3

DN. NATALI

COMITI

FR. SYL BVRGIV S

S. P. D.

VVM Erythrai Virgilium cum Indice, partim Ioannes Opfopaeus, partim ego à teterrimis vulneribus ac nauis, quibus per librariorum negligentiam indigne foedatus erat, repurgaffem: dubitaui fequerer ne receptum illum dedicandi morem, an fola infcriptione praftitam à nobis operam teftarer. Tandem vifum est, cum ceterorum, tum ipfius Erythrai exemplum fequi. nam & ille in fua prafatione autumat, caftigatam veterum auctorum recognitionem, qua vulnera vel à grammaticis audaculis, vel à librariis imperitis illata obducimus,conceptasque affidua imperitorum contre&tatione maculas eluimus atque detergimus, efficere, vt libri per nos quodammodo renati, in noftram poteftatem tranfeant, noftro atque amicorum patrocinio contra maleuolorum iniurias tuendi fint ac protegendi. Quo confilio approbato, quum rediuiuum opus veluti compatrem defideraret, ftatim de te, vir clariffime, cogitare capi; nec me vllius hominis animum tuo vel promptiorem, vel aptiorem ad hoc munus inuenturum iudicaui. Nam quemadmodum tu nos ante biennium ob diligentiam Mythologia tua impenfam, honorifico illo compatrum nomine dignandos cenfuifti, ita nos viciffim te id ipfum officium nobis in hoc opere tuendo ac fouendo minime denegaturum fperauimus. Eo autem libentius te id factarum putauimus, quia ciui veftro, vel potius ciuibus,hac madiylvioia per nos contigit: quorum patrocinium annis ab binc quadraginta clariffimum illuftriffima reipubl. veftra lumen, Francifcus Contarenus, lubentiffimo animo fufcepit. Ac facile id tibi futuram confidimus, quoniam fœtus quem edidimus, non informis eft, nec monftrofus, vt ii qui ante noftrum in lucem prodierunt; fed ita terfus expolitus, vt ne feueri quidem alienorum cenfores, fi aquum examen adhibere velint, vel ftudium noftrum improbaturi fint, vel te ab eius patrocinio deterrituri. In fuperioribus editionibus ita passim deprauati erant paginarum & verfuum indices numeri, vt lector identidem inter quarendum vanis promiffis eluderetur. Deinde verba tum poeta ipfius, tum

με

Erythrai, adeo plerifque in locis corrupta erant, vt fi auctoribus in banc vitam reuerfis exemplaria ifta offerrentur,neuter illa effet agniturus, fed velut adulteratum ac deformatum monftrum repudiaturus. Tam crebra in illis, ac tam varia rerum pariter ac verborum erant facta transformationes,vt Ouidianas pelμgepwords, fed prapoftera imitatione, fuperare voluiffe viderentur. Nec intra leuiorum rerum fines ifta licentia fe continuerat; fed etiam ad totius vniuerfi conuulfionem fe conuerterat. Non modo Sueui noftri, fed etiam Tufci veftri; Graiugen& item, & in Africa finibus Erythea, aliaque regiones populi; quin prifca fuperftitionis numina, Caftor, Pollux, Alcides, Phorcus, Mars, Venus; ipfe denique vniuerfi rector Deus temerariis illis plugpoor attentatus fuerat. lisque contumeliis irritati hominum animi, alii Querimoniam artis typographice à Stephano renouari, Satyramque Menippeam à Lipfio redintegrari iubebant; alii fuperos pariter & inferes ad publica iniuria vindictam inuocabant. Ac (pectare ad graues motus vniuerfa videbantur, nifi hac noftra velut interceffione offenfionis materia fuiffet abolita, placatisque la forum animis auerruncata dirarum agmina. interim tamen Iurifconfultorum indignatio nondum eft pacata, qui facrofan&ta Legum & Iuris volumina contra ius ac fas ab illorum corruptorum fociis pari temeritate indies magis ac magis violari queritantur. Nec vero mendorum duntaxat monftra, qua fequenti epiftola fufius enumerantur,à nobis in hac editione profligata funt; verum etiam Indicis volumen,dum retexeretur, non afpernandaomissarum vocum additione locupletatum eft: effectumque vt, quod Erythraus cupiebat, Virgilius cum Inuentario fuo nunc veriore titulo Venetus Venetog fplendore dignus appellari poffit. Qua ratione cum duos clariffime reipub veftra ciues illuftres, ex indignis vulneribus & maculis integritati fue ac nitori,quantum in nobis fuit,reftituerimus, id propemodum nobis pofcere audemus, quod olim Romana refpublica O B CIVIS SERVATOS tribuebat, fi non ciuitatis ius, at ciuicam faltem coronam. Dete certe, vir clarißime,non dubitamus quin pro tua humanitate, ftudio noftro erga vos & rempubl. literariam, libenter ac fedolo fis patrocinaturus. Id fane vt facere pergas etiam atq etiam rogamus. Sed vt ad Erythraŭ noftrum reuertar,quid quafe factum eft multis illis ac præclaris libris,quorum alios à fe ia abfolutos,alios inchoatos effe,in Indice ac pramifsis operi capitibus commemorat? Pollicetur Indices in optimos quoq poetas; nominatim in Ouidium, Martialem, Theocritum, Callimachum.

