3 annis et tantum in Urbe delegari magistratibus solitam, in perpetuum atque etiam per provincias potestatibus demandavit. Capiti Papiæ Poppææ 4h legis, a Tiberio Cæsare, quasi sexagenarii generare non possent, addito, obrogavit. Sanxit, ut pupillis extra ordinem TM choant. Habet Vind. 1. Rer. spacium actum.-3 Guj. mallet deleg. solit. mag. in perpetuum, atque, &c.-4 Poppaa deest Vind. 2. Fouc. Cort. Periz. Edd. Rom. Pompeæ vel Pompeiæ Vind. 1. Harlem. Cop. pluresque cum Edd. Ven. Bon. al. Popeia Bas. Tum verba a Tib. Cæs. adjecta ab imperito censuit Torr. et ejecit Cujac.-5 Ita reposuerunt VV. DD. auctoritate Memm. Lisl. Urs. Cuj. Edd. Steph. Bas. post. edicto obr. O. Torr. Pal. 1. Medic. Vind. 1. edito abrog. Edd. Ven. Bon. Par. edicto abrog. Fouc. Pal. duo cum multis al. NOTE quia nullo juris vinculo continebantur, sed tantum pudore eorum, qui rogabantur. Postea Augustus, ob insignem quorundam perfidiam, quodque rogatus, nt aiunt, per salutem suam diceretur, et ob personarum gratiam, jussit Consulibus auctoritatem suam interponere: quod quia justum videbatur, et populare erat, paulatim in assiduam jurisdictionem conversum est, tantusque favor eorum factus, ut Prætor proprins crearetur, qui de fideicommissis jus diceret, quem fideicommissarium appellabant. Qua de re plura in jurisconsultorum libris ad 1. 11. ff. de Origine Juris, ubi dnos ad id Prætores a Claudio institutos, legere est, et Instit. lib. II. tit. 23. b Capiti Papiæ Poppaa] De hac lege in Augusto ad cap. 34. Uno e capitibus illius legis cavebatur, ne quis sexaginta natus annos uxorem duceret minorem annis quinquaginta, ac vicissim; sed caput illud additum fuisse a Tiberio, nemo præter Suetonium dixit; quin e contra Taciti Annal. III. constat, lenitam ab ipso, non auctam Papiæ legis acerbitatem, propter varia illius incommoda, quæ, ut ait idem auctor, altius penetrabant, urbemque et Italiam, et quod usquam est civium corripuerant.' Unde multorum excisi status, et terror omnibus intentabatur, ni Tiberius statuendo remedio,' &c. Ac tandem 'exsoluti plerique legis nexus levamentum fuere.' Ex quo loco Torrentius credidit voces a Tiberio imperiti cujusdam manu additas, et rejiciendas. iSexagenarii] Quin et octogenarii patres plures, ut de Massinissa et Catone censorio legitur. Addito] Sic Casaubonus ex Memmii et Lislæi codicibus, sic et vetus editio Rob. Stephani. Torrentius in suis omnibus edicto legit et servat. Vulgati edito. Quid si caput illud Papiæ Popææ legi additum dixeris a Tiberio in sexagenariorum gratiam? Utpote quo permittebantur juniores ducere uxores, antiquato illo ejusdem legis capite, quo prohibebantur hoc contextu phrasis et sensu: Claudius, quasi sexagenarii generare non possent, obrogavit capiti, quod Tiberius addiderat legi Papiæ, in eorum gratiam. Ut intelligatur Claudius ipse intendisse legis severitatem lenitam a Tiberio, ut constat ex superiore Taciti loco. Quod et cum superiori capite cohærere optime videtur, ubi multa correxisse, et exoleta revocasse dicitur; et ipsius tutores a Consulibus darentur, utque hi, quibus a magistratibus provinciæ interdicerentur, Urbe quoque et Italia summoverentur. Ipse quosdam novo exemplo relegavit, ut ultra lapidem tertium vetaret egredi ab Urbe. De majore negotio acturus 6 in Curia, medius inter Consulum sellas, tribunicio subsellio" sedebat. Commeatus,° a Senatu peti solitos, beneficii sui fecit. [24.] Ornamenta consularia etiam procuratoribus ducenariis indulsit. Se Legit adaucto Gothofr. ad Cap. Leg. Jul. de mar. ord. c. 2.