cri de l'impatience; que la soumission aux ordres de Dieu les accompagne toujours; que le Prophète s'en remet pleinement, pour l'accomplissement des promesses, à la sagesse divine. Enfin ces mots, que le Seigneur soit béni éternellement, font connaître qu'une lumière prophétique éclairait l'auteur sur la venue et même sur les temps du Messie. Ses agitations parais1. Oratio Moysi hominis Dei, LXXXIX. Hebr. XC. 2. Domine, refugium factus es nobis, à generatione in generationem. 3. Priusquam montes fierent, aut formaretur terra et orbis, à seculo et usque in seculum tu es, Deus. 4. Ne avertas hominem in humilitatem; et dixisti : Convertimini, filii hominum. 5. Quoniam mille anni ante oculos tuos tanquàm dies hesterna quæ præteriit. 6. Et custodia in nocte, quæ pro nihilo habentur, eorum anni erunt. 7. Manè sicut herba transeat, manè floreat et trans eat; vespere decidat, induret et arescat. 8. Quia defecinus in irà tuâ, et in furore tuo turbati sumus. 9. Posuisti iniquitates nostras in conspectu tuo, seculum nostrum in illuminatione vultus tui. 10. Quoniam omnes dies nostri defecerunt, et in irâ tuâ defecimus. 11. Anni nostri sicut aranea meditabuntur; dies annorum nostrorum in ipsis, septuaginta anni. 12. Si autem in potentatibus octoginta anni; et ampliùs eorum labor et dolor. 13. Quoniam supervenit mansuetudo, et corripie mur. 14. Quis novit potestatem iræ tuæ, et præ timore tuo iram tuam dinumerare? 15. Dexteram tuam sic notam fac, et eruditos corde in sapientiâ. 16. Convertere, Domine, usquequò? et deprecabilis esto super servos tuos. 17. Repleti sumus manè misericordià tuâ; et exultavimus, et delectati sumus in omnibus diebus nostris. 18. Lætati sumus pro diebus quibus nos humiliâsti; annis quibus vidimus mala. 19. Respice in servos tuos et in opera tua; et dirige filios eorum. 20. Et sit splendor Domini Dei nostri super nos, et opera manuum nostrarum dirige super nos; et opus manuum nostrarum dirige. sent calmées, et il n'a dans le cœur et dans la bouche que des bénédictions et des actions de grâces. RÉFLEXIONS. Ce verset contient la grande doctrine de la conformité pleine et entière au bon plaisir de Dieu. Partout, partout l'amen, le fiat du Prophète, et nous jouirons d'une paix éternelle. PSAUME LXXXIX. 1. Seigneur, vous êtes devenu notre refuge de génération en génération. 2. Avant que les montagnes existassent, avant que la terre et le monde fussent formés, de toute éternité, vous êtes, ô Dieu. 3. Ne jetez pas l'homme dans la bassesse; vous avez dit Retournez à moi, enfants des hommes. 4. Car enfin, mille ans devant vos yeux sont comme le jour d'hier qui est passé. 5. Ils sont comme une veille de la nuit : les années des hommes sont comme les choses qu'on compte pour rien. 6. Leur vie est comme l'herbe qui paraît dès le matin, et qui passe déjà; dans ce matin on voit la fleur, et elle passe : le soir cette herbe tombe fanée, et elle se dessèche aussitôt. 7. C'est que votre colère nous a consumés, et que votre fureur nous a remplis de trouble. 8. C'est que vous avez placé devant vous nos iniquités, que toute notre vie a été éclairée de la splendeur de votre visage. 9. C'est pour cela que tous nos jours se sont éteints, et que nous avons été consumés par le feu de votre colère. 10. Nos années s'épuisent comme l'araignée : toute l'étendue de ces jours, dans le cours de notre vie, est de soixante et dix années. 11. Dans les plus forts elle est de quatre-vingts ans, au delà il n'y a que travail et douleur. 12. Mais enfin la modestie survient, et nous sommes instruits (par cette épreuve). 13. Qui peut connaître la grandeur de votre colère? qui peut vous craindre assez pour mesurer l'étendue de vos vengeances? 14. Faites-nous donc connaître, Seigneur, la protection de votre droite; faites-nous connaître des hommes dont le cœur soit instruit de la sagesse (ou instruisez nos cours de la sagesse). 