HE. Sequere me, viaticum ut dem hinc a trapezita tibi: Eadem opera a prætore sumam syngraphum. Tr. quem

syngraphum?

90

HE. Quem hic ferat secum ad legionem, hinc ire huic ut liceat domum.

Tu intro abi. TY. bene ambulato. PH. bene vale. HE.

edepol rem meam

Constabilivi, cum illos emi de præda a quæstoribus.

Expedivi ex servitute filium, si Dis placet.

At etiam dubitavi hos homines emerem, an non emerem,

diu.

Servate istum sultis intus, servi: ne quoquam pedem

Efferat sine custode: ego apparebo domi,

Ad fratrem modo captivos alios inviso meos.

95

Eadem percontabor, ecquis hunc adolescentem noverit. Sequere tu, te ut amittam, ei rem primum prævorti volo.

100

rime potueris. PHI. Res hortatur. HE. Sequere me hinc, ut tibi dem viaticum a trapezita: eodem tempore accipiam syngraphum a prætore. TYN. Quem syngraphum? HE. Quem hic ferat secum ad legionem, ut huic liceat ire domum. Tu abi intro. TYN. Ambulato bene. PHI. Bene vale. HE. Per ædem Pollucis consului recte meis rebus, quando illos emi a quæstoribus de præda. Expedivi filium ex servitute, si Diis placet. At dubitavi etiam diu utrum emerem hosce homines, an non emerem. Servi, servate istum intus, si vultis, ne eat quoquam sine custode. Ego jam proficiscar domum. Ad fratrem invisam mox meos alios captivos. Percontabor eodem tempore, ecquis novit hunc adolescentem. Tu sequere, ut te dimittam. Volo ante omnia consulere ei rei.

Tò ut deest in Hl. 1.-89 Pll. C. V. 1. 2. 3. L. 1. J. Hl. 1. H. M. non agnoscunt To hinc.-90 HI. 1. B. 1. J. V. 3. a p. sumas.—91 Hl. 1. huic hinc ire; Tò huic deest in J. ab legione V. 1. domum deest in L. 1.-92 Tu modo abii V. 2. -93 V. 2. 3. J. Hl. a m. pr. illum emi; B. 1. quom illum.-94 J. de servitute. -97 Ecferat C. jamjam ego edd. vett. et Bossch.-98 Hl. 1. invisā meos alios ; rò alios deest in J. alios in viso meos B. 1.-99 Bossch. ecqui. Mox, hunc deest in J. Hl. 1. B. 1. et sex Pll.-100 Voc. rem deest HI. 1. a m. pr. rei vero habet a m. sec.

NOTE

99 Eadem] Sub. 'opera:' eodem tempore.

ACTUS TERTII SCENA PRIMA.

ERGASILUS.

MISER homo est, qui ipse sibi quod edit quærit, et id ægre invenit:

Sed ille est miserior, qui et ægre quærit, et nihil invenit. Ille miserrimus est, qui cum esse cupit, quod edit non

habet.

Nam, hercle, ego huic diei, si liceat, oculos effodiam libens,

Ita malignitate oneravit omnes mortales mihi.

Neque jejuniosiorem, neque magis effertum fame
Vidi; nec qui minus procedat, quicquid facere occeperit.
Itaque venter gutturque resident esuriales ferias.
Ilicet parasiticæ arti maximam in malam crucem!
Ita juventus jam ridiculos inopesque ab se segregat.
Nihil morantur jam Laconas imi subsellii viros,

5

10

ERG. Homo qui quærit ipse quod manducet, et id reperit difficile, est infelix, verum ille est infelicior, qui et quærit ægre, et reperit nihil. Ille est infelicissimus qui, quando esurit, non habet quod manducet. Nam per Herculem ego eruam lubenter oculos huic diei, si liceat, adeo instruxit universos homines nequitia adversus me: neque conspexi jejuniorem neque pleniorem esurie; neque cui succedat minus quicquid instituerit agere. Igitur venter et guttur agitant ferias esuriales. Licet ire arti parasiticæ in malam crucem maximam! adeo juventus summovet jam a se eos qui movent risum et egenos. Aspernantur nunc parasitos, viros Laconibus