-6 Quædam Edd. distinguunt post actur. Dein medio Huls. Cop. et medius et mox cepit pro NOTE Claudii ingenio, utpote qui procreandis liberis populum dare operam vellet, ut patet exemplo essedarii illius, de quo supra cap. 21. Cui procreationi liberorum obstare crederet conjunctionem illam discrepantium ætatum, ex qua nulli aut nimis imbecilli partus edantur, quæ et Platonis mens est lib. IV. de Legibus. Obrogavit] Vulgati abrogavit. Quod aliud significat. Ulpianus lib. I. Institut. Lex aut rogatur, id est, fertur; aut abrogatur, id est, posteriori lege tollitur; aut derogatur, id est, pars tollitur; aut subrogatur, id est, adjicitur aliquid primæ legi; aut obrogatur, id est, mutatur aliquid ex prima lege.' Cui adde Legem 101. de verb. signific. et Ciceronem ad Atticum lib. III. epist. 23. quæ est omnium 65. Extra ordinem] Ordinario quippe jure, hoc est, lege x11. Tabularum, si pupillorum pater tutorem testamento non dedisset, proximo agnato tutela deferebatur: quod utrumque si deesset, Prætor urbanus cum majore parte Tribunorum, (decem enim erant Tribuni plebis,) in provinciis vero Præsides illarum, dandi tutoris jus habebant. Quam curam Claudius Consulum esse voluit: quod ad M. Antoninum obtinuit; ab hoc enim, ut narrat Capitolinus, Prætor tutelaris institutus est, quemadmo. dum a Claudio fideicommissarius. n Tribunicio subsellio] Propter sacrosanctam Tribunorum personam, ut in Augusto ad cap. 27. notatum, honoratissimus erat ille locus ; et ideo Cæsari Dictatori, ac ceteris post illum Imperatoribus, a Senatu decretus, ut ex Dionis lib. XLII. notavit Casaubonus. Commeatus] Discedendi facultates, de quibus supra ad cap. 16. Refertur forte etiam ad cap. 42. in Jul. P Ornamenta consularia] In Julio, ad cap. 76. a Procuratoribus ducenariis] De procuratoribus Cæsaris supra ad cap. 12. Cur autem hi ducenarii appellati fuerint, varie varii tradidere. Alii, quod ex decuria judicum ducenariorum essent, de quibus in Augusto cap. 32. Alii, quod ducentesimam ex auctionibus colligerent, de qua Calig. cap. 16. ubi centesimam legeudum est. Alii denique verius, ut ex Dionis lib. LIII. perspicuum est, quod ducena pro stipendio suo sestertia acciperent, hoc est, 8750.lib. quod ab Au natoriam dignitatem recusantibus, equestrem quoque ademit. Latum clavum, quamvis initio affirmasset, non lecturum se Senatorem, nisi civis Romani abnepotem, etiam libertini filio tribuit; sed sub conditione, si prius ab Equite Romano adoptatus esset. Ac sic quoque reprehensionem verens, etiam Appium Cæcum Censorem, generis sui proauctorem,9' libertinorum filios" in Senatum allegisse docuit; ignarus, temporibus Appii et deinceps aliquamdiu 'libertinos' dictos, non ipsos, qui manumitterentur,1° sed ingenuos ex his procreatos. Collegio Quæstorum * pro fecit Vind. 1.-7 Se sen. præbent Medic. 1. 3. Dun. Longol. Polit. uterque Vind. Cort. Voss. Cop. Harlem. Periz. et Edd. fere O. sed Gryph. Plant. Casaub. To se ejecerunt: reposuit Burm. non se lect. Fouc. Mox ob nepotem Periz. Harlem. Edd. Rom. Ven. 1. Med. Cald. Romani deest Dun.-8 Libertino Fouc. tradidit pro tribuit Vind. 1. ac si Medic. 2.-9 Ex duob. Torr. probante ipso, mutavit ordinem Casaub. in gen, sui proauct. Cens. Pro etiam dant et Memm. Dun. Medic. Vind. 1. Cop. Cort. Voss. quare sic edidit Ond. et cum eo Wolf. In Cuj. per auctorem.