15. Retournez vers nous, Seigneur jusqu'à quand (serez-vous en colère contre nous ?) rendez-vous propice à l'égard de vos serviteurs. 16. Voilà que nous avons été remplis dès le matin de votre miséricorde; que nous avons été comblés de joie, que nous avons passé des jours délicieux; 17. Que l'allégresse a pris la place des jours d'humiliation que vous nous avez envoyés, et des années de calamité que nous avons essuyées. 18. Jetez vos regards sur vos serviteurs qui sont votre ouvrage, et conduisez leurs enfants. 19. Que la lumière du Seigneur notre Dieu soit sur nous; que les œuvres de nos mains soient dirigées selon l'influence de votre conduite sur nous, et que tout ce qui résultera de nos travaux ne s'écarte point de votre direction. COMMENTARIUM. VERS. 1. ORATIO MOYSI (1), precatio à Mose con (1) Inscriptio Hebraica Mosi hoc carmen tribuit; cui si relinquitur, tum eum fecisse hunc Psalmum verisimile fuerit, quando sub finem peregrinationis illius funestissimæ quadraginta annorum in deserto videbat minas divinas abundè impletas, maximamque populi partem, quam ex Ægypto eduxerat, è medio sublatam. Conf. Num. 14 (a). Fuerunt tamen qui Hebraicæ (a) Ita Chaldæus : Oratio quam oravit Moses, propheta Jova, cùm peccassent populus domus Isract in deserto, respondit Moses et sic dixit. dita, et in hunc librum relata, ut etiam docet D. Hie inscriptionis veritatem in dubium vocarent, inter quos Rudingerus, qui, sicut, inquit, alias multas aliorum Psalmorum inscriptiones alienas esse demonstravimus, neque ab antiquitate priscà, sed posterioribus Judæis, non satis doctis, ideòque audacioribus, factos esse, ita hunc etiam Psalmum, cùm titulura non haberet, ab aliquo incogitantiore Mosi inscriptum ♦ puto, neque priscam antiquitatem hoc unquàm sensisse. Verisimilius multò fuerit, magisque consenta neum, Antiochici temporis Psalmum esse existimare ronymus ad Cyprian., quam undecim Psalmis constare • Qui in vulgari ordine, proximo post 89 loco, hunc collocavit, is videtur clausulam secutus præcedentis de miseria generis humani et morte vastante genus ‹ humanum, cùm in hoc tota querela hujus Psalmi ‹ consumatur. › Grotius: ‹ Non ab ipso Mose factus, sed ejus rebus animoque conveniens. › Carminis hujus elegantiam nexumque sententiarum ill ustravit J. D. Michaelis in Not. ad Lowthi Prælect. de S. Poesi Hebræorum, p. 315 edit. Gotting., p. 534 seqq. edit. Lips. Mosi hunc Psalmum, cui quæ, Num. 14, 26, narrantur, occasionem præbuisse putat ex ipso illius argumento nuperrimè vindicare studuit J. H. Pareau in Instit. interpretis veteris Test. p. 271: Mosen sibi, inquit, repræsentet (interpres) erectioris mentis animique virum, ætate provectum, Israelitarum Ægyptiaca servitute oppressorum liberato‹ rem, eorumque legislatorem ac ducem, eumdemque magnitudinis divine sensu plenum, ac popularium saluti unicè intentum, qui longè maximam eorum, quos feliciter ex Ægypto eduxerat, partem sub fi‹ nem diuturnarum per Arabiæ deserta oberrationum immaturâ morte, perversitatis poenâ commeritâ, abreptam videbat, quique onines qui adhuc vivebant, eo quo affecti esse debent, modo inducere volebat loquentes. Itaque si in Mosis locum, quo tempore carmen hoc componebat, se quasi totum substituat, idemque cum eo cogitare ac sentire studeat interpres; hæc ferè ei exsistet totius carminis descriptio: Moses continuò Jovam veneratus est, optimum atque unicum in afflictissimà conditione refugium, quale ab omni fuerit ævo, atque omni deinceps ævo futurus erit. Hac opportunitate æternam summi Numinis atque immutabilem durationem perpendens, cui flebilem in modum opposita esset vitæ humanæ brevitas ac miserrima fragilitas, illam descripsit, poeta ipsis montibus, quos conspiceret, antiquissimis istis veluti terræ filiis, multò et anteriorem et stabiliorem in posterum, dùm hujus tristem imaginem efferebat herba manè viridis, sed à vento urente ac mortifero ante vesperam subito arefacta. Deinde