1 Lgg. L. 1. Bossch. qui ipse quod. V. 1. L. 1. Hl. 1. edat.-2 L. 1. sed et ille est. 3 Bossch, cupit esse. B.1. Hl. 1. a m. pr. L. 1. V. 1. J. edat.—4 Pronomen ego deest in L. 1. Hl. 1. a m. pr. B. 1. si licet edd. quædam vett.— 5 V. 3. oneravert.—6 C. ecfertum; Pil. sex, L. 1. V. 1. 2. J. effractum.— 7 L. 1. ne qui; V. 1. nec qui; G. H. M. Sarrac. V. 2. 3. J. nec cui; Bossch. nec quoi.-8 Ita venter Bossch.-9 Licet Pll. sex, V. 1. 2. 3. L. 1. J. in deest HI. 1. B. 1. V. 1. 2. 3. L. 1. J. I licet parasitica ars Heins.-10 L. 1. jam juventus. Lgg. inopes ab se. L. 1. V. 1. 2. 3. J. Hl. 1. B. 1. Pil. sex, C. ab sese.-11 Nihil jam mor. V. 2. Lacones L. 1. V. 1. 2. 3. J. uni subselli C.

NOTE

7 Nec qui minus] Qui pro quo.' 8 Resident esuriales ferias] Id est, agitant sedendo. 'Residere' active positum. Esuriales autem feriæ dicnntur, quia quemadmodum festis diebus ab opere cessant et quiescunt, Delph. et Var. Clas.

sic venter et guttur ab edendo cessant.

9 Ilicet] Id est, licet arti nostræ ire in crucem, aut valeat ars nostra.

11 Laconas] Lacones solebant pueros et adolescentes crebro et publice Plaut. 2 A

15

Plagipatidas, quibus sunt verba sine penu et pecunia.
Eos requirunt, qui, libenter cum ederint, reddant domi.
Ipsi opsonant, quæ parasitorum ante erat provincia.
Ipsi de foro tam aperto capite ad lenones eunt,
Quam in tribu aperto capite sontes condemnant reos.
Neque ridiculos jam teruncii faciunt: sese omnes amant.
Nam ut dudum hinc abii, accessi ad adolescentes in foro:
Salvete, inquam: Quo imus una, inquam, ad prandium?
atque illi tacent.

Quis ait? hoc, aut, quis profitetur? inquam: quasi muti silent:

20

Neque me rident. Ubi cœnamus? inquam, atque illi

abnuunt.

Dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus,

similes, imorum lectorum, plagarum patientes, quibus sunt verba sine penu et pecunia. Quærunt eos, qui, quando manducarint, reddere possint domi. Parant ipsi opsonia, quod erat antea munus parasitorum. Ipsi commeant de foro ad lenones, capite perinde detecto, atque condemnant reos in tribu, capite detecto; neque æstimant tribus unciis eos qui risum movent. Universi sese amant. Nam quando excessi pridem hinc, conveni juvenes in foro: Salvete, inquam! Quo pergimus simul, inquam, ad cœnam? Atque illi silent. Quis dicit illuc? aut quis pollicetur cœnam? alloquor. Tacent velut elingues, ne irrident quidem me. Ubi cœnabimus, inquam? Atqui illi abnuunt. Profero unum verbum facetum de acutioribus

Pll. 2. 3. 4. 6.-12 Plagipathidas Hl. 1. B. 1.—13 Hl. 1. a m. pr. cum ederunt ; C. comederint.-14 V. 3. quod parasitorum; Hl. 1. a m. pr. opsonia, quæ paratorum.-15 C. Pll. sex, lenon es; Pl. 4. a m. pr. leones.-16 In tribu quam edd. vett. et Bossch. Quin in tribu L. 1.—17 Pll. 3. 4. 6. L. 1.HI. 1. B. 1. tam, pro jam. Pl. 4. terrunci; Pll. tres trunci. Hl. 1. B. 1. V. 2. 3. J. quam sese.— 18 Namque ut Bossch. accessit V. 1. ad deest in V. 2. L. 1.-19 G. et Bossch. Quo imus una, ad prandium ?—20 Quis agit hoc Hl. 1. B. 1. V. 2. 3. J. Pil. 1. 2. 3. 4. 5.-21 L. 1. at illi; rò illi deest in Lgg.-22 Dico unicum

NOTE

verberibus concidere, ad eos ad patientiam indurandos. Laconas appellat parasitos, id est, ad omne contumeliarum genus factos homines.

Imi subsellii viros] Parasiti in ultima subsellia, imosque accumbentium mensæ lectos summovebantur per contemtum. Imi etiam subsellii dicuntur in ordine suo omnium minime spectati. Cicero: Res longi subsellii' est, quæ multorum indiget de

liberatione.

12 Plagipatidas] Qui plagas ultro patiuntur idem quod Lacones.

15 Aperto capite] Nonnisi involuto capite etiam Ethnici in loca inhonesta ingrediebantur. Parasitus hoc notat corruptos sæculi sui mores.