-10 Manu emitterentur rescripserunt Oud. Wolf. fide opt. Torr. Periz. Cop. Huls. Medic. Polit. Dun. et Voss. In Ms. legisse se testatur Longol. ad Plin. Ep. x. 16. non modo qui manumit.— NOTE gusto institutum, idem auctor est, ac colligi posse videtur ex cap. 36. in ejus vita. nos quoque nuncupari solitos. Vide et in Augusto cap. 25. w Ingenuos] Hos enim liberos nas • Senatoriam dignitatem, &c.] Vide ci placuit, qui ex patre et matre in Angusto cap. 40. • Latum clavum] In Julio, ad cap. 45. et 48. &c. Proauctorem] Hoc est, longa et remota origine auctorem: quo sensu etiam proavus dicitur. De hoc Appio in Tiberio cap. 1. ▾ Libertinorum filios] Qui quanquam ingenui sint, eorum tamen lectionem ab Appio Cæco factam adeo ignominiosam censuerunt, ut Plautius, Appii collega, pudore victus, censura se abdicarit, ut refert Livius lib. ix. decad. 1. ▾ Aliquamdiu libertinos dictos] Aperte innuit, non ita semper appellatos, sed ipsos qui manumitterentur aliquanto post Appii censuram liberti manumissis nascerentur: ingenuus autem is est, qui statim, ut natus est, liber est. Unde Horatius, quamvis libertino patre natus, ingenui tamen se filium prædicat, Sat. v1. lib. 1. vs. 20. censorque moveret Appius, ingenuo si non essem patre natus.' Ex qua etiam satira patet, libertinos ab Horatio pro ingenuis habitos: versu enim 45. Nunc ad me redeo, libertino patre natum.' * Collegio Quæstorum] De quæstnra, quæ primus erat magistratus urbanus, supra in Julio cap. 6. Ad Quæstores pertinebat sternendas vias curare, quod immutatum notat hic Suetonius. Gladiatorum meminit Tacitus lib. xI. Annal. P. Dolabella 2 I y stratura viarum gladiatorium munus injunxit; detractaque Ostiensi et Gallica provincia, curam ærarii Saturni2 reddidit, quam medio tempore Prætores, aut, uti nunc,3b 1 Ita Dun. Cort. sen Lys. In plurimis et scriptis et editis gladiatorum. Emendarunt Lips. Oud. Wolf. &c. Dein pro injunxit Lys. ac marg. Vind. 2. indulsit.-2 Vind. 1. detrectaque. Vind. 2, a m. pr. Fouc. Periz. et Edd. sæc. xv. decretaque. Tum Gallia Periz. Edd. Ven. Legit Torr, callium prov. Item cura ær. Dan. Saturni Vind. 1.-3 Sic cum Memm. ac Turneb. Adv. XXII. 32. exhibent Medic. 3. Polit. et revocarunt Oud. et Ern. aut utique tunc Mss. Torr. Edd. Ven. 2. 3. Bon. Bas. Gryph. et al. aut utique nunc Periz. Harlem. Edd. Ven. 1. Plaut. &c. Vulg. lect. aut utique præt. invexere Torr. NOTE censuit munus gladiatorum edendum pecunia eorum, qui quæsturam adipiscerentur.' Mutavit rursus Nero, eodem auctore lib. XII. qui voluit 'ut ne designatis quidem Quæstoribus edendi gladiatores necessitas esset: et restituit Domitianus: infra in ejus vita cap. 4. y Ostiensi et Gallica provincia] Torrentius emendandum censet, et callium Provincia, eodem sensu quo in Julio cap. 19. totam enim Galliam ampliorem fuisse credit, quam ut Quæstoria tantum esset. Hunc refellit Dionis auctoritate Casaubonus: libro quippe LV. clare docet, Quæstores ab Augusto præfectos oræ maritimæ usque ad urbem, (quæ Ostiensis ista provincia est, de qua hic sermo,) et quibusdam aliis Italiæ locis, inter quæ Galliam intelligit, non quidem totam, sed eam tantum partem quæ administrationi Quæstorum subjacebat, quam circumpadanam fuisse, colligere est ex Plutarcho in vita Sertorii. Ostiensis meminit quoque Cicero in Oratione pro Murena; unde patet male a quibusdam legi decreta pro detracta. 