in beteren zin kunnen toonen, dat godsdienst vereenigbaar is met wijsbegeerte, beter, of eigenlijk hij had het kunnen toonen, want nu heeft hij uit den godsdienst het wezen weggenomen 1).

Nu heet het, dat hij de boeien van vele geesten geslaakt heeft, dan had hij de ware vrijheid gekend, die in het ,,wespennest van fabelen" aldus omschreven wordt: Wanneer dan de Zoon u vrijgemaakt zal hebben, zult gij waarlijk vrij zijn."

1) Zie Wetenschap en Wijsbegeerte p. 131.

Amsterdam, Maart 1893.

J. WOLTJER.

INHOUD VAN TIJDSCHRIFTEN.

A. W. Bronsveld, De vooruitgang der menschheid (Stemmen voor Waarheid en Vrede, Januari).

J. A. Bruins, Heeft Jezus zichzelven als den Messias beschouwd? (Bibliotheek van Mod. Theologie en Letterkunde XIII, 1). T. Cannegieter, Het recht der bespiegeling in de wijsbegeerte en hare waarde in de wijsbegeerte van den godsdienst (Bibliotheek van Mod. Theologie en Letterkunde XIII, 3).

R. Cremer Sr., Het dogma van de eeuwige straffen en wat er tegenover gesteld is (Geloof en Vrijheid XXVII, 1).

H. J. Elhorst, Twee eerediensten (Biblioth. van Mod. Theologie en Letterkunde XIII, 2).

W. Francken Azn., Boëthius en de Bussy (Geloof en Vrijheid XXVII, 1).

G. A. Fijnvandraat, De Synodale Wetsvoorstellen betreffende de rechten der minderheden (Stemmen voor Waarheid en Vrede, Maart).

P. A. Klap, Voor twee eeuwen op Duiveland I, II (Stemmen voor Waarheid en Vrede, Februari, Maart).

L. Knappert, Germaansche mythologie (Bibliotheek van Mod. Theologie en Letterkunde XIII, 3).

I. W. van der Linden, Een beminnelijk wijsgeer (Biblioth. van Mod. Theologie en Letterkunde XIII, 1).

G. L. van Loon, Jezus gekend uit geniale hoofdgedachten in zijn onderwijs (Biblioth. van Mod. Theologie en Letterkunde XIII, 2).

W. C. van Manen, Hermas als getuige voor de Kanonieke Evangeliën (Theol. Tijdschrift XXVII, 2).

H. U. Meyboom, Eene proeve van kritisch-historische studie (Theol. Tijdschr. XXVII, 2).

Een nieuw boek van Prof. Tiele (Biblotheek van Mod. Theol. en Letterkunde XIII, 1).

H. Oort, Kuenen als godgeleerde (Gids, Maart).

A. Pierson, Over Opzoomer (Gids, Maart).

P. Jzn. Proost, Kalvijn (Bibliotheek van Mod. Theologie en Letterkunde XIII, 2).

M. A. N. Rovers, Iets over Ernest Renan (Bibliotheek van Mod. Theologie en Letterkunde XIII, 3).

A. W. H. Sloet, Een modern criticus over den Molochdienst (De Katholiek, Maart. April).

A. S. E. Talma, De Christelijk-sociale beweging in Engeland (Stemmen voor Waarheid en Vrede, Februari).

M. A. G. Vorstman, Psalm XVI: 8a Ik stelle den Heere geduriglijk voor mij (Geloof en Vrijheid XXVII, 1).

B. G. de Vries van Heijst, Luther zichzelf ontrouw ten opzichte zijner leer van den aanvang der Metanoia (Theol. Tijdschrift, 2).

Buitenlandsche Tijdschriften.

P. Baumgärtner, Zur Antwort A. Harnack's auf die Anfrage der Studenten in Sachen des Apostolicums (Prot. Kirchztg. 1892, 52, Sp. 1219-1222).

J. H. Bernard, The Gospel according to Peter (The Academy 1892, 24 dec., Sp. 593a).

A. Bouvier, L'inspiration de la Bible (Revue chrétienne 1893, févr., p. 89-103).

J. Bovon, Le Christ des évangiles apocryphes (Revue chrétienne 1893, janv., p. 5-28).

W. Brandt, Das Schicksal der Seele nach dem Tode nach man

däischen u. parsischen Vorstellnngen (Jahrbücher f. prot. Theol. XVIII, 3, 1892, S. 405-438).

W. Brandt, Das Schicksal der Seele nach dem Tode nach mandäischen u. parsischen Vorstellungen [Schluss] (Jahrbücher f. prot. Theol. XVIII, 4, 1892, 575-603).

