Sensere, quid mens rite, quid indoles
Nutrita faustis sub penetralibus,
Posset, quid Augusti paternus
In pueros animus Nerones.

Fortes creantur fortibus et bonis ;
Est in juvencis, est in equis patrum
Virtus; neque imbellem feroces
Progenerant aquilae columbam.
Doctrina sed vim promovet insitam,
Rectique cultus pectora roborant ;
Utcumque defecere mores,

Indecorant bene nata culpae.

Quid debeas, o Roma, Neronibus,

Testis Metaurum flumen, et Hasdrubal
Devictus, et pulcher fugatis

Ille dies Latio tenebris,

Ceu flamma per taedas, vel Eurus
Per Siculas equitavit undas.

Post hoc secundis usque laboribus
Romana pubes crevit, et impio
Vastata Poenorum tumultu

Fana deos habuere rectos:

Dixitque tandem perfidus Hannibal : 'Cervi, luporum praeda rapacium, Sectamur ultro, quos opimus

Fallere et effugere est triumphus.

'Gens, quae cremato fortis ab Ilio
Jactata Tuscis aequoribus sacra,
Natosque maturosque patres
Pertulit Ausonias ad urbes,

25

30

35

40

45

50

55

'Duris ut ilex tonsa bipennibus

Nigrae feraci frondis in Algido,

Per damna, per caedes, ab ipso
Ducit opes animumque ferro.

60

'Non Hydra secto corpore firmior
Vinci dolentem crevit in Herculem,
Monstrumve submisere Colchi
Majus, Echioniaeve Thebae.

'Merses profundo, pulchrior evenit :
Luctere, multa proruet integrum
Cum laude victorem, geretque
Proelia conjugibus loquenda.
Carthagini jam non ego nuntios
Mittam superbos; occidit, occidit
Spes omnis et fortuna nostri

Nominis, Hasdrubale interempto.

'Nil Claudiae non perficient manus :
Quas et benigno numine Juppiter
Defendit, et curae sagaces
Expediunt per acuta belli.'

III.

65

70

75

[IV. 14.] !

This Ode is on the same subject as the preceding. Its special purpose is to celebrate the part taken by Tiberius in the conquest of the Raeti and Vindelici. All nations, says the poet, from Spain to India, from Britain to Egypt, now acknowledge the sway of Augustus.

QUAE cura Patrum, quaeve Quiritium,
Plenis honorum muneribus tuas,
Auguste, virtutes in aevum

Per titulos memoresque fastos

Aeternet, O, qua sol habitabiles
Illustrat oras, maxime principum ?
Quem legis expertes Latinae
Vindelici didicere nuper,

Quid Marte posses. Milite nam tuo
Drusus Genaunos, implacidum genus,
Breunosque velocis, et arces

Alpibus impositas tremendis,

10

Dejecit acer plus vice simplici;

Major Neronum mox grave proelium
Commisit, immanisque Raetos

Auspiciis pepulit secundis :

Spectandus in certamine Martio,
Devota morti pectora liberae
Quantis fatigaret ruinis :

Indomitas prope qualis undas
Exercet Auster, Pleïadum choro
Scindente nubes: impiger hostium
Vexare turmas, et frementem
Mittere equum medios per ignes.
Sic tauriformis volvitur Aufidus
Qui regna Dauni praefluit Apuli,
Cum saevit, horrendamque cultis
Diluviem meditatur agris :
Ut barbarorum Claudius agmina
Ferrata vasto diruit impetu,
Primosque et extremos metendo
Stravit humum, sine clade victor,

Te copias, te consilium et tuos
Praebente divos.

Nam, tibi quo die
Portus Alexandrea supplex
Et vacuam patefecit aulam,
Fortuna lustro prospera tertio
Belli secundos reddidit exitus,
Laudemque et optatum peractis
Imperiis decus arrogavit.

Te Cantaber non ante domabilis,

Medusque, et Indus, te profugus Scythes

Miratur, o tutela praesens

Italiae dominaeque Romae :

Te, fontium qui celat origines,

Nilusque, et Hister, te rapidus Tigris,

Te beluosus' qui remotis

Obstrepit Oceanus Britannis:

1 belluosus.

15

20

25

330

35

40

45

Te non paventis funera Galliae
Duraeque tellus audit Hiberiae;
Te caede gaudentes Sugambri
Compositis venerantur armis.

IV.

[III. 5.]

50

The Roman arms had been terribly disgraced by the defeats of Crassus and Antony in Asia, and there was, no doubt, a sore feeling in consequence. Augustus, says the poet, will be recognized as a god upon earth when he has added the Briton and the Persian to the empire. Many a Roman soldier of Crassus' army has lived and grown old among his country's enemies, in our degenerate age; whereas Regulus, with his far-seeing mind, deliberately preferred that the captive Roman army should perish rather than return in disgrace after the payment of a ransom. We have a picture of the brave but unfortunate general pushing aside his wife and children with eyes fixed on the ground, taking leave of his sorrowful friends, and departing, a noble exile, though he knew the horrors that awaited him, with as much composure as if he was going from Rome to his country house.

CAELO tonantem credidimus Jovem
Regnare praesens divus habebitur
Augustus, adjectis Britannis
Imperio gravibusque Persis.

Milesne Crassi conjuge barbara
Turpis maritus vixit? et hostium—
Pro Curia, inversique mores !-
Consenuit socerorum in armis,

Sub rege Medo, Marsus et Apulus,
Anciliorum et nominis et togae
Oblitus, aeternaeque Vestae,

Incolumi Jove et urbe Roma?

Hoc caverat mens provida Reguli,
Dissentientis condicionibus1
Foedis, et exemplo trahentis
Perniciem veniens in aevum,
1 conditionibus.

5

15

Si non periret immiserabilis
Captiva pubes. 'Signa ego Punicis
Affixa delubris, et arma

Militibus sine caede,' dixit,

'Derepta vidi : vidi ego civium
Retorta tergo bracchia libero,
Portasque non clausas, et arva
Marte coli populata nostro.

Curat reponi deterioribus.

30

Si pugnat extricata densis
Cerva plagis, erit ille fortis,
'Qui perfidis se credidit hostibus;
Et Marte Poenos proteret altero,
Qui lora restrictis lacertis

Sensit iners, timuitque mortem.

'Hic, unde vitam sumeret inscius
Pacem duello miscuit. O pudor!
O magna Carthago, probrosis
Altior Italiae ruinis !'--

Fertur pudicae conjugis osculum,
Parvosque natos, ut capitis minor,
Ab se removisse, et virilem

Torvus humi posuisse voltum ;

35

40

Donec labantis consilio Patres

45

Firmaret auctor numquam alias dato,

Interque maerentis amicos
Egregius properaret exsul.

Atqui sciebat, quae sibi barbarus
Tortor pararet; non aliter tamen
Dimovit obstantis propinquos,
Et populum reditus morantem,

50