In Lucretium promittit non modo Indicem,verum etiam Annotationes. In primis vero exoptandus videtur Index in Homerum, ,in quo exponi à fe fcribit quid Gracorum & Latinorum poetaru quifque ex vberrimo ifto fonte acceperit. Nec minus expetendos reor quos in Sallustium, Cafaris Commentatos, & Ciceronem confcripfit Indices. Iurifconfultis quidem certe non inutilis fuerit Index quem in Pandectas Iuris ciuilis edere parauit. Prater hos Indices meminit etiam aliarum lucubrationum: è quibus Commentarios De lingua Latina mox post Virgilium à ftudiofis expectari iubet. Stoicum quoque feu Etymologicum) à fe fcriptum teftatur. Mithridatem,6o. amplius linguarum,à fe concinnari. itemque De origine lingua vernacula librum à fe cöfcribi. De alliteratione quoque, feu fyllabarum allufione, iuftum à fe libellum effe confectum. necnon de Pathetico Virgiliana poefews fchemate. praterea librum De Poetica,& Perfecto poeta. Adhac iuftum librum De dignitatum nominibus ac titulis: De vocibus animalium: De coloribus; De nacum, malorum, pirorum, ficuum,vuarum &olearum generibus: De Infulis.duos item libros,quorum alteri Nauis,alteri, Equi titulum fecerit: & tertium De Ventis, quem Æoliam infcripferit. Horum libroru fpem literatis facit in ea operis parte quam ego perlegi. Sed,nifi me fallit opinio, alioru etiam ab ipfo fit mentio. E quo librorum numero cur nullus tanto tempore in publicum exierit,tibi forfan, aliis quibus cum doctiffimo viro interceffit familiaritas, notum effe poteft. Pleriq, certe tales effe videntur, vt cum auctoris laude ac reipub.literaria vtilitate legi queant. Quod reliquum eft, ore ne petitionem noftram auerferis,noftris, laboribus pro repub. fufceptis fauere pergas. Vale. Francofurti è Museo Wecheliano,4.Kal.Septemb.anno

M. D. LXXXIII.

a 3

LECTOR I S.

E fucum tibi fieri, aut fumũ vendi exiftimes lector,dum libri titulus editione à plurimis& fœdiffimis medis expurgatam pollicet r, vifum eft aliqua tibi eius rationem reddere, ac breuiter exponere quænam in hoc copus collata fit opera, vt eo refpub.literaria commodius vti ac frui poffit.

Quod igitur ad priorem operis partem attinet, quæ Virgilianum contextum cum marginalibus fcholiis complectitur, rècenfa illa eft à doctiff & diligentiff. iuuene I o ANNE OPSO