infaustam vitæ hujus conditionem deflevit, iræque divine quamvis justæ deploravit gravitatem propemodùm intolerabilem. At verò, ut Israelite ex intimo illius ir sensu meliùs sapere discerent, toto optabat animo, simulque enixis et spei plenissimis precibus petebat, ut Israelitarum misereatur Deus, ut iis denuò propitius lætiora largiretur tempora, que perpessorum malorum diuturnitatem compensarent, utque brevi instantem promissæ regionis occupationem prosperam esse juberet et omninò fortunatam. › (Rosenmuller.) Ilis verbis, Moysi hominis Dei, luculentissimè lebræorum legislator innuitur, eorumque sententia planè evertitur, qui Levitam hujus nominis aliquem hoc loco significari aiunt. Putat Saadias, posteros Moysis, Levitas designari, iisque canendum hunc Psalmum mitti. Mihi magis placet nomen Moysi hominis Dei hoc loco inscribi, ut Asaphi, Ethani et Hemani nomina quibusdam Psalmis inscribuntur, vel in captivitate, vel post ipsam exaratis à celeberrimorum illorum hominum posteris, quos deinde cæ musicorum classes canerent, que de auctorum nomine deinceps appellate sunt. Minimè ego inficior hunc Psalmum à plerisque priscis ac recentioribus ipsi Moysi adscribi : inter quos S. Hieronymus, Rabbinos secutus, decem qui sequuntur, Psalmos, à Moyse exaratos docet. At S. Augustinus, cui ingens interpretum turba assentitur, Mosaicum prorsùs negat, eâ ductus ratione, quòd in Pentateuchum relatus fuisset, si ad Moysem spectaret. Contrariæ sententiae assertores minimè moventur hoc argumento, cui tamen addi alia possunt. Ilumane vitæ diuturnitatem auctor septuaginta vel octoginta annis majorem esse negat, cùm Moysis ætate centum annorum vita nec insolita res esset nec rara. Adde quòd Psalmus 98, 6, qui Moysi adscribitur, Samuelis tradit R. Selomo, Exod. 39, id est, hoc et decem sequentibus. Nam hanc inscriptionem cunctis illis communem esse volunt. Ante Davidem videlicet exstabant multi Psalmi, in re divinâ à sacerdotibus usurpati, ut hic et decem sequentes à Mose confecti (nam hæc inscriptio his etiam decem communis videtur, quoniam sunt άventy papo, quantùm ad auctorem); item illi magna ex parte libro 2 supra positi, quos tres filii Core, ejus tempore, in deserto conscripserant. Nec probo, qui hunc sic inscriptum aiunt, quòd David ad Mosis imitationem originem humanæ fragilitatis in eo depingeret. Canit quidem creationem, itemque Christum, resque ejus, id est, recreationem; sed quid hoc ad inscriptionem? Nobis assentitur Chaldaeus: Oratio, inquit, quâ oravit Moses propheta Deum, quando peccaverunt filii Israel in deserto. Respondit et sic dixit: Domine, etc. Porrò totus hic liber quartus ferè est do Christo et rebus Christi. VIRI DEI, sic dicitur alibi, Deut. 33, 1, Jos. 14, 6, Hebr. 3, 5; minister enim veteris Testamenti fuit, et novi propheta. Augustinus virum Dei appellat, Scriptura prophetam, 4 Reg. 1, 9. Unde Chald.: Oratio, quam habuit Moses propheta Domini. VERS. 2. DOMINE, REFUGIUM (1). Mahon, habitameminerit, Moyse procul dubio longè recentioris. Huic objectioni respondent S. Hieronymus et S. Hilarius, Samuelis nomen, Deo revelante, notum Moysi fuisse, non secùs ac Josie nomen prophete in Bethel misso, et Cyrum Isai. At nullum in hoc Psalmo vaticinium agitur. Quorsùm verò Moyses rem futuram ita narrare debuerat, veluti pluribus ante seculis perpetratam? Quorsùm eâdem uti, veluti flectendæ divinæ misericordia argumento, ut in Psalmo 98 agit? Prodigia comminisci ineptum est, nisi res jubeat; et prodigium certè maximum esset, si Moyses Babylonicam captivitatem apertè adeò prævidisset, ut orationem scriberet ad usum captivorum, et Samuelem nominaret, qui aliquot post illum seculis floruit. Nos igitur iis accedimus qui hune Psalmum captivitati Babylonicæ coætaneum faciunt; eò enim luculentissimè ducunt versiculi 14, 15, 16, 17. Idcircò autem Moysis nomine inscribitur, vel quòd ab aliquo è posteris Moysis exaratus fuerit, uti diximus; vel