milia frumenti tua triverit area centum,

45

non tuus hoc capiet venter plus ac meus: ut si
reticulum panis venalis inter onusto

forte vehas umero, nihilo plus accipias quam

qui nil portarit. vel dic quid referat intra
naturae finis viventi, iugera centum an

50

mille aret? 'at suave est ex magno tollere acervo.'
dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,

1. cur tua plus laudes cumeris granaria nostris ?
ut tibi si sit opus liquidi non amplius urna
vel cyatho, et dicas 'magno de flumine mallem
quam ex hoc fonticulo tantundem sumere.'
plenior ut si quos delectet copia iusto,

cum ripa simul avulsos ferat Aufidus acer.

eo fit

at qui tantuli eget quanto est opus, is neque limo

55

turbatam haurit aquam, neque vitam amittit in undis. 60 at bona pars hominum decepta cupidine falso

'nil satis est' inquit, quia tanti quantum habeas sis.' quid facias illi? iubeas miserum esse, libenter quatenus id facit: ut quidam memoratur Athenis sordidus ac dives, populi contemnere voces

65

:

sic solitus populus me sibilat; at mihi plaudo
ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca.'
Tantalus a labris sitiens fugientia captat

flumina quid rides? mutato nomine de te

fabula narratur; congestis undique saccis

70

indormis inhians et tamquam parcere sacris

cogeris aut pictis tamquam gaudere tabellis.

nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?
panis ematur, holus, vini sextarius, adde
quis humana sibi doleat natura negatis.
an vigilare metu exanimem, noctesque diesque
formidare malos fures, incendia, servos,

55 malim Ralonu Bentl.: malle B

61 at uo: ut cett.

75

ne te compilent fugientes, hoc iuvat? horum
semper ego optarim pauperrimus esse bonorum.
at si condoluit temptatum frigore corpus,
aut alius casus lecto te adfixit, habes qui
adsideat, fomenta paret, medicum roget ut te
suscitet ac gnatis reddat carisque propinquis.'
non uxor salvum te vult, non filius
vicini oderunt, noti, pueri atque puellae.
miraris, cum tu argento post omnia ponas,

s; omnes

si nemo praestet quem non merearis amorem ?
an si cognatos, nullo natura labore

quos tibi dat, retinere velis servareque amicos,
infelix operam perdas, ut si quis asellum
in Campo doceat parentem currere frenis?
denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus
pauperiem metuas minus, et finire laborem
incipias, parto quod avebas, ne facias quod
Vmmidius quidam: non longa est fabula: dives
ut metiretur nummos; ita sordidus ut se
non umquam servo melius vestiret; adusque
supremum tempus ne se penuria victus
opprimeret metuebat. at hunc liberta securi
divisit medium, fortissima Tyndaridarum.
'quid mi igitur suades? ut vivam Naevius aut sic
ut Nomentanus?' pergis pugnantia secum

frontibus adversis componere: non ego avarum
cum veto te fieri vappam iubeo ac nebulonem.
est inter Tanain quiddam socerumque Viselli.
est modus in rebus, sunt certi denique fines,
quos ultra citraque nequit consistere rectum.
illuc unde abii redeo, qui nemo, ut avarus,

IOI an sic Bg

78 om. B 81 adfixit σ Bentl. : adflixit cett. codd. BRADLE Porph. : at lopuR® nemo ut V: nemo ut plerique

unus e Bland.': nemon ut (vel ne non ut) codd.

se probet, ac potius laudet diversa sequentis, quodque aliena capella gerat distentius uber tabescat, neque se maiori pauperiorum

turbae comparet, hunc atque hunc superare laboret. sic festinanti semper locupletior obstat,

ut, cum carceribus missos rapit ungula currus,

115

instat equis auriga suos vincentibus, illum
praeteritum temnens extremos inter euntem.
inde fit ut raro qui se vixisse beatum
dicat, et exacto contentus tempore vita
cedat uti conviva satur, reperire queamus.
iam satis est. ne me Crispini scrinia lippi
compilasse putes, verbum non amplius addam.

