150

155

Pelle patet ; vel si, consuto vulnere, crassum Atque recens linum ostendit ncn una cicatrix? Nil habet infelix paupertas durius in se, Quam quod ridiculos homines facit. Exeat, inquit, Si pudor est, et de pulvino surgat equestri, Cujus res legi non sufficit; et sedeant hîc Lenonum pueri, quocumque in fornice nati. Hic plaudat nitidi præconis filius inter Pinnirapi cultos juvenes, juvenesque lanistæ. Sic libitum vano, qui nos distinxit, Othoni. Quis gener hîc placuit censu minor, atque puellæ 160 Sarcinulis impar? quis pauper scribitur hæres ? Quando in consilio est ædilibus? Agmine facto Debuerant olim tenues migrâsse Quirites. Haud facile emergunt, quorum virtutibus obstat Res angusta domi; sed Romæ durior illis Conatus: magno hospitium miserabile, magno Servorum ventres, et frugi cœnula magno. Fictilibus cœnare pudet, quod turpe negavit Translatus subito ad Marsos mensamque Sabellam; Contentusque illic veneto duroque cucullo.

165

170

Pars magna Italiæ est, si verum admittimus, in quâ

Nemo togam sumit, nisi mortuus. Ipsa dierum
Festorum herboso colitur si quando theatro
Majestas, tandemque redit ad pulpita notum
Exodium, cum personæ pallentis hiatum
In gremio matris formidat rusticus infans;
Equales habitus illic, similesque videbis
Orchestram et populum: clari velamen honoris,
Sufficiunt tunicæ summis ædilibus albæ.
Hic ultra vires habitûs nitor: hîc aliquid plus,

175

180

Quam satis est, interdum alienâ sumitur arcâ. Commune id vitium est. Hic vivimus ambitiosâ Paupertate omnes. Quid te moror? Omnia Romæ Cum pretio. Quid das, ut Cossum aliquando salutes ? Ut te respiciat clauso Veiento labello?

Ille metit barbam, crinem hic deponit amati.

185

Plena domus libis venalibus. Accipe, et istud
Fermentum tibi habe: præstare tributa clientes
Cogimur, et cultis augere peculia servis.
Quis timet aut timuit gelidâ Præneste ruinam,
Aut positis nemorosa inter juga Volsiniis, aut
Simplicibus Gabiis, aut proni Tiburis arce?
Nos urbem colimus tenui tibicine fultam
Magnâ parte sui. Nam [sic] labentibus obstat
Villicus, et veteris rimæ contexit hiatum,
Securos pendente jubet dormire ruinâ.
Vivendum est illic, ubi nulla incendia, nulli

190

195

Nocte metus. Jam poscit aquam, jam frivola transfert Ucalegon: tabulata tibi jam tertia fumant :

Tu nescis: nam, si gradibus trepidatur ab imis, 200
Ultimus ardebit, quem tegula sola tuetur

A pluviâ, molles ubi reddunt ova columbæ.
Lectus erat Codro Proculâ minor, urceoli sex,
Ornamentum abaci; nec non et parvulus infra
Cantharus, et recubans sub eodem marmore Chi-

ron;

Jamque vetus Græcos servabat cista libellos,
Et divina opici rodebant carmina mures.

205

Nil habuit Codrus: quis enim negat? et tamen illud Perdidit infelix totum nihil: ultimus autem

Ærumnæ cumulus, quod nudum, et frusta rogan

tem,

Nemo cibo, nemo hospitio, tectoque juvabit.

210

Si magna Asturici cecidit domus; horrida mater,
Pullati proceres, differt vadimonia prætor.
Tunc gemimus casus Urbis, tunc odimus ignem.
Ardet adhuc ; et jam accurrit, qui marmora donet, 215
Conferat impensas. Hic nuda et candida signa,
Hic aliquid præclarum Euphranoris, et Polycleti,
[Hæc Asianorum] vetera ornamenta Deorum,
Hic libros dabit, et forulos, mediamque Minervam,
Hic modium argenti. Meliora ac plura reponit 220
Persicus, orborum lautissimus, et merito jam

222

Suspectus, tamquam ipse suas incenderit ædes.
Si potes avelli Circensibus, optima Soræ,
Aut Fabrateriæ domus, aut Frusinone paratur,
Quanti nunc tenebras unum conducis in annum.
Hortulus hîc, puteusque brevis, nec reste moven-
dus,

In tenues plantas facili diffunditur haustu.

225

Vive bidentis amans, et culti villicus horti,
Unde epulum possis centum dare Pythagoreis.
Est aliquid, quocumque loco, quocumque recessu, 230
Unius sese dominum fecisse lacertæ.