quòd scriptor conciliare Psalmo auctoritatem voluerit ex celeberrimi legislatoris nomine, quod visum est Bede; vel denique quòd quædam hujus Psalmi sententiæ aliquam cum Mosaicis similitudinem habere videantur. Cæterùm stylus obscurissimus est et maximè sublimis: Septuaginta et Vulgata ab Hebræo, qualem nunc habemus, longè absunt. Dei misericordiam erga populum malis oppressum, e: scelerum reum scriptor implorat, humanæque infirmitatis et brevitatis vitae argumentis potissimum utitur. (Calmet.) (1) Orditur Propheta orationem à gratiarum actione pro acceptis beneficiis: hæc enim est Spiritûs saneti utilissima rhetorica, ut gratum se gratie ostendat, qui nova beneficia petit. Domine, inquit, refugium factus es nobis, id est, fatemur nos multis variisque periculis esse obnoxios, sed in nobis te protectorem et adjuto-rem experti sumus; idque non semel, aut iterùm, sed omni tempore per omnes generationes, sibi invicem succedentes. Vox hebraica, mahon, propriè habitatio nem significat. Itaque per refugium hoc loco intelligitur domus benè munita et loco edito posita, ad quam qui refugiunt, tutissimi sunt ab omni injuria sive hostium, sive bestiarum, sive pluviæ aut ventorum. Et vere qui confugiunt ad Deum, et in eo tanquàm in arce munità per fidem, spem et charitatem, cogitatione assidua el jugi desiderio habitant, securissimi sunt ab culum tutum. Sic in tempestate, tecti vel petræ quærimus refugium. A GENERATIONE IN GENERATIONEM, perpetuis et continuis seculis. VERS 3. PRIUSQUAM MONTES. Ante constitutionem omnis creaturæ ( per synecdochen), ante omnes res procreatas, temporaque secularia. Montes enim Deus condidit initio rerum, quando aquis terram magnà sui parte nudavit. Etsi alii malint terram initio fuisse planissimam; deinde in diluvio, motuum et quassationum vi, in montes et valles disruptam. Orditur à Dei laude. TERRA, erets, etsi de universâ terrà enuntictur, sive habitata ea sit, sive non, hìc tamen de inhabitatà, desertå et incultâ tantùm, quia sequitur tebel, sive orbis. Tebel enim propriè ea pars quæ habitatur oizovptvn græcè. Sic latinè orbis accipitur apud Horatium, lib. 1, odâ 12: Te minor latum reget æquus orbem, Tu gravi curru quaties Olympum. Opponit Olympum à Jove gubernatum orbi recto à Carsare. Hic autem observa in hâc linguâ genus denominare partem deteriorem, cùm apud nos à meliori fiat denominatio. TU ES, DEUS. Hysterologia. Tu, Deus, es. O Deus, tu subsistis, exstas ab omni ævo, citra ullum temporis principium. Verbum substantivum sumitur inαρxtex, non copulativè, pro exstare, existere. Neque enim Deus refugium fuit nostrum ante mundi constitutionem, cùm nondùm esscmus, sed ab æterno et semper exstitit. A SECULO IN SECULUM. Periphrasis æternitatis poetica. VERS. 4. —NE AVERTAS HOMINEM. Narratio incipit. Ne nos inducas in mala et res adversas. Etsi alii humilitatem intelligant peccati, et damnationis. NE AVERTAS. Compositum pro simplici, ut esset expressior antithesis cum paronomasiâ, avertas, convertimini, ut græcè, &noapte, incorρépare, et hebraicè, tashob, shubu. Ne vertas, ne redigas hominem ad tenuitatem, calamitatem, abjectionem, miseriam. ET DIXISTI. Et pro qui, ut alibi, è Kimli in Michol; vel pro quia, è Chrysostomo. Qui dixisti : Convertimini. Qui monuisti ut converterentur homines, ne hominem dejicias in humilem statum, ne eum deprimas et affligas, ne malis absorptus non possit converti et ad te redire. Hic Septuaginta, R. Joseph et R. Anonymum malo sequi, quàm recentiores ineptiùs ista explicantes. Hebræa affirmanter quidem enuntiantur, sed eamdem sententiam reddunt ob particulam adversativam, et tamen. Vertis hominem ad tenuitatem, et dicis (el tamen ditis): Convertimini, filii hominum; q. d. : Cùm jubeas hominem converti et resipiscere, ne eum ad has miserias redigas, quibus obrutus, non est probabile eum mentem adjecturum ad resipiscentiam. Sic apud Mitheam 5, 2: Bethlehem, parvula es