, tum quoad superscriptum : IN NOMINE DNI, tum quoad ultimam lineam: Abbatis Domni etc., uti specimen I. scripturarum editioni meae adiectarum cuivis probabit. Codex hic plus quam ducentis et decem ante annis denuo, sed, bibliothecae praefecti nescio cujus incuria, nullo 'servato ordine ligatus fuit,quippe cum ultima pars