240

Plurimus hîc æger moritur vigilando: sed illum Languorem peperit cibus imperfectus, et hærens Ardenti stomacho. Nam quæ meritoria somnum Admittunt? Magnis opibus dormitur in Urbe: 235 Inde caput morbi. Rhedarum transitus arcto Vicorum inflexu, et stantis convicia mandræ, Eripient somnum Druso, vitulisque marinis. Si vocat officium, turbâ cedente vehetur Dives, et ingenti curret super ora Liburno, Atque obiter leget, aut scribet, vel dormiet intus. Namque facit somnum clausâ lectica fenestrâ. Ante tamen veniet: nobis properantibus obstat Unda prior: magno populus premit agmine lumbos, Qui sequitur: ferit hic cubito, ferit assere duro Alter; at hic tignum capiti incutit, ille metretam. Pinguia crura luto: plantâ mox undique magnâ Calcor, et in digito clavus mihi militis hæret.

245

Nonne vides, quanto celebretur sportula fumo? Centum convivæ : sequitur sua quemque culina. 250 Corbulo vix ferret tot vasa ingentia, tot res Impositas capiti, quas recto vertice portat Servulus infelix, et cursu ventilat ignem.

255

Scinduntur tunicæ sarta: modo longa coruscat
Sarraco veniente abies; atque altera pinum
Plaustra vehunt; nutant altæ, populoque minantur.
Nam si procubuit, qui saxa Ligustica portat
Axis, et eversum fudit super agmina montem,

260

265

Quid superest de corporibus? quis membra, quis ossa
Invenit? obtritum vulgi perit omne cadaver
More animæ. Domus interea secura patellas
Jam lavat, et buccâ foculum excitat, et sonat unctis
Strig'libus, et pleno componit lintea gutto.
Hæc inter pueros varie properantur: at ille
Jam sedet in ripâ, tetrumque novicius horret
Porthmea, nec sperat cœnosi gurgitis alnum,
Infelix, nec habet, quem porrigat, ore trientem.
Respice nunc alia ac diversa pericula noctis:
Quod spatium tectis sublimibus, unde cerebrum
Testa ferit, quoties rimosa et curta fenestris
Vasa cadunt; quanto percussum pondere signent,
Et lædant, silicem. Possis ignavus haberi,
Et subiti casûs improvidus, ad cœnam si
Intestatus eas: adeo tot fata, quot illâ
Nocte patent vigiles, te prætereunte, fenestræ.
Ergo optes, votumque feras miserabile tecum,
Ut sint contentæ patulas defundere pelves.

270

275

280

Ebrius, ac petulans, qui nullum forte cecidit, Dat pœnas, noctem patitur lugentis amicum Pelidæ, cubat in faciem, mox deinde supinus. Ergo non aliter poterit dormire? Quibusdam Somnum rixa facit: sed, quamvis improbus annis, Atque mero fervens, cavet hunc, quem coccina læna Vitari jubet, et comitum longissimus ordo, Multum præterea flammarum, et aënea lampas. 285 Me, quem luna solet deducere, vel breve lumen Candelæ, cujus dispenso et tempero filum, Contemnit. Miseræ cognosce proœmia rixæ, Si rixa est, ubi tu pulsas, ego vapulo tantum. Stat contra, starique jubet; parere necesse est: 290 Nam quid agas, cum te furiosus cogat, et idem Fortior? Unde venis? exclamat: cujus aceto, Cujus conche tumes? quis tecum sectile porrum Sutor, et elixi vervecis labra comedit?

Nil mihi respondes? aut dic, aut accipe calcem. 295 Ede, ubi consistas, in quâ te quæro proseuchâ?

297

Dicere si tentes aliquid, tacitusve recedas,
Tantumdem est: feriunt pariter: vadimonia deinde
Irati faciunt. Libertas pauperis hæc est:
Pulsatus rogat, et pugnis concisus adorat,
Ut liceat paucis cum dentibus inde reverti.

300

Nec tamen hæc tantum metuas: nam, qui spoliet te, Non deerit, clausis domibus, postquam omnis ubique Fixa catenatæ siluit compago tabernæ.

Interdum et ferro subitus grassator agit rem,
Armato quoties tutæ custode tenentur
Et Pomtina palus, et Gallinaria pinus.

Sic inde huc omnes, tamquam ad vivaria, currunt.
Quâ fornace graves, quâ non incude catena?

305

Maximus in vinclis ferri modus, ut timeas, ne 310

Vomer deficiat, ne marræ et sarcula desint.

Felices proavorum atavos, felicia dicas

Sæcula, quæ quondam, sub regibus atque tribunis,
Viderunt uno contentam carcere Romam.

His alias poteram et plures subnectere causas: 315
Sed jumenta vocant, et sol inclinat: eundum est:
Nam mihi commotâ jam dudum mulio virgâ
Annuit. Ergo vale nostri memor, et quoties te
Roma tuo refici properantem reddet Aquino,
Me quoque ad Helvinam Cererem, vestramque Dia-

nam

320

Convelle a Cumis. Satirarum ego, ni pudet illas,
Adjutor gelidos veniam caligatus in agros.

SATIRA IV.

ECCE iterum Crispinus, et est mihi sæpe vocandus
Ad partes, monstrum nullâ virtute redemtum
A vitiis, æger, solâque libidine fortis :
Delicias viduæ tantum [spernatur] adulter.
Quid refert igitur, quantis jumenta fatiget
Porticibus? quantâ nemorum vectetur in umbrâ?
Jugera quot vicina foro, quas emerit ædes ?

5