E. Bratke, Handschriftliche Überlieferung u. Bruchstücke der arabisch-aethiopischen Petrus-Apocalypse (Ztschr. f. wiss. Theol. 36, 4, S. 454-493).

Cremer, Der germanische Satisfaktionsbegriff in der Versöhnungslehre (Theol. Stud. u. Krit. 1893, 2, S. 316-345).

O. Eggeling, Ueber hebräische Dichtung (Protest. Kirchztg. 1893, 5, Sp. 97-104).

A. Engelbrecht, Zur Kritik der Predigten des Faustus (Ztschr. f. d. österr. Gymnasien 1892, 11, S. 961-976).

P. Gennrich, Zur Chronologie des Lebens Johanns von Salisbury (Ztschr. f. Kirchengesch. XIII, 4, 1893, S. 544-551).

E. Goitein, Das Vergeltungsprincip im biblischen u. talmudischen Strafrecht (Magazin f. d. Wiss. d. Judenth. 1892, 3 u. 4, S. 187-205).

R. F. Grau, Worauf es in dem Streit um das Apostolikum ankommt (Der Beweis des Glaubens 1893, Jan., S. 3-23). W. Haller, Ein Fragment des Evangeliums Petri (Kirchl. Anzeiger f. Württemberg I, 17, 1893, S. 163-165).

A. Harnack, Die neuentdeckten Bruchstücke des Petrusevangeliums u. der Petrusapokalypse (Preuss. Jahrbücher 1893, Jan. S. 36-58).

E. v. Hartmann, Religionsphilosophische Thesen (Philosoph. Monatshefte Bd. 29, 1 u. 2, 1893, S. 54—67).

Heimbach, Die Wissenschaft des Lebens Jesu in ihrer Bedeutung u. Aufgabe für unsere Zeit (Kirchl. Monatsschr. XII, 5, Febr. 1893, S. 309--324).

Heindorf, Stellungnahme gegen die Angriffe auf das Apostolikum (Kirchl. Monatschr. XII, 4, Jan. 1893, S. 287-294).

A. Hilgenfeld, Der Brief des Paulus an die Römer. V (Ztschr. f. wiss. Theol. 36, 4, 1893, S. 407–434).

A. Hilgenfeld, Das Petrus-Evangelium über Leiden u. Auferstehung Jesu (Ztschr. f. wiss. Theol. 36, 4, 1893, S. 439–454). H. J. Holtzmann, Die Katechese der alten Kirche (Theol. Abhandlungen. Carl v. Weiszäcker gewidmet 1892, S. 59—110). H. Holtzmann, Der Logos u. der eingeborene Gottessohn im vierten Evangelium (Ztschr. f. wiss. Theol. 36, 4, 1893, S. 385-407).

H. Kötzschke, Kirchliche Wohlthätigkeit (Kirchl. Monatsschr. XII, 4, Jan. 1893, S. 294-298).

Th. Kolde, Luther's Gedanke von der ecclesiola in ecclesia. Eine Bemerkung (Ztschr. f. Kirchengesch. XIII, 4, 1893, S. 552-555). F. Krebs, Über die Entstehung der Kreuzzüge (Gütersloher Jahrb. II, 1892, S. 3-44).

K. Kroeber, Die Jungfrau Maria. Eine biblisch-theolog. Studie (Pastoral-blätter f. Homil., Katech. u. Seelsorge XXXV, 2, 1892, S. 66-79).

K. Lühr, Schrempf, Harnack u. das Apostolicum (Prot. Kirchztg. 1892, 46, Sp. 1076-1082).

U. Meyer, Die letzten Worte des Alten Testaments [Maleachi 4, 5-6] (Reform. Kirchztg. 1892, 46, S. 361-365).

R. W. Micon, On åpen ¿yyéλ015, I. Tim. III. 16 (Journal of bibl. literature XI, 2, 1892, p. 201—205).

Nasemann, Alexander Vinet (Deutsch-evang. Blätter 1892, 10, S. 645-660; 12, S. 813-831).

Nebe, Der ungerechte Mammon. [Gleichniss v. ungerechten Haushalter.] Eine Bemerkung zu der Erklärung des Hernn Pastor Baumann. 1892, XII (Kirchl. Monatsschr. XII, 5, Febr. 1893, S. 347-349).

E. Nestle, Eine Verhandlung über Matthäi I u. II im Jahr 119? [In der dem Eusebius v. Cäsarea zugeschriebenen Abhandlung über den Stern der Weisen, welche W. Wright aus einer syrischen Handschrift 1866 veröffentlichte] (Ztschr. f. wiss. Theol. 36, 4, 1893, S. 435-438).

O. Pfleiderer, Ernest Renan (Deutsche Rundschau 1893, Jan., S. 17-34).