2 Ærarii Saturni] De eo sic Macrobius lib. 1. Saturnal. cap. 8. Ædem Saturni Romani ærarium esse voluerunt, quod tempore, quo incoJuit Italiam, fertur in ejus finibus nul lum esse furtum commissum, aut quia sub illo nil erat cujusquam privatum. 'Nec signare solum aut partiri limite campum Fas erat, in medium quærebant.' (Virgil. Georgic. 1.) Ideo apud eum locaretur populi pecunia communis, sub quo fuissent cunctis universa communia.' Cujus rei causas et alias enumerat Plutarchus in Problematis; quarum præcipua est, quod Valerias ille Publicola, a quo id institutum, ductus est opportunitate loci, quem, utpote editum, ab insidiis tutissimum existimavit. a Medio tempore] Ab Augusto ad Claudium: quod ita se habet: usque ad tempora Julii Cæsaris, cura ærarii fuit penes Quæstores, supra in Julio cap. 6. Quarto Julii consulatu, dam ipse esset in Hispania, nulli Quæstores creati; cura autem ærarii ad Ædiles translata, auctore Dione lib. XLIII. A quibus non ad Quæstores pro veteri consuetudine rediit, sed ad Prætores Prætoriusve, Angusto volente; in ejus vita c. 36. Unde Torrentius merito suspicatur, auctum ab eo Prætorum numerum. Hinc etiam Prætores ærarii leguntur apud Frontinum, et postea Præfecti ærarii apud Gelliam lib. xu. cap. 23. b Uli nunc [utique] Multi tam vulgati, quam Mss. legunt, aut utique d prætura functi, sustinuerant. Triumphalia ornamenta Silano, filiæ suæ sponso, nondum puberi, dedit; majoribus vero natu tam multis, tamque facile,+ ut epistola communis legionum nomine extiterit, petentium, ut legatis consularibus simul cum exercitu et triumphalia darentur, ne causam belli quoquo modo quærerent.' A. Plautio etiam ovationem decrevit; ingressoque Urbem obviam progressus, et in Capitolium eunti, et inde rursus revertenti latus texit. Gabinio Secundo, Chaucis, gente Germanica, superatis, cognomen Chaucius's usurpare concessit. [25.] Equestres militias 7 ita ordinavit, ut post cohortem Casaub. et Burm. et sic dant Medic. 1. 2. Vind. Cort. Dun. al. Mox rursus, ut cap. 27. Syllano v. Sillano Mss. et Edd. aliquot.-4 Facilis Vind. 1. Dein communis tuentur Memш. Fouc. Dun. et O. Codd. Burm. et Oud. cum Edd. Vett. præter Bas. post. Casaub. &c. In Mss. Torr. et Urs. communi, ipsis cum Oud. comprobantibus.-5 Suadet Ern. exierit. Tum cum exerc. sim. Cuj. caus. quoquo modo bel. Periz. Edd. Rom. Med. Ven. vel si quærerent Vind. 1. -6 Invertit ord. Oud. e Mss. tantum non O. Vulgo Chauc. cogn. In Memm. Cauchis et Cauchius, et ita Cop. pluresque, et recepit Ond. Caucicus vel Caucici Codd. Torr. ipso probante. Thaucis et Thauchius Periz. Chaucis et Cauchius Cuj. Ed. Rom. sec. Caucis et Caucius Ven. 1. Lugd. Arg. Junt. al. Ceterum hic putat legendum Baumg. Chaucii vel Chaucium. Supra Plancio in Fouc. ut alibi.-7 Conj. Lips. in ora Cod. sui semestres milit. repugnantib. Casaub. NOTE tunc. Turnebus, uti nunc, ut referatur ad Suetonii tempora, cui etiam favet locus Gellii. Sed prior lectio stabilitur supradicto Augusti cap. 36. с e Silano] Hunc, quanquam Claudio tone temporis carissimum, postea perdidit Agrippina, ut ex Taciti lib. XII. initio patet. d Legatis consularibus] De Legatis in Aug. cap. 47. &c. e Ovationem] Quale sit istud triumphi genus, in Tiberio cap. 1. f Latus texit] Dextrum latus incedendo honorificentius erat, et interior dicebatur qui a dextro latere incedebat. Ovid. v. Fast. Et medius juvenum, non indignantibus ipsis, Ibat, et interior, si comes unus erat.' Qui vero a sinistro, ille dicebatur ex |