II

AMBVBAIARVM collegia, pharmacopolae,

mendici, mimae, balatrones, hoc genus omne
maestum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli.
quippe benignus erat. contra hic, ne prodigus esse
dicatur metuens, inopi dare nolit amico,

frigus quo duramque famem propellere possit.
hunc si perconteris, avi cur atque parentis
praeclaram ingrata stringat malus ingluvie rem,
omnia conductis coemens obsonia nummis,
sordidus atque animi quod parvi nolit haberi,
respondet. laudatur ab his, culpatur ab illis.
Fufidius vappae famam timet ac nebulonis,
dives agris, dives positis in faenore nummis :
quinas hic capiti mercedes exsecat, atque
quanto perditior quisque est tanto acrius urget;
nomina sectatur modo sumpta veste virili
sub patribus duris tironum. 'maxime' quis non
'Iuppiter!' exclamat simul atque audivit?

at in se

120

5

ΤΟ

15

II 6 propellere BaDLyEg: depellere cett. 12 Fufidius RDLYE: Fusidius λίδφψπων : Futidius VBg

pro quaestu sumptum facit hic.' vix credere possis
quam sibi non sit amicus, ita ut pater ille, Terenti
fabula quem miserum gnato vixisse fugato
inducit, non se peius cruciaverit atque hic.

si quis nunc quaerat 'quo res haec pertinet?' illuc :
dum vitant stulti vitia, in contraria currunt.
Maltinus tunicis demissis ambulat; est qui
inguen ad obscenum subductis usque facetus.
pastillos Rufillus olet, Gargonius hircum.
nil medium est.

20

25

III

OMNIBVS hoc vitium est cantoribus, inter amicos
ut numquam inducant animum cantare rogati,
iniussi numquam desistant. Sardus habebat
ille Tigellius hoc. Caesar, qui cogere posset,
si peteret per amicitiam patris atque suam non
quicquam proficeret; si collibuisset, ab ovo
usque ad mala citaret, 'io Bacche!' modo summa
voce, modo hac resonat quae chordis quattuor ima.
nil aequale homini fuit illi; saepe velut qui
currebat fugiens hostem, persaepe velut qui

5

10

25 Maltinus Bilppug Acr. ad Epod. i. 34: Malthinus Rav Porph. → Malchinus aDLY Acr. in loc.

III 7 Bacche codd. plerique Bentl.: Bacchae BRE

Iunonis sacra ferret; habebat saepe ducentos,

saepe decem servos; modo reges atque tetrarchas, omnia magna loquens, modo 'sit mihi mensa tripes et concha salis puri et toga quae defendere frigus quamvis crassa queat.' decies centena dedisses huic parco, paucis contento, quinque diebus nil erat in loculis; noctes vigilabat ad ipsum mane, diem totum stertebat; nil fuit umquam sic impar sibi. nunc aliquis dicat mihi 'quid tu? nullane habes vitia ?' immo alia et fortasse minora. Maenius absentem Novium cum carperet, 'heus tu' quidam ait, 'ignoras te, an ut ignotum dare nobis verba putas?''egomet mi ignosco' Maenius inquit. stultus et improbus hic amor est dignusque notari. cum tua pervideas oculis mala lippus inunctis, cur in amicorum vitiis tam cernis acutum

quam aut aquila aut serpens Epidaurius? at tibi contra evenit, inquirant vitia ut tua rursus et illi. iracundior est paulo, minus aptus acutis

15

20

25

naribus horum hominum; rideri possit eo quod rusticius tonso toga defluit et male laxus

in pede calceus haeret: at est bonus, ut melior vir

non alius quisquam, at tibi amicus, at ingenium ingens inculto latet hoc sub corpore. denique te ipsum concute num qua tibi vitiorum inseverit olim natura aut etiam consuetudo mala; namque

30

35

errori nomen virtus posuisset honestum.

at pater ut gnati sic nos debemus amici 43 at] ac BDLYEg