OE O. E qua quot & quanta fuftulerit menda, facilius ipfe potuiffet explicare, nifi eum graues ftudiorum perfequendorum rationes nuper à nobis Parifios auocaffent. Ante abit m tamen quædam in fchedulam coniecerat, è quibus de recenfionis dilis gentia fatis manifefta documéta peti poterant. Quæ vt planjus abs te intelligantur, præmonendus es de tribus exemplaribus Venetis, quibus in noftra editione vfi fumus. Eorum primum apud Francifcum Rampazetum expenfis Melchioris Sefle impreffum erat anno 1565. Alterum anno infequenti ex officina Francifci Laurentini prodierat. Tertium fuperiori anno proximo,1582, à Rampazeti & Seffæ hæredibus editum eft, & huc allatum poftquam nos de noftra editione deliberaffemus. Vt ergo ab ipfo contextu initiumfumam, fingula tantum è fingulis illis editionibus menda proferam; è quibus facile coniicere poteris quæ in ceteris nauata fit opera. Pagina 180, verfu 26, prima editio pro Coniugis Hectores,habet Coniungis Heftora. Secunda editio emendauit quidem hoc erratum, fed inter cetera non minus fœdum admifit,dum p.156,verfum 4.integro vocabulo imminuit,& quidem trifyllabo,hoc modo, Seruante & tacitam in fede latente,omiflo adiectiuo fecreta. Tertia,quæ primę filia eft, euitauit quidem hoc mendum,fed non minus quam mater fua deridenda se propinauit, dum pag.389,v.4. in ifto hemiftichio, No iam mater alit tellus, pro tellus cum matre fua retinuit lexus. E quibus facile diiudicare potes lector,quata in ceteris fit adhibita diligentia. Sed in fcholiis marginalibus innumera & imman'a erant errata. vt pag. 225. prima editionis, In Patre ab eo dedudis,afper corripuit, pro, In Patre & ab eo deductis a fem

per

per corripuit. Quem locum emendauit quidem tertia, vt etiam fecunda:fed pag. 210,v.1,vbi fecunda recte legit, Hannibalem innuit, tertia cum matre fua fcribit, Hannibalem incidit. Sic pag. 351,vbi recte in fecunda editione dicitur Etna Encelado impo fita,prima & tertia pro Etna fcribunt Ænea. Itidemq; p. 378, ex dem habent, Mercurium oderant, pro Mezentium, vt recte in fecunda editione fcriptum eft. At 403, in expofitione huius aeroteleutii, furafq, incluferat auro, nec fecunda, nec prima vel tertia veram lectionem habent. cum enim fcribendü ellet, anro,i.ocreis aureis, vt nos ed dimus, prima & tertia editio imprefferunt ceteris aureis; fecunda corruptiflime, oerele aureis. Similiter p 38,in expofitione nominis Tifiphone,prima &tertia kribunt: vltio cordis:fecunda mendofius, vitio cordis: quum genui na fcriptura fit, vltio cadis, vel ultrix cadium. Inter cetera vero prima erat ridicula in afpirationis additione, detractione, aut tranfpofitione: ut p.250,in margine,boni hominis eft in augurio videre pafcentes aues, pro, ominis. Sic in ipfius Virgilii textu, 180, v.5, loricam confertam amis.hauroq, trilicem, pro hamis, auroque. In Græcis autem corrupendis quam grauas fe præbuerint, fivno & altero exéplo declarauero, exiftimo tibi de aliis facile fore iudicium. Itaq; p.319 prima editio in Homerici loci indicatione fic habet, ftemma cryfeo anafcitmata, etiamfi interpretes quidam. imperitiam legat. Cuius veftigia fideliter obferuauit tertia editio,duobus tamen mendis fublatis,anafciptro,&legant. Secunda, vt quæ Græca Græcis literis fcribéda effe duceret, ita nobis Erythrei mentem expreflit, πέμμα χρυσέφανα σκέπτρα.etiamfi interpres quidam suara per imperitiam legat. Ex quibus trium editionu vitiofis fcripturis hanc Opfopoeus germanam noftro marg ni appofuit,siue xvi in oxe etiamfi interpres quidam siuuara per imperitiam legat. Sic pag. 311, in Homeri loco ex Iliados defumpto,prima editio pro oa, fcripfit,os eia tafa,&c. Tertia, vt Græcæ linguæ aliquam oftentaret cognitionem,non contenta corruptas a matre voces Græcas Græcis litteris feripfiffe, hoc pacto, as amo, etiam Latinas iftas, c.in eodem hellen fini feruore Græcis literis depinxit,sx. At quid fecunda? non modo verba Homeri, fed totá Homerici loci mentionem.omifit:propterea fortaffe,quia prorfus tacere quam male loqui confultius effe iudicauit. Eade ta. men pag.21,in Theocritei loci indicatione,vbi prima editio habebat, da: &tertia, ada leg, primum quidem hemisti、