in principibus Judit, et (et tamen) ex te exibit dux qui regal populum meum Israel. Nam hæc affirmans huic neganti apud Matthemm 2, 6, ob eamdem causam respondet: Bethlehom, nequaquàm parvula es in principibus Juda : ex te enim exibit dux, etc. Fossit etiam suspicari aliquis al, omni incursu malo, quoniam eis omnia cooperantur in bonum, ut ait Paulus ad Romanos 8. (Bellarminus.) præcedentis versûs finem Septuaginta in hujus principium contulisse, ac legisse: Al,ne, non: El,Deus. Quæ qui non adverterunt, monstra interpretationum huc connexerunt, ut : Reducis homines usque ad senectutem, et deinde dicis: Revertimini in pulverem è quo vos effinxi; et: Reducis homines in pulverem, et deinde dicis : Revertimini in rerum naturam, ut sic humanum genus prole perpetues. Quasi sit querela de rerum vicissitudine. VERS. 5.QUONIAM MILLE ANni ante oculos. Ratio superiorum. Ne humilitate afficias homines, quoniam sat per se sunt humiles et abjecti. Ut enim vivant mille annos, mille anni illi sunt fluxissimi, quoniam tandem finientur, ac ante oculos tuos non pluris sunt, quản dies hesterna, que præteriit, et custodia in nocte, id est, excubia nocturnæ, quæ fluunt celeriter, dùm paulò post aliæ aliis succedunt. Sunt enim quaternæ, tribus horulis duntaxat constantes. Metaphora à militiâ, cui optimè comparatur vita nostra, maximè quantùm ad vigilias militares et quidem nocturnas, quo. niam bona hic tenebris et obscuritate errorum, inscitiæ, calamitatis plena sunt. MILLE ANNI, quibus ponamus eum posse vivere. ANTE OCULOS TUOS, tuâ æstimatione et judicio. Alii, ante tuam æternitatem, si cum æternitate tuà comparentur (1). VERS. 6. ET CUSTODIA IN NOCTE. Secunda hec similitudo jungenda cum superiore versu, sicuti indicavimus. Unde et hic Masoreta clauserunt periodum per soph pasuc. QUE PRO NIHILO. Hysterologia. Sic enim ordinandum: Eorum anni erunt ea quæ pro nihilo habentur, nempe, ut in Hebræo exponitur, velut aquæ fluxus et somnium; id est, eorum anni pro nihilo habebuntur, nihili æstimabuntur præ fugacitate. Duntaxat sequuntur sensum. Nam ad verbum, ut attigimus inundâsti eos, somnium vel somnus erunt: ut comparetur fugacitas vitæ fluminum rapido fluxui, quæ cum impetu feruntur ac velociter abeunt; deinde somniis, quæ ab expergefacto aufugiunt, et, quasi fumus qui dissolvitur in aerem, evanescunt; denique, sequenti versu, herbæ, quæ manè rore vegetata viret, ac vesperi flaccessit. Potuerunt legere zirmatham. Nominaliter Bulla eorum anni erunt. Nam shana, et annum, et somnum designat. Bullæ autem sunt de eorum genere, quæ pro nihilo habentur, secundùm paræmiam, homo bulla. Nec novum, ut affixum sive pronomen junctum sit cum nomine zirma, non shana. Nam poete hypallagen usurpant. : VERS. 7. - MANÈ TRANSEAT, abibit, peribit, evanescet sicut herba que sole vehementiùs percussa exarescit, imperativa pro futuris indicativi, transibit, florebit, decidet, indurabit, arescet. Alii, mutabit, id (1) QUE PRETERIT. Mille anni non tantùm sicut una dies, sed tanquàm dies quæ præteriit. Quod enim tam rapidè efiluit, ita considerandum, tanquàm jam effluxerit. Custodia: vigilia noctis: Hier. Noctem per vigilias quatuor dividebant. Sensus ergo est: Quid est vila nostra? fac nos vivere nongentos eoque ampliùs annos, ut Adam et prisci mortales; fac ad mille annos vitam protrahi: mille anni dies unus, isque propè jam clapsus: quid autem dico, dies unus? imò pars exigua noctis. (Bossuet.) est, augescet, adolescet, incrementum sumet, quòd Hebraicum Halaph, mutare interdùm significet, ut illud Job. 14, 7: Si succisum fuerit, et adhuc mutat, id est, Hieronymo scitè interpretante, rursùm virescit. Hinc Kimhi hoc loco, innovabitur, exponit, et Chald.: Manè floret et augescit. INDURET. Absolutè, indurabitur exhausto vigore et succo naturali, ut fit in senibus. Hebraicè, iemolel, excsindetur, id est, resecabitur, vel peribit. Nam utroque modo Rabbini exponunt. Ita enim homo in juventute tanquàm ætatis flore, paucis annis viget. Cùm ad maturam pervenit, curis, negotiis, ærumnis affligitur, moxque post multos labores moritur. Vide Nazianzenum, in funere Cæsaris fratris. Hic autem ordo declinationis humanæ attingitur. Primùm decidit ac collabitur virile robur et vigor, deficiente naturali calore; deinde induratur senile corpus exhausto succo; denique exsiccatur, penitùs arescit, redigitur in pulverem. VERS. 8.