17 Ne teruncii faciunt] Id est, tribus unciis. Pretium certum proverbialiter pro incerto.

Quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier.
Nemo ridet: scivi extemplo rem de compacto geri.
Ne canem quidem irritatam voluit quisquam imitarier. 25
Saltem, si non arriderent, dentes ut restringerent.

30

Abeo ab illis postquam video me sic ludificarier.
Pergo ad alios, venio ad alios, deinde ad alios: una res.
Omnes compacto rem agunt, quasi in velabro olearii.
Nunc redeo inde, quoniam me ibi video ludificarier.
Item alii parasiti frustra obambulabant in foro.
Nunc barbarica lege certum est jus meum omne persequi.
Qui concilium iniere, quo nos victu et vita prohibeant;
His diem dicam, irrogabo multam: ut mihi cœnas decem
Meo arbitratu dent, cum cara annona sit: sic egero.
35
Nunc ibo ad portum hinc: est illic mihi una spes cœ-
natica:

verbis quibus consueveram antea consequi epulas in mensem integrum: nemo ridet.
Intellexi statim id fieri, veluti de composito: ne unus quidem voluit imitari canem
iratam: si non arrident, quin saltem stringunt dentes. Postquam animadverto
me ludificari, sic discedo ab iis, demigro ad alios, deinde ad alios: est eadem res.
Cuncti gerunt id ex compacto, velut in tabernaculo in quo est oleum venale.
Jam revertor inde, quoniam animadverto me ludificari ibi. Sic ceteri parasiti ;
versabantur incassum in foro. Nunc statui persequi omne meum jus lege Romana ;
dicam diem iis qui inivere consilium, quomodo nos arceant victu et vita: lata in
eos, infligam pœnam, ut mihi parent decem cœnas ad meum nutum, quando annona
erit cara.
Sic faciam. Nunc proficiscar hinc ud portum. Mihi affulget illic spes

edd. quædam vett.-23 Qui s. Douz. Quibus s. dico Hl. 1. ante epulas Lgg. -24 C. et sex Pll. rem conpacto.-25 Nec canem V. 2. 3. J.-26 V. 2. arrident.-27 Hl. 1. videro.-28 Demum ad alios V. 3.-30 V. 2. 3. J. cum me ; L. 1. inde, inde cum video; Hl. 1. cum me ibi videro; B. 1. quom me ibi video. -31 V. 2. L. 1. obambulant.-32 Nunc barbara V. 2. lege deest in Hl. 1. a m. pr. omne meum J. Hl. 1.-33 Qui consilium L. 1. J. V. 1. 3. qui nos G.34 PII. 5. 6. mulctam; Pl. 2. multa.-35 Hl. 1. siet.-36 In J. et Hl. 1. est

Si ea decollabit, redibo huc ad senem, ad cœnam asperam. una cœnandi: si ea fefellerit, repetam huc ad cœnam insuavem apud Hegionem.

deest: mi illic L. 1. mihi deest in Lgg.-37 Bossch. decolabit; Pl. 1. decolaudabit ; Pl. 2. decollaudabit ; Pl. 5. decollapsit; lacuna est in Pl. 3.

NOTE

tus reos juvenes dicit hujus sceleris, utpote qui in parasitos, quasi conventu habito, conspirarint.

37 Decollabit] Nonins: De collo deponet.' Decollabit, id est, de collo decidat, cadat. Veteres enim de col

lo appendebant crumenam. Suetonio 'succollare,' humeris subire. 'Decollare' aliis est collum abscindere. Aliis cum uno 1, decolabit, a liquoribus sumtum qui defluunt per colum.

ACTUS TERTIJ SCENA SECUNDA.

HEGIO.

QUID est suavius, quam bene rem gerere bono publico? sicut ego feci heri,

Cum emi hosce homines: ubi quisque vident, eunt obviam, Gratulanturque eam rem: ita me miserum restitando, Retinendoque lassum reddiderunt.

Vix ex gratulando miser jam eminebam.

5

Tandem abii ad prætorem: ibi vix requievi: rogo syngraphum :

HEG. Quid est jucundius quam administrare recte negotium in bonum publicum, quemadmodum egi heri, quando mercatus sum illos homines? Statim atque omnes me conspiciunt, veniunt obviam, gratulantur eam rem. Sic me defatigaverunt infelicem, in me sistendo retinendoque. Vix surgebam jam infelix ex gratulando: tandem profectus sum ad prætorem. Vix consedi ibi; rogo syngraphum.

..........

1 Bossch. here feci.-3 Lgg. L. 1. V. 2. 3. rescitando.-4 Retinendo Bossch. lapsum V. 2.-5 H. Vix e grat. Pl. 5. eximebam.-6 Tandem adii edd. quæ