—IN IRA POPULOS CONSUMES, per tuam iram consumimur, in vindictam inobedientiæ nostræ. Tu enim in statu originario sic nos constitueras, ut possemus non mori. Possit etiam referri ad peccata nostra quotidiana, quæ Deus celeriore morte ulciscitur. Sic docemur has vitæ necessitates esse pœnas nostrorum scelerum, ac Dei in nostra peccata iram esse causam, cur tam multis ærumnis simus obnoxii. TURBATI SUMUS. Symmachus et Aquila transtulerunt, acceleravimus (celeriter abimus ex hac vitá). Primum membrum aliqui referunt ad defectionem corporis, quam ex iræ Dei vindictà in hâc vità sustinemus; alterum ad animi perturbationem exorientem è contemplatione furoris Dei in venturo judicio. VERS. 9.-POSUISTI INIQUITATES NOSTRAS IN CONSPECTU TUO, ne te effugiant, et ut eas punias. SECULUM NOSTRUM, (et) seculum nostrum. Vitia nostri seculi et vitiæ nostræ acta, metonymicè (posuisti, per zeugma), in illuminatione vultus tui, id est, ante lumen vultus tui, ante oculos tuos claros et limpidos. Ea habes lucida et notissima. Ea recordaris et punis, ut Psal. 108, 14. In utroque hemistichio idem ait per epexegesin. Græcè seculum est nominativi casûs, ó alw»; tumque subaudiendum verbum est, intellectu eodem: ubi aliqui seculum pro curriculo ætatis singulorum accipiunt. Sed præstat esse asyntheton inter duo, et in accusativo seculum accipere. Masoretæ legunt, halummenu, non holamenu; ex quo alii interpretantur, abscondita nostra, ut sit antithesis. Peccata, quæ existimavimus esse oculta, posuisti in lumine vultus tui. Alii, adolescentiam. Verùm in hac etiam formâ seculum significare possit. Adde omnia còdem recidere, ut D. Hieronymus ad Cyprianum docet. IN ILLUMINATIONE VULTUS TUI, coram vultu tuo lucidissimo. Ad verbum, ad luminare vultus tui. Quasi vultus Dei de seipso lumen diffundat, per quod rem extra positam, et objectam sibi perspicuam faciat, non ut creatus oculus, qui res in tenebris vel extra se positas ceruit per alienum lumen, solis puta, vel lucernæ. Sic docet Deum aliter cernere, quàm nos. Nos per receptionem tam luminis quam specierum à rebus objectis manantium, sive ali quid emittamus ex oculis, ut Platoni placet, sive nihil, ut Aristoteli, qui recipiendo duntaxat visionem Gieri censet. Deus per sese et suam essentiam, sive vultum, quasi amittendo radios in res ipsas. Nullo enim lumine alieno indiget, ut nos nostraque omnia conspiciat et discernat, nec opus habet ullâ illuminatione vel solis, vel lucernæ, cùm sit sibimet lux clarissima, cujus oculi sint sole ipso clariores atque radiantiores. VERS. 10. DEFECIMUS, consumimur. Kalinu, legerunt in kal; Masorete in piel, killinu, ut cum sequentibus necterent: Consumpsimus annos nostros sicut loquelam. Quod non magni refert. VERS. 11. ANNI NOSTRI SICUT ARANEA MEDITABUNTUR, tanquàm tela araneæ, quæ facilè perit et consumitur. Item sicut aranea, quæ ad texendam telam, è quâ tenuem victum sibi venetur, se eviscerat et exhaurit, adcò ut citiùs ante tempus exhausta deficiat : ita nostri anni pereunt inutiles, laboriosi, et malorum pleni. Similitudo litteræ Hebraicæ non variat sententiam, sicut loquela, sicut dictum, vel meditatio (heghe utrumque), dicto cogitationeve ociùs anni nostri consumuntur. MEDITABUNTUR, passivè, æstimabuntur; pro aranei telà reputantur : Chrysostomus et Theodoretus. Aliqui, quòd Græcè sit ¿μekétw», meditabantur (ubi tamen lego, TTα,), interpretantur per prosopopœiam active. Non enim annis nostris convenit meditatio secundùm aranei similitudinem, sed nobis, in hanc sententiam: Nos in annis nostris meditamur, sicut araneus (fraudes, vanitates, prædas, res omnes noxias). Ejus enim studium omne, animalcula innocua venari et interimere ejus opus nihil est aliud quàm laqueus et rete : quod tamen est valdè fragile et vanum, interdùm etiam texenti perniciosum. Nam post telam confectam faciliùs comprehenditur et neveluti è catur, dùm scopâ circumductà, è telâ ipse, suo ædificio, fugatus, mox calcatur et perit. Sic nos vivendo telam aranee ordimur. Nam post opera nostra vana et futilia minùs tuti sumus et securi: brevi etiam celeriterque perimus. Sed hæc Hebræo non respondent, in quibus simpliciter: Anni nostri sicut loquela sive meditatio (sunt, æstimantur, vel quid simile). Sermo enim prolatus mox evanescit, volans irrevocabile verbum. Nisi heghe, usu veteri sit aranea, quasi meditabundum animal et malitiosum, ut fortassè apud Job 57, 2, et Ezechielem 2, 10, apuk Chaldæum paraphrastem, ubi vulgò carduus vel urtica. Chald. Sicut vapor oris nostri in hyeme. IN IPSIS. Hebraismus, quo antecedens demonstrativo præponitur diverso casu; pro, in ipsis diebus annorum nostrorum (sunt) septuaginta anni. Ætatis nostræ spatium terminatur septuaginta annis, aut sit, si firma valetudo, octoginta. Symmachus tamen verterat, óìóxλnfos, toti, universi. Chald.: Dies annorum nostrorum in hoe mundo septuaginta anni fortitudinis. Et si in fortitudine octoginta, et multiplicatio corum labor et falsitas, quoniam celeriter transierunt, et volant in pulverem (1). (1) DIES ANNORUM NOSTRORUM IN IPSIS, SEPTUAGINTA ANNI. Diuturnior profectò erat hominum vita, Moysis ( simus sup VERS. 12. Si autem in potENTATIBUS, ple, vel sint dies nostri. Est enim eclipsis, in potentatibus, in potenti et firma corporis constitutione et valetudine, in naturà vivaciore et valentiore. ET AMPLIUS. Hebraicè, et robur eorum labor et dolor. Quod duobus modis exponitur. Primò, et simpliciùs, cum Septuaginta et Hieronymo. Quicquid vitæ ultra hos annos relinquitur, laboriosum est et doloris plenum. Nam ob continens defluvium, calorisque nativi ct spirituum imbecillitatem, ad extremum hominis effœta, ægra languidaque est senectus, ut illius vita sit quasi non vita, sed mors, mortisve expectatio certa, non vitæ productio. Sic Chald., sughehehon, multiplicatio eorum. Quò pertinet illud Macrobii, lib. 1, Som., c. 6: Septies deni anni à physicis creditur meta vivendi, et hoc vitæ humanæ perfectum spatium terminatur, quod quisquis excesserit, ab omni of ficio vacuus, soli sapientiæ et studio vacat, et omnem usum sui in suadendo habet, aliorum munerum vacatione reverendus. › Et istud R. Bagbag in Aboth : Sexagenarius ad senectutem pervenit. Septuagenarius ad schebei, id est, confectam et decrepitam canitiem. Jaschish, est tertius et ultimus senii gradus congruens silicerniis, quibus imminet sepulcrum; secundò, robustissima pars et præcipua eorum annorum octoginta labores sunt et incommoda, quam aliqui juventutem interpretantur. Nam cuncti dies peregrinationis nostræ parvi et mali, dicit Jacob, Gen. 47, 9, id est, pauci et pleni malorum atque ærumnarum. Quod sequi videtur Psalterium Rom. : Plurimum eorum labor et dolor, id est, potior pars. Est autem græca constructio, tỏ màɛto tбv, latinè, ampliùs eis, plus eis. Ampliùs ultra illos annos reliquum vitæ, quod superest ultra septuaginta, vel octoginta annos. Loquitur autem secundùm communem naturæ cursum jam è tempore quartæ ætatis mundi, sive Mosis, qui hujus Psalmi est conditor, vel certè argumenti positor. Nam cùm patres diù antea viverent, tandem accisus est terminus humanæ vitæ ad annos septuaginta, vel ad summum octoginta, paucis centum attingentibus, ætate. Ipse Moyses annos centum et viginti exegit; Maria Moysis soror, centum circiter et triginta; Aaron tres et viginti supra centum. Josue centum et decem annos emensus obiit. Caleb, quinque et octoginta annorum senex, testabatur vires suas ita vigere, uti cùm annos non ampliùs quadragenos numeraret. Imò ad Davidem usque, insolita res non erat homo nonaginta vel centum annorum senex. Hinc igitur colligendum est hunc Psalmum à Moyse non esse exaratum, sed ab illius posterorum aliquo, qui sub captivitate scriberet. Ea tunc erat communis hominum, et Græciæ et Asia sapientum ætas, qui eamdem planè sententiam de hominum ætate ferebant. Alloquens Croesum Solon de humanarum rerum inconstantià, hominum vitam septuaginta annis definiri docebat. Eosdem fermé limites dabat Hippocrates, Pythagoras annos octoginta, auctor Ecclesiastici, in captivitate scribens, centum ut maximè. Aliqua hic surgit ex his vocibus, in ipsis, difficultas, quas quidam ad annos referunt: Dies annorum nostrorum sunt in ipsis septuaginta anni. Syrus: In diebus nostris anni nostri sunt septuaginta anni. Symmachus Universi anni nostri sunt septuaginta anni. (Calmet.) in Eccli. 18, v. 8. ut, crescente hominum malitiâ, simul et eorum anni decreverint. Loquitur item de periodo, quâ in firmâ valetudine, statu, vigore poterat hominis natura tum permanere absque vitæ incommodis, per optimam sensuum et membrorum functionem, quod vix hodiè contingit anno quinquagesimo, ne in firmioribus quidem. Quiquid enim hodiè vivitur, quo vita sit delectabilis, triginta ad summum sexaginta annorum spatio comprehenditur. Adeò hodi celeriùs senescimus, periodo humanæ vitæ continuò deficiente, magisque ac magis defecturâ, et in dies contrahenda! Ne quis putet hâc ultimâ mundi ætate eamdem esse periodum, quæ isto Mosis, vel Davidis tempore. - VERS. 13. - QUONIAM SUPERVENIT. Hebraicè ad ver bum: Quoniam tonsio (est) relox, et evolabimus, id est, quia nos celeriter tondes et resecas, evolamus; quia transitus noster est celer, avolamus: allusione poeticâ, ut cùm apud nostros Parcæ filum vitæ nostræ ducere et secare memorantur. Ex quo etiam liquet, quid Septuaginta appellàrint corripi, nempè rapi celeriter ex hâc vitâ, et quasi evolare. Anni nostri sunt septuaginta, et ad summum octoginta. Quoniam supervenit mansuetudo (tua, ô Domine) super nos, tuave suavis providentia, quæ nos hinc corripit, hoc spatium non solemus transgredi. Alioqui si hic essemus diutiùs, propter incommoda senectutis nimiæ, labores et dolores, hoc non esset vivere, sed quotidiè perire. Ex mansuetudine tuà proficiscitur, quòd tunc corripia mur, id est, hinc evolemus, vel castigemur, videlicet per mortem, ut in Græco, naidevsóμɛða. Aliqui : Certè nobis continget mansueta punitio, et castigabimur. SUPERVENIT, super nos venit. Hinc Græcè èñïàéɛ πpœding pus, post septuaginta vel octoginta annos scilicet. Duo sunt præsertim, quæ vitam hanc reddunt in senio miseriorem, malorum multitudo, et vitæ brevitas. Exiguum est et cum tædio tempus vitæ nostræ, ait Sap. 2, 2. Ab iis liberamur, Deo nos ad se per mortem miscricorditer vocante. -- VERS. 14. QUIS NOVIT POTESTATEM. Exclamatio querula propter iram Dei tam acriter et acerbè in posteris unum Adæ peccatum punientis. POTESTATEM, vim et magnitudinem. PRÆ TIMORE TUO, præ pavore tuî, propter tui metum ; quia tu es valdè pavendus et formidabilis; quasi dicat: Tu usque adcò timeris, ut nulli liceat dinumerare iram tuam, et expendere ejus magnitudinem. Metus vehementior obstupefacit et obtundit animos, nec sinit considerare quæcumque ab irato geruntur. Ad verbum, secundùm timorem tut. Est quidem græcè, ànd toû póbov sov, à timore tuî. Sed ¿ò, præ, apud Septuaginta è linguæ Hebraicæ proprietate, in quà min, à, ab, præ, ut Psal. 87, 10: Ocul mei languerunt, àñò tñs ñtwɣeias, prœ inopiâ ; et apud Paulum, Hebr. 5, 7: Exauditus est ånd rñ; eûlabeius, præ suâ reverentiâ, id est, quia plurimùm Patri erat venerabilis et observandus. Ex quo miserè Beza illum Pauli locum ad Calvini hæresim de desperatione Christi ob Dei judicium torsit ad Castalionem, primùm negans and significare pro, præ, propter, |